Lögrétta - 06.10.1909, Blaðsíða 2

187
L0GRJET'! A.
Tr. G-unnarsson bankastjóri.
Þess er áður getið hjer í blaðinu, að Tr. Gunnarsson var einn af
þeim, sem ráðherra hafði úr að velja í bankastjórastöðurnar nýju. Lögr.
heíur fengið að sjá umsóknarskjal
Tr. G. og leyfi til að birta það.
Ástæðurnar, sem hann færir því, að
hann vilji halda áfram störfum við
bankann, eru allar rjettmætar. Af-
setning hans verður ekki rjettlætt
með neinu. Hún er heiftarverk,
gert í óvirðingarskyni við ágætis-
mann. En hún verður, og er orð-
in, ráðherranum til óvirðingar, en
ekki Tr. G. Ráðherra sýndi það
líka í sumar, að hann annaðhvort
var hræddur við afleiðingarnar af
þessu verki, eða skammaðist sín
fyrir það, þar sem hann ljet ekki
birta Tr. G. afsetningarskjalið fyr
en hann sjálfur (ráðherra) var kom-
inn út á haf.
Til þess að koma þessu verki
fram, hefur ráðherra hvorki hikað við að leggja gjaldabyrði á landsjóð nje
heldur að traðka hagsmunum bankans, því það er ómótmælanlega rjetti-
lega fram tekið, sem Tr. G. segir í umsóknarskjali sínu hjer á eftir, að
skuldum bankans er ver borgið eftir að hann fer frá honurn. Umsóknar-
skjalið er svohljóðandi:
„Með brjefi þessu leyfi jeg mjer að sækja um bankastjórastöðuna við
Landsbanka íslands.
Það, sem hvetur mig til að gera það, er eftirfylgjandi:
1. Að jeg vil spara fje landsins og ekki vera ómagi landssjóðs, heldur
vinna sjálfur fyrir mínum þörfum meðan heilsa mín er góð.
2. Aðjegvil eigi flýja af hólmi þegar mest á reynir, en nú er einmitt sá
tími fyrir bankanum, sem mest reynir á að bjarga inn lánum, sem upp-
haflega voru vel trygð, en eru nú sum komin í hættu vegna skulda-
basls almennings, fyrir húsabyggingar og tap á sjávarútvegi og land-
búnaði næstliðin ár og þó einkum vegna óráðs og eyðslusemi lántak-
enda.
Til þess að bjarga skuldum er nauðsynleg lægni og þekking á
efnahag manna, en jeg held að örfáir menn hjer á landi sjeu kunnugri en
jeg efnahag margra hjer í Reykjavík og víða á landinu, þar sem jeg nú í
nær því 40 ár hef kynst viðskiftum við menn í stórum stíl, bæði við
stóra verslun og bankastörf. Jeg verð því að hafa þá skoðun, að
bankinn missi meira af skuldum, ef ókunnugir menn eigi að innheimta
þær, heldur en ef kunnugir gera það.
3- JeS þykist hafa kröfu til þess, að fá uppreisn fyrir órjett þann, sem mjer
vargerðurmeð skipunrannsóknarnefndarábankann og afsetningufrá stöðu
minni án ástæða. Jeg verð að lfta svo á, að svo hafi verið, þar sem
engin ástæða var til færð í uppsagnarbrjefinu til mín, og ekkert er
fram komið síðan, sem rjettlætir það. Utan að hef jeg heyrt að elli
væri ástæðan, en um hana get jeg og viðskiftamenn bankans borið,
fult eins vel og stjórnarráðið. Þó líf entist, mundi jeg ekki sitja leng-
ur en jeg fyndi það vera skaðlaust fyrir bankann.
4. Síðan jeg kom til bankans hefur hann aukist svo að efnum og við-
skiftum, að mjer virðist það vera sanngjarnt, að jeg væri látinn
njóta þess fremur en gjalda.
Tryggvi Gunnarsson".
