Lögrétta - 17.02.1909, Síða 1

Afgreiöslu- og innhcimlnm.:
AnlNBJ. SVEINBJARNARSON.
Lau^avc^; 41.
Talsími 74.
LOGRJETTA
Blitstjóri1
Þorsteinn gislason,
Pingholtsstrati 17.
TaUimi 178.
Reykiavík 17. febrúar 1909.
IV.
Afg-.
Augnlækning ókeypis i. og 3. þrd. í mán.
kl. 2—3 ! spítaíanum.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (( Pósthússtr. 14) i.og 3.
md. í mán. 11 — 1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io1/.—
12 og 4—5.
Hlutabankinn opinn 10—2^/2 og 5V2—7.
Landsbankinn 10V2—2J/2. Bnkstj. við 12—I.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld.
í mán. 7—8 e. m.
HAfNARSTR-I7I8I9-20 21-22-KOUS 1-2'LÆKJAKT1-2
« REYKJAVIK •
m
IIS lAliASÍ
er lang-fjölbreyttasta verslunin.
1 Pakkhústleildinni eru seldar
allar matvörur og aðrar þunga-
vörur, alt til sjávarútgerðar, timb-
ur, járn, saumur, farfi o. s. frv.
í Nýlenduvörudeildinni (Ný-
höfn) allar matvörur (nauðsynja-
og sælgætisvörur) í smærri kaup-
um, nýlenduvörur, tóbak o. s. frv.
L Kjallaradeildinni allar drykkj-
arvörur, áfengar og óáfengar.
1 Yefnaðarvörudeildinni allar
mögulegar vefnaðarvörur og alt
sem kvenfólk og börn þurfa til
fata, inst sem yst.
í Klæðskerndeildinni alí sem
karlmenn þurfa til fata, hátt og
lágt.
1 Basardeildinni allar mögu-
legar járnvörur, ljósáhöld, gler-
vörur, glysvörur o. s. frv.
Thomsens Magasín er langbesta
verslunin, því aðaláherslan er lögð
á það, að vörurnar sjeu sem
vandaðastar, en um leið svo ó-
dýrar sem unt er.
Thomsens Magasín er lang-
þœgilegasta og hagkvcemasta versl-
unin, því annars fjölgaði ekki
viðskiitamönnum hennar dag frá
degi og ár frá ári.
rz
[
11
Bóka- og pappírsverslun
Arinbj. Syeinbjarnarsonar
Laugaveg 41.
Talsími 74.
Alþing- sett.
hað var sett, eins og til stóð, á
mánudaginn var, 15. þ. m. stundu
eftir hádegi. Á undan var guðþjón-
usta í dómkirkjunni að gamalli venju.
Þar flutti ræðu síra Hálfdán Guðjóns-
son.
Þá komu þingmenn saman í sal
. neðrideildar. Ráðherra las upp boð-
skap konungs til þingsins og setti
það. Júlíus amtmaður Hafsteen er
nú aldursforseti sameinaðs þings og
stjórnaði hann í fyrstu fundinum.
Prófun kjörbrjefa stóð lengi yfir og
voru allar kosningarnar þegar teknar
g'ldar, nema Seyðisfjarðarkaupstaðar.
° engin kæra lægi fyrir yfir henni,
er þingið gæti tekið til greina, var
samþykt með 24 atkv. gegn 16 að
kjósa nefnd til að ransaka hana. í
þá nefnd voru kosnir með hlutfalls-
kosningu: Jón Magnússon, L. H.
Bjarnason, Bjarni Jónsson, Kr. Jóns-
son og Skúli Thoroddsen.
Embættiskosningar í samein. þingi
fóru svo: Forseti varð Björn gamli
Jónsson, en skrifarar síra Sig. Stefáns-
son og síra Eggert Pálsson; vara-
forseti Skúli Thoroddsen.
Til efri deildar voru kosnir: Ari
Jónsson, Gunnar Ólafsson, síra Jens
Pálsson, Jósef Björnsson, sira Kristinn
Daníelsson, Kristján Jónssson, Sig.
