Lögrétta - 28.02.1912, Blaðsíða 3

L ( HI R J E T T A .
41
föður þeirra og hans, svo að eldri
bróðirinn, Karl, hyggur, að faðir sinn
vilji ekki sjá sig framar. Hann er
þá mjög illa staddur fjárhagslega, og
sama er um marga af lagsbræðrum
hans f stúdentahópnum. Þeir koma
sjer þá saman um að leggjast út og
verða ræningjar, og Karl verður for-
ingi þeirra. Áður hann tór að heim-
an, hefur hann trúlofast frænku sinni,
Amalfu, sem er hjá föður hans. En
yngri bróðir hans, Franz, vill ná
henni frá honum. Svo hneppir Frans
föður sinn veikan inni í fangelsi, kall-
ar að hann sje dauður og lætur greftr-
un fara fram. Tekur svo að sjer öll
umráð yfir föðurleifðinni og heimtar
af Amalíu, að hún giftist sjer. En
hún stendur fast á móti. Svo líður
Og bíður. Eitt sinn kemur Karl með
flokk sinn í nánd við höll föður síns,
skilur fjelaga sína eftir í skógi þar
skamt frá, en fer sjálfur dulbúinn til
hallarinnar. í þeirri för kemst alt
upp um svikin. Karl finnur föður
sinn í fangelsinu og sendir svo flokk
sinn til þess að taka Franz höndum.
En Franz er þá orðinn sturlaður af
hræðslu og hengir sig áður en þeir
fá hendur á honum. Amalía vill
halda Karli kyrrum, en fjelagar hans
heimta, að hann skiljist ekki við þá,
enda hefur hann áður unnið eið að
því, og hann og þeir fjelagar hafa
þá mörg morð og hryðjuverk á sam-
viskunni, og stórfje hefur verið heitið
til höfuðs foringjanum. Hún og þeir
togast á um hann um stund, þar til
hún heimtar, að hann drepi sig held-
ur en að yfirgefa sig, og það gerir
hann loks, leggur sverði í gegn um
hana. Það eru leikslokin.
Leikfjelagið hjer hefur vart áður
tekið að sjer leik, sem vandasamari
sje viðfangs en þessi. Og það hefur
komist furðu vel frá þv(. Vandasöm-
ustu hlutverkin eru bræðurnir, eink-
um Franz, sem Árni Eiríksson leikur.
Aðalhlutverkið er að sýna hann, þeg-
ar sturlunin grípur hann um nóttina,
sem ráðist er á höllina —: f viðtalinu
við þjóninn Og prestinn. Og sú sýn-
ing tekst yfir höfuð vel Gamli þjónn
inn (B ildv. Einarsson) er vel leikinn,
og presturinn (St. Runólfsson) nýtur
sín líka allvel.
Karl, ræningjaforinginn, er leikinn
af Helga Helgasyni. Gervið er gott,
og þar sem Karl er með fjelögum
sínum, er hann vel leikinn. Sömu-
leiðis meðan hann skoðar höllina.
En söngleikurinn milli þeirra Amalíu
(frk. Guðrún Indriðadóttir) og hans í
einni sýningunni fer alveg út um
þúfur hjá baðunr, og ætti helst að
falia burtu, því enginn heyrði heldur
nje skildi neitt af því, sem þau fóru
með. Annars er Amalía vel leikin.
Leikur þeirra sfðast, er Karl drepur
Amalíu, er áhrifamesta atriðið í leikn-
um.
Það er annars, ef til vill, ekki rjett
sagt, að vandasamara sje að ieika
bræðurna, Karl og Franz, en föður
þeirra, Moor gama greifa. Það hlut-
verk hefur Friðfinnur Guðjónsson.
Hann fer altaf vel með hlutverk sín,
og eins er hjer.
IOI
Halla
(á nálum):
Hvað eigum við að gera? — Þetta er
alt mjer að kennal — Þú beiðst mín
vegna. Jeg reiddi mig á, að þegar brjef-
ið kæmi, tækist mjer að tefja hreppstjór-
ann, svo við fengjum ráðrúm til flóttans.