Ráðherra hefur fengið að heyra það, ekki aðeins úr mótstöðu-
flokki sínum, heldur líka frá flokksmönnum sínum, að framferði hans gegn
Tr. G. og landsbankanum er afarilla þokkað. Fyrir þetta lítur út fyrir að
hann vilji nú enn hefna sín með nýrri árás á bankann; hann leigir sjer
aftur nýja hjálparmenn til hennar fyrir fje úr landsjóði, og er nú svo langt
komið, að engum manni ætti að vera vanvirðulaust framar að gerast þý
hans í öðru eins máli
öujuskipasaraningarnir.
Fjárlagabrot.
ísaf. helur sagt ósatt.
Þeir eru nú loksins komnir út í
stjórnartíðindunum. í útdrætti þeim,
sem ráðherrablaðið hefur áður gefið
af Thorefjelagssamningnum, er mjög
farið í kring um sannnleikann, til þess
að gylla samninginn f augum al-
mennings og breiða yfir gallana, eins
°g Lögr. gat til áður. En blaðið
hefur gert betur. Það hefur borið
fram bein ósannindi um samninginn.
Það hefur sagt rangt til um styrk
þann, sem fjelaginu er þar ætlaður
af landsjóði, enda eru ekki heimild-
ir fyrir honum öllum til í fjárlögun-
um. Samningurinn er svo hljóðandi:
Thorefjelags-samningurinn.
1. gr. Fjelagið skuldbindur sig til
að halda uppi strandferðum þeim
kringum ísland, sem áskildar eru í
fjárlögunum fyrir árin 1910—1911.
Fjelagið skuldbindur sig til að halda
uppi að minsta kost 20 ferðum á ári
milli Kaupmannahafnar og íslands,
og að gera ferðaáætlun þeirra 20
ferða að minsta kosti með ráði stjórn- j
arráðsins og dönsku póststjórnarinn-
ar, og sje þá millilandaferðunum hag-
að svo sem framast verður við kom-
ið eftir ferðaáætlun þess fjelags, sem j
fær danska pósttillagið til millilanda- |
ferðanna; þó áskilur fjelagið sjer í j
því efni að fá að vita um ferða-
áætlun þessa fjelags í síðasta lagi í
fyrstu viku desembermánaðar.
Loks skuldbindur fjelagið sig til
að halda uppi minst 4 ferðum á ári
milli Hamborgar, Leith og íslands.
Fjelaginu er skylt að afhenda
stjórnarráðinu og dönsku póststjórn-
inni, er kemur til millilandaferðanna,
ferðaáætlun sína til samþykkis í síð-
asta lagi 14 dögum eftir að ofan-
greind áætlun hefur verið send fje-
laginu.
2. gr. Strandferðáskipin. Tvö
þeirra mega ekki vera að neinu leyti
síðri en gufuskipin Hólar og Skál-
holt, sem hafa haldið þessum ferð-
um uppi að undanförnu. Hin þriðja
skal vera 100—150 smálestir að stærð.
Eitt skipið að minsta kosti skal vera
nýtt. í tveim skipunum skal vera
kælirúm hentugt til að flytja í kjöt
og nýjau fisk.
Millilandaskipin. Eitt skipið á að
vera með kælirúmi hentugu til að
flytja í kjöt og nýjan fisk alla þá
leið, sem skipið fer, og fari það skip
7—9 áætlunarferðir.
Hamborgarskipin skulu taka minst
450 smálestir af flutningi.
Fjelaginu er ekki skylt að nota
kælirúminí milli landaskipunum, nema
sagt sje til fyrirfram kælirúmsflutn-
ings fyrir minst 50 kr. fyrsta árið og
IOO kr. síðar.
3. gr. Fargjöld og flutningsgjöld
skula vera samþykt af stjórnarráði
íslands og mega ekki hærri vera,
hvorki milli landa nje strandlengis,
heldur en samskonar gjöld eru látin
vera í samningi þeim, sem gerður
var við Sameinaða gufuskipafjelagið
um gufuskipaferðir 1908 og 1909.
Þessi gjöld mega og ekki hærri
vera milli Hamborgar og íslands, en
milli Kaupmannahafnar og íslands.