Hjörleifsson og síra Sig. Stefánsson.
Efri deild kaus Kr. Jónsson forseta,
en skrifara Stgr. Jónsson og síra
Kr. Daníelsson; varaforsetar síra Jens
Pálsson og síra Sig. Stefánsson.
En neðri deild kaus Hannes Þor-
steinsson forseta, en skrifara Jón
Ólafsson og Bjarna Jónsson; vara-
forsetar Ól. Briem og síra Sig. Gunn-
arsson.
Skrifstofustjóri alþingis er Einar
Hjörleifsson skáld og andatrúarsafn-
aðarforseti, en á skrífstofu þingsins
eru auk hans: V. Knudsen kaupm.
frá Akureyri, síra Hafsteinn Pjeturs-
son frá Khöfn og Einar Þorkelsson.
Á lestrarsalnum er ól. Ólafsson
verslunarmaður (sá er best þótti leika
hjer einu sinni í fyrra vetur). Guð-
mundi Magnússyni skáldi, sem þar
hefur verið á undanförnum þingum,
var nú sparkað burt af skrifstofunni,
líklega til hefnda fyrir það, að mörg-
um þykir hann nú rita betur skáld-
sögur en aðrir menn, sem hjer fást
við það. Svo var bætt við nýjum
manni á skrifstofuna, með 6 kr. kaupi
á dag, líklega með tilliti til væntan-
iegra frátafa skrifstofustjóra við safn-
aðarstörf. Annars hafði orðið kepni
um skrifstofustjórastöðuna, því land-
varnarmenn vildu koma þar að Ein-
ari Gunnarssyni, en urðu undir.
Þetta eru gjörðir þingsins fyrsta
daginn. Fyrsta þinghneixlið var kosn-
ing forseta sameinaðs þings. Hann
er sá maður, sem mest og berust ó-
sannindi hefur borið út um það mál,
sem þingið er kosið til að ráða til
lykta. Telja má víst, að þingið láti
hann leggja niður ritstjórn ísaf. með-
an hann gegnir þessu embætti, því ef
ausið verður út óhróðri um menn og
málefni á þinginu, eins og áður hefur
gert verið í ísaf., í blaði, sem forseti
sameinaðs þings ber ábyrgð á, þá
er það slíkt hneyxli, að þessu þingi
er jafnvel ekki trúandi til að l(ða það.
Forsetastörfin byrjaði maðurinn með
því, að ætla að neita minni hlutan-
um um hlutfallskosningu til nefndar-
skipunar, en aðrir menn úr flokki
hans hörkuðu þó af sjer, að hindra
það.
í gær voru lögð fram stjórnarfrum-
vörp, 10 í neðri deild og 9 í efri.
Þá flutti ráðherra í neðri deild ræðu
þá, sem prentuð er hjer í blaðinu.
Forseta sam. þings fjell svo þungt
að heyra, í hve góðu lagi fjárhagur
landsjóðs væri, að hann hjelst ekki
við í sæti sínu.
Þetta eru frumvörpin, sem lögð
voru fyrir neðri deild:
1. Frumvarp til stjórnarskipunar-
laga um breyting á stjórnarskrá um
hin sjerstaklegu málefni íslands, 5. jan.
1874 og stjórnskipunarlögum 3. okt.
1903.
2. Frumvarp til laga um ríkisrjett-
arsamband Danmerkur og íslands.
3. Frumvarp til laga um skipun
varabiskup.
4. Frumvarp til laga um styrktar-
sjóð handa barnakennurum.
5- Frumvarp til laga um löggild-
ingu Viðeyjar.
6. Frumvarp til fjárlaga iyrir ádn
1910 og 1911.
7. Frumvarp til fjáraukalaga fyrir
árin 1906 og 1907.
8. Frumvarp til fjáraukalaga fyrir
árin 1908 og 1909.
9. Frumvarp til laga um samþykt
á landsreikningunum fyrir árin 1906
og 1907.