(Með grátstaf í kverkunum). Jeg er ÓgæfuSÖm
manneskjal
Kári:
Gráttu ekki, — þó jeg yrði dæmdur til
dauða, iðraði mig aldrei að jeg var kyr
(kyssir hendurnar i henni), Jeg þakka þjer fyrir
að þú hjelst mjer kyrrum — sumardög-
unum, sem við höfum lifað saman, getur
enginn rænt frá okkur um alla eilífð.
Halla
(losar sig):
Eru engin úrræði I (áköf). Segðu, að þið
Björn sjeuð hatursmenn og brjefið sje
falsað.
Kári:
Nei. — Það yrði árangurslaust (gengur
tii hennar). Jeg held það sjo guðs vilji, að
þú flýjir ekki með mjer. — Jeg hef sagt
Þjer, hvað fjöllin eru fögur. — En jeg
hef ekki sagt þjer, hvað þau eru ógur-
leg. Það koma sandrok svo óskap-
Eggert Claessen
yfirrjettarm&laflutnlngsmaður.
PÓ8thú88trætl 17. Venjulega heima kl. 10—II
og 4—5. Talslml 16.
Leiktjöldin hefur Einar Jónsson að
mestu málað. Myndirnar af Moor
greifa og sonum hans eru þó eftir
Ásgrím Jónsson.
Leikrit þetta er eitt af frægustu
skáldritum Schillers, en Schiller er
eitt af höfuðskáldum Þjóðverja og
eitt þeirra skálda, sem mestri heims-
frægð hafa náð.
Dpphleypíu vepirflir á Islaudi
liggja undir stórskemdum af
manna völdum.
Árlega er stórfje kostað til viðhalds
vegunum hjer á landi. Mikill hluti
þess kostnaðar er af völdum fyrir-
hyggjulausra ökumanna, sem einatt
virðast kappkosta að þræða dýpstu
hjólaförin á vegunum. Til að sann-
færast um, að þetta sje satt, þarf
ekki langa yfirferð eftir þeim.
Þegar vegirnir eru þurrir, gerir
ekki mikið til hvar á þeim er ekið.
En öðru máli er að gegna, þegar
rigningartið er og þegar klaka er að
leysa úr þeim; þá er þessi ökuaðferð
mjög skaðleg. Aksturinn verður
einnig að miklum mun örðugri og
yfirferðin gengur seinna. Á mörgum
stöðum á veginum eru hjólaförin yfir
fet á dýpt.
Hjólaförin benda helst á, að sof-
andi eða blindir menn hafi daglega
ekið eftir þeim og orðið þess vegna
að láta hestana ráða ferðinni; enda
mun það alloft hafa borið við, að
ökumennirnir hafa borið það traust
til hestanna og hjólafaranna, að þeir
hafa fallið í dvala, annaðhvort (vögn
unum eða þá á hestunum, sem þeir
alloft ríða meðfram.
Það kemur ekki sjaldan fyrir, að
upphleyptu vegirnir eru svo sundur
grafnir af hjólaförum, að ríðandi menn
kjósa heldur að rlða fyrir utan þá,
þegar ekki er um urð eða foræði að
ræða meðfram þeim.
Væri ekið hjer og hvar á vegun-
um og sem mest forðast að þræða
vagnförin, hjeldust vegirnir lengur
sljettir, og þar af leiðandi þyrfti
sjaldnar að gera við þá, og við það
spöruðust fjarútlat úr landsjóði og af
einstaklingnum, og öll ferðalög lyrir
akandi og ríðandi menn mundu ganga
greiðara. Mjer er ant um vegina,
bæði af því að þeir eru dýrkeypt
þjóðareign og eins pað, að þá þeir
eru í góðu lagi, eru þeir greiðir yfir-
ferðar og flýta þar af leiðandi fyrir
ferðum ferðamanna.
Linur þessar hafa náð sínum til-
gangi, ef meðferð veganna fer batn-
andi, sem jeg vona að verði.
Brautarholti 26. febr. 1912.
Dan. Daníelsson.
