Lögrétta - 28.11.1906, Blaðsíða 3

L0GRJETTA.
219
Minnisvarði
Kristjáns konungs níunda.
Blöðin hafa yfirleitt tekið mjög
dræmt í samskot til standmyndar af
Kristjáni konungi, en viðkvæðið yer-
ið hjá flestum, að þau vildu aftur á
mótistyðja að stofnun miriningarsjóðs,
er bæri nafn hans.
Það hefði staðið „Lögr.“ mjög
nærri að taka í sama strenginn. Á
fundinum, sem haldinn var um málið
í sumar sem leið, var því fastlega
og rækilega haldið fram af háifu Lög-
rjettumanns, að hins ágæta mannyi'n-
ar væri betur minst með liknarfyrir-
tæki, sem bæri nafn hans til ókom-
inna alda, en það fjekk eigi áheyrn
á fundinum. En vel má vera, ef rit-
stjórar þeir, sem boðnir voru á fund-
inn, en-komu ekki, hefðu þá tekið í
sama strenginn og þeir síðan gerðu
í blöðum sínum, að minningarsjóð-
urinn hefði þá orðið ofan á frá upp-
hafi.
Nú er það ekki vansalaust áð deila
skuli hafa risið; upp um það, hvernig
vjer eigum að heiðra minning vors
ástsæla konungs. Ogþaðerekki svo
vel,, að tþeir, sem minningarsjóðnum
halda fram, hafi þá myndað fjelags-
skap um það og sent út áskorun um
það. Þá sýndu þeir, að þeiru
væri það alvörumál. Nú liggur við
borð, að vjer Islendingar sjeum að
sýna það í verki, að alt vort tal um
ástsæld hins látna konungs hjer á
landi og þakkíæti vbrt við hann hnfi
verið munnfleipur eitt.
Danska forstöjðunefndin til minnis-
varðasamskota bjóst við því, að Is-
lendingar mundu vilja vera sjer um
að minnast konungs síns, og því var
enginn landi tekinn í þá nefnd, og
var þaðlátið berast híngað, og eftir
fundinn í sumar var sú frjett látjn
berast aftur til samskotanefndarinnár
í Danmörku, að hjer yrði efnt til
nrinnisvarða, og því hafa engar áskor-
anir verið sendar hingað frá Dan-
mörku.
Sú aðferðin ætti að vera kærari
hverjurn Islendingi, Sjálfstæði vórt
leggur oss þær skuldbindingar á
herðar.
Sú bending kom fram í einu blaði
(„Þjóðv."), að alþing yrði að hlaupa
undir bagga, en það mundum vjer
þó telja neyðarúrræði. Vansæmdar-
laust verður það ekki, að láta málið
falla niður. Eins og það horfir nú
við, liggur ekki annað fyrir en minn-
isvarðinn, og vonum vjer, að þjóðin
sjái sóma sinn f þessu máli.
íeikfjelag Reykjavíkur.
Elsti leikandi fjelagsins.
Fjelagið hafur ekki byrjað á leikj-
um í haust fyr en nú um síðustu
helgi. Þá ljek það leik, er sýndur
var hjer fyrst fyrir nokkrum árum
og þótti þá bæði góður og vel leik-
inn. Það er »Drengurinn minn“, og
hefur hann nú verið leikinn þrisvar
fyrir fullu húsi. Leikendur eru flest-
ir hinir sömu og áður. Breytingarn-
ar eru þær helstar, að nú leikur J.
Waage Sölling, er Sig. Magnússon
Ijek áður, frk. Martha Indriðadóttir
Maríu Bertelsen, er frk. Gunnþórunn
Halldórsdóttir ljek áður, og Stefán
Runólfsson Viberg kaupm., er Borg-
þór Jósefsson ljelc áður. Aðalhlut-
verkið, Mörup skósmið, leikur Krist-
ján Þorgríms$on og leysir mjög vel
af hendi, jafnvel betur en áður, og
þótti þó þá vel gert. Leikurinn mun
meðfram hafá ‘verið valinn nú vegna
Kr. O. Þorgrímssonar. Það eru í
.haust 25 ár síðan hatin kom í fyrsta
sinn fram á leik&við, og leikfjelagið
hefur ’minst þessá í „programmi"
sfnu. Framan við það er mynd áf
Kristjáni og í því greinar um leik-
list 'nans eftir IndrijjSa Einarsson pg
Guðm. Magnússon, Talar Indriði um,
hve leikfjelög þau, sem myndast hafa
hjer síðan 1881—ogþaueru mörg —
hafa ætfð átt vísan og góðan styrkt-
armann þar sem Kristján var. Hann
hefur verið í stjórn þeirra nær allra
og oftast gjaldkeri. Indriði endar
grein sína með þessum orðum:
; »K. Ó. Þ. hefur verið eftirlætisbarn á-
horfendanna hjer í bænum ; þeim hefur
verið ánægja að sjá hann, og honum
hefur verið ánægja að sýna sig lyrir
þeim. Hann hefur leikið bæði gaman
og alvöru, en oftast hið fyrra, og mátt
heita jafnvígur á báðar þær hendur.
