Lögrétta - 17.01.1912, Blaðsíða 2

14
L0GR J ETTA.
Lógrjetta kemar át á hverjau roið
vtkudegi og auk pcss aakahlóó vió og vlð,
minst 00 hlöó als á árL Varö: 4 kr. árg.
á íaUndi, «rie»di«i 5 kr. 6j«lddagi 1. júli.
þegar á reynir. Enn stóð veðrið þá
nótt (aðíaran. io.), en vægði fyrir al-
vöru þann 10. Síðari hluta þes*
dags var loft enn fskyggilegt, og
bjugguat menn þá við útsynnings-
roki; en með þvi að „Nordlyset" var
þá búið að sleppa afturfestum, sem
það gerði til þess að draga (snara)
ekki með sjer báta, ef það raeki upp
f „Botninn', þá var þeim bátum,
sem voru austan- og norðan til á
höfninni, háski búinn af því skipi.
Fóru þá ýmsir út f báta sína undir
kveld þess 10., með það fyrir aug-
um, að dvelja í bátunum og forða
þeim undan, ef með þyrfti. Msðal
þessara manna var skipshöfnin af
bifbátnum „ísland". Fóru þeir á
smábát úr „Læknum" (svo kallast
svæðið milli Nausthamars og sýslu-
bryggjunnar) um kl. 6, eftir því sem
næst verður komist. Segir ekkert af
því fyr en neyðaróp eins manns
heyrðist frá Tanganum, verslunar-
húsum Gunnars Öl, & Co. Var þeg-
ar brugðið við og settur fram bátur,
en dálítil töf varð að því, að bátinn
hálffylti í vörinni, svo að ausa varð;
en þegar út var komið, fanst ekkert
og sást ekkert, en jafnskjótt og í
land var komið, fanst Hk rekið þar
skamt frá, og hefur það verið maður
sá, sem ópin heyrðust frá. Hefur
hann losnað við bátinn þar f föllun-
nm fyrir austan „Básasker“ og drukn-
að þar eða rotast við landsteinana.
►etta var lík Hans Einarssonar af
Norðfirði; hann var vjelarmaður á
„íslandi" og ætlaði því að vera úti
bátnum um nóttina. Af þessu fengu
menn grun um, að smábátuiinn hefði
aldrei komist út í bifbátinn og að
allir þeir (6), sem á smábátnum voru,
hefðu druknað. Var þá sent út í
bátinn og kom þá brátt í ljós, að
enginn hafði þar komið Slðan var
gerð leit meðfram höfninni, en ekk-
ert fanst, nema brotin úr smábátn-
um. —- Þeir, scm þaina druknuðu,
voru:
Sigurður Sigurðsson frá Frydendal,
formaður.
Hans Einarsson frá Norðfirði.
Vilhjálmur Jónsson frá Norðfirði.
Einar Halldórsson frá Saridprýði,
hjer.
Magnús Ingimundarson frá Hvoli,
hjer.
Guðm. Guðmundsson frá Lamb-
haga, hjer.
Þrír hinir fyrsttöldu voru ókvæntir.
en þrír hinir síðastnefndu voru kvænt*
ir menn, búsettir hjer og láta eftir
sig konur og börn í ómegð. — Allir
voru menn þessir dugnaðaimenn. Er
mannskaði mikill að þeim og sökn
uður, ekki einungis fyrir þeirra nán-
ustu, heldur einnig fyrir þjóðfjelagið
f heild sinni. En það, sem gerir slys
þetta sjerstaklega hörmulegt og til-
finnanlegt er það, að það vill til al-
veg upp í landssteinum, eftir því
sem ráða má af öllu Bátnum hetur
hvolft, eða hann hefur kæft niður,
annaðhvort f „Læknum" sjálfum milli
Edinborgarbryggjunnar og Sýslu-
bryggjunnar eða rjett þar fyrir utan
því að tvö likin rak þegar um
kvöldið, nálægt miðnætti, f naustinu
upp af „Læknum" og hin þrjú fund-
ust rekin næsta morgun (ll.) fyrir
vestan Sýslubryggjuna. Stormur var
ekki mikill og brim ekki mikið inn-
an hafnar, en báturinn var iítili, bar
naumast 6 menn í góðu, myrkur á
fallið, en Ijósker engin við „Lækinn",
svO að ekki sást til alaga þar, en
föll nokkur voru utast í „Læknum"
Um þetta leyti, sem aðallega stöfuðu
af því, að lágt var í sjó.
