Landið - 01.03.1918, Síða 1

LANDIÐ
Afgreiðslu og ii
ÓlafnrÓI
?. jfíniersen S Sön,
Reykjavík.
Landsins e 1 z t a klæðaverzlun og
saumastofa. Stofnsett 1887.
Aðalstræti 16. Símí 32.
Stærsta úrval af allskonar fata-
efnum og öllu til fata.
Tennur.
eru tilbúnar og settar inn, bæði
heilir tanngarðar og einstakar tennur
á Hverfisgötu 46.
Tennur dregnar út af lækni dag-
lega kl. ii—12 með eða án deyf-
ingar. — Viðtalstími kl. io—5.
Sopliy Bjarnarson.
Bazarinn
á Laug-aveg- 5
hefur ávalt allskonar tæki-
færisgjafir fyrir börn og
=~ : fullorðna. —=
Ennfremur bróderaðir og áteikn-
aðir dúkar, kragar og fleira.
Auður - Vald.
11.
Ef menn eru sammála um það,
að „peningarnir séu afl þeirra
hluta, sem gera skal", og það eru
vlst flestir, þá verður ekki komizt
bjá því að auður safnist einhvers-
staðar hjá dugandi þjóð.
Það er skilyrðið fyrir vexti og
viðgangi hennar, andlegum og
líkamlegum þroska, ef vel er með
farið. Annaðhvort er að standa
í stað, eða jafnvel að taka á móti
hnignun þjóðarinnar, eða hún verð-
ur að leyfa, að auður safnist.
En eins og áður er sagt, verð-
ur auðurinn að safnast annaðhvort
á hendur landsins, eða á hendur
einstaklinga.
Ef stjórnarfyrirkomulagið væri
hér líkt og sagt er að verið hafi
i Perú, og þjóðin væri eins sið-
ferðilega þroskuð, frá þeim æðsta
til þess lægsta, eins og þjóðin
kvað hafa verið þar fyrir löngu
hðnum tíma, og tryggjng væri
fyrir» að það ástand gæti haldizt,
þá mundi mega deila um það,
hvort þjóðin, fremur en einstak-
lingurinn, á að safna auðnum. En
það er nú, þvl miður, öðru nær,
en að við getum sett okkur á
bekk með svo þroskaðri þjóð. —
Við getum jafnvel ekki, enn sem
komið er, sett stjórnarfar okkar
og pólitiskan og siðmennilegan
þroska á bekk með neinni af
nágrannaþjóðum vorum,
Og á meðan svo stendur, er
ekki holt fyrir okkur að gera
neinar stórbyltingar, því hætt er
við, meðan þroskinn er ekki meiri
en hann er, að farið gæti fyrir
okkur eins og Rússum, að landið
leystist upp í óstjórn og að ís-
lenzkir »maximalistar« tækju við
stjórninni.
Og virðist það ekki vera æski-
legt fyrir landið.
ít
Ánðsafn.
Svo lítur út, sem menn alment
séu mjög hræddir við, að auður
safnist á einstakra manna hendur,
og það án tillits til, hvernig hann
er fenginn, og gerir það einkum
valdið, sem auðnum fylgir venju-
lega.
Það er með auðinn, eins og
annað, að alt kemur undir, hver á
honum heldur. Hann er því tví-
eggjað sverð, alveg eins og miklir
vitsmunir. En á fjölda auðmanna
hefur hann gófgandi áhrif, það er
þeirra manna, sem hafa fengið
*vel fenginm auð.
Mikill stigmunur er á auðnum,
og skoða menn alment aðeins
þann mann auðmann, sem á fé í
miljóna króna tali.
En það er ekki rétt ef maður
skoðar auðinn í ljósi valdsins, sem
honum fylgir.
Hafi maður það í huga, þá getur
maður kallað hvern velefnaðan
bónda auðmann. Hann er auðmað-
ur samanborið við aðra samtfðar-
menn hans, sem eru bláfátækir. Og
efnabóndinn hefur meira vald en
sá fátæki.
Þarna hefur maður auðvald á
lægra stigi.
Menn munu hafa tekið eftir því
að góð efni hjá bændum g'ófga þá
yfirleitt, og gera þeim mögulegt
að verða vitrari, þeir hafa flestir
ánægju af því að verða sveitarfé-
lagi sfnu að liði, og að taka á
móti vegfarendum, greiða fyrir
þeim á mannúðlegasta hátt. Og
þeir hafa meiri tök á því að frœð-
ast en fátækir menn.
Þeir hafa ánægju af því yfirleitt
að láta gott af sér leiða.
