Lögrétta - 17.07.1912, Page 3

LOGRJETTA
141
Lögrjetla kemur át á hverjum mið-
vikudegi og auk þass aukablöO viö og viö,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á Íslandí, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júli.
Dynamit
með tilheyrandi, hef jeg nó og framvegis
fyrirliggjandi. — Dynamitið selst í heilum
kössum, sem eru 25 kíló, eða í bögglum,
sem eru 1 kfló.
J. Aall Hansen.
Þingholtsstræti 28. Telefon 224
Rauður hestur tapaðist í vor frá
Garðsauka á Rangárvöllum. Hesturinn er
6 vetra gamall, brennimerktur á framhof-
um: „Sæm. Ods R 5.“, ættaður vestan úr
Dalasýslu. — Skilist gegn fundarlaunum
til Pjeturs Halidórssonar bóksala í Rvík,
eða eigandans, Sæmundar Oddssonar,
Garðsauka, Rangárvöllum.
Lýðskólinn
í Bergstaðastr. 3.
Þeir, sem vilja sækja um skólann,
sendi undirrituðum forstöðumanni
umsóknir hið fyrsta.
Vegna fráfalls Ásgríms skólastjóra
Magnóssonar frænda rníns, verður
ekki samlagsbú sett á fót við skól-
ann. (Sbr. að öðru leyti augl. um
skólann í „Rvík" og „Lögr.").
í fjarveru minni, frá 24. þ. m. til
jafnlengdar í ágúst, veitir hr. prent-
smiðjustjóri Þorv. Þorvarðsson, Lauga-
veg 79, umsóknum móttöku og gef-
ur nauðsynlegar upplýsingar um skól-
ann, þeim er óska.
Reykjavík, Bergstaðastræti 3,
12. júlí 1912.
Brynleifur Tobíasson.
Hjer að ofan eru tilfærð orð nefnd-
arinnar í bæklingnum, en athugum
nú, hvað hún gerir úr nefndum tekj-
um í álitsskjali sínu. Þá kemur í
ljós, hvor sannara segir, jeg eða
bæklingurinn.
Á bls. 15 í álitsskjalinu, undir tölul.
4, segir nefndin um aukatekjurnar:
„Reyndist* 1908—'09 125,000 kr." og
útfœrir tekjugreinina með sömu upp-
hæð, 125,000 kr., eftir hækkunina
1911.
Um erfðafjárskattinn segir nefndin
á sömu bls. 1 álitsskjalinu: „Hefur
stöðugt reynst yfir 7000 kr.*, og út-
foerir tekjugreinina, sem hún segir að
sje „hœkkuð allmjög", þó með ná-
kvæmlega sömu* upphæð, 7000 kr.,
eftir hækkunina.
Um vitagjaldið segir nefndin neðst
á bls. 15 og eLt á bls. 16 í álits-
skjalinu: „Reyndist árið 1910 36,800
kr.“, játar það hœkkað með lögun-
um frá 1911 „um 25—jo°/o*“ og ut-
ýærir það þó aðeins með 75,000 fyrir
fjárhagstímabilið, eða með 37,500 kr.
á ári, eða einum 700 kr. hærra ár-
lega en það reyndist fyrir hina miklu
hækkun.
Um kaffi- og sykur-tollinn segir
nefndin á bls. 17 í álitsskjalinu: Árið
1910 varð þessi tollur 417,700 kr.
Með hinum nýju lögum . . . var gjald-
ið hækkað iun /ý%>“, en útfœrir það
þó fyrir fjárhagstímabilið 800,000 kr.
eða 17,700 kr. lœgra á ári eftir
hækkunina, heldur en það hafði reynst
árið fyrir hækkunina.
Hvort er nú sannara, að nefndin
hafi sett hjer um ræddar tekjur „með
sömu upphæð og á þeim var áður
en hækkunin var lögleidd", eins og
jeg sagði á þingmálafundinum hjer
27. maí og prentað er eftir mjer f
Lögr. 29. s. m., eða það, sem nefnd-
in segir nú í bæklingnum, að „þetta
sje beinlínis ósatt ?“
Mundi jeg ekki hafa fult svo mikla
ástæðu til þess að telja það „óskiljan-
legt", að opinber nefnd „skuli segja
þetta með álitsskjöl nefndarinnar fyrir
framan sig“ og ræðu mína prentaða í
Lögr.
