Lögrétta - 10.08.1910, Page 2

146
L0GRJET1 A.
UtsalaT
Stór Utsala
byrjar ÍO ágúst
Utsalal
i versl. DAGSBRtTN.

Jíoríur-Slesvík.
M. Mackesprang: Nord-
Slesvig 1S64—ipop. —
Bókaverslun Gyldendals,
norrænt forlag. Kmhöfn
1910 VIII+ 319 bls. 8.
Framan af öldum töluðu Danir,
Svíar, Norðmenn og íslendingar eina
tungu, og enn í dag er mismunurinn
á dönsku, sænsku og norsku eigi
meiri en svo, að Danir, Svíar og
Norðmenn geta venjulega gert sig
skiljanlega hver fyrir öðrum, ef þeir
tala hægt og skýrt. Aftur á móti
geta íslendingar eigi skilið frænd-
þjóðir sínar, nje þær íslendinga, þótt
hvorirtveggju tali hægt og skýrt. Á
milli íslenskunnar og annara Norður-
landamála er nú munurinn mestur.
Fyrir því standa íslendingar í and-
legu tilliti margfalt ver að vígi nú á
dögum en í fornöld, þá er ein tunga
gekk yfir Norðurlönd.
En þrátt fyrir þetta er þó enn í
dag eigi meiri munur á norrænum
þjóðum en á hinum þýsku þjóðflokk-
um, sem nú eru sameinaðir í eitt
ríki og taldir eru venjulega ein þjóð;
og ef Norðurlönd eru borin saman
við Italfu, þá verður munurinn heldur
minni. Suður-ítalir og Norður-ítalir
(Langbarðar) skilja ekki hvorir aðra.
Þeir menn, sem hafa farið vfða
um Norðurálfuna og hafa fengið
glögga þekkingu á henni og út-
sýni yfir ríki og þjóðaskipun, skoða
venjulega Norðurlönd öll sem eina
heild, þótt þau sjeu þrjú konungsrfki.
Fyrir slíkum mönnum dylst það eigi,
sem gerist á landamærum Norður-
landa, undirokun Finnlendinga, og
Dana í Norður-Sljesvík. Þar er sótt
að og saxað á Norðurlönd.
Finnland er á milli Svíþjóðar og
Rússlands; það hefur opt verið víg-
völlur í baráttunni milli Svía og Rússa.
Eins hefur Sljesvík verið í baráttunni
milli Dana og Þjóðverja. Svíar hafa
ásamt Finnum venjulega tekið á móti
þeim skellum, sem komið hafa á Norð-
urlönd að austan, en Danir á móti
skellunum að sunnan. Noregur og
ísland hafa verið í skjóli Dana og
Svía. Þess vegna hafa hvorki Norð-
menn nje íslendingar orðið að þola
eins mikið ilt af manna völdum sem
Svíar og Danir, þótt þeir hafi eigi
ávalt gætt þess sökum þröngsýnis.
Nú ganga Rússar svo hart fram
gegn Finnum, að land þeirra verður
eigi lengur skjólgarður fyrir Svfþjóð
cða Norðurlöndum að austan. Þá
cr Rússar hafa víggirt Alandseyjar,
ná þeir með fallbyssukúlum sínum hjer
um bil til Stokkhólms. Þeir vilja kom
ast vestur að Atlantshafi. Svíar vita
það, og hafa viðbúnað mikinn að
taka á móti þeim.
En sunnan að hefur hættan komið
frá Þjóðverjum og baráttan stendur í
Norður-Sljesvfk. Norðurlönd eru öðru-
vísi sett, síðan stórveldi uxu upp
fyrir sunnan þau og austan. A mið-
öldunum var hið núverandi þýska ríki
mjög mörg smáríki, stundum um 400
ríki, og þá var Dönum eigi búin mikil
hætta af þeim.
