Lögrétta - 08.05.1912, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
97
Frá laudssímanum.
Starfræksla landssímans 1911.
T e k j u r:
.............. 27082.53
.............. 14602.78
....... 6330.30
Símskeyti innanlands .
— til útlanda.
— frá útlöndum
Símasamtöl...........
Áframhaldsgjald ...
Talsímanotendagjald, einkaleyflsgjald 0. fl. ...
Aðrar tekjur .................................
Tekjur alls ...
G j ö 1 d:
Laun starfsmanna (hjer eru með
talin laun landssímastjórans, þókn-
un til landsstöðva, laun til sendi-
boða 0. fl.) ....................... 32980.17
Viðhald símanna ....................... 9106.71
Eyðublöð, prentkostnaður, ritföngo.fl. 3428.84
Önnur gjöld............................ 11746.34
kr.
kr.
kr.
48015.61
63532.00
111547.61
5936.84
105610.77
— 8765.31
— 4033.93
kr. 118410.01 (101768.31)*
Árið 1910.
Tekjuafgangur ...
Reykjavík 19/.
kr.
kr.
57262.06 (56129.09)*
(45639.22)*
61147.95
4 1912.
Halldórsson var heilbrigðisfulltrúi,
sýndi hann mjög mikinn dugnað við
það, að koma mjólkursölunni í betra
horf en áður var, enda batnaði hún
mikið meðan hann var heilbrigðis-
fulltrúi; það voru stofnaðar stórar
mjólkurbúðir, og óþrifalegustu stað-
irnir lögðust niður; en þó gat hann
ekki komið því til leiðar, að flutn-
ingur væri bættur; það þarf sterk-
ara vald til að buga gamlan vana.
Að umtal hefur orðið um reglug. er
því að kenna, að mjólkurframleiðend-
ur risu gegn henni, að líkindum af
því að fitulágmarkið í nýmjólk var
fært upp.
Mjer finst það sómi fyrir B. B., að
honum sje hnýtt aftan í Dan. í Braut-
arholti og þess vegna ætla jeg að
gera það. B. B. hefur nú í annað
sinn, síðan mjólkurreglugerðin var
samþykt, opnað sitt andans forðabúr
og gefið „Reykjavíkinni" málsverð,
og er synd að segja um hana, að
hún sje matvönd. B. B. hefur orðið
viðkvæmt í meðvitundinni, þegar
hann las grein mína f Lögr., og
hygst að svala sjer með því að setja
hana í samband við „Grasa-Guddu",
en brestur þó einurð til þess að líkja
mjer við hana. En ef B. B. heldur
það, að hann með því kasti skugga
á mig, þá skjátlast honum; það fer
fyrir honum, eins og nöfnu hans, frú
B. B , með brjefið hennar; hann verð-
ur þolandinn, en ekki jeg, í þessari
viðureign. Alit hans hefur ekki vax-
ið við að taka penna í þetta sinn.
Þessi grein hans er sama jórtrið eins
og er í fyrri greininni, og er því
óþarft að svara henni á ný. — Það
er eins og fitumagnið í nýmjólkinni
sje viðkvæmasti depillinn í reglu-
gerðinni fyrir B. B.; hann er enn að
klifa á því, að ekkert standi í henni
um það, hvort ekki megi selja ný-
mjólk með lægra fitumagni með -»ný-
mjólkurverdi“(!). Jeg skal því á ný
segja honum, að hann þarf ekki að
draga lengur að „birta það fyrir
kúnni" sinni, að enga nýmjólk má
hann selja með nýmjólkurverði nema
þá, sem hefur 3,250/0 fitu. Jeg efast
ekkert um það, að kýrin hans gefur
honum svona feita mjólk, ef hann
vandar henni betur fóðrið en „Reykja-
víkinni".
Að síðustu skal jeg geta þess, að
jeg mun ekki svara þeim Dan. og
B. B., aftur og mega þeir hafa ánægj-
una af því, ef þeir vilja, að hafa síð-
ast orðið.
Rvík 18. apríl 1912.