Það ræður að líkindum, hve ábyggi-
legar röksemda/eiðslur nefndarinnar
og ályktanir eru, þegar hún fer jafn-
ráðvandlega með frentað mál, sem
aðgengilegt er hvcrjum sem hafa vill.
IO/7 1912.
Lárus H. Bjarnason.
TyrkÍK og- ítalir. Albanir
hafa gert uppreisn, sem Tyrkjum
kemur mjög illa. Krafa Álbana er,
að þeir fái sjálfstjórn og kristinn
* Auðk. af höf.
landstjóra. Sömu kröfur eru gerðar
frá Makedoníu. Sagt er, að þessi
uppreisn geri mikið að því, að ýta
Tyrkjum til friðar við Itali.
Ferðasaga af Snæfellsnesi
eftir
Guðmund Magnússon.
IV. (frh.).
Svo kemur Kerlingarskarð. — Á
vinstri hönd eru sundurtætt móbergs-
tjöll með alla vega löguðum strýtum
og klettum. Einn þeirra er „kerlingin
með silungakippuna á bakinu", sem
skarðið dregur nafn af. Á hægri
hönd eru rauðleitar gjallhrúgur, sem
nefndar eru Rauðukúlur. Eru það
gamlir gígar og hefur Berserkjahraun
runnið þaðan, klofið sig um Bjarnar-
hafnarfjall og runnið í sjó fram beggja
megin við það.
Uppi á sjálfu skarðinu eru tvær
dysjar, kendar við einhverja smala-
menn, sem þar liafa borist á bana-
spjótum. Eru það stórar grjóthrúgur
því að margir, sem um veginn hafa
farið, hafa gert sjer að skyldu, að
kasta steinum á dysjarnar. Slíkar
dysjar eru víða nálægt fjölförnum
vegum hjer á landi, t. d. á Ferstiklu-
hálsi, Svínaskarði, Kópavogshálsi o.
s. frv., og siðurinn að leggja stein á
þær er gamall, líklega sprottinn af
einskonar hluttekningu með þeim
dánu, sem oftast eru sakamenn, frem-
ur en tilhneigingu til að grýta þá.
Jeg heyrði sagt í ungdæmi mínu, að
ólánsmerki væri að gleyma að kasta
steini á dauðs rnanns dys. Sá dauði
fylgdi manni þá eftir, heimtaði stein-
inn eða hefndi sín ella. Þess vegna
væru dysjarnar slíkar grjóthrúgur orðn-
ar. Og aldrei ríð jeg svo fram hjá
dys, að ekki tari jeg af bakiogkasti
einum steini fyrir hvern mann, sem
í förinni er — og hvern hest líkal
Enda hefur mjer vel farnast hingað til.
Þegar suður hallar af fjallinu, taka
við sljettir og greiðfærir sandar og
síðan dalur, grösugur og bogadreg-
inn, sem liggur ofan að Iljarðarfelli.
Nú hefði legið beinast við fyrir mig,
að fara götu þá, sem liggur beint
ofan í Staðarsveitina, en jeg vildi sjá
sem mest af landinu og þess vegna
fór jeg að Hjarðarfelli.
Aldrei gleymi jeg þeirri sjón, sem
fyrir mig bar, er jeg kom fram á
brúnirnar fyrir ofan Hjarðarfell. Feg-
urra land hef jeg hvergi sjeð yfir
hjer á landi.
