Lögrétta - 06.10.1909, Blaðsíða 3

L0GRJETTA.
188
Lögrjetta kemur út á liverjum miö-
vikudegi og auk pess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí.
í 31. tbl. sínu reynir »Ingólfur« að
sýna fram á, hve dýrt aðflutnings-
bannið verði þjóðinni.
Hann segir:
1. Víntollurinn og leyfisbrjefa-
gjöldin nemi um 300,000 kr. árlega
og þá upphæð verði að leggja á aðr-
ar vörur, álnavöru og matvöru.
2. Það sje skaði fyrir þjóðfjelag-
ið, að missa öll áfengiskaup útlend-
inganna.
3. Allir þeir, er vínsölu- og veit-
ingaleyfi hafi, virðist eiga heimtingu
á skaðabótum, og telur það alls ekki
neitt vafamál.
4. Tollheimtumenn muni líka
heimta skaðabætur.
5. Aðflutningsbannið stórskaði ís-
land sem ferðamannaland. Margir
útlendingar, er hjer hafi verið í sum-
ar, segi, að þeir muni ekki koma eft-
ir að aðflutningsbannið er komið í
gildi. Margir hafi atvinnu af því, að
fylgja ferðamönnum, hýsa þáog leigja
þeim veiðirjett í ám og vötnum.
6. Svo verði því, sem nú er var-
ið fyrir áfengi varið í annan óþarfa,
því altaf vilji menn hafa einhverja
„hressingu".
7. Svo hljóti .skattarnir að koma
niður á þeim, sem ekkert áfengi
kaupa og hafa ekkert aflögu, geti
tæplega varist sveit, því ekki sjeu
bindindisvinir lifandi vitund efnaðri
en hinir, ekki gangi þeim neitt bet-
ur að græða fje.
8. Spurning um, hvar eigi að taka
peningana upp í tollinn.
Við ofanskráð atriði leyfijeg mjer
að gera eftirfarandi athugasemdir.
1. Þegar aðflutningsbannið kemst
til framkvæmda, og menn hætta öll-
um innflutningi áfengis, þá er það
eðlilegt, að fyrst í stað, fyrstu árin
á eftir, muni nautn veikra öltegunda
— sem eru undir 2:/4°/o áfengisstyrk-
leika — aukast að miklum mun, líka
mun kaffi- og súkkulaði-nautn vaxa
stórum. Þetta játa líka andbanning-
ar, sbr. 6. atriði hjer að framan um
„hressinguna". En þetta sýnir það,
að tolltekjur landsjóðs af þessum vöru-
tegundum muni aukast að miklum
mun, án þess að á sjeu lagðir meiri
skattar eða tollar. Jeg leyfi mjer að
halda því fram, að á fyrstu árunum
muni alt að helmingi áfengistollsins
koma á þennan hátt. Þá er nú af-
gangurinn. Hann verður þá svo
lítill hluti af tekjunum, að það ætti
ekki að verða nein skotaskuld úr því,
að fylla það litla skarð, sem þá verð-
ur eftir.
2. Hvers vegna má jeg ekki græða
fje á því að selja útlendingum og
öðrum kjöt af nautgripum, er drep-
ist hafa úr miltisbrandi? Magnús
dýralæknir bannar mjer það, af því
að jeg geti drepið þá á því. Sama
er að segja um áfengisvökvann. Menn
mega ekki selja útlendingum eða öðr-
um áfengi, af því menn eigi á hættu,
að drepa þá á því, Atvinnuvegur,
sem er bygður á jafnillum grund-
velli og áfengisverslunin er, á ekki
að þrífast, hunum á að útrýma með
öllu. Hann er jafn-óheiðarlegur gagn-
vart útlendum sem innlendum og ekk-
ert þjóðfjelag á að láta sjer sæma,
að nota í almenningsþarfir þær tekj-
ur, sem það kann að fá af honum.