Þess vegna er það svo afarnauð-
synlegt, að við eigum sem flesta
slíka „auðmenn".
Auður í almennum skilningi,
miljóna-auður, getur trauðlega safn-
ast hér nema af sjávarútgerð í
stórum stíl, og af stórverzlun.
Um stórverzlunina er það að
segja, að annað auðsafn getur hún
ekki myndað en það, sent hingað
til hefur lent í útlóndum. Sllkt
auðsafn f landinu sjálfu ætti því
að vera kærkominn gestur, sérstak-
lega ef það lendir { góðra manna
höndum.
Auðsafn af framleiðslu sjáfarafla
ætti ekki síður að vera kærkomið,
því ekki gelur það stafað af öðru
en því, að menn hafa nú náð betri
tökum en áður á því, að ná hér í
auðæfin úr sjónum, sem aðrir hafa
að undanförnu notið meira en við
Hvorugri þessari stétt getur hepn
ast að safna auði, nema með
góðri þekkingu, ástundun og vilja-
krafti.
Og það er ekki annað hægt að
sjá, en að auður fenginn á þennan
hátt sé vel fenginn, ef starfsmenn
þeir, sem að þessum verzlunar og
sjómensku störfum vinna, njóta að
minsta kosti ekki Iakara kaupgjalds,
en þeir mundu hafa notið, ef stór-
verzlunin eða stór-útgerðin hefði
ekki verið til.
Það er ekki annað hægt að sjá,
en að þeim, sem starfa f þjónustu
stór-útvegsins hér liði betur en áð-
ur, að þeir njóti nú hærra kaups
og góðrar atvinnu alt árið sem
þeir eigi nutu áður nema svo sem
helming ársins. Auk þess hefur
stór-útvegurinn veitt fjölda fólks
atvinnu, sem enga atvinnu hafði
áður, svo sem unglingum og gam-
almennum, sem eigi eru færir til
erfiðrar vinnu.
Ef þessar atvinnugreinar söfnuðu
auð mundu þær verða látnar bera
mikið af skattabyrðunum.
Og auk þess mundi auður, hér
eins og annarsstaðar, verða vís-
indum og fögrum listum hin sterk-
asta stoð.
En þó hér séu möguleikar til
auðsöfnunar, þá eru þeir þó ekki
neitt f líkingu við þá möguleika
til auðsafns, sem gerist í útlönd-
um. Það gerir fólksfæðin. Hér
getur þvf aldrei orðið að ræða
nema um efnamenn í samanburði
við erlenda auðmenn.
Auður af framannefndum at-
vinnuvegum er líklegur til að
göfga þá, sem auðnum safna, því
hann safnast, án þess að beita
þurfi harðýðgi, rangsleitni og svik-
um við auðsöfnunina. Eg hef þvf
nefnt auð af þessum ástæðum og
undir þessum kringumstæðum »vel
fenginn auð«.
Auðsafn í smærri mæli getur og
safnast af jarða- og húsa-prangi,
ef það er rekið í stórum stíl, en
slíkan auð mundi ég nefna »illa
fenginn auð«, þvf hann miðar
ekki til annars en flytja féð, oft
ranglega, úr einum vasa í annan.
Og oft fylgir slíkum viðskiftum
harðýðgi og svik, að menn nota
sér neyð annarra, og er sú verzl-
un því sízt til að göfga þann,
sem auðnum safnar. Sagt er, að
allmikið sé nú rekið af þess konar
viðskiftum og jafnvel, að bank-
arnir veiti þeim velvildarfulla að-
stoð sfna.
Mjög munu vera skiftar skoð-
anir um þetta álit mitt, einkum
meðal sósfalista, sem fyrirdæma
alt auðsafn einstakra manna.
Þeir munu telja, að náttúrulög-
málið heimti, að allir séu jafn-
ríkir, og að einn geti ekki veitt
sér meira en annar.
Þeim til athugunar vil ég benda
á, að skilyrði fyrir auðsöfnun er,
að sá, sem auðnum safnar, sé
gæddur góðri þekkingu á starfi
sínu, ástundunarsemi, sparsemi og
viljakrafti. Það eru skilyrðin fyrir
að auður geti safnast á einstakra
manna hendur.
í raun og veru eru þessir and-
legu yfirburðir yfir fjöldann sá
V.
Yandaöar vömr. Ódýrar vörar.
VEFNAÐARVARA.
Pappír og- ritföng.
LBÐUR og SKINN.
Heildsala.
Smásala.
Verzlunitt Jjörn Xristjánsson.
sanni auður, það er andlegi auður-
inn, sem skapar veraldlega auðinn.
