Lögrétta - 08.11.1911, Page 1

Aígreiöslu- og innheimtum.:
ARINBi. SVEINBJARNARSON.
LauKavetí 41«
Talsími 74.

OGRJETTA
Rits t j ó ri:
ÞORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M 56.
Reykjnvík 8. nóvember 1911.
VI. árg.
I. O. O. F. 931139
Þjóðmenjítsafnið opið sunnud., þriðjud. og
fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. I læknask. þrd. og fsd. 12—l.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. f mán. 11—I.
Landakotsspftali opinn f. sjókravitj. IO1/*
—12 og 4—5.
Islands banki optnn 10—21/. og 57»—7-
Landsbankinn io1/.—a1/.. Bnkstj. við 12—I.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. í
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjeldsted,
YflrrJottarmilafærslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1 —12 og 4—5.
Faxaflóagufubáturinn „lngólfur“
fer til Borgarness 6., i4.,og25.nóv
- - Garðs 9. og 20. nóv.
Brunaábyrgðar-umboðs-
menska.
Skandínaviskt brunaábyrgðarfjelag
af. 1. fl. óskar að fá umboðsmann
á íslandi. Umsóknir frá fullkomlega
hæfum og áreiðanlegum mönnum
óskast sendar undir merkinu: „Brand-
assurance" til Ann.-Bur. Skandina-
vien, Niels Hemmingsensgade 20,
Kobenhavn.
Xosningarnar.
Auk þeirra 15, sem taldir voru
í síðasta blaði, eru nú þessir
kosnir alþingismenn:
í Snæfellsnessýslu:
Halldór Steinsen læknir, með
243 atkv.
Hallur Krisljánsson fjekk 144.
í Strandasýslu:
Guðjón Ouðlangsson kaupije-
íagsstjóri, með 100 atkv.
Ari Jónsson fjekk 96.
t Vestur-Skaftafellssýslu:
Sigurður Eggers sýsiumaður,
með 131 atkv.
Gísli Sveinsson fjekk 57.
í Suðurþingeyjarsýslu:
Pjetur Jónsson á Gautlöndum,
með 327 atkv.
Sigurður Jónsson fjekk 126.
I Húnavatnssýslu:
Pórinn Jónsson á Hjaltabakka,
með 264 atkv. og
Tryggvi Bjarnason í Kothvammi,
með 245 atkv.
Sr. Hálfdán Guðjónsson fjekk
175 atkv. og Björn Sigfússon 163.
í Skagafjarðarsýslu:
Ólafur Briem umboðsmaður,
með 249 atkv. og
Jósef Björnsson kennari, með
231 atkv.
Rögnvaldur Björnsson fjekk 182
atkv., sr. Árni Björnsson 137 og
Einar Jónsson 23.
í Eyjafjarðarsýslu:
Stefán Stefánsson í Fagraskógi,
með 435 atkv. og
Hannes Hafstein bankastjóri,
með 395 atkv.
Kristján Benjamínsson fjekk 111
og Jóhann Þorkelsson 108.
í Norðurþingeyjarsýslu:
Benedikt Sveinsson bankaend-
urskoðari, með 91 atkv.
Stgr. Jónsson sýslumaður fjekk
90 atkv.
í Norður-Múlasýslu:
Jóh. Jóhannesson sýslumaður,
með 209 atkv. og
Einar Jónsson prófastur, með
202 atkv.
Jón Jónsson á Hvanná fjekk 159
og síra Björn Þorláksson 136 atkv.
í Suður-Múlasýslu:
Jón Jónsson í Múla, með 329
atkv. og
Jón (ílafsson, með 299 atkv.
Sveinn Ólafsson tjekk 236, síra
Masnús Blöndal 193 og Ari Brynj-
ólfssfo 38 atkv.
í Dalasýslu:
Bjarni Jónsson viðskiftaráða-
nantnr, segir lausafregn þaðan,
sem líklega er ábyggileg, og á
hann að hafa fengið um 130 atkv.,
en Guðm. Bárðarson um 80.