Af því að vel getur verið, að fleiri
en jeg sjeu „tæpir" í landafræðinni
þarna vestur frá, af þeim, sem ekki
hafa komið þar, — skal jeg taka það
fram til skýringar, að Borgarfjarðar-
undirlend’ð nær í raun og veru alla
leið óslitið út að Snæfellsjökli. Allur
suðurhluti Snæfellsness er samanhang-
andi sljettlendi, áfast við Mýrarnar
að ofan, slitið nærri því sundur við
Öxlina, en tekar sig upp aftur í
Breiðuvíkinni. Fram með þessu sljett-
lendi og ofan við það alt eru há fjöli
og hömrótt. Það leynir sjer ekki, að
þar hafa einhvern tíma ( fyrndinni
verið sjávarhamrar. Landið hefur ris-
ið, þegar jöklarnir þiðnuðu, og þetta
sljettlendi er gamall hafsbotn. Sandrif
og malarkambar sjást þar nú víða
langt frá sjó (t. d. Ölduhryggur og
Miklaholt). Nú er þetta breið og
grasgefin landspilda. Gamla ströndin
er langt uppi í landi og ber þar enn-
þá strandareinkenni sín, en með sjón-
um eru Löngufjörur = ósarog vaðlar,
sem færir eru með fjöru, en ekki
flóði. Þar var áður fjölfarið, en nú
er þar orðið fremur sjaldfarið. Al-
faravegurinn liggur ofar.
Fyrir neðan mig lá nú jörðin og
býlið Hjarðarfell, en fjenaðurinn
dreyfði sjer um fjallið til vinstri hand-
ar við dalinn, sem er grösugt upp á
brúnir. Dalurinn tilheyrir lika jörð-
inni. Þessi jörð er ein af þeim feg-
urstu og álitlegustu, sem jeg hef sjeð.
Fyrir neðan fjallið cr eggsljett flæmi,
tún og engi, með afarmikilli víðáttu
alt hæfilega votlent og grasgefið,
með nægum halla fyrir áveitu og af-
veitu. Hvítárvalla-torfan væri eins og
hólmi í þessari miklujörð. Og fram
úr fjallinu hoppar lækur, semeinsog
býðst til að gera eitthvert handarvik.
Jeg heyrði haft eftir skólastjóranum
á Hvanneyri, að á þessari jörð mundi
mega fóðra um 100 kýr, og haga-
ganga fyrir sauðfje og hesta kvað
sjaldan bregðast. En tugi þúsunda
þyrfti til að nota til fulls gæði jarð-
arinnar. Nú er efnalítill maður að
brjótast í því, að kaupa jörðina. Jeg
efast ekki um dugnað hans, en hætt
er við, að mestöll æfi hans gangi í
það að borga jörðina og byggja á
henni. Þá er hætt við að lítið verði
úr umbótum, sem mikið kveður að.
Og til hvers væri að setja þar upp
100 kúa bú? Smjörið yrði ónýtt
áður en það kæmist á markaðinn.
Það er erfiðara að koma því til Reykja-
víkur, en þaðan til Englands. Og
hvað ætti bóndinn að gera af öllum
hinum afurðunum? Allri mjólkinni,
skyrinu, ostinum, kálfunum. og ketinu.
Ekki gæti hann jetið það alt saman
og enginn væri til að kaupa það af
honum. Það er gamla sagan. Sam-
göngurnar vanta, markaðinn vantar.
Fje framtaksmanna og lánsfje geng-
ur í það, að rækta upp óþverra-holt
í kring um Reykjavík, því að þar er
markaðurinn við hendina. Þln Hjarð-
arfell er sama sam í eyði.
Er það ekki þjóðar-háðnng, að ekki
skuli vera til banki í landinu, sem
lánað getur fje til landbúnaðar? Svo
sem 50,000 krónur mundu gefa eilíf-
an arð á Hjarðarfelli, þrátt fyrir alla
örðugleikana.
Á Hjarðarfelli hafði jeg skamma
viðdvöl. Telpa á ellefta árinu fylgdi
mjer á jörpum hesti, ekki nema hálf-
tömdum, vestur fyrir Straumfjarðará
og ofan á veginn. Mjer fanst kiárn-
um hætta við að gleyma því, að
hann hefði þennan hnoðra á bakinu,
en altaf fór þó svo, að telpan rjeði.
Hún var skýr og röskleg og jeg hafði
gaman af fylgd hennar.
Þaðan reið jeg að Hofsstöðum til
gistingar.
Svo stóð á, að enginn var heima
á bænum, þegar jeg kom, og beið jeg
góða stund þar til fólk kom heim.