Mikil mildi var það samt, að fleiri
slys á mönnum og bátum urðu hjer
ekki í þessu ofsaveðri, þegar litið er
til hafnleysis þess, sem hjer er við
að stríða. Margar er áhyggjufullur
hjer í slíku sjávarróti: að sjá eign,
s«m nemur fleiri hundruð þúsund
krónum í svo yfirvofandi hættu á
höfninni, að svo gæti illa tekist til,
að öll þessi eign kaffærðist á litlum
tfma. Þegar þetta tjón vofir yfir, hættir
margur röskur drengurinn lífi sfnu og
limum til þess að bjarga, ef til vill al-
eigu sinni og bjargrœði. Endurbætur
Vist.
Þrifin, reglusöm og góð stúlka get-
ur fengið vist nú þegar. Semja má
við Þrúði G. Jónsdóttur, Rauðarár-
stíg 3.
hafnarinnar eru þvf aðaláhugamál allra
hugsandi Eyjabúa, og er því eðlilegt
þótt margir spyrji: hvað líður þvf
máli? en hví skyldu heimskir og
skynlitlir Eyjarskeggjar spyrja svo,
þegar framkvæmdirnar og fyrirhyggj-
an er f höndum spekinganna, þar
sem allt er knúð áfram með hinum
ómótstæðilega eldi og krafti áhug-
ans“.
Afmælisgjaf ir
til
Heilsuhælisins.
Nú er verið að gera upp reikn-
inga Heilsuhælisins fyrir árið 1911.
Aðsóknin hefur verið svo mikil, að
sjúklingarnir hafa oft orðið að bfða.
Árangurinn er ágætur; mun það
sannast, að hann er eins góður og
í beslu hælum utanlands. Kostnað-
urinn hefur ekki orðið meiri en við
var búist. Um alt þetta kemur bráð-
um nákvæm skýrsla.
En við höfum orðið fyrir einum
miklnm vonbrigðum.
Deildir Heilsuhælisfjelagsins gera
fremur að dofna en lifna. Tillög
landsmanna eru of lítil, svo Iítil, að
ekki er annað sýnna, en að því reki,
að hækka verði meðgjöf sjúklinganna,
ef menn verða ekki greiðugri við
Heilsuhælið eftirleiðis.
Einna mest hefur Hælinu áskotn-
ast f minningargjöfum í Árstíðaskrána
og öðrum gjöfum og áheitum.
Mörgum hefur farist höfðinglega
við Hælið, gefið því veglegar gjafir.
Og margir hafa jafnan á ýmsan
hátt sýnt því velvild bæði í orði og
verki. Einn þeirra manna er Ólafur
Björnsson, ritstjóri ísafoldar. Hann
hefur nú fyrir skömmu vakið máls á
því, að menn eigi að hugsa til Hælis-
ins á afmælisdegi sínum, gefa því
afmtelisgjafir. Hafa honum þegar
borist þess konar gjafir; mun hann
leggja alt kapp á, að þær verði sem
flestar og mestar.
Jeg kann honum bestu þakkir fyrir
þetta ágæta nýmælí, og vona að það
verði Heilsuhælinu til mikils stuðn-
ings.
Það er auðvitað, að stjórn Heilsu-
hælisfjelagsins og allar deildir þess
munu taka með þökkum við öllum
afmælisgjöfum. Sömuleiðis ber jeg
það traust tíl ritstjóra allra íslenskra
biaða, að þeir vilji veita afmælis-
gjöfurn viðtöku og geta gefendanna
f blöðum sínum.
Og hver veit, hvað úr þessu getur
orðtð.