Kosningafregnir 'eru þá komn-
ar úr öllum kjördæmum nema
þremur: Barðastrandarsýslu, N.-
lsafjarðarsýslu og A.-Skaftafells-
sýslu. í Barðastrandasýslu verða
atkvæði talin 10. þ. m., en í N.-
ísafjarðarsýslu ekki fyr en 20. þ.
m. Um A.-skaftafelIssýslu er alt
ófrjett, enda langt þaðan til síma-
stöðva.
Yafakosning er í einu af þess-
um kjördæmum, sem hjer eru
talin, Norður-Þingeyjarsýslu. Þar
eru sagðir 4 vafaseðlar, 2 hjá
hvorum frambjóðanda, en reynd-
ust þeir báðir ógildir hjá Ben.
Sv., en báðir gildir hjá Stgr. ,1.,
þá breytir það kosningunni.
6jaj til Ijáskólans.
Finnur Jónsson prófessor í Khöfn
hefur með erfðaskrá, sem samþykt
er af konu hans og syni, gefið Há-
skóla íslands alt bókasafn sitt eftir
sinn dag. Þessi erfðaskrá er gerð
fyrir þremur árum, en afrit af henni
er nýkomið hingað til stjórnarráðsins.
Þetta er fallega gert og rausnar-
lega, og gjöfin er mjög mikils virði.
EiivelÉu lokið í Kína.
Símað er frá Khöfn 3. þ. m., að
Kínakeisari hafi afsalað sjer einveld
inu, en frjálslegri stjórnarskrá og stór-
um umbótum sje lofað.
Hlje er orðið á uppreisninni.
Zvær nýjar skálðsðgur
eftir Jón Trausta.
Þær eru tvær skáldsögurnar, sem
út hafa komið í ár eftir Jón Trausta.
Önnur er „Borgir", sem höfundur-
inn líka kallar „gamansögu úr Grund-
arfirði". Ymsum, sem lesið hafa þá
bók, þykir svo mikið til hennar koma,
að þeir telja Jóni Trausta hafa tek-
ist þar best upp. Sjálfur hefur hann
líka svarað svo spurningu um það,
hvert af sögufólki sínu honum þætti
vænst um, að það væri gamli síra
Torfi í „Borgum". Það er enginn
efi á því, að sú saga getur sjer góð-
an orðstír. Frásögnin er fjörmikil
og skemtileg og fólkið, sem leitt er
þar fram, af ýmsu tægi og með ólík
um skoðunum. En aðalefnið, sem
sagan er ofin utan um, er fríkirkju
hreyfingin í Grundarfirði. Hjer er þó
ekkert einhliða málsinnlegg, með eða
móti fríkirkjuhreyfingunni, fremur en
í »Leysingu« með eða móti kaup-
fjelagsskapnum. Hjer, eins og þar, er
það aðalverkefr.i höf., að kryfja fólk
ið, sem að málinu stendur, skýra
framkomu þess og hvatir. Og þetta
tekst ágætlega. Ritstjórinn, aðstoð-
arpresturinn o. fl., o. fl eru menn,
sem gripnir eru af leiksviði lífsins
með föstu taki, og höf. hefur tekist
að lýsa þeim út I ystu æsar. Sum-
ir munu nú segja, að hægt hefði ver
ið að fá fríkirkjumálið í hendur betri
og veglegri fulltrúum, en gera aftur
Torfa að mannleysu og pokapresti
og láta alt ganga út yfir hann. Þetta
er satt. En um slíkt má þræta I
endaleysu og sýnist sitt hverjum.
Það, sem hjer skiftir mestu, er, að
síra Torfi gamli er maður, sem veru-
legur fengur er í að hafa fengið lýs-
ingu á, jafngóða og gefin er í sög-
unni. Fríkirkjufundurinn, sem sagan
segir frá, er í heild sinni meistara-
leg lýsing. Og svo er þar Hka um
margt fleira.
Hjer á eftir er tekin upp dálítil
grein úr Kirkjublaðinu um þessar tvær
skáldsögur, eftir biskupinn. Það, sem
sjerstaklega hefur vakið hans athygli,
er ádeilan í sögunum. Þótt það sje
fríkirkjuhreyfingin, sem hjer er höfð
að umtalsefni, þá nær ádeilan í
„Borgum" til stjórnmálalífsins yfirleitt,
sápubóluþeytingsins, fro’ðuskvaldurs-
ins, hræsninnar og undirmálanna.