Ef það stríðir á móti náttúrulög-
málinu, að einn safni meiri verald-
legum auð en annar, hversvegna
hefur þá náttúran útbúið menn svo
misjafnlega af þessum andlega auðf
Sumir eru hreinir heimskingjar,
aðrir hafa sæmilegt vit, en eyða
öllu, sem þeir afla o. s. frv.
Ef náttúran hefði ætlast til, að
allir væru jafn-ríkir, þá mundi hún
sennilega hafa skapað alla jafn-
gáfaða og hæfa til þess að safna
veraldlegum auð. — Ég hef tek-
ið þetta fram mönnum til at-
hugunar.
En hitt er annað mál, að sá,
sem á auðnum heldur, hefur meiri
ábyrgð en hinn, sem ekkert á. —
Óg enginn skyldi ætla, að það
sé ábyrgðarlaust að vera ríkur,
né heldur að vera gáfaðri en
aðrir menn.
Hvorttveggja er auður.
Til þess að þreyta lesandann
eigi um of mun ég geyma að fara
nokkrum orðum um valdið til
næsta blaðs. (Nl.).
Vanskil á blaðinn.
Ef vanskil verða á blað-
inu, eru kaupendur beðnir
að gera afgreiðslunni að-
vart um pað svo fljótt
sem hægt er.
Um Hallgrímskirkju
í Saurbæ.
Á sfðustu prestastefnu var sam-
þykt að fela prestum landsins að
leita samskota í sóknum þeirra til
þess að reisa veglega kirkju í Saur-
bæ til minningar hinu ágæta sálma-
skáldi, sem öllum er svo hjartkær.
Vegna hinna erfiðu kringum-
stæðna og miklu dýrtfðar, sem nú
yfirstendur, hafa þeir, er helzt hafa
forgöngu þessa máls, ekki getað
átt við að svo stöddu, að senda
út almennar samskota-áskoranir f
þessu skyni, en hinsvegar hafa þó
ýmsir prestar nú í haust f sam-
bandi við minningu siðbótarinnar
og síðar, t. d. við húsvitjanir, leit-
að samskota og safnað töluverðu
fé, sem lagt verður á vöxtu vænt-
anlega undir umsjón biskups, þar
til þess verður þörf.
Þess skal getið, að sóknarbúar
Saurbæjar hafa skriflega lofað að
leggja til hinnar fyrirhuguðu kirkju
kr. 5000,00 og eru þeir þó ekki
nema rúml. 200 manns. Verður þvi
ekki sagt annað en það sé mynd-
arlega boðið, enda munu þeir einn-
ig hafa mest not hússins. Búast
má við, þó samskot gengju greið*
lega, að kirkjan verði ekki bygð á
næstu árum, meðan ófriðurinn
geysar og mesta dýrtfðin stendur
yfir, enda væri það ekki ráðlegt.
Einstöku hafa sagt, að minning-
arkirkja Hallgríms væri ekki vel
sett í Saurbæ, sem væri nokkuð
afskektur bær, en slíkt er sprottið
af ókunnugleik. Saurbær liggur
nærri þjóðveginum úr Reykjavfk
og norður í Iand; þangað hafa
ýmsir útlendir ferðamenn komið,
og bærinn hefur verið og er enn
gistingarstaður margra ferðamanna.
Reykvíkingar hafa stundum brugð-
ið sér þangað sjóveg skemtiferð, f
eitt skifti 400 manns; er það ilh
tíma ferð með g.s. »lngólfi«.
Óskandi væri að sem flestir góð-
ir menn, er lfnur þessar lesa, vildu
minnast okkar kæra sálmaskálds
og leggja ofurlftinn skerf til þess-
arar fyrirhuguðu kirkju; ekki undir
því komið að gefa * mikið eða til
þess ætlast, heldur að samskotin
gætu orðið sem almennust; kornið
fyllir mælirinn. Sérstaklega er hinn
í hönd farandi föstutími, þá er vér,
svo margir, ýmist lesum eða syngj-
um passíusálmana, vel til þess fall-
inn, að minnast hins ógleymanlega
höfundar þeirra, Kirkja f Saurbær
væri fagur minnisvarði hinnar miklu
trúarhetju og mikla spekings, og
jafnframt landinu til stórsóma í
augum útlendra sem innlendra.
Vonandi verður prestum ljúft
verk að gangast fyrir þessum sam-
skotum í sóknum þeirra. — Bless-
un fylgi starfi þeirra.
(„Bjarmi"), E. Tk.