Lögrétta - 18.03.1908, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
= Ritstjóri: PORSTEINN GlSLASON, Þingholtsstræti 17.
M 11.
Reykjavík 18. mars 1908.
III. árg.
jrfcXiS • M 4c
• H Th A Thomsen
^FNARSTR-1718 1920 2I22-KOLAS12-LÆKJAKTI-2
• REYKJAVIK*
Jón Þórarinsson skólastjóri seg-
Ir í frjettabrjefi til Kirkjublaðsins,
að þegar hann sje að kaupaskóla-
áhöld ytra, þá sje eins ástatt fyrir
sjer og konunum, þegar þær komi
í Thomsens Magasín, það sje úr
svo miklu að velja, að hann verði t
í vandræðum, því þá sjái hann
það fyrst, hve margt það sje, sem
sig vanti. Þegar hann kemur til
útlanda og sjer öll ósköpin þar,
þá fer hann að bera þau saman
við það, sem hann þekkir mest
°g mikilfenglegast heima á ís-
landi, og hvað verður þá fyrir 1
hugskotssjónum hans? — Jú auð-
vitað
Tliomsens Magasín.
Er hægt að fá skilríkari manns
■°rð, eða betri sönnun fyrir því,
að stærsta og fjölbreyttasta versl-
unin á íslandi sje
Thomsens Magasín?
Sjerstaklega er það íslending-
um gleðiefni, að þessi stærsta og
besta verslun íslands skuli vera
alíslensk,
en ekki eign úllendra auðkýfinga.
Arinbj. Sveinbjarnarsonar
hefur til sölu:
Vasabækur af ýmsum-gerðum, blý-
'futa, pennastangir, strokleður, reikn-
lngseyðublöð, reikningsspjöld, griffla,
PaPpír og umslög af ýmsum tegund-
nrn, 10 au. brjefsefnin góðu, The Stan-
ard Register endurbætt, penna, blek
m. fl.

?eil$uhæli8.
.lánarcjiilir, minnÍDgar-
sjóðir o. fl.
u ^ei'suáælið hefur auðgast af gjöf-
ið fVI- S Ve^ar að og það heíur orð-
á j'L^ allmÖrSum áheitum, en það
inn K sarasta heilsubrest-
það á að veita hjálp við þeim
Ö Menn eru beðnir að lesa fyrri rit-
j Hínar um heilsuhælið:
var á heilsuhælið að vera ?
(Lögrjetta 8. tbl. ’o8; ísafold 9. tbl.
sjúkdómi, sem er lang-tíðasta dauða-
mein æskulýðsins, það á að verja
dauðanum vorgróða þjóðarinnar, og
það á aldrei að gera sjer manna-
mun; ef tveir drepa að dyrum og
beiðast gistingar, annar vel fjáður,
en fjelaus hinn, þá sæmir ekki ann-
að en bjóða þá báða jafnvelkomna,
taka við gjaldi fyrir greiðann af
þeim, er goldið geta, en hýsa hina
ókeypis, sem fjelausir eru.
Ymsir munu geta greitt fulla með-
gjöf, aðrir nokkra meðgjöf; en marg-
ur mun koma að Vífilsstöðum með
veikt brjóstið og tómar hendurnar;
og hver vill þá standa í dyrum og
segja við komumanninn: „Hjer er
autt rúm, en þig hýsum við ekki,
þjer hjálpum við ekki, þú verður að
segja þig til sveitar, góðtir minn, eða
fara í gröfina, fyrst þú getur ekkert
borgað. Peningana eða lífið!"
Þjóðin hefur tekið heilsuhælinu
tveim höndum.
En það veit jeg, að þetta villhún
ekki.
Sönn mannúð spyr ekki um heim-
ilisfang, leitar ekki að sveitfesti, þreif-
ar ekki í vasa þeirra, sem sjúkir eru
og hjálparþurfar.
Heilsuhælið á Vífilsstöðum á að
verða athvarf allra brjóstveikra manna
hjer á landi, eftir því sem rúm leyf-
ir, án nokkurs tillits til efnahags
sjúklinganna.