Hann hefur leikið lengst af öllum sem
leika í bænum. Löngunin til að leika
hlýtur að hafa verið ákaflega sterk hjá :
honum. Hann var æfinlega reiðubúinn,
hvenær sem kallið kom. Ekki gátu það
þó verið péningarnir, sem leiddu hann
út í það hjer áður (50—100 kr. fyrir
4—5 mánaða strit). Besta borgunin, sem
hann fjekk, voru hlæjandi andlit meðal
áhcrfendanna. Hann dæmdi aðallega
um sjónleikina eftir því, hvað þau voru
mörg. Hann er góður í samvinnu og
jafnan hinn kátasti, nema þegar fjárhag-
ur fjelagsins sýndist ætla að verða því
að fótakefli, þá fanst honum, eins og
Sigurði málara forðum, að »það væri
svoddan andsk. að fást við það««.
Það sýndi sig, þegar Kristján kom
fyrst fram á leiksviðið nú, að Ind-
riði hefur rjett að mæla, þar sem
hann talar um vinsældir hans meðal
áhorfendanna. Móti honum var tek-
ið með dynjandi lófaklappi. Og að
leiknum loknum var hann kallaður
fram og lófaklappið endurtekið fast og
lengi.
Yfirleitt er »Drengurinn minn« vel
leikinn, að minsta kosti helstu hlut-
verkin: Emma (frú St. G.), Sölling
(J. B, W), Leopold (Fr. G.), Frank
(Á. E.) og Stína (frk. Þ. S.). —
í^laud erlendis.
Khöfn 16. nóv. 1906. »Hjeðanúr
nýlendunni ekki sjerlegar frjettir, því
»prívat«-mál Stúdentafjelagsins má nú
ekki skrifa blaðstjórum um. Svo mikið
er þó óhætt að segja, að ekki eru menn
hjer ánægir með margt, sem gerist í
pólitíkinni. Sjer í lagi eru menn af öllum
flokkum reiðir þeim manni, eða mönnum,
nafnlausum auðvitað, sem eru að fræða
»Politiken« með telegrömmum fráReykja-
vík og frjettum frá íslendingum heiman
og hjeðan. Það virðist svo sem þessir
svartálfar sjeu tveir; annar situr uppi í
Reykjavík og sendir símskeyti eftir sím-
skeyti um allarþjóðernishreifingará Fróni,
og erþeim svo lýst, eins og stjórnarmenn
sjeu argir Danafjendur, og gefið í skyn,
að þeir vilji særa Dani meö öllu móti;
þetta er hvergi sagt með berum orðum,
en greinunum er hagað svo, að dönsk
alþýða hlýtur að skilja þær þannig. Hins
vegar er gefið í skyn, að mótfloksblöðin,
sjer í lagi »Fjallkonan«, sjeu englar að
kurteisi, og neyðist til að vera með í
þessu þjóðernisglamri, til þess að Islend-
ingar álfti þau blöð ekki óþjóðræknari
en þessi sótrauðu stjórnarblöð. — Hinn
svartálfurinn hefur tekist á hendur að
njósna um, hvað gerist á fundum í Stú-
dentafjelaginu, og segja blaðinu það.
Hvort þessar tilgátur manna eru rjettar,
og hvort þetta eru Danir eða Islendingar,
sem þessar frjettir breiða út, skal jeg
engum getum að leiða, en almennings-
rómur hjer er eindregið sá, að einhver
Islendingur af Þjóðræðisfloknum svokall-
aða hafi hjer bönd í bagga með.
»Polit.« hefur nýlega flutt gréinar eftir
próf. Finn Jónsson og dr. Valtý. Þær
eru eins og vant er: Dr. Valtýr hefur
orðið undir í þeim viðskiftum.