10. Frumvarp til laga um bráða-
birgðarhækkun á aðflutningsgjaldi.
En þessi voru lögð fyrir efri deíld:
1. Frumvarp til laga um stofnun
háskóla.
2. Frumvarp til Iaga um laun há-
skólakennara.
3. Frumvarp til laga um breyt-
ingu á 26. gr. 1. lið í lögum nr. 46,
16. nóv. 1907 um laun sóknarpresta.
4. Frumvarp til laga um dánar-
skýrslur.
5. Frumvarp til laga um almenn-
an ellistyrk,
6. Frumvatp til laga um fiskimat.
7. Frumvarp til laga um stofnun
vátryggingarfjelaga fyrir fiskiskip.
8. Frumvarp til laga um meðferð
skóga, kjarrs og friðun á lyngi o. fl.
9. Frumvarp til laga um breyting
á 2. gr. í lögum nr. 29, 20. okt.
1905 um stofnun byggingarsjóðs og
bygging opinberra bygginga.
í dag fór fram kosning í fjárlaga-
nefnd og voru kosnir í hana:
Björn Sigfússon, Pjetur Jónsson, Jón
frá Múla, Sig. Sigurðsson, Björn Jóns-
son, Skúli Thoroddsen, Eggert Páls-
son.
Sfra E. P. var kosinn með hlut-
kesti um hann og Jón frá Haukagili.
Alt framferði meiri hlutans ber
vott um ramman flokksaga. Þó menn
eins og Kr. Jónsson og 01. Briem
brytu hann af sjer í gær, þegar of-
beldisverkið var framið á dr. Valtý,
sem frá er skýrt á öðrum stað, þá
sýndi sú atkvæðagreiðsia, að þeir
»lílilsigldu«, sem ísaf. titlaði svo í
haust, eru undir hörðum aga, og ekki
annað en auðmjúkir þjónar enn sem
komið er.
grcytingar á stjórnar-
skránni.
Hjer eru prentaðar allar nýjar
greinar f frumvarpi stjórnarinnar og
ailar þær greinar, sem einhverju er
breytt í.
I.
Fyrir 1.—3. gr. stjórnarskrárinnar
kemur hjer 1.—7. gr.
1. gr. Stjórnarfyrirkomulagið er
þingbundin konungstjórn. ísland hef-
ur konung sameiginlegan við Dan-
mörk. Um ríkiserfðir, rjett konungs
til að hafa stjórn á hendi í öðrum
löndum, trúarbrögð konungs, mynd-
ugieika hans og um ríkisstjórn, er
konungur er ófuilveðja, sjúkur eða
fjarstaddur, svo og um það, er kon-
ungdómurinn er Iaus og enginn rík-
isarfi til, fer eptir ákvæðum laganna
um ríkisrjettarsamband Danmerkur
og íslands.
2. gr. ísland er í sambandi við
Danmörku um þau mál, sem eftir
samkomulagi beggja landanna eru
talin sameiginleg í 3. gr. sbr. 9. gr.
í lögunum um ríkisrjettarsamband
Danmerkur og íslands. Um með-
ferð þessara mála fer eftir fyrirmæl-
um 6. greinar í sambandslögunum.
Að öllu öðru leyti er löggjafarvaldið
hjá konungi og alþingi í sameiningu,
framkvæmdarvaldið hjá konungi og
dómsvaldið hjá dómendum.
3. gr. Konungurinn vinnur eið að
stjórnarskrá íslands, þegar hann kem-
ur til ríkis, hafi hann eigi þegar unn-
ið þann eið sem ríkisarfi. Af eið-
staf konungs skal gera tvö sam-
hljóða frumrit, og skal senda alþingi
annað þeirra til geymslu; hitt skal
geyma í landskjalasafninu.
4. gr. Konungurinn hefur hið
æðsta vald í öllum máltfnum ís-
lands, með þeim takmörkunum, sem
settar eru í stjórnarskrá þessari, og
lætur ráðherra íslands framkvæma
það í öllum efnum, sem ákvæðið í
2. málsgrein f 2. gr. stjórnarskrár
þessarar tekur eigi til.