Síðan Prússar og Austurríkismenn
tóku hertogadæmin af Dönum (1864)
hefir venjulega verið gengið hart fram
gegn Dönum í Norður-Sljesvík og
reynt að eyða tungu þeirra og þjóð-
erni. Nálega helmingur fbúanna í
Sljesvík var danskur, þá er Þjóð-
verjar tóku hana; vita menn eigi
nákvæmlega um hve margir Danir
voru þar þá, því að margir þeirra
Ijetu sig engu skifta um þjóðernið.
Við manntalið 1855 voru Danir tald-
Ír 170 þús. í Slesvík, en 190 þús.
Þjóðverjar, en um 40 þús. töluðu
bæði málin.
Bók dr M. Mackeprangs skýrir
greinilega frá sögu Norður-Slesvíkur
sfðan Danir mistu hana og baráttu
danskra manna fyrir tungu sinni og
þjóðerni. Frásögnin er Ijós og skipu-
leg og stillileg. Höfundurinn er vís-
indamaður, naínkunnur sagnfræðing-
ur; gerir hann sjer far um að segja
hlutdrægnislaust frá öllu, þótt hann
sje Suður-Jóti og hafi á unglingsaldri
yfirgefið átthaga sína í Norður-SIesvík.
Hann hefur þegar fengið mikla viður-
kenningu fyrir rit sitt, og það því
fremur sem áður var engin fullkomin
saga til af þessu nje Stesvfk eftir 1864.
Eftirtektavert er, hvernig Prússar
fóru með Slesvíkur-Holseta, er þeir
höfðu skilið hertogadæmin frá Dan-
mörku. Þeir höfðu æst þá og
eflt til ófriðar móti Dönum, en 11.
septbr. 1865 dæmdu krúnu-Iögfræð-
ingar Prússa, að erfðaprins Friðrik
af Augustenborg væri eigi næstur til
erfða í Slesvík og Holstein eftir frá-
fall P'riðriks 7. Danakonungs, og að
Kristján hertogi af Augustenborg
hefði með samningi 30. desbr. 1852
gefið eftir rjett sinn Kristjáni níunda
til handa og erfingjum hans f karl-
legg. Kristján 9. væri því hinn lög-
legi drotnari í hertogadæminu, en
þar sem hann hafði látið þennan
rjett sinn af hendi með friðarsamn-
ingum við Prússland og Austurríki,
ættu þessi ríki öll yfirráð í hertoga-
dæminu.
Slesvíkur-Holsetum og konungs-
efni þeirra brá heldur en ekki f brún
við dóm þennan, og þótti þeim nú
ver farið en heima setið, en við það
var ekkert að gera.
Hertogadæmin urðu sfðan Pr ússum og
Austurríkismönnum að ófriðarefni, og
unnu Prússar sigur. Þá er friður var
saminn f Prag 23. ág. 1866 fengu
Prússar hertogadæmin. í 5. grein í
friðarsamningnum var ákveðið, að
fbúana í hinum norðlægu hjeruðum
Slesvíkur skyldi láta af hendi við
Danmorku, ef þeir ljetu í ljós ósk
um það við frjálsa atkvæðagreiðslu.
Þetta gaf Dönum f Norður-Slesvík
von um að sameinast Danmörku og
jafnframt nýjan hug og dug til þess
að vernda þjóðerni sitt og tungu,
þrátt fyrir alla erfiðleika og ofsóknir.
Þeir væntu þess, að Napóleon 3.
mundi styðja þá, því að hann átti
upptökin að grein þessari. Tólf ár-
um síðar afnámu Prússar þessi ákvæði
f 5. gr. (il. oktbr. 1878); var það
mörgum þung sorg og gerði marga
fbúa Slesvíkur rjettlausa, því að
þeir höfðu treyst samningnum, og
því eigi valið um í tíma, hvort þeir
vildu verða þegnar Prússakonungs
eða Danakonungs.