Fargjöld og farmgjöld milli tveggja
staða má ekki hækka, þó skift sje
um skip á leiðinni, en skyldur er þá
larþegi að nota fyrsta skip, sem á
að fara þangað sem ferð er heitið.
Á ferðum þeim milli íslands, Leith
og Kaupmannahafnar, sem ræðir um
í samningi þessum, skal veita alt að
25 stúdentum og alt að 50 efnalitl-
um iðnaðarmönnum og alþýðumönn-
um þá ívilnun í fargjaldi, að þeir
geti ferðast í 2. farrými báðar leið-
ir fyrir sama fargjald og annars er
áskilið fyrir aðra leiðina, enda sýni
þeir vottorð frá forstjóra íslensku
stjórnarráðsskrifstotunnar í Kaupm,-
höfn eða þá sýslumanni eða bæjar-
fógeta í sýslu þeirri eða kaupstað,
þar er maðurinn á heima.
Loks skuldbindur fjelagið sig til
að flytja innflytjendur til íslands frá
Leith fyrirsama fargjald eins og hing-
að til hefur verið tekið af farþegum
í 3. farrými frá íslandi til Leith.
Fjelagið skal koma sjer saman við
Sameinaða gufuskipafjelagið um farm-
gjaldsgreiðslu fyrir flutninga til og
frá viðkomustöðum strandferðaskip-
anna, þann veg, að farmgjaldið hækki
eigi þótt skift sje um skip.
4. gr. Um flutning á munum til
og frá viðkomustöðum strandferða-
skipanna og á Hamborgarskipunum,
er fjelagið stranglega skuldbundið
til að hafa hann eklci í fyrirrúmi fyrir
öðrum flutningi, þó að framkvæmda-
stjóri fjelagsins eða firma, sem hann
á hlut í, eigi sjer arðs von af hon-
um, og má framkvæmdastjórinn eigi,
hvernig sem á stendur, nota sjálfur
meira en í hæsta lagi einn þriðja
hluta af farrúmi skips í þessum ferð-
um, svo framarlega, sem slíkt veldur
því, að neita verður um flutning fyr-
ir aðra, sem beiðst hafa flutnings
hæfilega snemma.
5. gr. Fjelaginu er skylt að flytja
á öllum þeim ferðum, sem getur um
í 1. gr., póstflutning allan, brjef og
bögla — í millilandaferðunum milli
Danmerkur og íslands fram og aftur
þó aðeins eftir sjerstökum samningi
og fleS?n sjerstöku gjaldi — og ber
ábyrgð á öllum póstflutningum með-
an hann er í vörslum skipsins, þ. e.
a. s. frá því er skipverjar taka við
honum og þar til er hann er feng-
inn í hendur þjónum póststjórnarinn-
ar. Hann skal geyma mjög vand-
lega f lokuðu herbergi, nema brjef-
kassann, hann skal látinn vera þar,
sem allir geta að honum komist. Fje-
lagið ber ábyrgð á því tjóni eða
þeim missi eða skemdum, sem póst-
flutningur kann að verða fyrir sökum
þess, að hans er illa gætt. Farist
skip eða hlek.kist því á, skal reyna
að bjarga póstflutningnum svo, vel
sem framast er kostur á og flytja
hann til næsta pósthúss. Þurfi mað-
ur að fylgja póstflutningi á skipinu
sökum þess, hve mikill hann er eða
dýrmætur, fær hann ókeypis far bæði
fram og aftur, en sjálfur verður hann
að sjá sjer fyrir fæði.
6. gr. Póstflutning skal afhenda
á skipsfjöl og af samkvæmt skrá og
gegn kvittun skipstjóra og hlutaðeig-
andi pósteinbættismanns. Sýni við-
takandi að póstflutningurinn sje eigi
samkvæmur skránni, er afnendanda
skylt að rita undir athugasemd þar
að lútandi.
Þegar eftir komu gufuskips skal
flytja póstflutning úr skipi, hvort sem
það liggur við land eða fyrir akker-
um á sjó úti, til næsta pósthúss, og
skal fjelagið bera kostnaðinn af flutn-
ingi þeim, nema í Kaupmannahöfn;
þar verður póstflutningurinn sóttur.