3. Þær eru nú mismunandi skoð-
anirnar, sem lögfræðingarnir hafa á
því, hvort vínsölu- og veitingamenn
eigi heimtingu á skaðabótum. Það
væri hyggilegra fyrir andbanninga
að fullyrða sem minst um það, því
þegar að því kemur að úrskurða slík
mál, verða vonbrigðin þeim mun
minni. Annars er það sennilegt, að
1915 muni þeir verða miklum mun
færri en nú, sem við þá atvinnu fást,
og þá verða skaðabæturnar senni-
lega ekki svo gífurlegar; en það er
auðvitað betra en ekki, að ógna kjós-
endum og borgurum landsins með
þessu, og reyna á þann hátt, að tæla
þá út á þá skaðlegu braut, sem and-
banningar vilja leiða þjóðina á.
4. Jafnvitlausa staðhæfingu og
þessa bjóst jeg ekki við að sjá frá
þeim Ingólfsmönnum. Skyldi skatta-
ogtollheimtumönnumekkivera hjerum
bil sama, hverskonar skattar eða toll-
ar það eru, sem þeir eiga að krefja.
Þeir munu sennilega fá sín innheimtu-
laun jöfn að vöxtum, því ekki gerir
maður ráð fyrir, að tekjudálkur land-
sjóðsins muni lækka framvegis, sem
neinu nemur.
5. Hún hefur nokkrum sinnum
klingt þessi amstursbjalla, að ísland
yrði ekki lengur ferðamannaland.
Þessu er slegið fram eins og mörgu
öðru úr þeirri átt, til þess að blekkja
og villa mönnum sjónir. í hvaða
skyni sækja menn hingað úr fjarlæg-
um löndum? Koma menn hingað til
þess að drekka brennivín og annað
áfengi ? Nei. Jeg held að það sje
hreinn og beinn misskilningur. Or-
sökin til þess er alveg gagnstæð
stefnu andbanninga. Menn koma til
þess að sjá land ólíkt flestum öðr-
um löndum jarðarinnar; koma til þess
að kynnast því og fólkinu, sem bygg-
ir það. Koma til þess, þó ekki sje
nema um stundarsakir, að ijarlægjast
háreysti veraldarinnar, og alt það, sem
stórborgalífinu er samfara — og þá
er óhætt að telja drykkjuskapinn með.
— Fyrir nokkru var hreyfing mikil í
Noregi í þá átt, að banna allar á-
fengisveitingar á ferðamannagistihús-
um upp til sveitanna þar. í tilefni
af því voru sendar fyrirspurnir til
ferðamannaskrifstofanna í Lundúnum
og víðar um það, hvort slíkt mundi
hafa nokkur áhrif á aðsókn ferða-
mannanna, og var það einróma svar
gefið, að það hefði engin áhrif, því
ferðamennirnir beygðu sig fúsir fyr-
ir þeim venjum, sem væru rfkjandi
á þeim stöðum sem þeir ferðuðust
um. Þetta er heldur ekki nema eðli-
legt og sjálfsagt. En það er ekki
að búast við, að andbanningar taki
þetta til greina, því það fellur ekki
í þeirra „kram". Sum Vesturlanda-
gufuskipafjelögin í Noregi hafa nú á
síðustu árum bannað allar áfengis-
veitingar á skipum sínum og lifa þau
þó mestmegnis og aðallega á ferða-
mannastraumnum, og reynslan er sú,
að það hafa stórgrætt á þeirri ráð-
stöfun, og ekki hefur borið á því, að
þau hafi kipt úr aðsókninni, síður en
svo.
6. Jú, þetta mun jeg nú verða að
viðurkenna að nokkru leyti sem rjetta
athugum hjá andbanningum. En það
er ekki sama hver óþarfinn er. Mað-
ur neyðist oft til að líða það, sem
er skaðaminna, til þess að losna við
það sem verra er; og svo ófyrirleitna
álít jeg þá ekki, andbanningana, að
þeir ekki muni viðurkenna það með
mjer, að aldrei hafi menn legið fyrir
hunda-og manna-fótum af kaffidrykkju
eða tóbaksnautn, að menn hafi aldrei
fyrir þær sakir barið konu sína og
börn, fyrirfarið sjálfum sjer og farið
með sig og aðra í sjóinn í tugum og
hundruðum, aðsú nautn hafi aldreisett
fjölda manna á sveit o. s. frv.