Til þess að eyða danskri tungu
og dönsku þjóðerni hefur verið gripið
til margra ráða. Það hefur verið
valdboðið, að öll kensla f dönskum
skólum færi fram á þýsku, nema
trúarbragðakensla, og kensla í dönsku
hefur verið afnumin með öllu (18.
desbr. 1888). Danir hafa hópum
saman verið gerðir af landi brott
fyrir litlar eða alls engar sakir; vinnu-
hjú hafa t. a. m. verið gerð land-
ræk til þess að koma húsbændum
þeirra f vandræði. Yfirráð og rjettur
danskra foreldra yfir börnum þeirra
hefur verið af þeim tekinn, til þess
að gera börn þeirra þýsk. Prent-
frelsi hefur verið lítið; fundahöld hafa
verið bönnuð, og mönnum bannað
að syngja dönsk og norsk kvæði, sem
snerta ættjarðarást og frelsi á ein-
hvern hátt. Þessu og fleiru þvílíku
beitti Köller móti Dönum. Hann
var yfirforseti í Sljesvík-Holstein nú
um sfðustu aldamót.
Danir (Suður-Jótar) hafa varið þjóð-
erni sitt og tungu með mestu seiglu
og þreki; en þó hefur þeim eigi tek-
ist að varðveita það alstaðar f þau
46 ár, sem liðin eru síðan þeir komu
undir Þjóðverja. Fyrir sunnan tak-
mörk þau, sem sett voru eftir at-
kvæðagreiðslu á milli Þjóðverja og
Dana í Slesvík, var nokkur minni
hluti manna danskur. Hann er nú
horfinn. Næst iyrir norðan takmörkin
hefur einnig saxast á danskt þjóð-
erni, og í hinum dönsku hjeruðum
mega Þjóðverjar sín nú miklu meira
en fyrir 40 árum. Þar er nú um alt
þýskir umsjónarmenn, hermannalög-
regla og embættismenn.
Smáríkin eiga nú á dögum erfitt
uppdráttar. Öll jörðin er orðin kunn
og þau geta eigi farið í felur. Aldrei
hafa þau átt jafnerfitt áður. Mörg
ríki hafa sameinast og orðið stór-
veldi, og þau vilja gleypa smárfkin
í sig. Á Þýskalandi er nú uppi
mikilsmegandi flokkur manna, sem
prjedikar þar fyrir mönnum, að Þjóð-
verjar eigi að ná öllum mönnum af
germönsku eða þýsku kyni undir sig.
Þeir eru nefndir alþjöðverjar. Til
Þjóðverja telja þeir Norðurlandaþjóðir,
enda nefna Þjóðverjar þær Norður-
Germani. En sjerstaklega vilja þessir
menn ná Þjóðverjum í Austurríki
undir Þýskaland, og einnig Sviss,
Hollandi og Danmörku.
Margir hinir bestu og vitrustu
menn á Norðurlöndum líta nú svo
á, að Norðurlönd fái því aðeins haldið
þjóðerni sínu og sjálfstæði, að þau
sjeu vinveitt hvert öðru og styðji
hvert annað í orði og verki. Hvaða
hug sem einstaka þröngsýnir menn
á íslandi eða f Noregi kunna að bera
til Dana eða Svía, er það þó ljóst,
að öllum Norðurlöndum er hætt, ef
Danir mistu sjálfstæði sitt. En ef
Svíar mistu það, má telja að úti sje
um öll Norðurlönd. ísland fær að-
eins haldið þjóðerni sínu og sjálf-
stæði í sambandi við Danmörku eða
Norðurlönd. Fjarlægðin ein getur
eigi verndað það nje haldið því uppi
eins og fyr á öldum, með því að
samgöngur eru orðnar svo greiðar.
Það er eins og löndin hafi færst nær
hvert öðru, þá er samgöngurnar eru
orðnar svo greiðar og skjótar. Fjar-
lægðin hverfur smátt og smátt, eftir
því sem samgöngurnar verða betri.