Veður var hið blíðasta. Snæiells-
jökull blasir við þaðan, og var nú
alveg skýjalaus.
Þetta var 17. júní. Þetta kvöld og
um sama leyti voru kunningjar mínir
í söngfjelaginu „17. júní" að syngja
fyrir almenning á svölunum á „Hótel
Reykjavík". Jeg hugsaði heim til
þeirra, og þeirra, sem á þá væru að
hlýða. En hljótt var þar sem jeg lá
og horfði á Snæfellsjökul. Ekkert
var þar kvikt í nánd, annað en hest-
arnir mínir og nokkrar beljur, sem
notað höfðu sjer fjarvist heimafólks-
ins og stolist í túnið. Samt get jeg
ímyndað mjer, að sumir hefðu heldur
kosið sjer að vera komnir þangað, en
syngja kauplaust „íyrir fólkið" á svöl-
um við Austurvöll.
Snæfellsjökull—I Það líða um mig
einhver þýð þægindi hvenær sem jeg
hugsa til hans í allri dýrð sinni. Síðan
jeg var barn og las kvæði Steingríms
um hann, hefur hann staðið mjer fyrir
hugskotssjónum sem góður draumur.
Og mörg ár undanfarið hef jeg búið
svo í Reykjavík, að hann hefur sjest
út um gluggana mína. Og enn þarf
jeg ekki lengra en upp á loftið hjá
mjer, til þess að sjá hina mjallhvítu
tinda hans. — Og nú var jeg á leið
til að heimsækja hann, hann, öllu
öðru fremur.
Hann er ekki aftaka-hár, um 4000
fet, en hann er allra fjalla fegurstur,
regluleg, tvítypt keila, mjallhvít ofan
til miðs. Þar hattar alt í einu fyrir
og neðri hlutiun er blár og snjólaus.
Þannig gnæfir hann
„yfir hraun og hrj'óstur
holt og klettarið",
gnæfir eins og stolt meistaraverk í
byggingarlist náttúrunnar, með öll
einkenni íslenskra elds- og jökulfjalla,
formfegurðin sjálf, fyrirmynd íslenskr-
ar fjailafegurðar, eins og uppfylt ósk.
Jeg á eftir að minnast á hann nánar
og nágrenni hans. Þess vegna skal
jeg ekki fara um hann fleiri orðum
að sinni, heldur halda ferðasögunni
áfram.
Kád!iorrasli.ifti munu fara fram
nú mjög bráðlega, og líklegast
að Hanncs Hafstein taki þá við.
Reykj avík.
Heiðursmerki. Kr. Jónsson ráð-
herra fjekk 3. f. m. kommandörkross
dbr.-orðunnar 2. st. Kl. Jónsson land-
ritari er nýlega orðinn riddari aí
krónuorðunni þýsku 2. st. Danne-
brogsmenn eru nýlega orðnir Jón
Jensson yfirdómari og Jón Eiríksson
hreppstj. á Hrafnabjörgum í N.-Múla-
sýslu.
Hjónabönd. Síðastl. föstudag voru
gefin saman í dómkirkjunni af Geir
Sæmundssyni vígslubiskupi Júlíus
Havsteen lögfræðingur, sonur Jak.
Havsteens konsúls á Oddeyri, og
frk. Þórunn Jónsdóttir Þórarinssonar
fræðslumálastjóra, fósturdóttir H. Haf-
steins bankastjóra.
Síðastl. laugardag voru gefin saman
af bæjarfógeta Jón Kristjánsson pró-
fessor, sonur Kr. Jór.ssonar ráðherra,
og frk. Þórdís Todda Benediktsdóttir
Þórarinssonar kaupmanns.
Hiskup fór á stað síðastl. mánu-
dag í eftirlitsferð norður í Þingeyjar-
sýslur.
Gialdkeraniálið. Ransókn á því
er lokið fyrir nokkru og er málið nú
til athugunar hjá stjórnarráðinu.
H. Thomsen konsúll, sem nú býr
í Khöfn, er hjer staddur og dvelur
hjer um hríð.
Hjörn Ólson frá Gimli í Nýja-
íslandi er hjer staddur og hefur ferð-
ast hjer um land í sumar.