5. gr. Konungurinn er ábyrgðar-
laus; hann er heilagur og friðhelgur.
Ráðherrann ber ábyrgð á stjórnar-
athöfnum eftir því, sem iög mæla
fyrir um það. Alþingi getur kært
ráðherrann fyrir embættisrekstur hans.
Landsdómur dæmir þau mál.
6. gr. Konungur skipar ráðherra
íslands og leysir hann frá embæfti.
Aðsetur ráðherra skal vera í Reykja-
vík. Hann fer svo oft sem nauð-
syn krefur á konungsfund, til þess
að bera upp fyrir konungi lög og
mikilvægar stjórnarráðstafanir. Undir-
skrift konungs undir ályktanir þær,
sem snerta löggjöf og stjórn, veitir
þeim gildi þegar ráðherrann ritar
undir þær með honum.
Nú deyr ráðherrann, og gegnir
landritari þá ráðherrastörfum á eigin
ábyrgð, þangað til skipaður hefur
verið nýr ráðherra. Breyta má þessu
með lögum.
7. gr. Með lögum má ákveða að
ráðherrar skuli vera fleiri en einn.
Nú er ráðherrum fjölgað, og skift-
ir konungur þá störfuin með þeim.
Einn þeirra kveður hann til forsætis,
og stýrir hann ráðherrastefnum.
Starfsvið ráðherrastefnu skal nánar
ákveðið í lögunum.
Hver ráðherra undirskrifar með
konungi ályktanir um þau málefni,
er undir hann liggja sjerstaklega, og
ber ábyrgð á stjórnarathöfnum. Sá
ráðherra sem konungur hefur til for-
sætis hvatt, ber að jafnaði málin
fram fyrir konung, einnig fyrir hönd
hinna ráðherranna. Þegar hann þann-
ig ber fram fyrir konung mál, sem
annar ráðherra hefur nafnsett, ber
hann að eins ábyrgð á því, að mál-
ið sje rjett framflutt, nema hann sjer-
stakleg taki að sjer stjórnskipulega
ábyrgð á efni málsins, með því að
setja einnig nafn sitt undir það. Að
öðru leyti gilda um hvern einstakan
ráðherra þau íyrirmæli, sem sett eru
um ráðherra ísiands í stjórnarskrá
þessari.
4.—10. gr. eru óbreyttar.
J5- gr (11. gr. stjskr). Þegar brýna
nauðsyn ber til, getur konungur gefið
út bráðabirgðalög milli alþinga; þó
mega slík lög eigi koma í bága við
stjórnarskrána, enda falla þauúr gildi,
nema næsta alþingi á eftir samþykki
þau. Eigi má gefa út bráðabirgða-
fjárlög fyrir það fjárhagstímabil, er
fjárlög eru samþykt fyrir af alþingi.
12. og 13. gr. eru óbreyttar.
IÍ.
í stað 14.—18. gr. kemurhjeri8.
til 22. gr.:
18. gr. Á alþingi eiga sæti 36
þjóðkjörnir alþingismenn. Kosning-
arnar gilda venjulega fyrir 6 ára
tímabil. Tclu þingmanna og lengd
kjörtímabils má breyta með lögum.
Deyi nokkur eða fari frá af þeim
er kosnir eru meðan á kjörtímanum
stendur, skal kjósa eða kveðja til
þingsetu fyrir það tímabil, sem eftir
er af kjörtímanum.
19. gr. Alþingi skiftist í tvær
deildir, efri þingdeild og neðri þing-
deild. í efri deildinni eiga sæti 12
þingmenn, í neðri deildinni 24. Þó
má breyta tölum þessum með lög-
um.
20. gr. Alla þingmenn efri þing-
deildar svo og varaþingmenn, til að
fylla sæti er auð kunna að verða f
efri deild á kjörtímanum, skal kjósa
hlutfallskosningum um land alt f einni
heild. Til neðri þingdeildar skal
kosið í kjördæmum, er skulu vera
sem jöfnust að stærð og nánar skulu
ákveðin í kosningalögunum. Þar
skulu og settar hinar nánari regiur
um kosningar allar til beggja þing-
deilda og um fylling auðra sæta í
efri þingdeild.