Sömu regium skal fylgja um að koma
póstflutningi á skip.
7. gr. Fjelagið skuldbindur sig til
að sjá um, að enginn skipverji eða
nokkur maður annar flytji með sjer
muni, er skylt er að senda með
pósti. Sá skal vera skiprækur, er
slíkt verður uppvíst um, og greiði
að auki Iögboðna sekt. Þó er skip-
stjóra vítalaust að flytja brjef um mál-
efni skipsins frá útgerðarmönnum
þess til afgreiðslumanna og þeirra á
milli.
8. gr. Fjelagið skuldbindur sig til
að fá íslenska yfirmenn og íslenska
háseta á strandferðaskipin, eftir því
sem við verður komið.
9. gr. Fjelagið greiðir öll útgjöld,
enda bera því öll fargjöld og farm-
gjöld.
Fyrir allar þær skyldur, sem fje-
lagið hefur undir gengist, þar með
talinn póstflutning á strandferðaskip-
unum og Hamborgarskipunum, fær
fjelagið það endurgjald úr landsjóði,
er nemur 60,000 kr. —- sextíu þús-
und krónum — á ári. En með því
að fjelagið hefur eigi tekið að sjer
gufuskipaferðir þær milli íslands og
Danmerkur, sem styrkur er veittur
til, að því undanskildu, er fyr greinir,
áskilur það sjer rjett til sjerstaklegs
endurgjalds fyrir að flytja póstsend-
ingar milli Islands og Danmerkur;
um þóknum fyrir póstflutning frá
Danmörku verður fjelagið sjálft að
leita samninga við dönsku póststjórn-
ina, þó er stjórnarráð íslands fúst til
þess að mæla með því við stjórnar-
ráð innanríkismálanna, að þóknun sú
verði hækkuð, sem greidd hefurverið
undanfarið fyrir þann póstflutning.
Fjelaginu er skylt að sjá um póst-
flutning frá íslandi til annara landa
(að Hamborg undanskilinni) með þeim
skilyrðum, sem til eru tekin í 13. gr.
A. 2. tölulið fjárlaga íslands um árin
1910—1911, gegn 6000 kr. -— sex
þúsund króna — þóknun úr landsjóði,
og á helmingur þóknunarinnar að
greiðast I. júlí. og hinn helmingur-
inn 31. desember ár hveit.
Umsaminn ársstyrkur, 6000 kr.,
verður greiddur sem hjer segir, hafi
fjelagið þá fullnægt skyldum sínum
eftir samningi: 6000 kr. í aprílmán-
uði, 6000 kr. mánaðarlega eftir það
og afgangurinn, 6000 kr., eftir að
síðustu ferð í desember er lokið.
10. gr. Hamli ís því, að lokið
verði einhverri strandferð og tilhlýði-
iegar sönnur eru á það færðar af
fjelagsins hálfu, skal ekki draga neitt
frá umsaminni ársþóknun.
En sannist það ekki, að ís hafi
tálmað ferð, sem fallið hefur niður
að nokkru eða öllu leyti, eða láti
fjelagið eigi mót von fara umsamd-
ar strandferðir, Hámborgarferðir éða
millilandaferðir rneð kæliskipi, skal
það greiða 1000 kr. sekt fyrir hverja
ólokna ferð, nema skipi hafi hlekst
á, og skal auk þess draga 2500 kr.
frá ársþóknuninni fyrir hverja ólokna
ferð.
11. gr. Fjelagið gengur að því,
að gestarjettur Reykjavíkurkaupstað-
ar sje varnarþing í málum, er þeir
menn, sem heima eiga á íslandi, eða
þá stjórnarráð Islands, kynnu að
höfða gegn fjelaginu ýt af samnings-
rofi um strandferðirnar, þó því að-
eins, að stjórnarráðið láti uppi það
álit sit.t fyrirfram, í hverju dæmi ein-
stöku fyrir sig, að málshöfðunin sje
rjettmæt, og hafi fjelaginu verið
veittur kostur á að tjá sig áður um
málið.