Að því er snertir samskotin til rninnis-
varða yfir Kristján konung 9., held jeg
að rnjög margit hjer sjeu á því máli, að
hentugast hefði verið, að fresta þeirn
nokkurn tíma enn, þar sem verið er að
safna til tveggja annara stórra rninnis-
varða, og sumjr telja rjettara að minnast
konungs heldur með því, að stofna sjóð,
er beri nafn hans, og notist til einhvers
góðs fyrirtækis. Samt hygg jeg, að nokkuð
muni gefast hjer, því það mun vilji allra
góðra Islendinga, eins hjer heima, að
minningu Kristjáns konungs sje allur
sómi sýndur.
Nú er talað um, að allir landar eigi
bráðum að flytja út af Garði, vegna um-
byggingar, og ekki fá að búa þar fram-
vegis, en fá húsaleigustyrk í staðinn. Isl.
fjelögin hjer eru að hugsa um að taka
saman og leigja í sameiningu sjerstök
herbergi til fasts samkomustaðar fyrir
landa, bæði til fundahalda og skemtana
og til blaðalesturs, og yfirleitt til staðar,
rar sem landar geti hitst og skrafað saman.
En erfitt er að korna þessu í kring vegna
peningaleysis og samtakaleysis. — Islíjel.
er að lifna við undir forstöðu Pjeturs
Bogasonar stud. med.
Hvað flaggmálið snertir, finst flestum
hjer það alveg ótímabært, jafnvel mjög
»radikal« studentar eru móti því«.
Blaða-ávarpið.
Á fundi kjósenda heimastjórnar-
manna, í fjelaginu „Fram“, bjeríbæn-
um 22. þ. m. var samþykt svohljóð-
andi tillaga:
Um leið og fundurinn þakkar
heimastjómarfjelagi Akureyrar fyrir
áskorun þess, tekur hann undir
þessa áskorun og gerir hana að
sinni.
Einnig vóru þessar framhaldstillögur
samþyktar:
1. Fundurinn telur nauðsynlega og
æskilega góða samvinnu milli
allra pólitiskra flokka í landinu,
til þess að væntanleg sambands-
lög milli Danmerkur og íslands
geti orðið sem hagfeldust, og
kann öllum þeim þakkir, sem
að því vilja stuðla.
2. Fundurinn telur það afarnauðsyn-
legt, að þótt rætt verði í væntan-
legri sambandslaganefnd um flutn-
ing íslenskra mála fyrir konungi,
þá verði þeim skilningi haldið
hispurslaust fram af inum ís-
lensku fulltrúum, að hjer sje að
ræða um algerlega íslenskt sjer-
mál, sem ríkisþingi Dana geti
ekki borið neitt atkvæði um.
Rvik, 23. Nóv. 1906.
Halldór Jónsson. 0. F. Davíðsson.
p. t. form. fjel. p. t. ritari fjel.
Nýjar bækur.
Nokkrar smdsögur, lauslega
þýddar af Ben. Gröndal. —
Arinbj. Sveinbjarnarson gaf út.
Rvík 1906. 130 bls. 8V0-
Sögurnar eru fjórar og heita „Þrjár
systur", „Fallega Gudda“, „Brúðar-
draugurinn" og „Irafellsmóri". Þýð-
ingar geta þetta víst naumast kall-
ast, þótt efnið sje máske tékið úr
útlendum sögum. Þess er heldur ekki
getið, hvaðan sögurnar sjeu, nje eftir
hverju. Síðasta sagan lítur út fyrir
að vera frutnsamin, eða, sje efni henn-
ar að einhverju leyti útlent, þá gæt-
ir þess ekki. „Brúðardraugurinn" er
áður prentaður í „Nýrri sumargjöf",
og er sú saga lausleg þýðing á æfin-
týri eftir W. Irving. Það hefur með
rjettu verið til þess tekið, hve fall-
egur stíll sje á. þeirri sögu. Ridd-
arasögurnar gömlu hafa verið fyrir-
mynd Gröndals, er hann skrifaði all-
ar þessar sögur, eins og að sumu
leyti Heljarslóðarorustu.