Þá er ein tunga gekk yfir Norður-
lönd, var sjóndeildarhringur íslend-
inga stærstur. Þá leið þeim líka
best. Enn þann dag f dag hefðu
þeir gott af því að líta rækilega út
fyrir landsteinana og athuga það vel,
sem gerist á landamærum Norður-
landa. í raun rjettri væri þörf á því,
að ritað væri rækilega um Finnland
og Slesvík nú á dögum handa al-
menningi hjer á landi. En hver sá.sem
kann dönsku og vill kynna sjer það,
sem gerst hefur í Slesvík á síðustu
45 árum, getur gett það með hægu
móti, með því að lesa bók dr. Macke-
prangs.
Bogi Th. Melsttð.
Landlœknip fór utan með
Ceres 7. þ. m. og kemur heim aftur
með Botníu í September. Sæmund-
ur Bjarnhjeðinsson gegnir embætti
hans og læknisstörfum meðan hann
er fjarverandi. Landlæknir fer f
þeim erindum að kinna sjer nýjustu
aðferðir við sóttvarnir og sótthreins-
anir. Jafnframt ætlar hann að sitja
á stórþingi Oddfellowa, sem háð
verður í Kaupmannahöfn 5.—7. sept-
ember.
Oddjellorurtglan var stofnuð hjer
á landi I. ág, 1897 og eru nú 77
menn í þeim fjelagsskap. Landlækn-
ir er yfirmaður Oddfellow fjelags-
skaparins hjer á landi. Oddfellow-
deildirnar í Danmörku, íslandi og
Noregi hafa sameiginlega yfirstjórn,
sem situr í Kaupmannahöfn og eiga
þar sameiginlegt þing annaðhvort ár.
Það er kunnugt að danskir Oddfell-
owa gáfu Holdsveikraspítalann. En
íslenskir Oddfellows hafa manna mest
unnið að því að koma á fót Heilsu-
hælinu.
Oddfellowreglan var stofnuð fyrir
rúmum 80 árum í Vesturheimi og
er með líku sniði og fjölda mörg
önnur fjelög meðal engilsaxneskra
þjóða, sem einu nafni eru kölluð
bandalög (friendly societies). Eitt
hið elsta af þess konar fjelögum er
Frímúrarafjelagið. í Oddfellowfje-
laginu er nú um 1V2 miljón manna
víðs vegar um heim.
Bibliuþýðingin og anð-
mælin gegn henni.
Það hefur einhvernvegin atvikast
svo „heppilega" að frásögnin í Lög-
rjettu um „árásirnar" á biblíuþýðing-
una nýju, kom ekki fram fyr en jeg
var farinn úr Reykjavík og gat því
ekki svarað henni þegar í stað.
Greinarhöfundurinn, sem auðsjáan-
lega er lektor Jón Helgason, þótt ó-
kunnugum kunni að þykja það ó-
trúlegt vegna ritháttarins, sveigir þar
mjög að mjer með þeim „bróðurhug
og sanngirni", sem sumir kannast
við að lektor Jóni er tamt í ágrein-
ingingsmálum, og því er sjálfsagt að
jeg skýri greinilega frá afskiftum
mfnum af þessu máli.
Jeg geri það heldur engan veginn
nauðugur, og hef jafnan sagt hverj-
um, sem um það hefur spurt, að jeg
væri að ýmsu Ieyti óánægður með
nýju þýðinguna og væri að stuðla
að því, að biblían yrði prentuð í vasa-
útgáfu og nokkrar þýðingarbreyting-
ar gerðar um leið, — hef enda skrif-
að það í frjettagrein í danskt blað,
eins og síra Jóni lektor verður á að
skýra frá.
En afskiftin voru þessi:
Sumarið 1907 kom til orða að jeg
færi á alþjóðafund Evangelisks banda-
lags í Lundúnum, og átti jeg að fá
nokkurn ferðastyrk, en jafnframt skor-
aði maður sá erlendur, er útvegað
hafði styrkinn, á mig, að ganga á
fund stjórnar breska fjelagsins og fá
það til að setja einhvern andstæðing
nýju guðfræðinnar í biblíuþýðingar-
nefndina í Reykjavík. — Sá maður
þekti þýðingu Jesajasar spádómsbók-
ar og var mjög óánægður með hana.