En misvitur er biskupinn þarna.
Hið sama, sem hann hrósar í sög-
unni, kallar hann skammir og níð I
blöðunum og er fullur af heilagri
vandlætingu yfir þvl þar.
Veggfóður („Betræk").
Jeg vil minna þá alla á, sem á veggfóðri pörfa að halda, að nú hefi ’}
< jeg fengið nýjar te{ffundlir af vegjfíóðri, sem áreiðanlega eru pær V
fallegustu, er sjest hafa hjer á landi.
Sveinn Jónsson.
Templarsundi 1.
Hin sagan, sem nú er nýkomin út
eftir Jón Trausta, er „Þorradægur",
fjórði og síðasti þáttur „Heiðarbýlis-
ins". Vinsældir þess sagnaflokks
eru orðnar mjög miklar. Menn hafa
beðið með óþreyju eftir hverjum
nýjum þætti og fylgt með hluttekn-
ingu kjörum þeirra manna, sem sög-
urnar lýsa. Menn hafa þreytt get-
speki sína á því, hvernig endirinn
mundi verða hjá höfundinum. Ein-
um þótti þetta líklegast, öðrum hitt.
Maður, sem víða er kunnugur, hefur
sagt Lögr., að um enga bók hafi
hann heyrt eins mikið talað og þess-
ar sögur. Sama kemur fram í grein
biskupsins í Kirkjublaðinu, sem hjer
fer á eftir.
Miðdepill þessa sfðasta þáttar er
„Heiðarbýlið" sjálft. Og lýsingin á
lífi þeirra Höllu og Ólafs þar er
átakanlegri í þessum síðasta þætti en
nokkrum þeirra, sem á undan eru
komnir. Þær lýsingar munu festast
mörgum í minni, og eru lfka þess
verðar, að eftir þeim sje tekið. Það
er basllíf fátæklinganna í kotbæjun-
um, sem lýst er, og áhrifum þess á
böinin, sem þar alast upp. Höfund-
urinn gerir unga læknirinn, sem sest
hefur að hjá Agli gamla í Hvammi,
að talsmanni umbóta á því. Hann
vill láta „brenna kotin" og flytja
fólkið saman á betri heimilin. Svo
kemur verkfræðingurinn í sögulokin
og býr til framtíðarmynd af hjeraðinu
á rústum heiðarbýlisins.
Annars eru í þessum síðasta þætti
dregnir saman söguþræðirnir fra fyrri
þáttunum, og kemur flest af því fólki
þar enn til sögunnar, sem áður hefur
verið lýst, og að lokum er þessi
saga einnig ofin saman við aðra sögu
höfundarins, „Leysing", á þann hátt,
að hún endar úti f Vogabúðakaup-
stað hjá Þorgeiri verslunarstjóra, sem
er aðalmaðurinn í „Leysing".
er í mínum huga hróp til himins yfir
eymdarlífinu, líkamlega og sálarlega,
í kotbæjunum íslensku, köldum og
rökum og myrkum,
Ekki er síður umvöndun og ádeila
í „Borgum". Tek jeg til sýnis álykt-
unarorðin hjá síra Torfa gamla, sem
er höfuðmaðurinn í sögunni:
.íslenska þjóðin er ein af þeim þjóð-
um, sem hefur fengið frelsið á undan
menningunni, og það hefur orðið henni
of auðkeypt. — Littu í kringum þig og
horfðu á þessa veslings þjóð, hvernig
hún er stödd. Engin þjóð í heiminum
á tiltölulegu jafnmikið af slæpingum
eins og hún; engin þjóð á jafnmarga
skrafskúma og skrifinna, engin eins
marga efnalausa og atvinnulausa lær-
dómsmenn, engin eins marga ritstjóra,
engin eins marga, sem vilja vera leið-
togar, engin eins fáa, sem geta það.