7- Þeir, sem ekkert áfengi kaupa,
bindindismennirnir, þeir, sem nú borga
ekki neitt til landsjóðs í toll af áfengi,
þeir segja við andbanningana: Við
viljum fúsir taka á okkur byrðarnar
með ykkur, við viljum gjalda að
okkar hluta líka til landsjóðsins það
sem áfengistollinum nemur. í þessu
kemur fram ein sú göfugasta hugs-
un, og sýnir betur en alt annað, á
hve óeigingjörnum grundvelli starf-
semi bannmanna er bygð. — Svo
slá andbanningar sig til riddara á
bindindismönnum fyrir það, að það
sjái ekki á, aldrei sjeu þeir ríkir og
aldrei gangi þeim betur að græða
fje. Þeir, sem hafa unnið fyrir þetta
mál, hafa ekki verið þeir mennirnir,
sem hafa haft ástæðu til þess að
verða efnaðir menn eða getað grætt
fje. Það eru alþýðumennirnir, sem
eru minni máttar. Svona geta þeir
látið, sem velta sjer á gullhrúgum
landsjóðs, og þeir sem hirða ágóð-
ann af striti fátæklinganna, þeir sem
hlaða um sig valköst auðæfa, sem
er ágóðinn af sölu ólyfjans þess, sem
þjóðin er gint til að kaupa.
8. Þessari spurningu hef jeg svar-
að með athugasemdum mínum við 1.
atriðið í grein þessari, en vil bæta
því við, að andbanningar og aðrir,
sem bera kvíðboga fyrir þessari hlið
málsins, geta verið alveg rólegir.
Það verðui endin skotaskuld úr því,
að fylla það skarð, sem ófylt verður,
þegar öll kurl koma til grafar.
Allur þessi reikningur Ingólfs og
staðhæfingar hans um þann kostnað,
er af aðflutningsbanninu stafi, er því
tóm blekking, og til þess gert, að
villa mönnum sýn, og reyna af fá
þá til þess að líta á málið frá hlið,
sem þeir segja á pappírnum að sje
til, en, þegar betur er að gáð, hefur
aldrei verið til, — því skaðinn er
enginn, þvert á móti, það er vinning-
ur, óútreiknanlegur vinningur. Það,
sem menn gefa fyrir áfengið, er í
sjálfu sjer smáræði hjá öllum afleið-
ingunum.
Annars finst mjer það vera sann-
arlegt og í sjálfu virðingarvert þrek,
sem þeim mönnum er gefið, sem veita
Ingólfi forstöðu, því. þeir hljóta að
vera búnir alvarlega að reka sig á
það, að þeir hafi ekkert til brunns
að bera í þessu máli, sem staðist
getur gagnrýni andstæðinga þeirra.
Þeim er alveg óhætt að halda áfram
til eilífs nóns upp á það, að í því
efni verða þeir altaf að lúta í lægra
haldi.
Jón Arnason.
Brauða-uppbót. Bráðabyrgða-upp-
bót úr landsjóði hafa fengið 21. f. m.
þessi prestaköll: Hólmar í Reiðar-
firði 450 kr., Kálfafellsstaður 400,
Olafsvellir 400, Torfastaðir 350, Bæg-
isá 250, Lundur 250, Presthólar 250,
Svalbarð í Þistilfirði 250, Kálfatjörn
225, Bjarnanes 200, Hjarðarholt 200,
Hvammur í Norðurárdal 200, Vellir
í Svarfaðardal 200, Dýrafjarðarþing
150, Hestþing 150, Miklholt 150,
Sandar í Dýrafitði 150, Staður í
Grindavík 150, Suðurdalaþing 160,
Mosfell í Mosfellssveit IOO.
Hrakningar. Reykdælir voru um
miðja síðastliðna viku (á miðvikudag?)
á ferð með fjárrekstur suður hingað
og ætluðu fyrir Ok og til Þingvalla,
en veður var ilt og dimt, svo að þeir
viltust og komu loks niður að Hval-
firði\ hjeldu svo með reksturinn suð-
ur Kjós og þann veg hingað.
