Lögrétta - 01.07.1908, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
= Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17. a
M 30
Reykiayík 1. j úlí 1908.
III. árg.
HAFNARSTR-1718 1920 21-22 • KOLAS • I-2-LÆKJART- l-Z
• REYKJAVÍK»
cTyriríafis
<Tim6ur,
trje, spírur, plankar, óunn-
in borð, ráplœgð borð, gdlf-
borð og panel,
er [nýkomið og selst með
lcegsta verði í
Arinbj. STeinbjarnarsonar
hetur til sölu:
Ljóðabækur.
Söngbækur.
Fræðslubækur.
Sögubækur.
Barnabækur.
Pappír og ritföng af ýmsum tegundum
með ágætu verði.
io aura brjefsefnin góðu o. fl.
Ný árás á
frá Dönum.
Helsta málgagn hægrimanna í Dan-
mörku, „Nationaltidende", flytur 13.
júní svohljóðandi grein:
»Færeyingar verða fyrir órjetti.
Sambandslagafrumvarpid íslenska
sviftir Fœreyinga að 25 árum liðn-
um helsta atvinnuvegiþeirra: fiski-
veiðunum við ísland.
Danska rikisþingið verður að taka
i taumana.
J>að er nú komið í ljós, að í ís-
lenska sambandslagafrumvarpinu er
eitt atriði, sem nefndin hefur ekki
veitt næga athygli.
þetta atriði hefur vakið megna
gremju í Færeyjum. Og það er ekki
ástæðulaust.
Eyjabúar eru duglegir menn og
dansklundaðir og hafa þeir með undr-
un hlýtt á þær fregnir, að hægt sje
að segja upp eftir 25 ár fæðingja-
rjetti Dana á íslandi með þeim rjett-
indum, er honum fylgja. Þetta hef-
ur fyrir Færeyinga hvorki meiri nje
minni þýðingu en það, að þeir hafa
að þessum tíma liðnum ekki meiri
rjett til fiskiveiða við Island en út-
lendingar, og að útgerð þeirra það-
an frá ströndunum o. fl. er þar með
lokið. — Til þess að taka strax af
allan efa um það, hverja þýðingu
þetta hafi, skulum vjer fræða les-
endur vora á því, að 10 þúsundir
eyjamanna, af 14 þús. íbúum alls,
eiga beina hlutdeild í fiskiveiðunum
við ísland.
Nú má vera, að menn komi með
þá mótbáru, að þetta (ákvæði í sam-
bandslagafrumv.) geti alls ekki att
sjer stað. Auðvitað hafi mennirnir
ekki ætlað sjer að auka örðugleikana
í lífsbaráttu Færeyinga; þeir hafi ver-
ið nægir áður.
En vjer skulum þá vekja athygli
á því, að sá málaskilnaður, sem ráð-
gerður er eftir 25 ár, nær yfir fiski-
veiðarjettindi þegnanna, fæðingjarjett-
inn, peningasláttu, hæstarjett o. fl.,
og ennfremur, að í 5. gr. frumvarps-
ins stendur þetta: Til fiskiveiða í
landhelgi bæði við Danmörku og ís-
land hafa Danir og íslendingar jafn-
an rjett meðan 4. atr. 3. gr. (eitt af
þeim atriðum, er segja má upp eftir
25 ár) er í gildi.
Til frekari fullvissu höfum vjer spurt
um þetta einn af nefndarmönnunum
— meir að segja einn af þeim sem
best er um það fær, eins og menn
munu játa, að skýra lagaákvæðin,
prófessor og dr. jur. Matzen — og
hefur hann frætt oss um það, að
engin undantekning hafi verið gerð
fyrir Færeyinga; þeir missi rjettindin,
eins og aðrir íbúar konungsríkisins,
þegar fæðingjarjetturinn sje afnum-
inn.
Vjer höfum því miður ekki heim-
ildarrit við hendina til þess að sýna
með tölum, hvert tjón Færeyinga
verður. En ætla má, að nægilegt
sje að benda á, hve mikill hluti íbú-
anna — stór meiri hluti þeirra —
lifir á þessum fiskiveiðum, og að til-
raunir manna hafa nú á síðustu ár-
um hneigst í þá átt, að koma upp
sameignarbátum, nægilega stórum og
vel út búnum til þess að nota sjer
fiskiveiðarnar sem best má verða.
Ennfremur reka þeir Færeyingar, sem
áður hafa aðeins stundað veiðar í
nánd við Færeyjar á smábátum sín-
um (sem annars eru góðir), nú fiski-
veiðar við ísland í fjelagsskap, —
alt í skjóli þess fæðingjarjettar, sem
þeir hafa hingað til haft þar, en þeir
nú eiga að missa eftir 25 ár, ef þessu
atriði lagafrumvarpsins er ekki breytt.
Nú munu sumir segja: Já, en 25
ár eru langur tími og á honum get-
ur margt breytst. En því svörum
vjer svo, að fyrir þjóð eru 25 ár
ekki langur tími, og að það, sem
hægt er að hugsa sjer aðjfyrir komi,
áður sá tími sje út runninn, verði
naumast í þá átt, að búast megi við
framlenging sambandsins um fæð-
ingjarjett.
Menn verða að taka sjálfstæðis-
þrá Islendinga með í reikninginn og
svo þær hraðfara framfarir í efnalegu
tilliti, sem nú eru komnar þar á fasta
rás.
Þegar 25 ár eru liðin, geta menn
verið vissir um, að íslendingar vilja
vera út af fyrir sig — og sjer sjálf-
um nægir. Nú sem stendur hafa þeir
hagnaðinn af sambandinu, af því að
efna-ástæður landsins eru enn eigi
svo góðar, að það geti sjálft hafið í
gildi og notað margar auðsuppsprett-
ur sínar.