Ef alt ufpkomið fólk vildi muna
Heilsuhælið á hverjum afmælisdegi
sínum og gefa því nokkrar krónur,
þeir sem það geta, en hinir krónu-
brot, sem minna mega, þá mundu
allir standa jafnrjettir í fjárhagnum,
en Heilsuhælið koma^t úr miklum
kröggum og ná þvf óskamarki, að
geta veitt fátæklingum ókeypis vist
og efnalitlum ódýra vist.
Oll íslensk blöð eru vinsamlega
beðin að flytja lesendum sínum þessa
orðsending.
Rv. »4/t 1912.
G. Björnsson.
Stjórnarskifti i Frakklandi.
Símað er frá Khöfn 12. þ. m., að
frakkneska ráðaneytið sje fallið, og
hafi ástæðan verið missætti milli yfir-
ráðherrans og utanrfkisráðherrans út
af Marokkómálinu.
Ráðaneyti þetta, Caillaux-ráðaneyt-
ið, tók við stjórn seint f júní í sumar.
Símskeyti frá Khöfn í gærkvöld
segir nýja ráðaneytið myndað.
Yfirráðherra er Poincaret og jafn-
framt utanríkismálaráðherra, en merk-
ustu mennirnir f ráðaneytinu með
honum eru Bourgeoise, Briand, Miller-
and og Del-Cassé.
„3aendajörin“.
Bókfregn — Bláþrœðir
— Hnökrar — Lok.
(Niöurl.). ----
III. Hnökrar.
Þessi eini maður, sem orðið hef-
ur fyrir ónáð bókargjörðarmanna,
er Björn í Gröf. Leyfi jeg mjer að
sýna hjer klausur þær, er um hann
ræða.
»Það bar til á leiðinni að Geit-
hálsi, að við hittum Björn í Gröf
sofandi í Djúpadal. Hann hafði
áður gert okkur heimboð í riki
sitt: Mosfellssveitina, en nú urð-
uin við að afþakka boðið. Grafar-
bóndinn gestfúsi bauð þá hestum
okkar til dvalar hjá sjer. Leist
okkur maðurinn vænn, og tókum
þessu boði. Var því hið fyrsta
verk okkar í Reykjavík að fá menn
til að fylgja hestunum til — Graf-
ar«. (49).
Skýringar þarf klausa þessi:
Jeg hafði búist við — ekki síst
vegna afskifta Bf. ísl. — að norð-
anförin væri stofnuð hluttakend-
um til nytsemdar, íremur en af
fordild. Af ferðaáætluninni sá jeg,
að flestir at hinum ákveðnu við-
komustöðum voru hin stærri og
efnameiri heimili á leið þeirra hjer
sunnanlands. Nú er kunnugt, að
á voru landi er það ekki meiri
hluti bænda, sem hafa mikil efni
að vinna með, og mátti því, með
hugsun um nytsemina, vera eins
lærdómsríkt að sjá tiltölulega eins
miklar eða meiri framkvæmdir í
jarðyrkju, girðingum, húsabótum
og vegagerðum, gerðar af smá-
um efnum og með litlum vinnu-
krafti. Hjer í Mosfellssveit á þetta
sjer stað.
Eftir áætluninni leit svo út, sem
5. júlí væri ætlaður einungis til
ferðarinnar frá Þingvelli til Rvíkur.
Fyrir almennilega ferðamenn er
þetta engin dagleið um þann tíma
árs. Mjer var þá ókunnugt um,
að »bændurnir« höguðu þannig
ferð, að nota nóttina til skrafs og
gamanláta (44), en árdegið lil
svefns (48). Því hafði jeg — í
minni sunnlendings einfeldni —
látið liggja brjef fyrir þeim norð-
anpiltum á Þingvelli, þess efnis, að
jeg bauð að fylgja þeim, er það
vildu þiggja, hina nyrðri leið frá
Miðdal um Mosfellssveit til Rvíkur,
og sýna nokkra staði, er jeg
nefndi1). Kvaðst jeg mundu mæta
þeim í Djúpadal fyrir ofan Mið-
dal (þar sem Friðrik VIII. át
dögurð).