Ben. tíröndal(Sveinbjarnarson):
Dagrún. Rvlk 1906. 63 bls, 8V0-
Þetta er kva^ðabók pý, e>; Arin-
björn Sveinbjarnarson gefurút. í henni
eru tvÖ af höfuðkvæðum Gt'öndals:
„Hugfró" og „Brísingamen", er hvor-
ugt var tekið upp í kvæðasafn hans
1900. Auk þeirra eru í bókinni mörg
smærri kvæði, sem aldrei hafa áður
verið prentuð, enda eru sum þeirra
nýort. Kverið ber með sjer öll ein-
kenni Gröndals. Gömlú kvæðin tvö,
sem áður eru nefnd,. þekkja allir, sem
grúskað hafa í íslenskum kveðskap,
en lengi hefur almenningur ekki átt
greiðan aðgang að þeim, því þau hafa
ekki verið endurprentuð, fyr en nú,
síðan þau komu fyrst út í „Gefn“,
en hún er fyrir löngu uppseld. í
nýju kvæðununr skiftast á alvara og
skop, eins og í eldri kvæðabókum
Gröndals. Hjer er t. d. garfiankvæði
um þingmannaförina í sumar.
Utgáfa bókarinnar er hin vandað-
asta. En óþarflega mikið er þar af
hvítum síðum, eins og í mörgum hinna
nýrri kvæðabóka.
Ben. Gröndal áttrcedur. Kostn
aðarmaður: Sig. Kristjánsson.
Rvík 1906. 128 bls.
„Lögrjetta" hefur áður stuttlega
getið um útkomu þessárar bókar í
sambandi við afmælisdag Gröndals.
I henni eru fimm myndir af Gröndal
á ýmsum aldri og fimm ritgerðir um
hann. Fremst er æfisaga hans, eftir
Jón sagnfræðing Jónsson. þá „Skáld-
skapur Gröndals", eftir mag. Guðm.
Finnbogason, „Ben. Gröndal og forn
fræði", eftir prófessor Finn Jónsson,
„Gröndal og náttúrufræðm“,eftir cand.
mag. Helga Jónsson", og loks lýsing
á Gröndal heima hjá sjer,: eftir Þor-
stein skáld Erlingsson. Utgáfan er
mjög vönduð og á kostnaðarmaður
þakkir skilið fyrir bókina. I formála
stað er þar fallegt afmæliskvæði eftir
hann til Gröndals. Bókin ersjerlega
ódýr, að eins 1 kr.
Símskeyti
til „Lögrjettu“.
Khöfn 23. nóv. 1906. Scavenius
lagði á fulltrúafundi hægrimanna ein-
dregið á móti því, að gerð væri breyt-
ing á rjettarstöðu Islands. Birck (þing-
maður) studdi hann.
Kaupmannasamkundu-kvittur um,
að milljónafjelag hafi keypt verslanir
Orum & Wulffs, Gránufjelagið og fleiri
verslanir (íslenskar).
Stúdentar halda einokunar-mótmæla-
fund á morgun.
líliöfu 24. nóv. Tulinius fullyrðir,
að enginn fótur sje fyrir því, að sam-
band sje gert milli sín og Austur-
Asíufjelagsins (eins og nýlega flaug
út fregn um í sambandi við verslatia-
kaupin, sem nefnd eru í skeytinu hjer
næst á undan) nje um verslanakaup
á Suðurlandi og Vesturlandi. Hjer
sje aðeins að ræða um stækkun Thore-
fjelagsins, er geri það fært um sam-
kepni við Sam. gufuskipafjelagið. —
Væntir styrks lslendinga, er allir geta
fengið hluti í Thorefjelaginu.
Reykjavík.
„Óðinn“. Nóvemberblaðið flytur
mync’ir af dr. J. Jónassen fyrv. land-
lækni, 4 myndir, 2 teknar 1882 og
2 nýjar. Grein fylgir eftir Stgr. lækni
Matthíasson. Ennfremur myndir af
Páli Ólafssyni og konu hans og Grími
Thomsen og konu hans. Mynd af
Leó Tolstoi. Ritdóm um.þýðing Bjarna
frá Vogi á Huliðsheimum Árna Gar-
borgs, eftir „Einbúa", og vísur eftir
Grírn Thomsen, Pál Ólafsson og Þor-
stein Erlingsson.
„ísl. lifamlimyndafjel.<É hefur
enn sýnt nýjar og nýjar myndir í
„Bárubúð". Ein af þeitn er af Jóni
Jenssyni og er lejkurinn sá, .að hanti
dettur þar Ttverja byltuna á fætur
annari, rís upp úfinn og sár, ketnur