Guðrím Bj'órnsdótíir.
Hestar stafa.
Prófessor G. Brandes vakti fyrir
skömmu i dönsku blaði eftirtekt á
nýútkomnu þýsku riti um vit dýr-
anna, og eru hjer tekin upp aðalat-
riðin úr þessari grein hans.
Árið 1904 var mikið talað í Þýska-
landi um hest einn, sem kallaður var
„Hans spaki". Eigandinn var gam-
all stærðfræðiskennari og hafði kent
hesti sínum ýmislegt, sem virtist
benda á, að meira vit væri til hjá
hestinum en menn alment eigna dýr-
um. Hesturinn lærði að telja, reikna
og lesa, og þekti bæði menn, dýr
og hluti af myndum. Hann svaraði
á sinn hátt spurningum, sem munn-
lega var beint til hans. Umtal um
þetta varð svo mikið, að prússneska
stjórnin Ijet skipa nefnd vísindamanna
til þess að ransaka málið, og var for-
stöðumaður sálfræðisransóknastofnun-
arinnar við háskólann í Berlín þar
aðalmaðurinn. Eftir nokkurra vikna
ransokn ljet nefndin uppi álit sitt og
drap með því á svipstundu alla þá
frægð, sem hesturinn hafði náð.
Nefndin áleit, að í raun og veru gæti
hann hvorki reiknað nje skilið spurn-
ingar, en að „svör hans stöfuðu frá
ósjálfráðum hreyfingum hjá spyrjend-
unum; að þeir óafvitandi gæfu hest-
inum merki, sem hann svo færi eftir
í svörunum". Aðdáunin, sem spaki
Hans hafði áður notið, snerist nú
upp í það, að hann var hafður að
skotspæni fyrir fyndni og spaugsyrði.
Ekki misti samt eigandinn trúna
á gáfur hestsins. En maðurinn dó
fáum árum síðar, og hesturinn varð
annars eign. Það var nú farið að
fást við hann á ný af manni, sem
ekkert haíði við það fengist áður, og
brátt fór orð af því, að nefndin hefði
skilist illa við ransóknarstarfið. Hest-
urinn svaraði spurningum eins, þótt
bundið væri fyrir augu hans, svo að
nú var það auðsjeð, að skýring nefnd-
arinnar á svörum hans gat ekki rjett
verið.
Nú er nýkomin út bók á þýsku,
sem heitir „Denkende Tiere" (Leip-
zig 1912), eftir Karl Krall, og hefur
hann í mörg ár fengist við að ran-
saka vit dýranna. Hann hefur gert
ransóknir á tveimur arabiskum hest- .
um, sem heita Múhamed og Zarif.
Skýrir hann frá, hvernig hann hafi
kent þeim bæði að telja og reikna.
Þeir hafi lært bæði samlagning og
frádrátt, síðan margföldun og deil-
ingu, og loks rótarútdrátt. Einingar
tákna þeir með því að stappa með
hægra fæti, tugi með því að stappa
með vinstra fæti. Þeir geta jafnvel
reiknað dæmi eins og þessi (2X2)
X (3+4)=, eða(2-j-i) X (io-f-2)=.
Múhameð var við tilraun gefið dæmið:
X 48 = 46. Hvað er X? Hann
gaf merki með báðum fótum og svar-
aði rjett: 96. Svo hafa og báðir
hestarnir lært að þekkja liti. Einnig
hefur þeim verið kend stöfun og
lestur. Þeim voru sýndir bókstafirnir
og nöfn þeirra greinilega höfð upp
fyrir þeim.
Svo voru þeir látnir mynda orð
sjálfir úr bókstöfunum, með því að
benda á einstaka stafi. Þær tilraunir
þykja mjög merkilegar. Þegar þeim
var sýnd mynd af hesti (á þýsku
Pferd) og sagt að finna stafina, stöf-
uðu þeir ekki Pferd, heldur Ferd,
og þurfti oft að endurtaka fyrir þeim
að staf vantaði, áður þeir loks bentu
á P. H-hljóðið áttu þeir altaf bágt
með og feldu helst þann staf burtu,
stöfuðu út í staðinn fyrir Hut (hattur),
als fyrir Hals (háls) o. s. frv.
