Lögrétta - 14.10.1908, Blaðsíða 2
190
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur á út hverjum miö-
vikudegi og auk þess aukablöð viö og viö,
minst 60 blöð als á ári. Verö: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/»—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiöslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg «.
Alveg sama hvað gott okkur þyk-
ir frumvarpið, ef Hannes Hafstein
býður okkur það, þá fellum viðþað.
Þó þetta sje stærsta velferðarmál
þjóðarinnar, þó frelsi landsins og
sjálfstæði á ókomnum öldum kunni
að vera í húfi, þá er okkur það al-
veg sama.
Þó við þurfum að margjeta ofan í
okkur það, sem við höfum prjedik-
að í blöðum, ritlingum og fundar-
ræðum, þá er okkur það alveg sama.
Ef við fáum ekki völdin strax, ef
við verðum að bíða eftir þeim þang-
að til þing kemur saman, þá fellum
við það.
Skyldi það vera af valdalystar-
leysiP
Það er von að meiri hlutann hrylli
við þeirri hugsun, að þurfa nú máske
að fara að berjast á móti þeim breyt-
ingum á frumvarpinu, sem hann sjálf-
ur hefur heimtað. Þurfa þess til
þess að ná í völdin. Ekki af því,
að blöðum hans verði neitt klýju-
gjarnt af þessu; síður en svo; þau
eru öðru eins vön. En það kynni
að vera, að einhverjir af þeim »lítil-
sigldustu«, sem ísafold kallar svo,
slitnuðu úr lestinni; og þá væru
völdin í veði, hnossið, sem nú er
svo nærri, að ekki er annað eftir,
en að rjetta út hendina eftir því.
En þetta er alt saman óþarfa
hræðsla. Það eru því miður engar
líkur komnar ennþá fyrir því, að
Danir gangi að neinum efnisbreyt-
ingum á frumvarpinu. Engar vonir
um það verða bygðar á falsfregna-
skeytum, öðrum eins og Matzens-
skeytinu sæla. Það er auðvitað og
sjálfsagt, að hvenær sem sambands-
málið ber á góma milli Hannesar
Hafsteins og danskra stjórnmála-
manna í utanför hans í vetur, þá
heldur hann fram kröfum hinnar ís-
lensku þjóðar, enn sem fyrri. En að
svo stöddu getur núverandi minni
hluti ekki gert sjer neinar vonir um ■
árangur af þessu, og er þá jafn- i
ástæðulaust fyrir meiri hlutann að
bera neinn kvíðboga fyrir hinu sama.
Ensk rödd
um alþingiskosningarnar.
„Pólitikin" frá 5- þ■ m. flytur eftir-
farandi grein:
„Merktblað enskt, „YorkshirePost",
ræðir í leiðandi grein um úrslit þing-
kosninganna á íslandi, sem nú eru
nýlega afstaðnar. Blaðið rekur efni
nefndaruppkastsins um fyrirkomulag
sambandsins milli Danmerkur og ís-
lands og lætur í ljósi undrun sína
yfir því, að kosningarnar sjeu sama
sem neitun á því tilboði, sem þar
komi fram.
„Það er“, segir í greininni, „torvelt
að sjá, hvað íslendingar hugsa sjer
að vinna við það, að neita þessu
frjálslega tilboði frá hálfu Danmerk-
ur. Afleiðingin verður blátt áfram
sú, að alt situr þar við hið sama,
sem verið hefur. Það er óhugsandi
að hið nýkosna alþing hefji baráttu
um fullkominn skilnað frá Danmörku.
ísland hefur ekki nema 80 þúsund
íbúa, og það væri blátt áfram hlægi-
legt, ef þeir færu að reyna að mynda
sjerríki. En þó svo væri, þá er
ekki líklegt, að Danmörk yrði jafn
eftirlát í þeim sökum og Svíþjóð var
við Norveg fyrir þremur árum. Frá
alþjóðlegu sjónarmiði væri það eigi
heldur æskilegt, að eyjan yrði tak-
mark fyrir valdafíkn nokkurrar annar-
ar þjóðar".
Danska ráðaneytið.
Eftir því sem ráðið verður af sím-
skeytunum hjer í blaðinu, hafa þrír
af ráðherrunum dönsku farið frá völd-
um: J. C. Christensen forsætisráð-
herra og hermálaráðherra, Raben-
Levstsau utanríkisráðherra og Sigurd
Berg innanríkisráðherra.
Ráðaneytið er þá þannig skipað
nú: N. Th. Neergaard forsætisráð-
herra og hermálaráðherra, Ahlefeldt
utanríkisráðherra, Anders Nielsen
landbúnaðarráðherra, Sv. Högsbro
dómsálaráðherra, E. Sörensen kenslu-
málaráðherra, Sönderup samgöngu-
málaráðherra, Berntsen innanríkismála-
ráðherra, G. Hansen verslunarmála-
ráðherra og Brun fjármálaráðherra.
Tveir af ráðherrunum áttu sæti í
sambandslaganefndinni: Neergaard og
A. Nielsen.
Útlendar frjettir.