Jeg neitaði, að verða við þeim til-
mælum, og hafnaði jafnframt Lun-
dúnaförinni. Jeg sagði bæði þá og
oftar, að jeg vildi ekkert gera, sem
frestað gæti þýðingunni, en skyldi
fús segja skoðun mína á þýðingunni,
þegar henni væri að fullu lokið.
Seint í október 1908 fjekk jeg
svo fyrirspurn frá einum af leiðtog-
um Evangelisks bandalags í Lund-
únum um það, hvort satt væri að
biblíuþýðingin íslenska styddi stefnu
nýju guðfræðinnar og væri gerð af
áhangendum hennar.
Jeg svaraði því 21/n s. á. á þá
leið, að síðara atriðið væri rjett, en
um hitt gæti jeg ekkert fullyrt að
svo stöddu, þar eð biblían væri ekki
komin til bóksala; mjer væri aðeins
kunnugt um, að Jahve-nafninu væri
haldið í Gamla testam. og teldi jeg
það mjög óheppilegt.
Nokkrum dögum síðar spurði þá-
verandi lektor prestaskólans, núver-
andi biskup, mig að, hvort jeg hefði
skrifað biblíufjelaginu bretska nokkr-
ar kvartanir um biblíuþýðinguna, og
*) Þess var getið, er Lögr. f 33. tbl. flutti
greinina, sem hjer er svarað, að hún væri
eftir merkan mann, sem Lögr. hefði beðið
að skýra lesendum sínum frá þrætumálinu
um biblíuþýðinguna. Þessi maðurvarjón
Helgason lektor, og þótt nafn hans stæði
ekki undir greininni, var hvorki sjálfum
honum nje Lögr. nein launung á því, hver
skrifað hefði greinina, og það er algerður
misskilningur hr. S. Á. G., ef hann hygg-
ur, að burtför hans úr bænum í sumar
hafi nokkru ráðið um framkomu greinar-
innár. feg hafði enga hugmynd um, að
hann væri fjarverandi, fyr en rjett eftir að
blaðið kom út með greinina, er jeg reyndi
að ná samtali við hann f fóni. En óskilj-
anlegt er mjer, hvað hann getur fundið
að »rithættí« þeirrar greinar; sje hann
aðfinningar verður, þá er vandfýsnin í
þeim efnum komin fram úr öllu hófi.
Lögr. veitir fúslega hr. S. Á. G. rúm fyrir
þetta svar hans, og þar með finst henni
fylsta rjettlætis gætt frá sinni hálfu í þessu
máli. Ritstj.
neitaði jeg því, eins og satt var, en
sagði honum jafnframt frá þessu ný-
farna brjefi og, að mjer væri það
kappsmál að fá íslenska orðið Drott-
inn í stað Jahve í íslenska biblíu,
og bætti því við, eins og jeg geri
enn, að það væri miklu mikilvæg-
ara í mínum augum heldur en hitt,
þótt nokkrar setningar kynnu að
vera öðru vísi þýddar, en jeg hefði
kosið í gamla testamentinu.
íslensk alþýða hefur ekki haft svo
mikinn trúarstyrk af gamla testa-
mentinu nje tamið sjer svo lestur
þess, að vert sje að draga úr þvl
með því að nefna guð hebresku heiti,
og jeS hef í huga að rísa eftir föng-
um gegn hverri tilraun nýju guð-
fræðinnar til að telja safnaðafólki voru
trú um, að Jahve hafi verið „guð
Gyðinga" á sama hátt og þjóðguðir
heiðinna nágrannaþjóða voru, og
komi oss kristnum mönnum ekki
meira við en þeir.
