Lögrétta - 05.10.1910, Blaðsíða 3

L0GRJETTA.
189
N ýjar bækur.
Andvökur IH. IJóðniæli eftir St. G. Stephánsson.
Barnasögur eftir Hallgr. Jónsson.
Heiðarbýlið III. Fjlgsnið, eftir Jón Trausla.
Ivar Hlújárn eftir W. Scott.
Organtónar I. Safnað af Brynj. Þorlákssyni.
Aðalumboðssala
í bókaverslun yirinbj. Svembjarnarsonar.
Svar.
í 49. tölubl. ísafoldar er ritverk
með smáletri eftir Hallgrím Thorla-
cius, sem jeg hygg að muni vera
Glaumbæjar-klerkurinn, því heimilis-
ins er ekki getið; það mun ekki
hafa fyrir fundist innan hans presta-
kalls um það leyti sem ritverk þetta
var í smíðum. Fyrirsögn þess er:
„Nokkur orð til Jóns á Hafsteins-
stöðum". Þetta ritverk á að vera
svar, eða eitthvað í þá áttina, upp á
nokkrar línur, er stóðu 1 20. tbl.
Lögrjettu þ. á. og hann lætur sjer
koma við. Það, sem jeg hef þar
sagt, stendur þó alt óhrakið. Þessi
ritgerð prestsins er mestöll persónu-
leg árás á mig og fleiri menn, með
illyrðum og dylgjum og ósannindum,
og ekki Hk því, að mentaður maður
hafi ritað hana. Hann misbýður þar
svo stöðu sinni og sínum prestslega
heiðri, að flestum hlýtur að ofbjóða.
Það lítur ót fyrir að hann fari þess-
ar hamfarir til þess að betur verði
tekið eftir honum frá hærri stöðum,
og það sjáist, hversu ósjerhlífinn og
duglegur „dáti" hann sje í liði stjórn-
ariunar, sem eigi laun skilið fyrir
sína þjónustu í hinni pólitisku bar-
áttu. Til málamynda gerir hann
nokkrar athugasemdir við það, sem
jeg sagði um undirskriftarskjalið úr
Seiluhreppi, sem hann kom með á
fundinn á Sauðarkrók 8. jan. síðastl.
Þessar athugasemdir hafa allar þann
sama stórgalla, sem aðrar pólitiskar
ræður prests þessa hafa jafnan haft, en
hannersá.að í þær vantar sannleikann.
Hann segir ekki rjett frá stöðu þeirra
manna, er hann þó tilgreinir með
nöfnum, og tölur þær, er hann tilfærir,
eru heldur ekki rjett sagðar, saman-
bornar við skýrslurnar, sem þær eiga
að vera teknar eftir. Honum þykir
jeg hafa gert sjer meira en lítið mein-
lega til í Lögrjettugrein minni, að
jeg ekki tek það fram, að það hafi
verið hann sjáltur, presturinn, sem
fór milli bæja og snapaði saman undir-
skriftir á skjal sitt, er hann hafði að
færa fundinum á Sauðarkróki og
þingmönnum vorum, sem þar höfðu
boðað til fundar. Honum þykir það
svo markverður viðburður í sögu
sinni, þegar hún verður rituð, að á
honum hljóti mikið að bera. Ur
þessu hefur hann nú bætt í hinni
áðurtöldu Isafoldargrein sinni, þar
sem hann tekur það fram, að það
hafi veiið hann sjálfur, sem samdi
skjal það, er hann kom með á fund-
inn á Sauðarkrók 8. jan. og getið er
hjer að ofan, og hann sjálfur, sem
safnaði undirskriftum undir það. Þess
utan segist hann hafa hatt mörg ómök
og marga fyrirhöfn fyrir flokkinn og
enga borgun fengið fyrir það, og
vitnar til ráðherrans sjálfs. Ef jeg
þekki manninn rjett, þá er þetta á-
minning um, að einhverja borgun
muni hann geta þegið. Honum þyk-
ir víst ekki ráðlegt að bíða þegjandi
mikið lengur. Þetta kemur ljóst fram
í orðum hans, þar sem hann segist
hafa lagt í „sjóð", en ekkert tekið
út. Einnig minnir hann á sig með
því, að færa það fram, að þjóðin eigi
stóra skuld að gjalda tveimur núlif-
andi mikilmennum sfnum. Honum
er þó ljóst, að sú skuld er ekki fall-
in í gjalddaga fyrri en tíminn og
saga þjóðarinnar hafa lagt dóm sinn
á athafnir þeirra og af hvaða hvötum
þær hafi verið sprotnar, sem og af-
leiðingar þær, er af þeim leiða á ó-
komna tímanum. Líka minnisthann
á lífsábyrgð, og eins og áður er um
getið, segist hann hafa lagt í sjóð
hjá flokknuni. Svo seinast, en ekki
síst, minnist hann á „grautarpott",
sem stjórnin eigi og miðli úr til
ýmsra, og einhverja sögu, sem hann
bsr Albert á Páfastöðum fyrir, sem
jeg hef ekki heyrt fyrri, um 500 kr.