Ralkanskaginn.
Þar eru miklar hreyfingar nú. Ríki
Tyrkja virðist vera að gliðna í sund-
ur. Nýlega var skýrt frá því í sím-
skeyti, að Ferdinand Búlgarafursti
hefði tekið sjer konungsnafn, og nú
segir nýtt skeyti, að Austurríki hafi
kastað eign sinni á tvö stór fylki af
ríki Tyrkjasoldáns og að Krítey hafi
sagt sig undir yfirráð Grikklands.
Búlgaría.
Ferdinand fursti var valinn til höfð-
ingja í Búlgaríu 1887. Hannersonur
Agústs prins af Sachsen-Koburg og
og fæddur 1861. Hann hefur reynst
dugandi stjórnari, og þó Búlgaría
hafi að nafninu til lotið Tyrkjasoldáni,
þá hefur hún í reyndinni ráðið sjer
sjálf. Þetta tiltæki furstans kemur
eigi svo mjög á óvart, og mun vera
vel undirbúið. Hann var nýlega í
heimsókn hjá Austurríkiskeisara, og
er haldið, að hann hafi styrk þar, og
eins hjá Rússum. En Englendingum
kvað vera minna um þetta gefið og
þykir vera gengið fram hjá sjer, bæði
í þessu og öðru, sem nú er að ger-
ast á Balkanskaganum. Óútsjeð er
um það enn, að eigi verði stríð úr
þessu. Her Búlgara kvað vera allvel
vígbúinn. í Konstantínópel er sagt,
að almenningsviljinn heimti stríð, en
að sendiherra Breta ráði stjórninni
algerlega frá ófriði.
Ákvörðunin um sjálfstæðisyfirlýs-
inguna var tekin í ráðaneyti furstans
sunnudagskvöldið 4. þ. m., en síðan
hjelt furstinn og ráðaneytið til Tir-
nova, hins forna höfuðstaðar Búlg-
aríu, og þar lýsti Ferdinand fursti
því yfir, að Búlgaría yrði framvegis
konungsríki. Þingið var ekki kvatt
til ráða, en verður nú kallað saman
hið fljótasta á eftir, og er talið víst,
að þessar gerðir furstans og ráða-
neytisins verði samþyktar í einu hljóði.
Bosnía og Herzegowina.
Austurríki hefur síðan 1878 haft
hönd í bagga með þessum tveimur
fylkjum, þó þau hafi lotið Tyrkja-
soldáni. 3. þ. m. tilkynti Austur-
ríkiskeisari stjórnum stórveldanna, að
hann ætlaði, samkvæmt ákvæðum frá
1878, að draga þessi tvö fylki al-
gerlega inn í veldi sitt og lögleiða
þar hin sömu erfðalög sem í Austur-
ríki og Ungverjalandi. Aftur á móti
bauð Austurríkiskeisari að sleppa
öllu tilkalli til Novibazar-hjeraðsins,
en það er landræma milli Serbíu og
Montenegró og lýtur Tyrkjum, en
með sömu skilyrðum gegn Austur-
ríki frá 1878 og Bosnía og Herze-
govina.
Zeppelín greifi.
Þess var áður getið hjer í blaðinu,
að þegar loftfar hans eyðilagðist í
sumar, var þegar byrjað að safna
samskotum um alt Þýskaland til þess
að hann gæti komið upp öðru nýju.
Samskotin urðu yfir 4 miljónir
marka.
Ríkiseríingi Tyrklands.
Hann hefur setið í fangelsi yfir 30
ár og hefur nú fyrst eftir stjórnar-
breytinguna fengið frelsi. Hann er
bróðir Abdul Hamids soldáns og
heitir Reschad og var hann settur í
fangelsi af völdum bróður síns, er
gera vildi son sinn, Buran Eddin, að
ríkiserfingja. Hugsunin var, að Re-
schad yrði gleymdur í tangelsisvist-
inni, þótt hann lifði, er til kæmi. En
Ungtyrkir, sem nú hafa völdin, heimt-
uðu, að Reschad yrði látinn laus og
fengi öll rjettindi sín, og soldán varð
að láta undan í þvf eins og öðru.
Hann hefur nú hátíðlega lýst yfir,
að bróðir sinn sje eini rjetti ríkis-
erfinginn.
Reschad effendi er nú 64 ára gam-
all og hefur nær engar fregnir feng-
ið frá umheiminum öll þau 30 ár,
sem hann hefur setið í fangelsi.
Varla til lengdar.
Frumvarpsandstæðingar urðu ofan j
á við kosningarnar með því að blinda
kjósendur í svip með blekkingum og
ósannindum.
En hve lengi ætla þeir að halda
áfram þeim ósanninda-austri? Nú
þurfa þeir hans þó ekki lengur við
til þess að ná í þingsætin.
Mætti þá ekki ætla, að þeir færu
að láta uppi, hvað þeir hugsuðu sjer
að gera í því máli, sem um hefur
verið þrætt?