En víkjum aftur að þýðingarmál-
inu. í maímánuði í fyrra vor bað
hr. Arthur Gook á Akureyri mig um
að skrifa sjer álit mitt og helst ein-
hverra fleiri guðfræðinga eða krist-
indómsstarfsmanna á nýju þýðing-
unni, svo að hann gæti lagt það fyrir
biblíufjelagið bretska, er hann kæmi
til Englands þá skömmu síðar.
Nú gat jeg ekki Iengur afsakað
mig með því, að biblían væri ekki
komin út, og varð nú annaðhvort
að fara að skifta mjer verulega af
þessu máli, eða eiga það á hættu,
að erlendir menn einir fengjust við
það, og að jafnvel yrði farið að
endurprenta gömlu biblíuþýðinguna
með einhverjum smábreytingum líkt
og gert var við prentun vasaútgáfu
nýja testamentisins fyrir nokkrum ár-
um. Auk þess var jeg engan veginn
ánægður með nýju þýðinguna, eins
°g jeg Þef oft vikið að í Bjarma, af
því að fingraför nýju guðfræðinnar
eru þar svo ljós og nýja testament-
ís þýðingin auk þess með ýmsri inn-
byrðis ósamkvæmni og ónákvæmni
eins og allir sjá, sem það mál vilja
og geta kynt sjer, og þýðendurnir
sjálfir kannast við. — En á hinn
bóginn er þó gamla testamentis þýð-
ingin svo vönduð yfirleitt, að jeg
taldi lang æskilegast, ef hægt væri
að fá prentaða vasabiblíu, þar sem
nýju þýðingunni væri fylgt að mestu
leyti.
í þá átt skrifuðum við svo, dom-
kirkjupresturinn og jeg, álitsskjal, en
enga kæru, þar sem við lögðum alla
áhersluna á, hver nauðsyn þjóð vorri
væri á vasabiblíu; fyr yrði biblían
aldrei útbreidd og lesin sem skyldi.
En þar sem nýja biblíuþýðingin ís-
lenska, sem að vísu væri miklu vand-
aðri en eldri þýðingar íslenskar,
sýndi þó sumstaðar um of skoðanir
nýju guðfræðinnar á trúarhugmynd-
um Gyðinga, — þá væri æskilegt
að nokkrar breytingar yrðu gerðar
í vasaútgáfunni, og nefndum við þar
sem dæmi auk Jahvenafnsins Jes. 1.
18., 7.14., og Amos 3.8.
Þetta álitsskjal sendi jeg hr. A.
Gook á Akureyri 11. maí f. á., og
adjutant Hansen, þáverandi aðalleið-
togi Hjálpræðishersins.mun hafa sam-
hliða sent sjerstakt brjef frá sjer
með svipuðu innihaldi.
Fám dögum síðar kom til mín brjef
frá Lundúnum, þó ekki frá starfs-
manni bretska biblíufjelagsins, og var
jeg þar beðinn að nefna einhverja
staði í biblíunni, þar sem íslenska
þýðingin hefði valdið óánægju, og
skýra frá þýðingunni á Jes. 1.18. —
Jeg svaraði því 26. maí f. á. með
því einu, að þýða orðrjett á ensku
Jes. 1.18., 7.14. og Amos. 3.8., en
vísaði að öðru leyti til hr. A. Gooks,
sem bráðlega mundi koma til Lund-
úna.
Upp frá því og þangað til í mars
í vetur sem leið, skifti jeg mjer ekk-
ert um þetta mál, að því fráteknu,
að jeg spurði hr. A. Gook frjetta
um undirtektirnar í Englandi, og
skildist mjer svo á honum, að góð-
ar horfur væru á því, að vasaútgáf-
an fengist samkvæmt óskum vorum;
mjer brá því í brún, er jeg frjetti
hjá biskupi, Þórhalli Bjarnarsyni, í
mars í vetur, að biblíufjelagið bretska
væri að hugsa um að fara að gefa
út vasaútgáfu af biblíunni á íslensku,
þar sem Jahve-nafninu væri haldið