102
leg, að öll eyðimörkin er hulin mekki,
eins og jörðin brynni. — Sumar nætur
þar uppi eru jafnlangar heilum vetri. —
Og hungrið læðist kringum mann eins
og þoka. Sá dagur gæti komið, að þú
hataðir mig.
Halla:
Jeg vil ekki heyra um þetta talað. —
Er enginn vonarneisti! (í háifum hijó3um)
Þetr koma.
K á r i:
Þú mátt ekki örvænta. — Þó þeir fjötri
mig og setji mig í gæslu — mjer halda
engin bönd.
(Björn og sýslumaður koma inn með heilum hóp af
sveitafólki — smámsaman tinast fleiri að).
Bj örn
(bendir);
Þarna er maðurinn.
Sýslumaður
(gengur til Kára):
í*tl S6£(ist llGlt3. Kári (sýnir brieflð). Eftif
þessu brjefi átt þú að heita Fyvindur og
vera strokumaður og þjófur.
Kári:
Það eru ósannindi.
Hafnargerðin.
Brjef N. C. Monbergs hafnarverk-
fræðings í Kböfn til bæjarsljórnar
Reykjavíkur, sem minst var á í
bæjarstjórnarfrjettum í síðasta blaði,
er svohljóðandi:
„Jeg meðtók á sinum tíma símskeyti
hafnarnefndarinnar frá 30. desbr., og söinu-
leiðis brjef borgarstjórans frá 29. desbr. f. á.
og þakka hvorttveggja. Sömuleiðis þakka
jeg góðar leiðbeiningar og vingjarnlega alúð,
sem yfir-mannvirkjafræðingur minn, hr. Chr.
Petersen, varð aðnjótaudi, meðan hann
dvaldi i Reykjavík, og gerði hann færan um
að nota vel tímann til þess að rannsaka
bæði botninn og fleira, er máli skifti, svo að
jeg hefi nú getað áttað mig vel á málinu.
En þegar þessar botn-rannsóknir eru at-
hugaðar, hlýtur maður að furða sig á þvi,
að hafnarveggjagerð sú, sem gert er ráð fyrir
i fyrirligrjandi áætlun, skyldi vera gerð að
tillögu án fyrirfram gerðar rannsóknar, og
án vitneskju um það, hve botninn er gljúp-
ur á stórum svæðum, einmitt þar, sem lagt
er til að hafnarveggírnir standi. Og því
fremur er ástæða til að furða sig á þessu,
sem botnrannsóknir þær, sem hr. Zimsen
mannvirkjafræðingur gerði i tilefni af fyrir-
hugaðri dýpkun hafnarinnar, hlutu að vekja
athygli á því, að botninn er gljúpur á stór-
um svæðum.
Mjer þykir það eðlilegt, að meðlimir bæj-
arstjórnarinnar hafi verið hikandi, að gera
i kyrþey samning um hafnargerðina við eitt
einstakt firma, með því að það gat gefið
þeim, sem málinu voru andstæðir, tilefni til
útásetninga. En eins og málið er vaxið,
mundi þrátt fyrir það hafa verið heppilegast,
til þess að koma því i framkvæmd, að grípa
til þess úrræði8. Það mundi ekki heldur
hafa hafti förmeðsjer nein vonbrigði fyrir
bæjarstjórnina eða hafnarnefndina.
Með þvi að mjer er ókunnugt um það,
hvenær og í hvaða formi hafnarmálið liggur
fyrir hjer eftir, get jeg ekki nú sem stend-
ur lofað því, að koma með tilboð við hið
fyrirhugaða úthoð, en jeg skal hafa málið í
huga. Þó get jeg trauðlega bygt mitttil-
boð á uppástungu þeirri, sem fyrir liggur,
er virðist vera ófullnægjandi, ogmundi baka
hafnarsjóði mikinn og eudalausan viðhalds-
koatnað. Hins vegar gæti jeg bygt tilboð
mitt á tillögum til slíkra breytinga á hafn-
argerðinni, er að mínum skilningi mundi
reynast bæði ódýrari og tryggari, og skyldi
jeg þá ekki færast undan, að ábyrgjast
haldgæði hatnarmannvirkjanna þau tvö árin
fyrstu, sem ætið eru hættulegust. Með því
að jeg hefi hugsað málið, að því er öll aðal-
atriðin snertir, og að nokkru leyti útbúið
breytingartillögurnar, leyfi jegmjer að spyrj-
ast fyrir um það, hvort óskað mundi eftir,
að lá tilboð, sem hygt væri á þeim, því
að ef svo er, ætla jeg að halda áfram að
ganga frá áætlun allra nauðsynlegra smá-
atriða“.