Um morguninn var jeg snemma á
fótum, til að geta lokið nokkrum
nauðsynjastörfum, og vera þó nógu
tímanlega kominn í Djúpadal. Er
jeg hafði beðið þar 4 stundir,
lagði jeg mig til svefns, og þótti
ekki söguefni. En vakandi var jeg,
er norðrar loks komu að liðnu
nóni; því jeg vaknaði við hófdyn
fremstu hestanna. Sig. ráðanautur
afþakkaði boð mitt með kurteisi,
eins og honum er lagið. Slóst jeg
nú i förina ofan að Geithálsi. Par
nefndi Sigurður við mig, að taka
hestana til geymslu. Var jeg þess
fús; því jeg áleit það greiða; vissi,
að hvergi nær Rvík var unt að fá
sæmilega haga svo mörgum hest-
um. Ekki einu orði var á það
minst, að þetta yrði að gera eða
mundi gert í gustukaskyni.
Á bls. 55 stendur þetta:
»Klukkan 11 árdegis mættumst
við aftur hjá húsi Rúnaðarfjelags
íslands. Voru nú hestarnir komnir
aftur frá Gröf. Aldrei höfðu þeir
verið jafnsvangir sem nú, eftir
þriggja dægra hvíld. Sumir voru
meiddir, sem við vissum ekki bet-
ur en ómeiddir hefðu til Grafar
1) Bær minn er á þeirri leiö, og
þess getið í brjefinu. Hatði jeg búist
við gestum, án þess að hyggja á at-
vinnu af því. Boð mitt var því jafn-
framt heimboð, að vísu yfirlsetislaust,
en gjört aí góðum huga til fararmanna,
ekki síst til sonar Sigurðar á Ystafclli;
þvi jeg hafði kynst föður hans að
góðu einu. En þólt jeg virði íöður-
inn, þoli jeg eigi syninum að ráðast
á mig, án þess jeg rcyni að bera hönd
fyrir höfuð mjer.
gengið. Seinna um daginn kom
Bjarnarþjónn nokkur með reikn-
inginn. Hann var nær 1 króna á
hest: hirðing og hagatollur. Þjónn-
inn kvað hestaua ekki geta verið
svanga, því þeir hefðu ekki verið
í rjett nema »nokkra tíma«. — Við
getum þessa af því, að olckur fanst
þessi meðferð einstök i ferðinni,
Alstaðar annarstaðar var alt gert
til þess að okkur og hestunum gæti
liðið sem best, og víðast hvar lítil
eða engin borgun þegin«.
Einnig þetta þarf skýringar.
Alt er þetta ósatt eða úr lagi
fært, nema líklega niðurlagið. Eflir
því hafa margir gert gustuk á um-
farendum.
Heslagæsluna fól jeg fóstursyni
mínum, fullþroska manni (27 ára),
er gott skyn ber á það, er hestum
hagar, og hefur líklega flestum
mönnum hjer á landi meiri reynslu
í gæslu hrossa (hefur átt við gæslu
nál. 30 þús. hrossa síðastl. 16 ár).
Aldrei hefur hann sýnt óráðvendni
í orði nje verki. Gælti hann hest-
anna, ásamt unglingsmanni, þann
tíma er þeir voru hjer. Aðra karl-
menn hafði jeg þá eigi heima við.
Sunnan Grafarvogs er graslendi
vítt: hallandi mýrar og mjúkt
velli — bestu hestahagar. Landi
þessu hlífi jeg oftast við hrossa-
beit, sökum þess hve vel það ligg-
ur við fyrir kýrnar og til ígripa
fyrir fje mitt, er það kemur úr
fjöru. Það var óbeitt í þetta sinn,
og var norðanhestanna gætt þar;
tekið lianda þeim búinu í mein.