En til þess að veita mörgum sjúk-
lingum ókeypis vist, þarf mikið fje
ár frá ári; það verður hælinu um
megn, nema því berist miklar gjafir,
auk árstilllaga tjelagsmanna í heilsu-
hælisfjelaginu.
Heilsuhælið er gjafa þurfi.
íslendingar kunnu fyrrum að gefa.
Fyrri alda menn voru ekki fjáðari
en við, sem nú lifum. Og þó gáfu
þeir hver í kapp við annan. Þeir
gáfu til þess, sem þeir þektu best
og töldu þarfast og nytsamast allri
alþýðu. Þeir gáfu klaustrum og kirkj-
um.
Fáfróðir menn ætla að flestar
gjafir til kirkna á fyrri öldum hafi
verið nauðungargjafir, sprotnar af
helvítishótunum og ofbeldi klerkanna.
En sannfróðir menn neita að svo
hafi verið, heldur hafi flestar gjafirn-
ar flotið af einlægri ást á kirkju og
kristindómi.
Sú ást mun hafa kólnað. Menn
’o8; Þjóðviljinn 10. tbl. ’o8; Fjall-
konan9. tbl. ’o8; Þjóðólfur n.tbl. ’o8).
2. Stærsta fjelag landsins. Tala fjelags-
manna. Árstillög. Gjafir. Eigur fje-
lagsins.
(Lögrjetta 9. tbl. ’o8; Templar I!/3
’o8; Ingólfur 11. tbl. ’o8).
3. Staðurinn fundin'n (Lýsing á Vífils-
stöðum).
(Lögrjetta 10. tbl. ’o8; Þjóðviljinn
13. tbl. ’o8.).
4. Um varnir gegn berklaveiki á íslandi.
(Lögrjetta 54. tbl. 1906 og í fleiri
blöðum um sama leiti).
G. B.
hafa hætt að gefa, tínt því niður,
gleymt því að miklu leyti.
Þetta á ekki heima um adrarþjóð-
ir. í öðrum löndum kunna menn
enn að gefa. Þar telja allir stór-
efnamenn skyldu sína að láta eitt-
hvað af hendi rakna til almennings-
heilla. Og dánargjafir eru þar al-
gengar enn sem fyr; barnlausir efna-
menn láta sjaldnast eigur sínar hverfa
í gráðugar hítir fjarskyldra ættingja,
gefa þær heldur eftir sinn dag til
einhvers góðs og þarflegs.
Nú á dögum ganga þó ekki gjat-
írnar flestar til kirkna.
Nú er mest gefið sjúkrahúsum, eða
til þess að líkna á einhvern hátt
sjúkum mönnum.
Svo mikið kveður að þessu, að
í sumum löndum veita flest sjúkra-
hús öllum sjúklingum ókeypis vist,
hvaðan sem þeir koma; þar berast
sjúkrahúsum allskonar gjafir, ótal
gjafir, smáar og stórar, frá ríkum og
fátækum, sífeldar gjafir, ár ettir ár,
svo að gjafafjeð nægir fyrir öllum
útgjöldum.
Mjög margir íslensldr sjúklingar
hafa, vita menn, notið ókeypis vist-
ar, hjúkrunar og hjálpar í enskum
sjúkrahúsum, einkum í Edinborg
(Royal Infirmery). Þar í landi er
alstaðar völ á ókeypis sjúkrahúsvist og
flest sjúkrahúsin kostuð eingöngu af
gjöfum góðra manna.
Heilsuhælinu er ætlað að lifa á
gjöfum góðra manna.
Það er alsiða í Englandi og víð-
ar, að menn arjleiða eitthvert sjúkra-
hús að aleigu sinni eða ánafna því
dánargjöf\ má sjá minningarspjöld
um margar slíkar gjafiríöllum ensk-
um sjúkrahúsum.
Það er einnig mjög algengt, að
sjúkrahúsum er gefin fúlga, til skilið,
að gjöfina skuli varðveita óhrærða,
en verja vöxtum til að greiða að
staðaldri legukostnað eins sjúklings;
er þá oft að gefandi skírir sjóðgjöf
sína nafni einhvers látins ættingja
síns eða ástvinar. Ýms ensk sjúkra-
hús eiga fjölda slíkra minningar-
sjóða, og mætti kalla þá sængur-
fúlgur, því að víða er venja að letra
nafn hvers sjóðs á höfðagafl einnar
sjúkrasængurinnar, til merkis um, að
sjóðurinn líkni þeim er þar hvíla.