— í höndunum á þessum „leiðtoga"-
lýð er mikill hluti þjóðarinnar. Aiþýð-
an er lítilsigld og auðleidd á glapstigu,
og þó tortryggin, og trúir helst þvt,
sem ilt er. Ölyrirleitnustu skúmunum,
sem bæði kunna að skjalla og rægja,
verður best ágengt. Hvergi í heimin-
um er þyrlað upp öðru eins ryki af há-
leitustu hugmyndum. Alt á það að
heita framfarir, Menn villast og vita
ekki sitt rjúkandi ráð, og blöðin gera
þá enn vitlausari".
Þó skemmir Guðmundur ekki sög-
ur sínar með siðaprjedikunum, og enn
sfður að altaf sje hann sjálfur boð-
andi sömu kenninguna af munni sögu-
persónanna. Það er einhver svo mikil
gróska í þessu mannlífi, sem skáldið
myndar og mótar. Jeg hef einhvern
tíma kunnað norska þjóðvísu, sem
endar á þvf, að vfsan hafi búið sig
sjálfa til. Og eitthvað líkt finst mjer
vera um sögur Guðmundar. Þær fara
sinna ferða fyrir höfundinum sögu-
persónurnar, þegar þær eru komnar
af stað.
Og það er einmitt galdurinn við
það, hvað sögur Guðmundar eru vin-
sælar".
Grein biskupsins f Kirkjublaðinu,
sem talað er um hjer á undan, er
svo hljóðandi:
„í sumar var jeg manni samferða
góða dagstund, og hann gat eigi um
annað talað en skáldsögur „Jóns
Trausta".
Maðurinn var góður og gildur bóndi
hjer austanfjalls. Þektumst við lítt
áður. Vildi jeg fræðast um bygð-
ina, því að skáldsögur gat jeg lesið
heima hjá mjer. En hann hjelt mjer
við „Heiðarbýlið", og svo mikið
mundi jeg þó af sögunum, sem út
voru komnar, að jeg gat tekið undir.
Hugurinn var allur á því, hvernig
„Þorradægur" mundu nú skilja við
þau Ólaf og Höllu og Þorstein. Urð-
um við helst á þvf, að Ólafur yrði
úti í einhverjum voðabyl á Þorran-
um, og Halla ætti eftir að gera mann
úr Þorsteini.
Þó að það væri nú ekki nema dá-
lftið brot af svona eftirlöngun og til-
hlökkun f stólræðuna næstu hjá prest-
inum, væri það sannarlega vel,
hugsaði jeg með sjálfum mjer.
Guðmundur Magnússon söguskáld
er að verða höfuðfræðari þessa lands,
og skiftir því miklu hvað hann kennir.
Tvær sögurnar berast mjeríhend-
ur á hálfsmánaðarfresti, „Þorradæg-
ur“ ög „Borgir*,
Sitt les hver út úr sömu bókinni:
Þessi seinasti þáttur „Heiðarbýlisins"
Tr. Gunnarsson og Ung-
mennafjelögin.
Tr. Gunnarsson fyrv. bankastjóri
hefur með gjafabrjefi frá 18. f. m.
gefið Ungmennafjelagi íslands all-
stóra landspildu úr Öndverðunestorf-
unni í Arnessýslu og ætlar hana til
skógræktunar, en Ungmennafjelögin
hafa meðal annars sett sjer það mark-
mið, að styðja skógrækt í landinu.
Svæði þetta er 1401/* vallardag-
slátta að stærð og er austan við
Sogið, upp frá brúnni, en takmark-
ast að norðan af Álftavatni. Það er
sagt mjög vel fallið til skógræktar,
algróið lágum skógi og blómgresi,
og á þvf miðju tvö falleg reynitrje.
Tr. Gunnarsson segir i gjafa-
brjefinu:
„Sú hugsun er fögur, að vilja
klæða landið aftur, þótt ekki sje
meira en á smáblettum fyrst í stað.
Þeir blettir, þótt smáir sjeu, geta
verið öðrum til uppörfunar og eftir-
breytni".
Fjelagið má ekki selja nje veð-
veðsetja landspilduna, og hætti fje-
lagið eða þreytist á að rækta blett-
inn, áskilur gefandinn að hann gangi
til landsjóðs íslands og verði hans
eign til skógræktar.
Þetta er falleg gjöf og vel valin,