Lögrétta - 03.04.1912, Blaðsíða 2

64
L0GRJETTA
V ef naðar vöruverslun
I
Th. Thorsteinsson I
Vöndnð vara.
lllg'ólfslivoli.
I.ágí verð.
I
Herraverslun
Th. Thorsteinsson&C
o
I^ágt verð.
Ilafiiarstræti 4.
Töuduð vara.
Um ájengisbannið
eftir
Sigurjón Friðjónsson.
(Niðurl.).-----
Enn hefur þeirri mátbáru verið
hreyft gegn bannlögunum—ogjafn-
vel hvað mest nú í seinni tíð — að
Iandsjóður mætti eigi missa þær tekj
ur, sem hann hefur af víninu, nema
honum sje aflað annara tekna í stað-
inn, sem líklegast yrðu ennþá tilfinn-
anlegri og óvinsælli. Að landsjóður
þurfi eitthvað í skarð vínfangatolls-
ins, er vafalaust; og ólíklegt er það
eigi, að þau gjöld, sem koma í stað-
inn, verði óvinsæl, þvi svo mun oft-
ast vera um nýjar áiögur. En á
hinn bóginn ætti það að vera ljóst,
að órjettlátara og ómannúðlegra gjald
en vínfangatollinn er tæplega hægt
að hugsa sjer. Mikill hluti hans hlýt-
ur ætíð að lenda á mönnum, sem
mjög nálgast það að vera ósjálfbjarga
veslingar, bæði vegna drykkjuskapar-
ástríðu, sem orðin er þeim að ofur-
efli, og þar af leiðandi fátæktar. Að
rýja þessháttar menn til almennings
þarfa, er þó sannarlega að ráðast á
garðinn, þar sem hann er lægstur;
og einskis góðs manns rjettlætis- og
mannúðar-tilfinning mundi þola slíkt,
ef það va.*ri eigi vafið og falið í um-
búðum óbeins gjalds. Ekki er held-
ur úr vegi að opna augu þjóðarinnar
fyrir því — bæði í þessu máli og
öðrum — að mikið má til mikils
vinna. Sje þjóðinni það alvarlegt
áhugamál, að rjetta sig úr kreppunni
og vesaldómnum, verður henni að
skiljast, að til þess þarf hún eitthvað
á sig að leggja. Nú eru í ráði og
undirbúningi breytingar á skattamála-
löggjöfinni, og er eigi vanþörf á
að þjóðin hugsi meira um þau efni
en verið hefur, og sjerstaklega, hvort
nú sje eigi tími til að efla beina
skatta, sem ætíð verða í rjettara hlut-
falli við gjaldþolið. A meðan ekki
er ráðið fram úr skattamálunum, svo
að til frambúðar sje, er engin frá-
gangssök að færa vínfangatollinn yfir
á kaffið og sykurinn. Það er fyrir-
hafnarminst. Og þó tollur á kaffi og
sykri sje engan veginn rjettlátur, kem-
ur hann miklu jafnar niður og rjett-
látlegar en vínfangatollur.
Hugsanlegt er, að þó að útrýma
megi víndrykkju með bannlögum, og
þó að hjegómlegt sje og lítilmann-
legt að láta málið stranda á vínfanga-
tollinum, þá fylgi þó banninu ein-
hverjir þeir annmarkar, sem vegi
á móti vinningnum og jafnvel meira.
Þegar um þessa hlið málsins er að
ræða, er það persónufrelsið, sem sjer-
staklega kemur til greina. I sumra
manna augum er áfengisbannið svo
ótæk skerðing á persónufrelsi, að það,
út af fyrir sig, er fullkomin gagn-
ástæða. í orði kveðnu kannast þó
flestir við, að einstaklingsfrelsið hljóti
að takmarkast, þar sem heill alrnenn-
ings er í húfi. En um það, hvar og
hvernig markalínan skuli liggja, er og
verður líklega lengi ágreiningur. í
raun og veru er það strax töluvert
kreddukent, að halda því fram, að
nokkur slík f 'óst og óhreyfanleg lína
sje til. Hitt verður að álítast eðli-
legra, að merkin sjeu færanleg eftir
þróunarstigum mannsins — auk þess
að engum manni verður eignuð sú
alskygni, að hann geti sagt með
vissu, að þarna sje rjetta línan og
hvergi annarstaðar. — Þegar talað
er um takmörk eða merkjalínu þjóð-
fjelagsvalds og persónufrelsis, vitna
menn mjög oft í Stuart Mill, er skýr-
ast þykir hafa ritað um þetta efni.