Hólaskóli var settur i.okt. Nem-
endur rúml. 30.
Logndrífa var í Skagafirði 4. þ. m.,
snjóaði töluvert.
Reykj avík.
irnir Björn Kristjánsson og Björn
Sigurðsson. Hæfileikum B. Kr. í þá
stöðu er svo vel lýst í ræðu eftir
J. Olafsson alþm. í nýjustu þingtíð-
indum, B-deild 1341—4 dálki, að
B. Kr. gat ekkert að þeirri lýsingu
fundið, nje neinn vina hans eða
flokksbræðra á þingi.
,Vjer viljnm ráða einir
yjir lanði vorn‘.
Þessa setningu, sem ráðherra vor
sagði í utanför sinni á síðastliðnu
vori, hefur ísafold gert að nokkurs-
konar einkunnarorðum hans, gefið
það í skyn, að hann hafi grafið þau
á skjöld sinn og fyrir því, sem þau
feli í sjer, vilji hann berjast.
Þetta eru falleg orð ogseunilega mun
mörgum geðjast þau, og þeir ganga
víst út frá því, að þarna sje maður
kominn til valda, sem ætli að vinna
að því af öllum mætti, að íslending-
ar ráði yfir íslandi. En ef gætt er
að því, hver það er, sem talar þessi
orð, hugsar um það, hver ráðherrann
sje, að það sje Björn Jónsson rit-
stjóri Ísafoldar, — þá fara margir að
efast um að hugsun fylgi máli, í-
mynda sjer að þetta sje grima, af
því að þeir hafa kynst honum, stefnu-
leysi hans og hræsni í mörgum ísa-
foldar-árgöngum.
Ætlar hann sjer að telja löndum
sínum trú um, að hann meini með
þessum orðum, að íslendingar eigi að
ráða yfir íslandi?
Af framkomu hans fyr og síðar
getur maður ekki trúað því, og ekki
hvað síst af framkomu hans á síð-
asta þingi og í forsetaförinni sælu.
Sem dæmi má nefna, að alment
hafði verið látið í ljósi — og al-
mennast á þingmálafundunum á síð-
astl. ári — að konungkjörnir þing-
menn yrðu feldir úr sögunni. Þetta
hafði fráfarandi stjórn tekið til greina
og lagt fyrir síðasta þing — en hver
stóð fyrir því, að það var eyðilagt?
Allir vita, að það var Björn Jónsson.
Víða höfðu heyrst raddir um það,
að æskilegt væri að íslendingar
tækju sjer upp fána, og voru það
ekki hvað síst flokksbræður Bjarnar
— allir landvarnar- og þjóðræðisliðar.
Hvernig fór Björn með það? Hon-
um tókst að kæfa það á síðasta
þingi. Þó ætlar ísafold oss að skilja
þess orð: „vjer viljum ráða einir yfir
voru landi", á þá leið, að Björn vilji
að þjóðin ráði.
Máske ætlast hún til, að það sje
skilið á þá leið, að þingið ráði, og
væri það ekki nein nýbreytni, því
oftast hafa það verið álitin ófrávíkj-
anleg lög, sem alþingi hefur sam-
þykt og konungur síðan staðfest.
En hvernig fer þar?
Eitt dæmi má nefna.
í fjárlögunum eru veitt laun til við-
skiftaráðunauta. Allir, sem skilja ís-
lensku, hljóta að skilja það á þá leið,
að þetta sje fleirtala — að ráðunaut-
arnir verði fleiri en 1. Hvað gerir
Björn Jónsson? Hann virðir að vett-
ugi lög þingsins, hefur hann ekki
nema 1. — Það gerði nú máske ekki
svo mikið til, þó hann væri ekki
nema einn, svona fyrst í stað, en
það sem verra er: hann borgar þessum
eina manni það, sem þeir báðir eða
allir áttu að hafa! Kærir sig ekkert
um skýlaus fyrirmæli laganna!
Af þessu má sjá, að hann ætlast
ekki til að þjóðin eða þingið ráði —
ætlast ekki til að ísiendingar ráði
yfir íslandi.