Efkamteg hdlbrigði.
Ræða, haldln af Sigurjóni Pjeturssyni i ung-
mennafjelagi Mosfellssveitar, „Afturelding",
25. nóv. 1911.
Háttvirtu tilheyrendurl
Samkvæmt loforði mfnu við for-
mann þessa fjelags, sem stendur fyrir
þvf, að við erum hjer saman komin
í kvöld, og heitir „Ungmennafjelag-
ið Afturelding“, er þið þekkið öll
betur en jeg, ætla jeg að sýna
ykkar, hvernig það í raun cg veru
er hægast, fyrirhafnarminst og ódýr-
ast, að æfa og styrkja líkamann og
103
Sýslumaður
(horfir fast á hann — opnar brjefið og les þad — lítur
við og við á Kára).
B ó n d i
(í hálfum hljóðum):
Hvað segir sýslumaðurinn?
B j ö r n :
Snemma 1 sumar kom langferðamað-
ur hingað. — Hann þekti (beadír) að hann
var strokumaður. Jeg skrifaði til þess
að rannsaka málið — og í gær fjekkjeg
svar.
Sýslumaður:
Lýsingin er af þjer. — Lögin skipa
mjer að taka þig tastan.
(Hljóðskraf meðal sveitafólksins).
B ó n d i:
Því heíði jeg ekki trúað.
K á r i:
Er leyfilegt að spyrja, hvaðan hrepp-
stjórinn hafi fengið þetta brjef.
B j ö r n :
Frá Suðurlandi, þar sem þú ert fæddur.
Kári:
Jeg er fæddur á Austurlandi og hef
aldrei komið á Suðurland.
gera hann að óhultri borg utan um
sálina — Líkami okkar er, sem við
vitum, mörgum kostum búinn og líka
mörgum ókostum, það er að segja:
hann er ekki fæddur með neinum
galla, en við sjálíir gerum alt til þess
að eyðileggja hann, en ekkert til
þess að bæta. Við borðum það, sem
við verðum veikir af, og við drekk
um það, sem við verðum vitlausir af.
Við látum augnabliks gleðistundir
hremma hugann með ímyndun um
sælu í hjegómaskap og„pjatti“. Við
forðumst það, sem er heilnæmastog
best fyrir lfkamann, en það er loftið,
vatnið og sólin, og það þurfum við
ekki að kaupa fyrir 2 aura, allir,
ungir og gamlir, standajafnt að vígi
með það; það kostar ekkert annað
en viljann —, þolinmæðina og ástina
á lífinu, það, að langa til þess að
lifa, lifa heilbrigðu lífi; lifa fyrir það,
sem maður ann; lifa fyrir fósturjörð
sína. Fyrsta skilyrðið til þess að
við getum afkastað því verki, sem
oss er ætlað í þessum heimi, er það,
að hafa hraustan líkama — og það
getum við allir og allarl Ekkert er
hægara, ef viljinn er með, og þess
hægara og betra fyrir okkur öll, et
við þurfum ekki nema 15 mínútur
á dag til þess að styrkja okkur svo,
að það verði til stórbóta, en gera
eitthvað á hverjum degi. Alveg eins
og við þurfum að borða á hverjum
degi, þurfum við helst að þvo á okk-
ur allan skrokkinn á hverjum degi.