Eftir 25 ár verður það orðið fært
um þetta, og þá mun ísland sjálft,
eins og ekkert er undarlegt, ákveða,
hverjum eigi að hleypa inn í nægta-
búrið.
Því ísland er framtíðar-land. Það
geta allir sjeð.
Og hvað gerir því þá til, þó það
eigi sjálft að kosta löggæsluna á
landhelgissvæðinu? Nú sem stend-
ur á það ef til vill örðugt með þetta;
en varla eftir 25 ár.
En Færeyjar, sem vart eiga neina
gullöld í vændum? Eiga þær að
bíða tjón af þessu?
„Því hefur eftirtekl okkar ekki ver-
ið vakin á þessu?" spurði prófessor
Matzen oss. „Þarna höfum við set-
ið 20 við að semja, og enginn hefur
nefnt þetta".
Vjer getum svarað því einu, að
nefndin sá sjálf dyggilega um það,
að ekkert frjettist af gerðum henn-
ar. Hvernig áttu menn þá að mót-
mæla fyr en frumvarpið var opin-
berlega kunnugt?
Nú höfum vjer bent á þennan galla,
og væntum, að næsta ríkisþing taki
málið alvarlega fyrir, ekki að eins til
umræðu, heldur líka til endurbóta.
JÍynlanðar' í gerlín.
Baldvin Einarsson og Harro
Magnussen.
í einu af brjefum sínum heim get-
ur Baldvin Einarsson um konu sína
og barn á þann hátt, að lesandanum
rennur til rifja þegar hann minnist
þess, að skömmu síðar dó Baldvin,
með þeim sorglegu atvikum, sem
kunnug eru. Einar, þetta barn, sem
Baldvin getur um, lifir ennþá. Ein-
ar á son einn barna, sem Baldvin
heitir, og er þessi Baldvin Einarsson
ungur embættismaður í Berlín, riðinn
við útgáfu á einum þætti stjórnar-
tíðindanna, að því er mjer skilst.
Vjer íslendingar erum svo ættminn-
ug þjóð, og minning Baldvins frá
1) Jónas]Hallgrímsson býr til orðið kyn-
landi um Thorvaldsen, og mun hverjum
auðskilið, hvað það þýður,
Hraunum er að verðleikum í svo
miklum heiðri höfð hjá oss, að flest-
um þykir sjálfsagt fróðleikur í að
vita, að hann á niðja í útlöndum. Eftir
myndinni að dæma, sem alkunn er,
svipar Baldvin yngra talsvert til afa
síns, enda hafði amma hans, ekkja
Baldvins, sem lifði til hárrar elli, oft
haft orð á því, hvað líkur hann væri
afa sínum. Baldvin Einarsson er
maður í hærra lagi og allra manna
fríðastur sínum. Líklega hefur afi
hans, Baldvin, verið fríður maður;
hann og Þorsteinn Helgason eru víst
einu mennirnir, sem Jónas lætur get-
ið til fegurðar í kvæðum sínum, og
var auga Jónasar vektreystandi í þeim
efnum, eins og kunnugt er. Baldvin
Einarsson hinn þýski hefur talsvert
ritað í blöð, flest eða alt um versl-
unar- og tollmál, að því erjeghygg.
Honum helur oft leikið hugur á að
koma til Islauds, þó að ekki hafi hann
getað komið því^við ennþá.
Harro Magnussen er myndasmið-
ur og einn af heldri eða helstu lista-
mönnum, sem Þjóðverjar eiga nú.
Gefur á að líta þegar komið er inn
í starfskála hans þann hinn mikla í
Grúnervald. Eru þar frummyndir og
eftirmyndir, leirmyndir, eirmyndir og
gípsmyndir, sem sumar eru mjög
frægar orðnar, eins og myndir hans
af Friðriki mikla. Harro Magnussen
er meðalmaður á vöxt, þrekinn um
herðar, svipþungur nokkuð og mikil-
eygur, stiltur í máli og rómurinn mik-
ill yfir málinu, eins og sagt er um
Sverri konung. Fara saman í ard-
liti hans einkennin, sem lýsa tilfinn-
ingamanninum — án afburða næmra
tilfinninga er enginn afburða lista-
maður — og hins vegar kjarkmann-
inum, sem hefur haft það afl, sem
þarf til að koma sjer og sínu fram.
Sú saga er til í ætt Magnussens,
að langafi hans hafi komið barn að
aldri frá Islandi, og virðist ekki mjög
líklegt, að slíkt sje tilbúningur einn.
Harro Magnussen hefur einnig feng-
ist við ritstörf; hvað mikið veit jeg
ekki; ber það, sem jeg hef sjeð eftir
hann, vott um drenglund og frjáls-
lyndi. Ekki mintist Magnussen á
það sjálfur, en aðrir hafa sagt mjer,
að Vilhjálmur keisari hafi miklar mæt-
ur á Harro Magnussen, og þó frem-
ur fyrrum en nú; mun keisara þykja
hann frjálslyndari en góðu hófi gegnir.
Harro Magnussen hefur lengi leik-
ið hugur áTið koma til íslands, og
kvaðst hann nú ætla að láta verða
úr því í sumar. Er varla öðru trú-
andi, en að honum verði vel tekið.
Þess er vert að geta, að hjá Harro
Magnussen var norskur myndasmiður,
sem kvaðst vera kunnugur þeim Ás-
grími og Einari Jónssonum, og Ijet
hann mikið yfir listgáfu þeirra frænda.
Helgi Pjeturss.