Síra Kinar Jónsson alþiu. kom
í gær með „Fióru" norðan um land.
Járiibrauíarsly$ varð snemma
í þ. m. við Corning í New-York-ríki
í Bandaríkjunum og fórust þar yfir
30 manns. Tildrögin voru lík og í
Malmslátt í Svíþjóð. Futningalest
kom inn á stöðina og rakst þar á
farþegalest, sem fyrir var.
tapa 6 kr. á hverjum 100 kr., er
fráleitt. Og jeg spyr: Er þetta þol-
andi? En jeg ætla ekki að fjölyrða
meira um þetta nú, en bíða átekta
um aðgerðir þingsins. — Getur það
ekki gert mannúðlegri gömlu veð-
deildarlögin en þau eru?“.
Rvík, 13. júlí 1912.
L. Pálsson.
M fjátiiii fl fishik
Skagafjavðarsýsla. Sagt er, að
Magnús Guðmundsson aðstoðarmaður
í stjórnarráðinu fái þá sýslu.
Húnavatnssýsla. Sýslumannin-
um þar, Gísla Isleifssyni, hefur
verið vikið frá embætti um stundar-
sakir fyrir vangreiðslu á gjöldum til
landsjóðs. Björn Þórðarson lögfræð-
ingur hefur verið settur sýslumaður
í hans stað, og fór hjeðan norður í
morgun.
Údiim er það blað, sem kaup-
endur beinlínis græða peninga á að
kaupa, því eftir nokkur missiri géng-
ur hann kaupum og sölum fyrir hærra
verð en hann kostar upprunalega.
Júníblaðið, sem nú er nýprentað, flytur
mynd af Torfa í Ólafsdal ogtværmynd-
ir, er sýna Ólafsdal, en um Torfa ritar
Þórhallur biskup Bjarnarson ítarlega
grein. Þá er mynd af Jóni hreppstj. og
dbrm. á Hafsteinsstöðum í Skagafirði og
mynd af Magnúsi Blöndal hreppstjóra 1
Stykkishólmi. Þar næst kaflar úr brjef-
um frá síra Páli heitnum Sigurðssyni,
áður presti í Gaulverjabæ, til Þorsteins
Jónssonar áður læknis í Vestmannaeyj-
um, merkileg brjef og vel skrifuð, sem
blaðið hefur fengið frá síra Magnúsi á
Mosfelli, syni Þorsteins heitins læknis,
og kemur meira úr þeim síðar.
Hifchener lávardur. Ný-
lega varð uppvíst um samsæri í
Egyftalandi til þess að ráða hann af
dögum, og hafa ýmsir verið teknir
fastir út af því, þar á meðal for-
ingi þjóðveldismannaflokksins, Kamel
Brocher.
£mil Staiig- dáimi. 4. þ. m.
andaðist fyrv. yfirráðherra Norð-
manna Emil Stang, 78 ára gamall.
Hann var lengi foringi hægri manna
í norska þinginu, og tvívegis yfir-
ráðherra um stund, fyrst árið 1889
og síðan aftur 1893.
l>áu í v^ddoildiuui. „Syndugi
banki sjáðu’ að þjer“,datt mjeríhug 13.
júlí núna, þegar jeg var að borga í
Landsb. 650 kr. lán fyrir Dalasýslubúa
einn með láni, sem Haukadalshrepp
ur í sömu sýslu tók í veðdeildinni,
700 kr., til þess að borga með nefnd-
ar 650 kr., sem sá skuldaði þar, er
jeg áður nefndi. En við það, að
borga upp þær 650 kr., sem maður-
inn skuldaði og hreppurinn borgaði,
tapaði hreppurinn 42 kr. alveg svona
hreinlega. Hann fjekk ekki upp í
þær 700 kr., sem hann tók, annað
en veðdeildarbrjef, hvert á 100 kr.,
er reyndust 94 kr. virði hverf, svo
að lántakanda verður að blæða 42
kr. á þessu litla láni. Eru þetta ekki
með öllu óþolandi viðskifti? — Þingið,
sem nú fer í hönd, ætti að greiða
eitthvað fram úr öðru eins. Annars
álít jeg að svona löguð viðskifti ætti
að forðast, og þá er líka búið með
traust bankans. Að láta lántakanda
Þíngmálafundir í Snæ-
fellsnessýslu.