Stöfunarvillur hestanna sýndu ljós-
lega sjálfstæða hugsun. Krall kallaði
t. d.: „Zarifl Þessi maður heitir
Hess; stafaðu nafnið hans? Zarif
svaraði: S. Orðið Pferd hafa hest-
aruir skrifað á yfir 50 vegu. Pferd
varð að fárd, fárt, ferd, fert, feerd,
frd, frt o. s. frv. Brot (brauð) stöf-
uðu þeir: brot, bbrot, brud, brut,
pbrot, bros o. s. frv. Zucker (sykur)
varð: Zuker, Zucher, Zugker, sucr
o. s. frv.
Múhameð stafaði nafnið sitt: muha-
med, muhhamed, inuamátt, muhmed.
Zarif stafaði nafn húsbónda síns:
Kral, Kkral, Krgal, Kaaal og Kalll.
í fyrstu höfðu hestarnir stafað rjett
bæði fornafn og eftirnafn: Karl Krall.
En seinna fóru þeir að fella úr og
stöfuðu nafnið Karl með Krl. Þeir
vildu þá láta K gilda sama sem Ka.
Krall sýndi hestunum mynd af Þýska-
landskeisara og sagði: Kaiser. Báðir
hestarnir stöfuðu orðið eins: Keisr.
Nafnið Schopenhauer gátu þeir ekki
stafað eftir hljóðinu. Zarif stafaði
fyrst: sobnd. Þegar honum var sagt,
að þetta væri vitlaust, reyndi hann
hann aftur og stafaði: ndauer. Mú-
hameð var þá látinn reyna og staf-
aði: schobndvn.
Hestarnir hafa reynt að líkja eftir
hljóðum mannsraddarinnar, en geta
ekki. Þegar verið var að reyna Mú-
hameð í þessu, stafaði hann sjálf-
krafa þessa setningu: ig hb. Kein
gud sdim (ich habe keine gute
Stimme = jeg hef ekki góða rödd).
Krall spurði Múhameð, því hann opn-
aði ekki munninn. Múhameð staf-
aði: Weil kan nigd (af því að jeg
get ekki). Krall sagði við Múhameð:
Því segirðu mjer þetta ekki með
munninum? Zarif stafaði: weil ig
kein stime hbe.
Afll vlö l/ofotcn í loregi
hefur verið meiri í ár en áður munu
dæmi til. Nú er vertíð þar nýlega
lokið, og er aflinn þar sagður alls
58 milj. þorska. í fyrra var aflinn
þar 31 milj., svo að af því má sjá,
að aukningin er mikil, — Líklega
leiðir þessi mikli afli við Noreg til
verðlækkunar á íslenskum fiski.
fyrirspara 09 svör.
Lögr. fjekk fyrirspurn um það,
hvað liði rili því um rjettarstöðu
Islands, sem fje er veitt lil á fjár-
lögum 1910—1911, 15. gr. 14. 1.,
og fyrv. ráðherra B. J. liafði falið
þeiin Einari Arnórssyni prófessor
og Jóni Þorkelssyni skjalaverði að
semja. Þessa fyrirspurn sýndi Lögr.
öðrum þeirra og hefur síðan fengið
frá þeim eftirfarandi grein:
Björn Jónsson fal okkur snemma
ársins 1910 að semja og gefa út
ofannefnt rit, án þess að við hefð-
um sótt um það. Setti hann okk-
ur til þess tæpan ársfrest, bæði til
samningar og útgáfu ritsins. Þessi
tími var fyrirsjáanlega mikils til
of stuttur — enda reyndist hann
svo —, því að bæði höfðum við
þá bundist heitorðum um ýms önn-
ur ritstörf — auk þess sem kenslu-
störf annars okkar hlutu að krefja
alhnikils tima — og svo er efni
þessa rits svo vaxið, að viða þarf
til þess úr mörgum áttum, bæði úr
prentuðum heimildum og óprent-
uðum, enda þótti okkur og sem
minstu máli skifli, hvort ritið kæmi
út nokkrum mánuðum fyr eða
síðar. Lengdi og Björn Jónsson
frestinn um 4 mánuði, frá 1. jan.