til sín, sem hann kannast ekki við
að hafa fengið. Þetta alt bendir til
þess, að hann þykist eiga rjett til
einhverrar þóknunar, þótt á huldu sje
sagt. Dugnaður og ómök höfðu ver-
ið nefnd í símasamtali, sem fór frá
Sauðarkróki til Reykjavíkur kvöldið
eftir að kjörseðlar höfðu verið athug-
aðir eftir síðustu kosningar til alþingis.
Mörgum mundi frekar en honum vera
farið að leiðast eftír launum fyrir starf
sittí 10 ár. Marga fyrirhöfn og mörg
ómök hafði prestur fyrir síðustu kosn-
ingar, auk tillags þess, er hann seg-
ist hafa borgað í sjóð flokksins, og
marga hættulega ierðina farið fyrir
virðingu sína, líf og heilsu, og eng-
ar tálmanir látið aftra sjer, illviðri
nje náttmyrkur. Þegar jafn-djarft
er sótt, geta slysin altaf fyrir komið,
og af þeim leiðir oft bráðan bana.
Það er því eðlilegast, að lífsábyrgð
sú, er hann minnist á í sambandi
við tillag það, er hann segist hafa
borgað til flokksins, sje frekasta ósk
hans, og þessi 500 króna saga hans
sje í því skyni búin til.
Hjá forfeðrum vorum voru vígs-
bætur fyrir frjálsan mann það miklar,
að væri það nú metið til gildandi
peningaverðs, sem þá var látið í
vigsbætur, mundi það nema 5000 kr.
eða meiru. Vígsbætur fyrir þræla
voru mikið minni. Prestur er tals-
vert kunnugur fornsögum vorum; það
er því vel líklegt, að hann byggi
þessa 500 kr. upphæð, sem hann
getur um, eitthvað á þeim. En það
er meining mín, að ísaf. áliti honum
fullborguð öll hans ómök fyrir hans
frammistöðu í pólitíkinni með því, að
ljá honum rúm í 49. tbl. fyrir þau
hneykslanlega orð og miður sóma-
samlega rithátt, er hann lætur hana
flytja, henni til stórlýta út um alt
land. Ekkert vinabragð var það
samt, að vara ekki manninn við
hneykslinu; þarna getur hann þó sjeð,
hver verðlaun ísafold álítur honum
hæfilegust, og hefur hún stutt að því,
að því leyti sem í hennar valdi stóð,
eða ritstjóra hennar, að prestur stæði
nú augliti til auglitis frammi fyrir
allri þjóðinni sem h....prestur.
Fyndnin hjá honum er viðlíka og
hjá presti nokkrum, er hjer hafði
verið í sveitinni, en jeg man ekki
hvað hjet. Hann á að hafa sagt,
þegar honum mislíkaði við einhvern
mann, hvort heldur hann var fjær eða
nær, að „bann skyldi taka mann-
skrattann og rassskella hann“. Það
er vel líklegt, að Glaumbæjarprest-
urinn hafi heyrt þessa skrítlu, eins og
jefl. og muni nafnið.