Þingrnaður Snæfellinga, H. Steinsen
læknir, hjelt þar þingmálafundi á 6 stöð-
um áður en hann kom til þings: I
Ólafsvfk, á Búðum, í Stykkishólmi, á
Þverá í Eyjahreppi, á Hellusandi og á
Grund í Eyrarsveit.
Ólafsvíkurfundurinn var haldinn 23.
júnf. Fundarstjóri Jón Ásgeirsson hrepp-
stj., en Herrn. Jónasson skrifari. Þingm.
tók fyrst fyrir fjármálin, skýrði frá til-
lögum milliþinganefndarinnar og lagði
eindregið móti einkasölu. Svohlj. till.
var samþ. í e. hlj.: »Fundurinn mót-
mælir einokunartillögum skattamála-
nefndarinnar«.
Þá ræddi þingm. um stjórnarskrárfrv.
síðasta alþingis og andmælti því að því
er snertir »fjölgun ráðherra, skipun efri
deildar og hinni hóflausu rýmkun kosn-
ingarrjettarins«. Þessi till, samþ. með
miklum rneiri hl. atkv.:
»Fundurinn er mótfallinn stjórnarskrár-
frumvarpi síðasta þings að því er snertir
hina miklu rýmkun kosningarrjettarins
og fjölgun ráðherra«.
Um sambandsmálið var í e. hlj. sam-
þykt svohlj. till.:
»Fundurinn er hlyntur samkomulags-
viðleitni stjórnmálaflokkanna í sambands-
smálinu, en væntir þess, að ekkert verði
ráðið til fullnaðar í því máli, nema það
sje áður borið undir atkvæði þjóðar-
innar«.
Enn voru ræddar og samþyktar eftir-
farandi tillögur:
»Fundurinn skorar á alþingi að
nerna vátryggingarlög sjómanna á opn-
um bátum frá 30. júlf 1909 úr gildi, ef
það álítur sig eigi því vaxið, að ganga
svo frá þeim að viðunandi sje«.
»Fundurinn skorar á alþingi að af-
nema með öllu þá skyldukvöð á sjó-
þorpum og kauptúnum, að þurfa að
leggja til slökkviáhöld«, sbr. lög um
brunabótamál frá 22. nóv. 1907.
»Fundurinn skorar á alþingi, að fylgja
því fast fram, að alls eigi dragist leng-
ur en til sumarsins 1914 að sfminn verði
lagður frá Hjarðarfelli um Búðir, Ólafs-
vík og út á Sand«.
Enn skoraði fundurinn einróma á al-
þingi að bæta að mun gufuskipaferðir
til Ólafsvíkur.
Búðafundurinn var 27. júnf. Fundarstj.
Finnbogi á Búðum, en skrifari Hallbjörn
í Gröf. Um fjármál, símamál og sam-
bandsmál voru þar samþ. sömu till. og
í Ólafsvík, en stjórnarskrármálið tekið
út af dagskrá eftir litlar umræður. Þess-
ar till. ennfremur samþ :
»Fundurinn skorar á alþingi að bæta
samgöngur á sjó í sýslunni eftir föng-
um«. og »að veita fje til brúargerðar á
Straumfjarðará á næstu fjárlögum«.
Þverárfundurinn var 28. júní. Fund-
arstj. Kr. Jörundsson hreppstj. og skrif-
ari Helgi Guðmundsson.
Um fjármál samþ. sama till. og á Ól-
afsvíkurfundinum. Um sambandsmál
sama till. og Þingmálafnd. hjer f Rvík;
báðar till. með samhlj. atkv,
Um stjórnarskrárfrv. samþ. í e. hlj :
»Fundurinn er á móti stjórnarskrár-
breytingum síðasta þings, sjerstaklega
um fjölgun ráðherra, hlutfallskosninga-
skipun efri deildar og hinni hóflausu
rýrnkun kosningarrjettarins«.
Ennfremur satnþykt:
»Fundurinn skorar á alþing að sam-