12. gr. Samningur þessi gildir
fyrir árin 1910—1919, að báðum
árum meðtöidum, svo framarlega sem
fjelagið fullnægir settum skilmálum,
og svo framarlega sem hið danska
fjárveitingarvald veitir á þessu tíma-
bili af hálfu Danmerkur þá póstflutn-
ingsþóknun, sem heitin er Sameinaða
gufuskipafjelaginu í samningi milli
þess, stjórnarráðs innanríkismálanna
og stjórnarráðs íslands, dagsettum
í dag.
Eftir fjárhæðinni 10 sinnum 60,000
kr , er stimpilgjaldið fyrir samning-
inn 100 kr., og greiði hvor samnings-
aðili helming þess,
Samningur þessi er gerður í 2
samritum og fær stjórnarráð íslands
og gufuskipafjelagið Thore sitt ein-
takið hvort.
Samningurinn við Sam. gufu-
skipafjelagið.
Fjelagið skuldbindur sig til að
halda uppi ferðum milli Khafnar,
Leith og íslands samkv. uppkasti að
ferðaáætlun, sem mun vera uppkast
alþingis (þingskj. nr. 679), er gerir
ráð fyrir 25 ferðuin milli landa. —
Annars eru mörg ákvæði þar eins
og í Thorefjel.samningnum, svo sem
um það, hvenær fjelaginu sje skylt
að nota kælivjelina, um fargjöld og
farmgjöld (nema hvað fjelagið má
hækka farþegagjald á „Botníu", eða
því skipi, sem kemur í hennar stað,
upp í allt að 100 kr. á I. farrými
og 65 kr. á öðru, fyrir aðra ferð, og
170 og 115 kr. fyrir ferð fram og
aptur), um ívilnanir til stúdenta og
iðnaðarmanna og innflytjenda, en því
þar bætt við, að það á að sýna sömu
ívilnun dönskum bændastjettarmönn-
um, 10—15. — um skyldur viðvíkj-
andi póstflutningi og um ferðahaml-
anir eða niðurfall ferða og gjalds-
afdrátt þar fyrir o. s. frv.
Fyrir ferðir sínar fær fjelagið 40
þús. kr. úr ríkissjóði.
í einu atriði er verulegur munur á
samningunum, en hann er sá, að í
þessum samningi eru ákvæði um það,
hvernig farrýmin eigi að vera til
fólksflutninga, og eru þau svo hljóð-
andi:
„Á skipunum skal vera 1. og 2.
farrými. Fýrsta farrými skal auk
þess fylgja sjerstakt kvennaherbergi.
Fyrsta farrými á að geta tekið 30
farþega að minsta kosti, og annað
farrými á tveim skipunum um 50, og
3 um 35 farþega".
Athugasemdir.
í 13. gr. A. 2. tölul. fjárlaganna
eru veittar 12,000 kr. hvort ár fjár-
lagatímabilsins „fyrir að flytja póst-
sendingar með skipum, sem ekki njóta
fasts tillags". Af þessu fje ætlar ráð-
herra að taka 6000 kr. á ári handa
Thorefjelaginu. En fjárlögin banna
með berum orðum, að veita þetta
fje til skipa, sem njóta fasts tillags,
og Thorefjelagið hefvr nú alt fasta
tillagið frá íslandi. Tilraunirnar í 5.
og 9. greín samningsins, til þess að
fara í kringum þetta ákvæði fjárlag-
anna, eru svo fjarri öllu lagi, að þær
ná engri átt. Jafnvesælt yfirklór er
verra en ekki neitt. Ráðherra hefur
ekki aðeins í heimildarleysi, heldur
þvert ofan í fjárlögin, um þann tíma
sem þau ná til, skuldbundið landsjóð
til þess að greiða Thorefjelaginu
6000 kr. á ári í 10 ár, alls 60 þús.
kr. Hvað segja menn um annað
einsf Auðvitað getur þingið heimtað
þetta fje af honum aftur inn í land-
sjóð, og er skyldugt til að gera það.