Mjer er t. d. í minni eitt sjúkrahús
í Lundúnum, fyrir börn, St. Ormond
Hospital; þar sá jeg eirspjöld á af-
armörgum höfðagöflum rúmanna og
á þau letruð nöfn ýmsra minningar-
sjóða eða gefenda. Eitt spjaldið bar
nafn Alexöndru drotningar, þann
sjóð hatði hún gefið. En mjer var
sagt, að flest væru sjóðnöfnin heiti
látinna barna; hefðu foreldrar þeirra
gefið sængurfúlgurnar.
„Þessi spjöld eru meira verð en
legsteinar í kirkjugarði", sagði ein
hjúkrunarkonan við mig.
Því munu allir samsinna, einnig
hjer á landi, og einhverjir, vonandi,
láta það ásannast.
Rúmin í heilsuhælinu mega ekki
vera færri en 50.
En af hverjum 50 sjúklingum, sem
þangað þurfa að komast, munu jafn-
an margir fjelitlir og sumir gersnauðir.
Þeim þarf að líkna.
Heilsuhælið þarf að eignast marga
minningarsjóði.
Og mjer er sem jeg heyri spurt:
»Hversu stór þarf minningarsjóð-
ur að vera til þess að ársvextir
hrökkvi fyrir ársmeðgjöf með einum
sjúkling og megi helga sjóðnum að
fullu og öllu eitt rúm í heilsuhælinu?"
10,000 krónur.
G. Bjórnsson.
Eflir
Jón Þorláksson.
(Ræða haldin í fjelaginu »Fram« 27. febr.).
III.
(Síðasti kafli).
Jeg hef nú sýnt fram á, hver stefnan
þeirra er Landvarnarmanna, en þá
kemur eðlilega fram spurningin: Ér
þessi stefna ekki rjett? Þurfum vjer
t. a. m. að koma nokkrum þeim fyr-
irtækjum í framkvæmd, sem land-
sjóður þarf að taka lán til?
Jeg bið menn að líta í kring um
sig. Ef við komum niður á bæjar-
bryggjuna hjerna, þegar verið er að
afferma gufuskipin frá útlöndum, hvað
sjáum við þá? Hingað eru flutt
kynstur af heyi frá útlöndum; það
er afbragðs verslunarvara hjer í bæn-
um, en ljelegt fóður, oft líkast hálmi,
og kostar alt að 7 aurum hvert
pund, það er 14 kr. kapallinn af
vænu bandi. En hjerna rjett fyrir
austan Hellisheiði, í Forunum, í Fló-
anum, að jeg nú ekki nefni Safa-
mýri, þar þýtur grasið upp án nokk-
urs tilkostnaðar af mannanna hálfu,
ár eftir ár — og fúnar niður í for-
ina haust eftir haust, engum til gagns,
en öllum þeim til skapraunar, sem
vilja heldur að íslendingar auðgist,
en að útlendar þjóðir fjefletti þá. En
ekki verður heyinu að austan kom-
ið hingað, nema annaðhvort með því
að gera hafnir í Reykjavfk og Þor-
lákshöfn, eða með því að leggja
járnbraut milli Reykjavíkur og Rang-
árvallasýslu. Og ekki nóg með það.
Ræktun landsins og aukin fram-
leiðsla þar eystra og öll velmegun
stendur og fellur með þessu, að fá
járnbraut eða hafnir. Ef rannsókn
sú, sem nú er hafin, leiðir það í
ljós, að fyrirtækið muni borga sig
fyrir landið, er þá nokkurt vit í að
hopa frá framkvæmdum vegna þess,
að til fyrirtækisins þarf að taka lán ?
Flutningstækin okkar innlendu
standa svo langt að baki flutnings-
tækjum hins mentaða heims, að undr-
un sætir. Það kostar eins mikið að
flytja 10 tunnur af sementi frá skips-