1911 til 30. apr. s. á.
Þegar hjer (30. apr, 1911) var
komið, hafði Kristján Jónsson
tekið ráðherradóm. Var og engin
fyrirstaða þá frá lians hendi á því,
að frestast mætti útkoma ritsins til
jóla 1911. Þóttumst við og þess
vissir, að þá mundi ritið fullbúið.
En svo henti annan okkar það ó-
liapp, að hann tók augnveiki, og
hefur mestan tímann síðan í nóvem-
ber f. á. orðið að vera undir læknis
liendi, og nær ekkert getað aðhafst,
nema lesið prófarkir af 12—13
arka bók, löngu áður ritaðri, og
rækt daglega kenslustörf sín. Veitti
Kristján Jónsson ennfremur leyfl
til þess með brjefi 22. des. f. á.,
að útgáfa ofannefnds rits mætti nú
frestast til aprílloka þ. á. En af
framantöldum ástæðum, sem okkur
verður væntanlega ekki sök á gefin
— af öðrum en Kristjáni Jónssyni
ráðherra — fórum við þess á leit
með brjefi 29. apr. þ. á., að frest-
urinn yrði framlengdur þar til í
júni næstkomandi, og greindum
ástæðurnar til þess (augnveiki
þess af okkur, sem aðallega átti
að semja ritið). Ráðherra skrif-
ar okkur þá brjef, dags. 3. þ. m.,
neitar með öllu frestinum og kveð-
ur fjárveitinguna fallna niður. Er
því máli þar með lokið að sinni.
Þess skal getið, að við liöfum
hvorki fengið nje farið fram á það,
að okkur yrði greiddur einn eyrir
af fjenu, fyr en ritið væri alt út
komið á prenti. Þurfti ráðherra
því ekki að taka svona þvert í þetta
mál af því, að nokkur hætta væri
fyrir landsjóð á því, að hann misti
fjárins, ef við fullnægðum ekki sett-
um skilyrðum. Ráðstöfun ráðherra
hin síðasta sýnist og nógu hispurs-
laus, þar sem lionum væntanlega
er kunnugt, að allmikið verk hefir
verið lagt í að safna til ritsins og
semja það, þótt ekki ynnist fullur
timi eða færi yrði til þess að gefa
það út fyrir lok síðastl. mánaðar.
Ef ráðherra hefði nú alls ekki
viljað útkomu ritsins, þá hefði hann
ekki heldur átta að veita nokkurn
frest nokkurn tíma fram yfir þann,
er fyrirrennari hans hafði veitt. Til
þess hafði hann jafn formlegan
rjett sem til þess að stöðva útkomu
ritsins nú. Og þá hefði enginn
getað sagt, að neins káks hefði kent
eða hálfvelgju í gerðum hans í þessu
efni. Það hefði og verið rjettara
gagnvart okkur, því að þá hefði
engin kvöð framar hvílt á okkur til
að vinna að ritinu og við hefðum
þá getað óskiftir snúið okkur að
öðru. í stað þess framlengir ráð-
herra fyrst frestinn, en setur svo
syn fyrir frekari framlengingu, rjett
þegar alt er búið. Okkur er óskilj-
anlegt, á hverju það stóð, hvort
ritið kæmi út í april þ. á. eða í
júní—júlí næstk. Við hyggjum
lika, að allir, sem vit hafa á, muni
vera að einu máli um það atriði.
En ráðherra hefur haft sínar ástæð-
ur og skulum við leiða það lijá
okkur, að mæla þar fleiri orðum
um.
Reykjavík, 6. maí 1812.
Einar Arnórsson, Jón Porkelsson.