Prestur reynir eftir megni að „sýn-
ast“ vera fræðimaður. í þeim til-
gangi tekur hann upp orð úr Nýja-
testamentinu, Kjalnesingasögu og
Þætti af Steini, til þess að slá um
sig með þeim. En ekki getur hann
tilfært þau rjett. Hann gefur einnig
í skyn, að hann sje guðafræðingur,
og mun það sönnu nær, því hann
mun ekki dýrka einn guðinn svo, að
hann með öllu afrækiannan. Mörg-
um betri lappa mun hann hafa fórn-
að vínguðinum en þótt undirskriftar-
skjal hans hefði verið snúið saman
í flöskutappa. Skjali því, er hjer um
árið var ferðast með um Seiluhrepp-
inn og safnað undirskriftum undir,
og brúkast átti svo sem það traust-
asta vopn í höndum flokksbræðra
hans, til þess að verjast því, að land
vort væri sett í símasamband við
önnur lönd, — hef jeg heyrt, að í
trúarofstæki hafi verið fórnað á altari
vínguðsins. Þess vegna mun það
ekki hafa verið samferða öðrumslík-
um skjölum hjeðan úr sýslu suður
til höfuðstaðarins. Hjá vínguðinum
virðist mjer hann helst hafa leitað
styrks og trausts, þegar hann hefur
háð sínar hörðustu, pólitisku orra-
hríðar, og brúkað þá þau vopn, sem
honum eru tömust, og þá svo fim-
lega, að enginn þjóðkirkjuprestur
annar mundi slíkan vopnaburð leika.
í friði við menn segist hann lifa,
þótt pólitískar skoðanir beri í milli.
Af hverju ræðst hann þá á mig og
aðra menn með ónotum og illyrðum
í ísaf.grein sinnif Því lifirhannekki
í friði við sína nánustu f Er það af
því, að pólitískar skoðanir bera ekki
á millif
íslensku prestarnir hafa um lang-
an aldur verið, og eru enn, andlegir
leiðtogar alþýðunnar hjer á landi.
Þeirra starf hefur verið og er enn eitt
af hinum þýðingarmestu störfum í
þjóðfjelagi voru, sje það velafhendi
leyst. Þeir, sem það starf taka að
sjer, þurfa meira til þess, ef vel á
að vera, en orðin ein; þeir þurfa að
gera það jafnframt með sinni eigin
breytni í samræmi við kenninguna.
Ef það vantar, er hætt við, að hin
andlega leiðsögn þeirra hafi ekki góð
áhrif á alla þá, er hennar eiga að
njóta.
Þú, prestur minn, ert, eftir stöðu
þinni, einn af hinum andlegu leið-
togum lýðsins, og þess utan hefur
þú gefið þig út fyrir pólitískan leið-
toga hans, þar sem þú hefur náð til,
þótt það líti oft svo út, að það sje
ekki prestslegt verk. Þú ert maður
á besta aldri og átt enn langan
æfiferil ófarinn, ef ekki verða slys á
Ieið þinni. Þú getur því, ef þú vilt,
gert margt þjóðinni til gagns og
sjálfum þjer til sóma í þinni stöðu
og verið sannur leiðtogi lyðsins í
öllu góðu og sönnu. Þjer mun líka
takast það, hafir þú hugföst við öll
þín áform og athafnir hin fögru heil-
ræði Hallgríms Pjeturssonar, semjeg
tek hjer upp þjer til minnis:
Undir krossi illvirkjanna
aldrei hjer þig finna Iát;
varastu breytni vondra manna,
á verkum þínum hafðu gát;
iðkaðu trú og iðrun sanna,
elskaðu jafnan hóf og mát.
Hafsteinsstöðum 16. sept. 1910.
Jón Jónsson.
Enn til prófessors Björns Olsens.
Ekki datt mjer í hug, að jeg þyrfti enn
að taka til máls um útgáfuna af vísna-
safni Jóns Vídalfns. Prófessor Olsen hef-
ur að vísu ekki borið við að verja neitt
af vitleysum þeim, sem jeg hafði hrakið
fyrir honum. En í »Svari« þvi, er hann
hefur hnýtt aftan við grein mína f Lög-
rjettu 1. okt., sem jeg af nærgastni vildi
lofa honum að sjá áður hann færi af landi
burt, hefur hann reynt að rengja þýðing-
una á fyrirsögn að XXI. kvæði Vídalins
Opilio gregis vindex, sem í útgáfunni er
þýtt með vStnali ver hjoróe. Segir Olsen
það rangt, og telur það eigi að vera
»Smali hefnir hjarðar«, af því að tóa
„hefði verið dauð f þrjátíu daga og gat
því ekki grandað hjörðinni", og þar með
fylgja hæfileg brigsl um það, að útgef-
andi hafi »ekkert skilið í ltvæðinu". ‘Fyrir-
sögn þessi var ekki höfð svona óvart. Efni
kvæðisins er það, að smali hjelt, að tóa,
sem lá endilöng á kletti, svæfi og hryti,
(Credidit scopnlo recubantem sterterc
vulpem | Opilio), en hún er fár og forað
hjarðarinnar; vár hann á milli vonar og
ótta, en hugsaði sjer þó að láta hana
ekki sleppa, náði sjer f lurk og lamdi á
henni þvílíkt sem aftók, svo að buldi í
klettinum og hvein í lurkinum. Tóa var
að vfsu búin að liggja dauð í þrjátíu daga,
en hann vissi ekkert af því fyrri en hann
var búinn að lúlemja dautt hræið. Alt
skopið í kvæðinu liggur einmitt í því, að
smalinn ætlaði að verja hjörðina með
mesta forgangi fyrir dauðri tóu, er hann
hjelt að væri lifandi og mundi bíla fjeð.