En hann gerir sjer auðsjáanlega vonir
um, að verða einráður á næstu þing-
um. Annars er óskiljanlegt, að hann
leyfði sjer þetta og því líkt. Og
gæti hann borgað þetta, þótt til
kæmi, að hann yrði krafinn um þaðf
— Það er alls óvíst. En fjárgræðgi
mannsins fyrir Thorefjelagið ríður
ekki við einteyming, þar sem hann
grípur til annars eins og þessa til
þess að fullnægja henni. Hafi það
verið satt, sem sagt var í vetur, að
sonur hans annar ætti að fá 25,000
kr. fyrir að selja landsjóði Thorefje-
lagsskipin, — hvað á hann þá skilið nú
af fjelaginu, eftir alt það, sem faðir
hans hefur gert fyrir það síðan þingi
sleitf
í samningunum við Sam. gufu-
skipafjelagið, sem gerður er af dönsk-
um ráðherra, eru fjelaginu sett skil-
yrði um það, hvernig farrými eigi að
vera til fólksflutninga í skipum þess.
En um þetta er ekki eitt orð í samn-
ingi ráðherra okkar við Thorefjelagið.
Það getur sent hrossaskip og nauta-
skip í allar ferðirnar, sem um er
samið við það, án þess að brjóta
samninginn.
Ákvæðið um varnarþingið í Reykja-
vík, sem ráðherrablaðið var að grobba
af áður, er einskis virði, eins og frá
því er gengið í samningnum. Það
er eitt af því, sem blaðið hefur verið
látið skýra rangt frá.
En því hefur ráðherra látið blaðið
bera út ósannar fregnir af samningn-
umf Og því hefur hann svo strang-
lega haldið samningnum leyndumf
Hann mátti þó þegar vita, að hann
gæti ekki komist hjá því til lengdar,
að birta hann, og að leynimakkið
alt yrði þá til þess eins, að spilla
fyrir honum og gera sakir hans
svartari.
ísland erlendis.
íslensk lög á að fara að kenna
íhaust við háskólann í Khöfn, og er
sagt, að það starf sje ætlað dr. Knud
Berlin.
Norskur konsúll í Reykjavík.
Ríkisráðið norska ákvað á fundi 10.
september, að gefa launalausa, norska
konsúlnum í Reykjavík, O. Olafsson,
lausn í náð, en útnefndi jafnframt
T. Klingenberg launaðan norskan
konsúl í Reykjavík. Hann hefur ver-
ið vicekonsúll í norska konsúlatinu í
New-York.
Trúlofuð eru í Khöfn Pjetur Boga-
son stud. med. og frk. Lára Itidriða-
dóttir skrifstofustjóra Einarssonar.
Dáinn er 9. f. m. Gísli Ólafsson
kaupm. í Winnipeg, einhver ríkasti
maður Islendinga vestra sagður, fædd-
ur 1855 * Landamótaseli í Lljósa-
vatnsskarði, en fluttist vestur 1886.
Sagður bæði duglegur maður og
greindur.
Yaldeniar Erlemlsson cand. med.
er nýorðinn aðstoðarlæknir á sjúkra-
húsi á Jótlandi.
Ofurefli, saga Einars Hjörleifsson-
ar, kvað koma út í haust í þýskri
þýðingu eftir Erik v. Mendelson,
blaðamanninn þýska, sem hjer var í
fyrra" sumar.
Jarðskjálftar. 22. þ. m. voru
jarðskjálftar á Suður-Frakklandi Avo
miklir, að hús hrundu og skaðar urðu
töluverðir af, segir Parísarblaðið „Le
Petit Journal" frá 23. f. ni. Einnig
höfðu þá verið jarðskjálftar á Sikil-
ey og Grikklandi.
Jarðskjálftamælirinn hjer sýndi tölu-
verðan hristing þennan dag. Á laug-
ardaginn var sýndi hann einnig all-
mikinn hristing, svo að þá munu ein-
hversstaðar hafa verið jarðskjálftar að
mun.