Hvað meinar hann þá með orð-
unum: „Vjer viljum ráða einir yfir
voru landi?"
Það liggur í augum uppi. Þau
orð sagði hann ekki fyr en hann var
orðinn ráðherra. Og þá hefur hann
álitið sig sem konung — einvalds-
herra.
Konungar tala í fleirtölu um sjálfa
sig. Eins talar Björn Jónsson, og
með þessum fyrgreindu orðum rneinar
hannaðeins: „Jeg vil ráða einn yfir
mínu landi!" Hann einn vill ráða og
lítilsvirðir óskir þjóðarinnar, og metur
einskis lög þingsins. Hann — hann einn
ræður, en ekki íslendingar og ekki
alþingið.
Reyndar getur manni ekki sýnst
M fjallalindum til Miia,
Ðáin er 7. ágúst síðasti. merkis-
konan Guðrún Magnúsdóttir, kona
dbrm. Jóns Hjörleifssonar hreppstjóra
í Drangshlíð undir Eyjafjöllum, nær
áttræð. Þau hjón bjuggu allan sinn
búskap í Eystri-Skógum, og eru
mörgum kunn þaðan fyrir framúr-
skarandi gestrisni og hjálpsemi. Fyr-
ir nokkrum árum fluttu þau að Drangs-
hlíð með syni sínum. Börn þeirra
eru: Magnús óðalsbóndi í Klaustur-
hó]um, Guðrún kona Þorsteins Jóns-
sonar í Drangshlíð, Hjörleifur hrepps-
nefndaroddviti í Skarðshlíð, Ólafur
búfr. í Eystri-Sólheimum, Gissur búfr.
í Drangshlíð og Anna, ekkja Björns
heit. Þorlákssonar á Varmá.
Kirkjuvígsla. Þórhallur biskup
Bjarnarson vígði nýlega nýja kirkju í
Grindavík. Hún er reist í Járngerðar-
staðahverfi og kemur í stað Staðar-
kirkju, semorðin ergömul og hrörleg, en
stendur þó enn. Við kirkjuvígsluna var
einnig prófasturinn, sjera Jens Páls-
son í Görðum. Nýja kirkjan kvað
vera lagleg, teiknuð af Rögnvaldi
húsgerðameistara, en smíðuð af
Tryggva Árnasyni trjesmið hjeðan
frá Reykjavík.
Mannskaðinn í Arnavfirði. Menn-
irnir þrír, sem frá var sagt í næst-síðasta
blaði, að farist hefðu þar, voru: Guð-
bjartur Sigurðsson frá Austmannsdal,
Guðbjartur Markússon og Guðmund-
ur Elíasson, báðir frá Skeið í Sel-
árdal.
Strand. Vjelarskútan „Henny",
eign Gísla kaupm. Hjálmarssonar í
Norðfirði strandaði 14. þ. m. skamt
frá Höfn í Borgarfirði eystra, og verð-
ur seld þar.
Húsbruni varð á ísafirði 13. þ. m.,
brann bræðsluhús Tangsverslunar rjett
utan við bæinn. Það var vátrygt.
Nýjar símalínur. Borgarnessím-
inn og Akranessíminn eru nýlega
fullgerðir og farið að nota þá.
Sjóður Kristjáns IX. Heiðurs-
laun úr honum hafa fengið í ár bænd-
urnir Böðvar Sigurðsson í Vestur-
tungu í Leirársveit og Magnús Gísla-
son á Frostastöðum í Skagafirði.
Botnvörpnngar við Suðurnes.
Frá Gerðum í Garði er sagt, að þar
syðra hafi verið góður afli, en botn-
vörpuskipin útlendu fast upp við
landsteina og spilli veiðarfærum
manna svo, að óþolandi sje.
Nýir læknar. Læknarnir Andrjes
Fjeldsted, í Þingeyrarhjeraði, og J.