Jeg læt mjer því ekki skiljast annað en
að prófessorinn hafi hjer enn misskilið,
og nú hreina skólabekkjalalinu.
Annars er það minna gagn en gaman
fyrir aðra, að við höidum því áfram
að lýsa hvor annan hvorn öðrum vitlaus-
ari í latínu. En nú verða athugasemdir
Ólsens fengnar góðum latínumanni í hend-
ur til rannsóknar í sambandi við útgáfuna
af Vísnasafni Vídalíns, og það ætti að
geta hjer orðið málslok.
Um þá menn, sem 'Ólsen vitnar enn í
sem votta (vísindalega »embættisvottorðið«)
og segir að „vit hafi á“, skal það um
mælt, að þeir ættu aldrei eftir þenna dag
að vera vitnisbærir í slíkum efnum.
2. okt. igio.
Jón Porkelsson.
Ilngmeniiafjelag; ltvíliui'
hddur arshátíð sína laugard. 8. þ.
m. kL 9 síðd. í húsi K. F. U. M.
Allir ungmennafjelagar innan sam-
bands U. M. F. I. eru velkomnir.
Aðgöngumiða geta þeir fengið á skó-
smíðavinnustofunni „Heklu“ Hverfis-
göttu 6. Rvík B/io—’io. Stjórnin.
Fopmiðdagsstúlka ósk-
ast í Þingholtsstræti 29 (bæjarfógeta-
húsið).
við ökumanninn. Vagninn fór þegar
á fleygiferð ofan eftir Regentsstrætinu.
Holmes skimaðist um í allar áttir
eftir ökuvagni, en þar var engan að
sjá í grendinni. Hann hugsaði sig þó
ekki lengi um, en tróðst i gegnum
mannþröngina og hljóp sem íætur
toguðu á eftir vagninum; hann var þó
kominn alt of langt burtu, enda leið
ekki á löngu, áður en hann var horf-
inn sjónum okkar.
sÞelta var leitt!« kallaði Holmes, er
hann komst loksins út úr vagnskrölt-
inu fölur af vonsku og lafmóður at
hlaupunum. »Sjer er nú hvert óhapp-
ið og fjandans ekki seins ferðalagið!
Watson! Watson! Ef þjer eruð heið-
arlegur maður og sannorður, verðið
þjer að geta um þetta slys í æíisögu
minni sem dæmi þess, að happadísin
hafi á stundum snúið við mjer bakinu«.
»En hver var þá þessi maður?«
»Jeg hef enga minstu hugmynd um
það«.
»Ekki þó njósnari?«
»Það er ljóst og laust við allan vafa,
að baróninn hefur ekki getað stigið
þvers fótar fyrir einhverjum, sem altaf
er á hælunum á honum, allan þennan
tíma, frá því er hann kom hingað.
Hvernig ætti það annars að hafa getað
spurst i allar áttir, að hann leigði sjer
herbergi íNorðymbralandsgistihöllinni?
Af því að honum var veitt eftirför
fyrsta daginn, bjóst jeg við að svo
mundi einnig fara næstu dagana. Tók-
uð þjer eftir því, að jeg gekk út að
glugganum tvisvar sinnum þá stund-
9
ina, er doktor Martimer var að lesa
söguna?«
»Já, jeg tók eftir því«.
»Jeg var að líta eftir, hvort jeg sæi
engan mann standa á hleri úti fyrir,
en þar var þó enginn. Hann er óefað
enginn auli, sem við eigum í höggi
við, og jeg sje það betur og betur, að
ekki muni hann kjarkinn bila. En
hvort sem hann er vinveittur okkur
eða fjandsamlegur, get jeg ekki skorið
úr með vissu að svo vöxnu máli. Þá
er kunningjar okkar lögðu á síað, fór
jeg undir eins á eftir þeim í von um
að geta komið auga á þennan ósýni-
lega umsátursmann þeirra. En hann
var svo slægur, að hann íór ekki fót-
gangandi, en tók sjer vagn og gat með
því móti farið í hámótið á eftir þeim,
.án þess að nokkur maður yrði þess
áskynja. Þetta bragð hafði þann kost
þar að auki, að hann gat altaí verið
á hælunum á þeim, hvort sem þeir
fóru gangandi eða akandi. En á öku-
vagni er þó einn galli«.