Svo sem kunnugt er, heldur Mill því
fram, að einstaklingnum beri frelsi
til allra þeirra athafna, sem eingöngu
varða sjálfan hann; og yfirvaldsrjett-
ur þjóðfjelagsins komi þá fyrst til,
þegar gengið er nærri samskonar
Nýjar vörur.
Álnavara,
Tau í kjóla, kápur, morgunkjóla,
svuntur, blúsur o. fl.
Ljereft best í bænum.
Flannelette frá 0,21—0,58.
Gardínutau, mikið úrval.
Fóðurtau alls konar.
Leggingar og bönd á nærföt,
kjóla og svuntur.
Silki í kjóla, blúsur.
Svuntusilki.
Silkibönd, stórt úrval.
Sjöl, stór, frá 7,50—48,00.
Svört Kasimirsjöl.
Langsjöl og höfuðsjöl.
Millipils frá 2,10—24,00.
Regnkápur, 13,90—2900,
aliar saumaðar.
Kápur, Hattar, Hattprjónar,
Svuntur kvenna og barna.
Drengjapeysur.
Prjónavörur allskonur.
Borðteppi. Dívanteppi.
Gólfteppi.
Saumavj el ar.
Smávara allskonar o. m. m.'fl.
nýtt í
Vefnaðarvöruverslun
Th. Thorsleinsson
Ingólfshvoli.
I
rjetti annara einstaklinga. Mill virð-
ist hafa viljað takmarka vald þjóð-
fjelagsins sem mest við hið eiginlega
lögregluvald, eins og hin forna „frels-
is“ („liberala1') stefna yfirleitt. Þetta
kemur fram bæði í vínbannsmálinu
— sem hann talar mikið um — og
eins í orðum hans um samkepni í
atvinnumálum. Um það segir hann
meðal annars: „Mannfjelagið viður-
kennir ekki, að þeir, sem verða undir
í viðkepni, eigi nokkurn löglegan eða
siðferðislegan rjett á skaðabótum fyrir
slfk óhagræði", og eftir hans skoðun
virðist þjóðfjelagið ekki eiga að sker-
ast í leikinn, nema beitt sje „falsi,
prettum eða ofbeldi", — þ. e. sem
lögregluvald. 1 þessu er fullkomið
samræmi af Mills hálfu. En þó merkja-
lína hans sje skýrt bókuð og dregin
með samkvæmni, er hún harla óskýr
þegar út í lífið kemur; því vanalega
er mjög erfitt að ákveða hvar eða
hvenær athöfn einstaklings hættir að
varða eingöngu sjálfan hann. Þess
ber líka að gæta, að „frelsis“stefnan
kom fram sem frákast gegn nauð-
ungarvöldum fortíðarinnar, og sá því
ljósar ókosti en kosti yfirvaldsstarf-
semi yfirleitt. Og enn má benda á
það, að hún stefndi — sjálfri sjer
óafvitaudi —* beint í hinn gamla
hnefarjett, eins og framanrituð orð
Mills um rjettarskort lítilmagnans
til „skaðabóta" nógsamlega benda
til. Þetta er nú hin „frjálsa" sam-
kepni farin að sýna mjög ljóst í
atvinnumálum: að í voru spilta mann-
fjelagi er „frelsið" einatt, í reynd•
inni, aðeins rjettur hinna sterkari,
ójyrirleitnari og samviskulausari, til
að troða þá veikari og samvisku-
samari undir fótum. Fyrir skilning
á þessu eru nú stjórnarvöld ýmsra
landa — og þó einkum þeir stjórn-
málaflokkar, sem nú þykja fram-
sæknastir, jafnaðarmenn og gjörbreyt-
endur — tekin að snúast við at-
vinnumálum á öðrum grundvelli:
grundvelli mannúðarinnar, sem heimt-
ar takmarkanir á einstakiingsfrelsinu
og yfirgangsrjettinum; ekki einungis
á þann hátt, að hegnt sje fyrir af-
brot eftir á, heldur einnig, og ennþá
fremur þannig, að girt sje fyrir, eftir
þvf, sem hægt er að gera með lóg-
um, að áníðsla lítilmagnans geti átt
sjer stað. Til þessarar stefnu má t.
d. telja bannlög gegn næturvinnu
kvenfólks og barna í verksmiðjum
og mjög löngum og ströngum vinnu-
tíma yfirleitt — lög, er fullkomlega
skerða ^valfrelsiðv. og það stundum
á báða bóga. — j nautnamálum geng-
ur stefnan eðlilega í sömu átt, þó
þar sje annars konar forgöngumenn.