. *
•í*
A t h s. Lögr. mintist og á fyrirspurn-
ina, sem frá segir hjer á undan, við ráð-
herra. Sagði hann, að fjárlögum síðastl.
fjárhagstímabils hefði verið lokað síðasta
apríl, ekkert yrði út borgað eftir þeim
síðar, og væri þetta samkvæmt eldri
venju. Fje til útgáfu rits þessa yrði því,
ef það ætti að fást úr þessu, að veitast
á aukafjárlögum.
R i t s t j.
Brjef úr Árnessýslu.
15. apríl 1912.
Veturinnóvenjugóður til þessa. Gamlir
menn segja engu síður góðan vetur 1846
—47; en flest fólk er yngra en svo, að
sá vetur sje því í minni. Frost eða
snjóar hafa ekki verið teljandi í vetur,
en stormar hafa stundum komið og nú
slðast í fyrri nótt afarsnörp hryna af út-
suðri. Er ekki tilspurt um afleiðingar
hennar. Og enn má segja um veturinn:
»Kominn en ekki liðinn«, því í dag er
norðankafald og snjólegt útlit.
Líkur eru til að hjer hefði orðið afla-
vertíð, ef gæftir hefðu verið góðar með-
an fiskurinn var hjer við landið. £n
þær voru hagalega stirðar, oftast steflt
á tvær hættur«, er róið var; þó aflaðist
von betur. Nú segja menn fiskinn far-
inn; önnur ganga getur þó komið
bráðum.
Alment hefur heilbrigði fólks verið
góð í vetur. Og slys hafa hjer eigi
orðið. Samt hafa læknarnir oftast haft
nóg að gera, því sjerstakir kvillar, sem
vanalega sstinga sjer niður«, hafa ekki
verið í sjaldgæfara lagi í vetur.
Nýdáinn er á Grafarbakka í Ytri-
Hrepp Þorsteinn Eiríksson, sem lengi
bjó í Haukholtum þar í hreppi og var
þar fæddur og uppalinn. Hann var nú
rúml. hálf-áttræður og kominn til dóttur
sinnar, sem býr með manni sínum á
Grafarbakka. — Faðir Þorsteins sál. var
Eirfkur bóndi í Haukholtum Jónsson,
bóndi þar, og Valgerðar Eiríksdóttur frá
Bolholti. — Móðir Þorsteins sál. var
Guðrún Helgadóttir, bónda í Sólheim-
um, Eiríkssonar frá Bolholti. Voru for-
eldrar Þorsteins þannig systkinabörn. —
Kona hans var Guðrún Loftsdóttir bónda
f Austurhlíð, Eiríkssonar hreppstjóra á
Reykjum og Guðrúnar Kolbeinsdóttur
prests í Miðdal. Börn þeirra Þorsteins
eru mörg og efnileg. — Þorsteinn sál.
var gervilegur maður, fríður sýnum og
vel vaxinn, greindur vel, glaðlyndur og
stiltur, búhöldur góður, ósjerhlffinn í
fjelagsskap, vildi hvervetna korna fram
til góðs og varð hverjum manni því
kærari sem hann kyntist honum betur.
x.
t
Svar til Isafoldar.
Út af miður sæmilegri árás blaðsins
ísafoldar á mig í 28. tölubl. þ. á., leyfi
jeg mjer að biðja yður, herra ritstjóri
Lögrjettu, um upptöku á grein þessari i
yðar heiðraða blað.