Hestarnir komu um kveld, og
voru að beit um nóttina, en fóru
að leggjast, er á hana leið. Var
þeim þá vikið í rjett, sem þar er
nærri, og lágu þar 3 tíma (kl. 6—
9). Að öðru leyti voru þeir allan
tímann á haga. »En þeir gengu
sjer varla til bjargar fyrir þreytu«,
segir gæslumaðurinn. óvanir jöfnu,
hörðu vegunum, sem hesta þreyta
mest (sbr. 48).
Hjer skal því inn skotið, bókar-
mönnum til fróðleiks, að það er
eðli hesta á Suðurlandi — eins þó
norðlenskir sjeu —, að hvíla sig
nokkurn hluta hvers sólarlirings á
sumrum, ef sjálfráðir ern. Því er
það víða siður hjer, að byrgja hesta
á nóttum. Við það vinst: 1, að
þeir týnast síður, 2, að þeir eru
hagspakari á daginn, 3, að þeir
fitna betur og 4, að það aflar á-
hurðar. Jeg dreg enga dul á, að
jeg byrgi hross á nóttum um sum-
ur, nema brúkuð hafi verið til
kvelds eða brúka eigi að morgni.
Við gæslu ferðamannahesta er þess
gætt: 1, að þeir eigi tapist, 2, að
þeir hafi nóg að eta og drekka.
Hin lævíslega orðaða aðdróttun
um, að hestarnir muni liafa meiðst
í mínum vörslum, er svo lubba-
lega ódrengileg, og fjarstæð því, er
nokkur þekkir um mig eða heimili
mitt, að jeg fæ mig ekki til að
bera liana af mjer. Trúi hókar-
piltungar sinum eigin orðum, mun
lítið stoða fyrir mig að skírskota
til drengskapar míns, og fyrirhöfn
að eiðfesta framburð fólksins, sem
heima var. En Ijóst mátti þeim
víxlnöfnum vera, að daginn sem
hestarnir dvöldu hjá mjer, var jeg
að slæpast í Rvík með þeim fje-
lögum, bæði að Búnaðarfjelagsálinu,
á söfnunum o. v., svo að jeg gat
lítinn tíma haft til að flá lirygg-
lengjurnar af Kyngálum þeirra.
Ekki finn jeg sök hjá mjer fyrir
það, þótt einhverjum af yngstu
»bændunum« kunni að hafa gleymst
að athuga bök hesta sinna, er þeir
stigu af þeim í Rvík, eða þótt ferða-
menn þessir eigi hefðu hugmynd
um, að meiðslum, sem eru í byrjun,
ber oft lítið á, þegar af er sprett,
en koma í ljós — »hlaupa upp« —-
er frá líður. En það kann að vera
goðgá að liugsa, að þetta geti hafa
átt sjer stað um slíka menn.
Eftir fyrirlagi Sig. ráðanauts
skyldu hrossin vera komin til
Rvíkur snemma h. 7. júlí: »kl. 7
—8, helst kl. 7; það þarf að at-
huga járnin, máske járna sum; það
tekur tíma. Förum kl. 10«. Sam-
kvæint þessu voru hestarnir komn-
ir á tiltekinn stað í Rvik kl. 7. Eng-
inn maður var þar til móttöku, og
ekkerl aðhald. Hlaut jeg nú, ásamt
rekstrarmönnum mínum, að standa
þar á götunni og halda að heslun-
um á 5. tíma, uns eigendur loks
gáfu sig að þeim. Voru þá liðnir
nál. 7 tímar frá því byrjað var að
smala þeim saman í haganum um
morguninn (2 tima ferð hjeðan til
Rvíkur). Hafði jeg nú fengið nóg
af skemtuninni og hjelt heim með
menn mína.