Það er engin ástæða til að ætla ein-
staklingsfrelsið helgara í þeim efnum
en í atvinnumálum; og einnig í
nautnamálunum — sjerstaklega vín-
drykkjumálinu — gengur „frelsið"
einkum yfir lítilmagnana: kvenfólkið
og æskulýðinn. Á þessu yrði að lík-
indum breyting, að því er kvenfólkið
snertir, þegar það fær hið eftirþráða,
lögformlega jafnrjetti við karimenn-
ina; en hvort sú breyting yrði vin-
sæl hjá karlmönnunum, eða heppileg
fyrir þjóðina, er annað mál. Líkleg-
ast er, að drykkjuskapur í landinu
tvöfaldaðist með tímanum — að öðr-
um ástæðum jöfnum — og spillingar-
hættan að sama skapi og meira. Eða
hví skyldi eigi kvenfólkið nota jafn-
rjetti og frelsi til vfndrykkju eins og
karlmennirnir, ef almenn vínnautn á
sjer stað á annað borð? Sumir menn
halda, að sómatilfinning kvenfólks-
ins sje svo sterk yfirleitt, að á þessu
sje engin hætta. En þeim sjest yfir
það, að sú sómatilfinnig, sem nú
heldur kvenfólkinu frá víninu, er að
miklu Ieyti sprottin af þeirri sjer-
stöðu, sem yfirgangur karlmannanna,
þjóðfjelagsvenjur og almenningsálit
hafa markað þeim um langan aldur;
og að af jafnrjetti kynjanna hlýturað
leiða breyting á þessu öllu, og sóma-
tilfinningin að haga sjer eftir því, er
stundir líða. Það er engin skynsam-
leg ástæða til fyrir því, að drykkju-
skapur sómi konu ver en karlmanni;
slíkt er aðeins tilfinningamál, og
tilfinningarnar breytast með ástæð-
unum. Að minni hyggju hlýt-
ur af jafnrjetti karla og kvenna
óhjákvæmilega að leiða það, að kven-
fólkið haldi sig til jafns við karlmenn-
ina í öllum þeim greinum, þar sem
sjereðli þeirra er eigi til fyrirstöðu,
og ekki síst í nautnalífinu. Og ef
vjer fáum almennan kvenfólks-drykkju-
skap í viðbót við drykkjuskap karl-
mannanna — hverning fer þá fyrir
æskulýðnum, fyrir framtíðarþjóðinní ?
Það, sem dýpst liggur í þessu
máli — eins og öllum málum — er
þó ekki nein „skoðun" eða hugsana-
keðja, heldur er það lífshvótin sjálf
í einni eða annari mynd. Allar hugs-
aðar reglur, línur og takmörk, svigna
fyrir, þar sem lífið á hlut að máli.
Eins og sá er kemst í lífsháska, stend-
ur sjaldnast lengi hugsandi yfir því,
hvað rjettast sje að gera, heldur firrist
háskann eftir ósjálfráðri eðlishvöt,
eins lætur sú þjóð, sem í vanda er
stödd, eigi heftast eða leiðast aðal-
lega af hugsuðuni reglum, heldur leið-
ist sterkast af eðlishvötum. í vín-
bannsmálinu er það lífshvötin i gervi
umhyggjunnar fyrir hinu gróandi lifi,
sem liggur dýpst og dregur sterkast
og lengst: Jeg trúi ekki drekkandi
manni fyrir uppeldi míns eigin barns;
ekki drekkandi kynslóð fyrir uppeldi
vaxandi kynslóðar. Þetta er undir-
aldan; sú undiralda, sem vjer vonum
að málinu skili til hafnar, þegar hinn
rjetti tími kemur — og að sá tíntí
sje þegar nærri.
Kv«iirje<tiiidiii í EiiRlaiiflí.