H, Sigurðsson, í Rangárvallahjeraði,
dvelja nú erlendis um tíma, A. Fjeld-
sted með styrk, er alþingi veitti síð-
astl. vetur. Fyr‘r ^ann þjónar Gunn-
laugur Þorsteinsson læknaskólakandí-
dat, en fyrir J. H. Sigurðsson Guð-
mundur Guðfinnsson læknaskólakandí-
dat. Sigvaldi Stefánsson læknaskóla-
kandídat er settur til að þjóna Stranda-
læknishjeraði.
Bæjarstjórnin. Fundur 16. þ. m.:
Páli Halldórssyni skólastjóra veitt til
ræktunar 8 dagsí. land og Guðna
Þorsteinssyni um 1 hektar.
Samúel Ólafssyni veitt lausn frá
fátækrafulltrúastarfi, en í hans stað
kosinn Ámundi Árnason kaupm.
Ut af erindi um ýms hlunnindi til
barnaskóla Ásgríms Magnússonar,
lagði skólanefnd til, að börn í þeim
skóla á skólaskyldum aldri fái að
njóta sama rjettar til sundkenslu á
vori komandi sem börn úr barna-
skóla bæjarins, njóta sama rjettar til
ókeypis baða í baðhúsinu og fái end-
urgjaldslaust afnot leikfimishúss barna-
skólans, eins og síðastliðinn vetur,
undir umsjón skólastjóra og þannig,
að það komi ekki í bága við leik-
fimiskenslu bæjarskólans. Bæjarstjórn
samþykti tillögurnar með þeirri við-
bót, að veiting þessara hlunninda sje
bundin því skilyrði, að skólinn íai
löggildingu stjórnarráðsins.
Ákvörðun um styrk til skólans
var frestað.
Þessar brunabótav. samþyktar: Á
húsi Sigurj. Sigurðssonar í Lækjarg.
10 B. 3896 kr.; húsi Brillouins kon-
súls 37476 kr.; húsi Jóns Lúðvígs-
sonar í Lindarg. 3263 kr.; húsi Stgr.
Guðmundssonar á Frikirkjuv. (kvenna-
skólinn) 59,603 kr.; skólahúsinu í
Landalcoti 29,372 kr.; húsi H. Haf-
steins bankastj. í Tjarnarg. 20,570
kr.; húsi „Völundar" á Laugav. 17
27,791 kr.
Um brunamál og byggingar urðu
talsverðar umræður, sjerstaklega út
af bygging Brillouins konsúls í Fje-
lagstúni.
Ritstjóraskifti eru orðin við
„Reykjavíkina", Jónas Guðlaugsson
farinn frá henni, en Jón Ólafsson,
áður ritstjóri hennar, tekinn við.
Lagaskólinn. Þar er settur auka-
kennari kand jur. Jón Kristjánsson,
sonur Kr. Jónssonar dómstjóra.
Sigvaldi Stefánsson læknir er
nýkominn heim úr dvöl í Khöfn,
kvæntur danskri konu, Margrethe
Mengel-Thomsen.
Jurtafæða »Pjóðólfs«. Hann hef-
ur verið að skrifa um indverska fakíra
nú undanfarandi, og segir meðal ann-
ars: „Hinar einu fæðutegundir, sem
þeim er leyfilegt að neyta, eru: hrís-
grjón, mjöl, mjólk, hunang, sykur og
brætt smjör, alt hrein jurtafæða".
ísaf. var kölluð „Kirkjublaðið",
meðan Einar Hjörleifsson stýrði henní
í sumar, en síðan Ólafur ráðherra-
kundur tók við henni, er hún kölluð
„Barnablaðið".
Bankastjórnaruinsækjendurnir
urðu alls 14. Átta af þeim voru
taldir í 45. töluhl. Lögr., en þessir
bættust við: Ingólfur Jónsson versl-
unarstjóri í Stykkishólmi, Jón Gunn-
arsson væntanlegur samábyrgðarfor-
forstjóri, Jón Laxdal fyrv. verslunar-
stjóri á ísafirði, Magnús Jónsson lög-
fræðingur í Khöfn, Sig. Eggerz sýslu-
maður og Þórður Thoroddsen banka-
gjaldkeri.
Bankastjórar við Landsbankann
frá nýári eru þeir orðnir kaupmenn-