Það ætti ekki að þurfa valdra
bókhöfunda vit til að skilja, að
eftir 7 stundir á ferð og í stöðu á
harðri götu, svo snemma sumars
fer hesta að svengja, ekki síst
magra og þvælda, eins og sumt af
þessum var (sbr. 6—7). Jeg kom
ekki að þeim fyr en við rekstur-
inn til Rvíkur, og sá jeg þá, að
margir voru hrumlaðir og nokkrir
meiddir. Meðan jeg stóð að þeim
í Reykjavík, hafði jeg næga önn
við að skýra fyrir mönnum, sem
komu til að skoða þessa furðu-
legu norðanliesla og undruðust,
hve báglega sumir litu út, hinar
eðlilegu ástæður til þess: vetrar-
harðindin, gróðrarleysið, langferð-
ina, lítinn tíma til hvíldar og áts,
nema næturnar o. s. frv. Eigend-
urnir sáust ekki, til að verja mál
sitt. En bókin á líkl. að fá Reyk-
víkinga o. fl. til að trúa þvi, að jeg
hafi nuddað af truntunum hold og
húð á 3 dægrum, — þótt fjárstadd-
ur væril
Líklegt er, að annarstaðar, þar
sem þeir herrar gistu, hafi slcemri
tími liðið frá því hestarnir voru
lieimtir úr haga, til þess eigendur
veittu þeim móttöku. Ekki við að
búast, að svona »bændur« athug-
uðu það. En mín er ekki sökin,
þótt það yrði þarna meira en hálft
dægur.
Aldrei sá jeg flokksforingjana
þennan morgun; brá mjer þó nokkr-
um sinnum heim til Sig. ráðanauts,
að spyrja um þá. Varð því
ekki af að jeg sýndi neinn reikn-
ing í það sinn. En að gefa kostn-
aðinn við lirossin hafði mjer aldrei
til hugar komið. Það er oft lítill
búhnykkur, að sleppa öllum öðr-
um störfum, liversu áríðandi sem
eru, og taka verkamenn lil að gæta
ferðamannaliesla. Því að eins eru
ýmsir Sunnlendingar farnir að sýna
framkvæmdir í búnaði, að þeim er
farið að skiljast, að tíminn er pen-
ingagildi, og að notfæra sjer afurð-
ir jarðanna, liaga sem annað.
Jeg bjóst við, að formenn farar-
innar mundu sjá um, að jeg fengi
liestagæsluna borgaða, þó jeg eigi
slórði allan daginn þess vegna. Fyrir
kunnugan er að eins 10—15 mín-
útna töf að koma hjer við í aust-
urleið? og eins mátti með símtali
frá Geilhálsi eða Kolviðarlióli gera
upp reikninginn við mig. En svo
leið dagurinn, að þessu var ekki
sint. Tók jeg þá til bragðs, að
senda mann með reikninginn á
eftir flokknum. Eftir ferð um þrjár
sýslur náði sendimaður flokknum
austur i Rangárvallasýslu, og fjekk
reikninginn loks borgaðan þar —
með eftirtölum.1) Fyrir þeirri ferð
hef jeg engan reikning gert.
Hestagæslureikningur minu var
gerður samkvœmt gangverði hjer.
Hafa allir menn aðrir — svo hundruð-
um skiftir —, er jeg hef haft sams-
konar viðskifti við, boigað honum
samkvæma reikninga án fyrirhaín-
ar frá mjer og tregðulaust — enda
enginn fyr ritað bók til að smána
mig.
Á Norðurlandi hef jeg borgað
margan greiðareikning hlutfallslega
fult eins háan og þennan minn, án
þess að láta mjer til hugar koma,
að ósanngjarn væri.
Ur því bókritendum fanst ástæða
til að »punta upp á« postillu sína
með þessu reikningsumtali, varein-
1) Sem viðurkenning fyrir »aðra út-
gáfu« af eftirtölunum (i bókinni) verð-
ur þess að geta (þó leitt sje), að auk
viðbúnaðar heima til mótlöku norðan-
fara (þó engin yrði), fóru í súginn fyr-
ir mjer út af för þeirra 6 karlmanna-
dagsverk og 10 hestadagsv. (2+2 hjá
nijer, og 4 + 8 hjá sendimanni), eða að
peningavirði a. m. k. 40 krónur. Þar
við bsetist: að semja vörn í málinu,
sjerprentun hennar o. fl. kostnaður,
annað eins eða meira.