Frá Khöfn er símað 29. f. m., að
frumvarpið um að veita konum kosn-
ingarjett hafi verið felt í neðri mál-
stofunni.
Enginn efi er á því, að enskar
konur hafa spilt fyrir sjer hjá þing-
inu með hinum miklu hamförum, sem
á þeim hafa verið, uppþotum í þing-
húsinu hvað eftir annað og á fund-
um til og frá. Nú að síðustu hefur
kveðið meir að þeim látum en nokkru
sinni áður.
Nýjar vörur.
/Vlf'j itriíiAii-
mjög mikið úrval, gott snið og
frágangur, frá 15 kr. til 50 kr.
Drengjuföt
af öllum stærðum.
Regnþjettar kápur
mjög vandaðar.
Hálsbindi og Slaufnr.
Manschettskyrtur.
Hálslín.
Axlabönd 0,45—4,75.
Vasaklútar, Silkiklrttar
og m. m. fl. nýtt.
Hattar harðir og linir
og enskar iirtfur
koma með s/s Sterling í
næstu viku í
Herraverslun
Th. Thorsteinsson 4’ Co.
Hafnarstr. 4.
jMjölknrmálið.
Þeim hefur orðið töluvert um það
sumurn mjólkur-framleiðendunum hjer,
þegar stjórnarráðið staðfesti reglu-
gerð þá fyrir mjólkursölu, er bæjar-
stjórnin samþykti nýlega. Einhver
„B. B.“ skrifar um hana langa endi-
leysu í „Reykjavíkina" 23. þ. m., og
Vigfús í Engey aðra í „ísafold" 27.
þ. m.
Þeim mjólkur-framleiðendum, sem
ekki hugsa um annað en að fá pen-
inga fyrir mjólk sína, hversu Ijeleg
sem hún er og illa með hana farið,
er þessi reglugerð „þyrnir í augum",
en hinir, sem vilja vanda mjólk sína,
mega vera þakklátir fyrir hana, því
með henni fá þeir tryggingu fyrir
því, að vonda mjólkin spilli ekki
þeirra mjólk.
Mjer hefði nú fundist viðfeldnast
fyrir mjólkur-framleiðendur, að taka
vel á móti reglugerðinni, og að þeir
reyndu til að átta sig á því, hvað
cðlilegt það er, að bæjarbúum sje
trygður sá rjettur, að þeir fái ósvikna
mjólk fyrir peninga sína.
„B B." segir, að reglugerðinþröngvi
kosti mjólkursalanna, því umsókn
þeirra eigi að fylgja dýralæknisvott-
orð, til þess að þeir geti fengið leyfi
til þess að selja mjólk.
Það er á valdi mjólkursalans, hvort
hann tekur að sjer þann kostnað, eða
hann lætur mjólkurframleiðendur bera
hann. Væri jeg mjólkursali og „B.
B.“ beiddi mig að selja mjólk fyrir
sig, þá mundi jeg segja honum, að
hann yrði að láta mjer í tje dýra-
læknisvottorð um það, sem reglu-
gerðin tekur fram, og vildi hann ekki
gera það, þá fengi hann ekki að
selja mjólk sína hjer, ef allir, sem
hann beiddi fyrir mjólkina, svöruðu
honum eins. Jeg held, að það yrði
ekki mjög tilfinnanlegur kostnaður
fyrir mjólkur-framleiðendur, þó þeir
þyrftu að kosta ferð dýralæknis einu
sinni áári; hann yrði ekki marga
daga að fara á milli þeirra, og í
staðinn fengju þeir ýmsar góðar leið-
beiningar þeim til gagns.
„B. B.“ segir, að sumir hneykslist
á c-Iið I. gr. í reglugerðinni, og virð-
ist honum auðsætt, að allir megi
kalla mjólk sína „barnamjólk"; hann
auðsjáanlega skilur ekki þetta ákvæði
reglugerðarinnar.