Við þvoum okkur öll um andlit og
hendur á hveijum morgni; af hverju
bara þann litla hluta af líkamanum,
en snertum ekki við hinu öl!u:brjóst-
inu, bakinu, lærunum og fótunum.sem
þó eru óhreinastir af þvíöllu? Hvað
skyldi draga okkur sjerstaklega til
þessa? Jeg bið ykkur að hugsa al-
varlega um þetta atriði, því það er
þungamiðja þess, sem jeg ætla að
sýna ykkur hjer á eftir. Hvers vegna
hugsum við bara um hendurogand-
lit, en ekkert um annað af likaman-
um? Af þvf að við erum svo mikið
fyrir að sýnast, en ekki að vera.
En við eigum að vera þvert á móti,
nefnil. veruleikinn frá hvirfli til ilja.
Sá hluti líkamans. sem er hulinn
þessum óheilnæmu fötum, fær máske
aldrei að sjá sól sinn stutta lífsferil,
sem þó er besti Hfgjafi heilsunnar f
þessum heimi; jeg tala nú ekki um
vatn. Það er ekki betri vinur sumra
manna hjer á landi en eldur, sem
hefur læst sig í húsi. Það má ekki
nefna slikt; þeir segja bara altaf
þessar sömu leti- og ómensku-setn-
ingar: „Jeg lifi ekki lengur en jeg a
að lifa fyrir það, þóttjeg fari fbað“.
Þessir sömu menn kæra sig ekkert,
þótt þeir kasti í meðul og lækna
mörgum tugum króna á ári aðeins
fyrir það, að þeir vilja ekki láta svo
litið, að reyna að hjálpa sjer sjalfir.
Þessir sömu menn æja og veina af
gigt, magaveiki, halsbólgu, sullaveiki
— og tæringu, og kenna óhamirgju
sinni um. En það er þeim sjalfum
að kenna, eingöngu af því að þeir
hafa lifað eftir sínu vitlausa höfði og
forðast alt annað en það, sem er
þvert á móti lögum nattúrunnar.
Náttúran er nefnilega þeim eiginleikum
gædd, að hún hefnir sín fyr eða sið-
ar a manninum, jafnframt þvf, sem hún
glæðir, styrkir og eflir, ef maður lifir
eftir hennar lögmáli. Rfki maðurinn,
sem keppist við að safna og græða
104
B j ö r n ;
Þóknast sýslumanninum að líta á inn-
siglið ?
Sýslumaður
(lítur á innsiglið);
Innsiglið er eins og það á að vera.
(Við Höiiu) Hann er þitt hjú. — Hefur þú
orðið var við, að hann væri þjófgefinn?
Halla:
Nei. Hann hefur unnið vel og dyggi-
lega.
Sýslumaður.
Jeg get ekki dæmt í þessu máli.—Jeg
verð að senda hann til fæðingarsýslu
Eyvindar. Og eins og þið vitið, á jeg
veika móður heima fyrir. — Getur þú
ábyrgst hann f þrjár vikur? Jeg á bágt
með að missa tvo menn til ferðarinnar
fyr en eftir sláturtlð.
Halla:
Ekki er jeg hrædd við það.
Bj ö rn:
Mjer þykir varhugavert að selja þjóf
í konu hendur. — Ef sýslumaðurinn
æskir, skal jeg taka hann f gæslu.
Sýslumaður:
Jeg hagga ekki orðum mínum. —
fje dag og nótt og lætur enga stund
ónotaða, hættir, þegar hann er orð-
inn nógu rfkur, og ætlar að lifa á
rentunum, en verður þá að súpa
seyðið á spftala eða heilsuhæli, til
þess að fá að tóra nokkra daga
yfir auðnum sfnum.
Þannig fara margir menn í gröfina
fyrir tímann af því að náttúran kall*
ar; hún getur ekki hjálpað, haldið
lifinu lengur við, lfkaminn hefur ekki
verið hirtur fyr en of seint.
Þannig fer fyrir okkur, ef við ger
um ekki bót á lifshögum vorum —
Það er synd fyrir þann föður, sem
er óhraustur af sínum eigin völdum,
að láta blessuð börnin sfn gjalda
þess um lítstíð, en til þess eru sorg-
leg dæmi svo hundruðum skiftir, sem
við vitum alt of vel um. En því
meiri sorg er það fyrir okkur, að
vita af einhverjum galla á okkur
sjálfum, og reyna ekki að laga hann
strax. En hversu margir gera það?