21. gr. Kosningarrjett til neðri
deildar alþingis hefur hver karlmað-
ur, sem hefur óflekkað mannorð, er
orðinn fullra 25 ára að aldri þegar
kosningin fer fram, hefur þá verið
heimilisfastur í kjördæminu eða kaup-
staðnum eitt ár, er fjár síns ráðandi,
enda sje honum ekki lagt af sveit,
eða hafi hann þegið sveitarstyrk, að
hann hafi endurgoldið hann eða hon-
um verið gefinn hann upp.
Kosningarrjett til efri deildar al-
þingis hefur hver sá, er kosningar-
rjett á til neðri deildar, ef hann er
orðinn fullra 40 ára að aldri, þegar
kosning fer fram.
Með lögum má veita kosningar-
rjett konum, giftum sem ógiftum,
ef þær að öðru leyti fullnægja áður-
greindum skilyrðum fyrir kosningar-
rjetti.
22. gr. Kjörgengur til neðri deild-
ar alþingis er hver sá, sem hefur
kosningarrjett samkvæmt 21. gr., ef
hann er ekki ríkisþegn utan veldis
Danakonungs, eða að öðru leyti í
þjónustu annara ríkja, hefur að minsta
kosti í síðustu 5 ár verið á íslandi
eða í Danmörku og er orðinn fullra
30 ára að aidri þegar kosning fer
fram.
Kjósa má þó mann, er á heima
utan kjördæmis eða hefur verið inn-
an kjördæmis skemur en eitt ár.
Kjörgengur til efri deildar alþing-
is er hver sá, er kjörgengur er til
neðri deildar, ef hann er fullra 40
ára að aldri þegar kosning fer fram.
Konurn, giftum sem ógiftum, má
með lögum veita kjörgengi, enda full-
nægi þær öllum öðrum skilyrðum
fyrir kjörgengi samkvæmt þessari
grein.
III.
3. kafli stj.skr. er óbreyttur að
öðru en því, að bætt er inn í hann
þessum tveimur greinum og felt burt
ákvæðið um ríkissjóðstillagið samkv.
sambandslagafrv.:
25. gr. Alþingi er friðheilagt.
Enginn má raska friði þess eða frelsi.
35. gr. Enginn útlendingur getur
öðlast fæðingjarjett nema með lög-
uin, sbr. 5. lið 3. greinar í lögum
um ríkisrjettarsamband Danmerkur
og íslands.
IV.
48. gr. Konungur getur með sam-
þykki alþingis kært mann fyrir lands-
dómi fyrir þesskonar glæpi, er hon-
um virðast einkar háskalegir fyrir
ísland.
V.
í 5. kafla eru 46. og 47. gr. ó-
breyttar að efni til, en í stað 45. gr.
kemur:
52. gr. Hin evangeliska lúterska
kirkja er þjóðkirkja á íslandi, og
skal þjóðfjelagið því styðja hana og
vernda.
Sambandinu milli þjóðkirkju og
landstjórnar skal skipa með lögum.
54. gr. Enginn er skyldur að inna
af hendi persónuleg gjöld til neinnar
annarar guðsdýrkunar en þeirrar, er
hann sjáltur aðhyllist, en gjalda skal
hann til skóla hin lögboðnu persónu-
legu gjöld þjóðkirkjunnar, ef hann
samar ekki, að hann heyri til öðr-
um trúarbragðaflokki, er viðurkendur
er í landinu.
55. gr. Rjettindi trúarbragðaþeirra,
er greinir á við þjóðkirkjuna, skulu
ákveðin með lögum.
IV.
48. gr. stj.skr. er breytt þannig:
57.gr. Hvern þann, sem tekinn er
fastur, skal án undandráttar leiða fyrir
dómara. Sje hannþá eigi jafnskjóttlát-
►