C-liður 1. gr., um „barnamjólk", er
settur til þcss að leitast fyrir um,
hvort einhverjir vilji ekki sjá bæn-
um fyrir heilnæmri mjólk handa ung-
bcrnum. Eins og nú er, þá er víð-
ast helt saman mjólk frá ýmsum
heimilum, án tillits til aldurs kúnna
eða fóðrunar þeirra, og mjólk úr geld-
mjólka kúm er sett saman við mjólk úr
nýbærum. Afleiðingin af þessu verð-
ur sú, að ungbörn þola ekki mjóik-
ina. Meðan jeg var mjólkursali, seldi
jeg mjólk fyrir frú Guðlaugu íHrólfs-
skála, og var þá oft komið til mín
að biðja mig um mjólk handa veik-
um börnum af þeirri mjólk, því hún
var álitin svo holl. Landlæknirinn
hefur kvartað yfir þessu, og álítur
hann, að óhollusta mjólkurinnar stafi
af of miklu kraftfóðri, sem kúnum
sje gefið, og vill hann að „barna-
mjólkur“-kýrnar sjeu mestmegnis fóðr-
aðar með töðu og að þær sjeu 4—
12 ára gamlar. Fleiri ströng ákvæði
yrðu sett fyrir sölu á „barnamjólk",
en þetta ætti að vera nægilegt til
að koma „B. B." í skilning um það,
að allir geta ekki fengið Ieyfi til að
kalla mjólk sína „barnamjólk".
Þeir ættu að vita það, „B. B.“ og
Vigfús, að ekki er þörf á því, að
setja í reglugerð hvað má, þegar
skýrt er tekið fram, hvað ekki má.
2. gr. reglug. ákveður fitulágmark í
nýmjólk 3,25%; minni fitu má ný-
mjólk ekki hafa. Þar með er ekki
bannað að selja fituminni mjólk fyrir
eitthvert verð.
Þetta fitulágmark nýmjólkur var
sett með hliðsjón af fjósprófum þeim,
sem fram fóru hjer í bænum og ná-
grenninu í fyrra vetur og vor á 300
kúm. Á tímabilinu frá 17. mars til
30. maí voru 200 kýr prófaðar og
reyndist meðalfita í mjólkiuni 3,50%,
en 100 kýr voru prófaðar eftir 16.
júní og reyndist meðalfitan í þeirri
mjólk 3,98°/o. Það sýndist því ekki
ósanngjarnt.aðsetja lágmarkið 3,250/0.
Þá vill „B. B.“ fá leyfi til þess að
selja súra mjólk. Það yrði víst erfitt
fyrir bæjarbúa að losna við að kaupa
súru mjólkina, ef sala á henni væri
leyfð, því súrinn í mjólkinni hjer er
eitt aðalmeinið. það eru fá heimili,
sem kunna að hirða svo mjólkur-
ílátin, að mjólkin sje ekki orðin súr,
eða með „tappakeim", ef hún er
geymd frá morgninum til kvöldsins.
Það sjá nú allir, hvaða tjón það er
fyrir kaupendur að geta ekki geymt
mjólk sína eftir dægrið án þess að
eiga á hættu að hún verði ónýt. Það
er nokkru öðru máli að gegna með
sýru; hún á að vera súr, en mjólk-
ina er hverjum kaupanda í lófa lagið
að sýra, ef hann vill; en jeg þekki
það ekki, að eftirspurn sje eftir súrri
mjólkl Torskildar hafa 4. og 5. gr,
orðið „B. B., og sýnist þó ekki að
þær geti valdið tvímælum. Mjólkur-
flutningi úr nærsveitunum er svo
hagað, að full þörf er á því crðin,
að hann verði þrifalegri. Mjólkur-
brúsarnir eru fluttir í opnum vögn-
um eða á hestum. Þegar blautt er
um og vond færð, þá eru brúsarnir
ein forarleðja að utan, af því sem
skvettist upp í vagnana af veginum.
Það er því oft ómögulegt að taka
lokin af án þess að óhreinka mjólk-
ina; brúsalokin eru svo íöst á, að
þarf karlmannsátak til þess að ná
þeim af. Og hvað heldur svo lok-
unum svona föstum? Það eru Ijerefts-
tuskur, mórauðar af óþvotti, auðsjá-
anlega rifnar niður úr gömlum fötum
til þess að þjetta lokin með. Upp í
þessar tuskur hefur svo mjólkin verið
að skvettast í 2—3 kl.tíma eða þann
tíma, sem verið er að flytja hana til
bæjarins.
Þetta sparar togleðurhringana, en
ekki sparar það brúsana, því að þeir
verða langt um fyr ónýtir fyrir þessa
illu meðferð á þeim.
Jeg held að það sje með mjólkina
hjerna eins og tíundasvikin og hor-