Hversu margir foreldrar eru það á
þessu landi, sem eru fyrirmynd í
heilsusamlegu Hferni ? Hversu marg-
ir eru það á þessu landi, sem hugsa
um að arfleiða börnin sín að hreysti
og atgervi ? Hversu margir eru það
hjer í þessum hóp, sem hugsa svo til
erfingja sinna? Það hefur víst eng-
um dottið slíkt í hug, þvf miður. En
jeg er viss um, að þeir, sem eiga
börn og geta lifað góðu lffi, hafa
hugsað eitthvað í þá átt, að krakk-
arnir þyrftu ekki að fara strax á
sveitina, ef þeirra misti við. Þetta
er góður hugur foreldra og ekki
hægt annað en virða hann vel En
til þess að nokkurt lið geti orðið að
aurunum, verður barnið að vera
likamlega og andlega heilbrigt, til
þess að njota með gleði ávaxtanna
af erfiði foreldranna. Hugsið ykkur
slíka gleði, sem það gæti verið fyrir
sveitarfjelagið, sem við lifum f, ef
allir ungu drengirnir og stúlkurnar
hefðu hrausta, heilbrigða og vel
vanda likami, lfkami, sem þeir eða
þær gætu verið hreyknir af, lfkami,
sem ekki þyrfti að skreyta með
vattpúðum til þess að þeir líti
vel út. Jeg meina ekki eingöngu í
þágu iþróttanna.til þess að geta glfmt,
synt eða hlaupið mikið, nei, jeg
meina heilbrigðan lfkama, sem er
máttur, afl og Iff mannsins, þótt hitt
skaði ekki, að maðurinn sje vel að
sjer f íþróttum, heldur bæti mjög.
Jeg meina líkama, sem getur verið
at>yKR'leSursaIa,bóstaður, ekkiambatt
hfsgleðinnar, heldur verulegur mattar-
stólpi þess manns, sem vill framkvæma,
vill vinna og vill gera eitthvað gott
fyrir þjóð sfna. — Þið ungu menn og
ungu konur! Jeg tala til ykkar sem
bróðir ykkar, sem vill gera það fyrir
yklcur, sem jeg get. Munið það vel,
að þið eruð fædd í þennan heim til
þess að lifa, fyrst fyrir ykkur ogsvo
fyrir vini ykkar og börnin Og það
besta, sem þið getið boðið því öllu,
er hraustur og heilbrigður líkami.
Et við leggjumst öllaeitt og hugs-
um jafnframt vinnunni um að hirða
lfkamann, hirða hann vel, liðka hann og
þvo honum við og við — og forð-
umst að eta og drekka ofan f okk-
ur annað en það, sem er til góðs,
notum sólarylinn þegar okkur býðst
hann og leyfum góða andrúmsloftinu
að fylla herbergi vor —
þá inun sá dagur renna yfir þjóð
vora að heilsuhælið á Vífilstóðum
Þorir þú að setja hálfa jörðina í veð
fyrir manninnl
Halla:
Það þori jeg óhrædd. Jeg þekki hann.
Sýslumaður:
Ábyrgðin hvílir á þjer (fer).
B j ö r n :
Jeg verð að segja, að fyrverandi sýslu-
maðurinn okkar var ekki vanur að
seinka rjettargangi vegna veikra kvenna
og sláturanna.
Halla
(við sveitafólkið):
Þið komuð hingað til þess að heyra á
lognar sakir, Þið skuluð fá miklu betri
skemtun. — Þið skuluð fá að sjá sjálfan
hreppstjórann glíma við mann, sem hann
hefur þjófkent.
B j ö r n:
Þú ert ekki með öllu viti. Jeg snerti
ekki við honum.
Halla:
Mágur minn lofaði mjer í vor að glíma
við Kára í rjettunum. — Það var út af
veðmáli.— Nú gengur hann á bak orða
sinna (kaitar). Hvað lýst ykkur!