En ekkert slíkt hefur frá þeim
heyrst enn. Það hefur yfir höfuð ekkert
heyrst ákveðið frá þeim annað en það,
að þeir vilja að ráðherrann fari frá
— fyrir þing. Og þó hafa þeir jafn-
framt lýst því yfir, að þeir hafi enga
„lyst" á að taka við völdunum.
Það er að segja: Þetta heyrist
frá þeim, sem kalla sig „leiðtoga".
ísaf. kvartaði yfir því, að ráðherr-
ann skyldi ekki strax snúa sjer til
einhvers þeirra, og biðja hann að
losa sig við völdin — áður en þing
kæmi saman. Og það kom fram í
sama blaðinu, að þetta vildu þeir fá,
til þess að losna við allan ótta um
það, hvað „ósjálfstæðu og deigu sjálf-
stæðismennirnir" kynnu að gera, þeg-
ar á þing kæmi.
En þeim virðist ekki koma til hug-
ar, að kjósendur fari nú að „snúa sjer
til þeirra" og spyrja þá, hvað þeir
ætli að gera f því máli, sem þeiin
hefur verið trúað fyrir með kosning-
unum.
Þær spurningar hljóta þó að fara
að koma fram : Hverjar breytingar
ætlið þið að fara fram á á sambands-
lagafrumvarpinu : Og: ætlið þið að
fella það, ef ekki fást breytingar?
Frá þingmálafundum frumvarps-
andstæðinga eru öll ummæli um þetta
á víð og dreif, fæstar fundarályktan-
ir samhljóða. — En geta „leiðtog-
arnir" ekkert sagt um þetta — þeir
sem orð hafa fyrir flokknum?
Liggur ekki nær fyrir þá, að fara
nú að skýra frá því, en að halda
áfram að ausa auri yfir nefndarmenn-
ina og þá aðra, sem fylgt hafa frum-
varpinu? Nú vita þó frumvarps-
andstæðingar, að þeir hafa sjálfir
ráðin, þegar til kemur, en ekki nefnd-
armennirnir og hinir, sem þeim eru
samdóma.
Kjósendur hljóta að fara að spyrja
þá: Hvaða vonir hafið þið nú um, að
geta gert betur en nefndarmennirnir ?
Og: á hverju byggið þið þær vonir,
ef þær eru til?
Þessum og þvílíkum spurningum
verða þeir að fara að svara.
Með fölsuðum símskeytafregnum
geta þeir máske fullnægt kjóserdum
sínurn í bráð. En varla til lengdar.
Æfintýri
eftir Carl Ewald.
(Niðurl.). -----
Kólerugerillinn, Berklagerillinn og
Barnaveikisgerillinn litu hver á annan.
„Einmitt það", sagði Barnaveikisger-
illinn. „En þjer eruð þá vfst eini ger-
illinn, sem þeim þykir vænt um“.
„Það verð jeg að segja líka", sagði
Berklagerillinn, „og mjer finst önnur eins
ummæli og þessimjög svo varhugaverð".
„Jeg kalla þau beinlínis ósamboðin
hverjum gerli", sagði Kólerugerillinn.
„Jeg leyfi mjer að efast um, að þessi
herra sje í raun og veru gerill", sagði
Barnaveikisgerillinn.
„Mjer fánst undir eins eitthvað grun-
samlegt í útliti hans“, sagði Berklager-
illinn.
„Hann er of digur", sagði Kóleruger-
illinn. „Hann ætlar að rifna afgorgeir".
„Rifni jeg, þá verðum við tveir", sagði
gerðargerillinn og hló. „Mjer þykir ann-
ars leitt, að þið skuluð vera mjer reiðir,
herrar mínir. En ekki get jeg að því
gert. Jeg tel það hamingju mfna, að
framferði mínu og starfi er þannig varið,
að mennirnir hafa not af mjer. En hitt
játa jeg, að einmitt fyrir þetta er jeg i
sjerstöðu meðal gerlanna. Jeg get samt
fullvissað ykkur um það, að jeg lifi ólast-
anlegu gerillffi, eins og jeg á. eðli til, og
snfð mig í engu eftir mönnunum. Á
þennan hátt líður mjer vel, og jeg vil
ráðleggja ykkur, herrar mínir, að breyta
eins og jeg breyti, því þá mun ykkur
öllum vegna betur en áður. Ef þið
gætuð verið dálítið glaðlyndari og góð-
lyndari en þið eruð, þá skylduð þið sjá,
að vegur ykkar og virðing mundivaxa".
Þeir þrír, sem fyr komu, færðu sig
hver nær öðrum og var stórmensku-
þykkja á öllum. Enginn þeirra svaraði.
En Gerðargerillinn velti sjer á borðinu
og var ánægður með sjálfan sig.
Svo hneigði Kólerugerillinn sig fyrir
Rotnunargerlinum og sagði:
„Mig langar til að heyra yðar skoðun
á þessu máli, herra minn. Þjer voruð
samferða þessum alt of digra herra, en