»Hann er á vagnstjórans valdi«.
»Já, það er meinið«.
»Það var leitt að við sáum ekki töl-
una á vagninum«.
»Það er satt, að mjer fóx-st þetta ó-
heppilega, Watson góður, en svo mik-
ill klaufi var jeg þó ekki að mjer sæ-
ist yfir að setja á raig töluna. Hún
var 2704. En það stoðar okkur lítið
sem stendur«.
»Jeg get ekki sjeð, hvað þjer gátuð
gert meira«.
»Það gat jeg þó. Undir eins ög jeg
»Það er undir þvi komið, hvað þjer
kallið umtals vert«.
»Jeg hugsa að alt, sem nokkuð er
frábrugðið þvi, sem vant er að vera,
kunni að geta komið í góðar þarfir«.
Barón Hinrik brosti við.
»Jeg er ókunnugur bretskum venj-
um og lifnaðarháttum enn þá«, sagði
hann, »þvi að jeg hef alið nálega all-
an aldur minn í Bandai-ikjunum og
Kanada. En jeg vona þó, að það sje
ekki dagleg venja hjer að missa skó
sinn«.
»Hafið þjer mist skó, sem þjer
áttuð?«
»Það hlýtur að hafa verið i mis-
gripum, góðurinn minn«, sagði doktor
Mortimer. »Þjer finnið hann sjálfsagt,
er þjer komið heim i gistihöllina aftur.
Hvaða vit er i því að tefja tímann
fyrir herra Holmes með þess háttar
smámunum?«
»Hann bað mig um að segja sjer alt
óvanalegt, sem fyrir mig liefði komið«.
»Já, auðvitað«, gall Holmes við.
»Það er alveg rjett. Það getur komið
sjer vel, þó að smávægilegt kunni að
sýnast í fyrstu. Það er og. Þjer haf-
ið þá mist einn skóinn yðar?«
»Já, eða að minsta kosti er hann
mjer horfmn. Jeg lagði skóna frá
mjer fyrir utan dyrnar á herberginu
minu í nótt, en í morgun var annar
þeirra farinn. Þjónninn, sem átti að
fægja þá, vissi ekkert. Lakast var, að
jeg hafði keypt skóna kvöldinu áður
niðri í Strandstræti og aldrei sett þá
upp«.
»En livers vegna þurfti að fægja þá,
er þjer liöfðuð ekki haft þá á fótun-
um ?«
»Þeir höfðu leðurlitinn og höfðu
aldrei verið fægðir. Þess vegna lagði
jeg þá utan við dyrnar«.
»Þjer komuð til Lundúna í gær.
Fóruð þjer þá rjett á eftir út í borg-
ina að kaupa skóna?«
»Já, og jeg var i allmörgum búðum.
Doktor Mortimer var með mjer. Úr
því að jeg er orðinn eigandi að þessu
stórbýli, verð jeg líklega að ganga bet-
ur til fara hjer á eftir. Jeg hef vanist
á þarna vestra að halda mjer ekki til.
Jeg keypti því meðal annars þessa
móleitu skó fyrir tuttugu og fimm
krónur. Og svo var þá öðrum þeirra
stolið, áður en jeg hatði haft þá á fót-
unum«.
»Undarlegur ávani að stela«, sagði
Sherlock Holmes. »Jeg er á sömu
skoðun og doktor Mortimer, að ekki
muni líða á löngu, áður en þjer fáið
skóinn aftur«.
»Já, já, góðir hálsarw, sagði barón-
inn nú einarðlega. »Nú þykist jeg
hafa gert nógu rækilega grein fyrir
þessu litla, sem jeg veit. Nú mun
tími til kominn að þjer efnið loforð
yðar og skýrið mjer frá út í ystu æs-
ar, hvað eiginlega er um að vera«.
»Já, það er ekki meira en sann-
gjarnt«, svaraði Holmes. »Viljið þjer
ekki gera svo vel, doktor Mortimer,
að segja baróninum upp alla söguna
orðrjetta, eins og þjer sögðuð okkur
haua?«