Eins og yður er kunnugt, hef jeg beð*
ið yður að birta í blaði yðar gögn þau,
er jeg lagði til grundvallar 1 fyrirspurn
minni til stjórnarráðsins um rjettarskýrslú
Björns Kristjánssonar bankastjóra, og
vænti jeg, að þjer við tækifæri verðið
við þessu, svo almenningi gefist færi á
að sjá, hvort sakir þær, er jeg hef til-
fært, sjeu tómur heilaspuni minn, eða
að stjórnarráðinu aðeins ekki hafi virst
nægar sannanir liggja fyrir. Viðvfkjandi
málum þeim, er ísafold talar um, viljeg
geta þess, að 1910 dæmdi bæjarfógeti
Reykjavíkur mjer 236 krónur til greiðslu
frá Landsbankanum, sem ógreiddum inn-
heimtulaunum,enlandsyfirrjetturinn sýkn-
aði Landsbankann. Við tækifæri mun
jeg birta þann dóm til fyrirmyndar ís-
lensku rjettarfari, en þar sem jeg hef feng-
ið hæstarjettarmálafærslumanni skjölin í
hendur til álits og áfrýjunar, þykir rojer
rjett að bíða álits hans. Meðal annars
býst jeg við, að núverandi bæjarfógeti
f skaðabótamáli mínu hafi lagt dóm
landsyfirrjettarins til grundvallar og sýkn-
un Landsbankans því bygð á svipuðum
grundvelli; en nú er máli þessu áfrýjað
til landsyfirrjettarins, því fram hjá hon-
um verður ekkí komist, og í meiðyrða-
málinu er einnig þeim dómi áfrýjað, og
finnist Isafold, að bankinn verji fje lands-
manna vel á þann hátt að moka utan-
og innan lands stórfje f málafærslumenn
til þess að knjesetja mann, er með fjöl-
skyldu verður að hafa ofan af fyrir sjer
með almennings trausti, þá virðist mjer
að bankinn ætti að breyta nafni, jafn-
framt þvf, sem tilgangi hans er breytt,
svo menn vissu hvaða stofnun það er,
sem þeir skifta við. — Hælumst minst í
máli, metumst heldur at val feldan.
Einar M. Jónasson.
..Itóndi í Árnesþiug;Þ< ritar
frjettakafla í Lögr. 28. febr. þ. á. En
hann fer þar með ýms ósannindi gagn-
vart blaðinu „Su5urland“ á Eyrar-
bakka, sem vjer sjáum oss nauðsyn-
legt að mótmæla. Biðjum vjer því
Lögr. fyrir eftirfylgjandi leiðrjettingu:
„Bóndi" getur þess í upphafi b-jef-
kaflans, að blaðið „Suðurl." flytji
ekki „neina brjefkafla úr sýslunni,
ncma þá einhliða". Þetta er ósatt.
„Suðurl." hefur engum bijefkafla eða
grein neitað um upptöku í blaðið af
pólitiskum ástæðum. En svo munu
helst verða skilin þessi orð „Bónda",
að það hafi blaðið gett. Enda hafa
menn af öllum flokkum hjer eystra
skrifað í blaðið og stutt það.
„Bóndi" segir að „Suðurl." hafi
fyrir kosningarnar í haust haft „land
sjóðslaunaðan mann í þjónustu sinni.
Þetta er tilhæfulaust með öllu, og er
„Bónda" hjer ómögulegtað færa sönn-
ur á mál sitt. Blaðið hafði þá eng-
an stuðning frá „landsjóðslaunuðum
manni", hvorki á einn eður annan
hátt. Hafi einhver landsjóðslaunaður
maður þá starfað að undirbúningi
kosninga hjer, hefur það með öllu
verið blaðinu „Suðurl." óviðkom-
andi.
Þriðja ósannindaklausan í þessum
brjefkafla, er vjer viljum leiðrjetta,
er sú, að blaðið „Suðurl". hafi beðið
stóran „hnekki" fyrir framkomu sína
við kosningarnar, sjerstaklega í ná-
grenninu. Þetta eru svo rakalaus ó-
sannindi, að hitt má rniklu fremur
segja með sanni, að blaðinu hafi stór-
um aukist vinsældir síðustu missirin,
engar úrsagnir borist, en margir bætst
við af öllum (eða báðum) stjórnmála-
flokkum.
Þetta mun stjórn Prentfjelagsins
ganga auðveldara að sanna, heldur
en „Bónda" sína sögu.
Eyrarbakka íS/3 1912.
I stjórn Frentfjelagsins:
Jjh Helgason, Guðtn. Þorðvarðarson,
Guðm. Jónsson.
/