Lögrétta - 28.08.1912, Side 1

Afgreiðslu- og innheimlum.:
ARIN8J. SVEINBJARNARSON.
Liaognvea 41.
Taisimi 74.
Ri t s tj o r i:
Þorsteinn gíslason
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M
Reykjavík 38. ágiist 1913
VII. árg.
Mynd þessi sýnir Dardanellasundið, þar sem vígi Tyrkja eru, sem varna
útlendum herskipum aðkomu til Konstantínópel. Myndin er tekin Asíu-
megin og það er Evrópuströndin, sem sjest lengst frá.
„Cafetin".
Það tilkynnist hjermeð öllum, kaupmönnum, kaffimönnum og öðrum,
að hingað til landsins er nú kominn hinn heimsfrægi kaffidrykkur „Cafetin“,
sem læknar svo mjög ráðleggja öllum, sjerstaklega magaveikum mönnum,
að drekka, í staðinn fyrir vanalegt kaffi.
„Cafetin" er samsett af hreinum, heilnæmum jurtum, og er algjörlega
skaðlaust.
Pundið af „Cafetin" kostar 80 aura, er brent og malað í >/2 pd.
pökkum, og fæst, fyrst um sinn, aðeins
i verslun Sveins Jónssonar, Temlarsund 1.
Eini umboðsmaður fyrir ísland er: Sveinn M. Sveinsson, Bókhlöðustíg io.
Heima kl. 3—4 e. m.
I. O. O. F. 933089.
KB 13. 9. 8. 31. 9. G.
Þjóðmenjasafnið opið virka daga kl. 12—2.
Lækning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthósstr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—I.
Landakotsspítali opinn f. sjákravitj. io'/a
—12 og 4—5.
íslands banki opmn 10—27* og 57»—7.
Landsbankinn io1/*—2l/a. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjoldsted,
Y flrrj ettarmálafnrslumaður.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1 — 12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Sambanðsmálið.
Ummæli úr dönsku stjórnarblaði.
„Riget", sem er aðalmálgagn dönsku
stjórnarinnar í Khöfn, flytur 11. þ. m.
eftirfarandi ritstjórnargrein:
„Eftir hin miklu umbrot og storma
síðustu áranna er stjórnmálaástandið
á íslandi við hin nýafstöðnu ráðherra-
skifti búið að fá yfir sig ró og festu,
sem hjer í Danmörku hefur mjög
góð áhrif, og hlýtur að hafa þau
eigi síður, heldur ennþá fremur, á
íslandi.
Hannes Hafstein hefur nú, er hann
í annað sinn tekur við ráðherrastöð-
unni, yfirgnæfandi meiri hluta að
baki sjer í löggjafarþingi íslands. Af
40 þingmönnum er 21 í hans eigin
flokki, Heimastjórnarflokknum.erstyð-
ur hann óskiftur; þar að auki mega
7 af 9 flokksleysingjum þingsins í
raun og veru teljast fylgismenn hans
og flokksbræður, og loks má telja
honum fylgi fjögra þingmanna úr
fyrverandi mótflokki hans, Sjálfstæðis-
flokknum. Hann hefur því fylgi 32
manna gegn 8, og af þeim 8 geta,
ef til vill, aðeins 3 talist verulegir
mótstöðumenn hans. í blaðaheimin-
um íslenska hefur hið gamla og
gremjuþrungna mótstöðublað hans,
„ísafold" Björns Jónssonar, boðið hann
velkominn með hinum hjartanlegustu
orðum.
í ræðu hins nýja ráðherra, er hann
tók við völdum, sem telja verður,
eins og nú stendur, spegil þeirra
skoðana, sem nú sjeu ráðandi hjá
mjög miklum meirihluta hinnar ís-
lensku þjóðar, kemur fram bæði karl-
mannleg hófstilling og sorgblandin
viðurkenning á því, hvernig ástandið
nú sje. Það eru alvarleg, en án efa
sönn orð, sem ráðherrann hefur um
árangurinn af óróatímabilinu frá 1908,
er hann segir: „Peninga vantar, láns-
traust vantar, íslensk verðbrjef eru
orðin óseljandi á útlendum markaði
og samhugurinn með menningar- og
framfara-viðleitni þjóðarinnar sýnist
þverrandi. Og hvers vegnaf Jeg er
sannfærður um, að það er ekki of-
sagt, að ein af aðalástæðunum til
þess sje stöðug sundrung, deilur og
flokkadrættir inn á við, samfara ólokn-
um deilumálum út á við".
ísland hefur orðið dýrt að borga
fyrir hið ónýta og óforsvaranlega
skrum meira og minna grímuklæddra
skilnaðarmanna, fyrir Björns Jóns-
sonar stjórnmálatímabilið, sem var
svo ríkt af hinum ótrúlegustu við-
burðum. En þessi dýra kensla virð-
ist nú, sem betur fer, fullkomlega
hafa opnað augu allra íslendinga, sem
bæði geta sjeð og vilja sjá, fyrir því,
að framtíðarvelgengni íslands liggur
ekki í því, að það verði fráskilið og
alveg sjálfstætt eða einstætt ríkis-
kríli, heldur í viðhaldi hins aldagamla
sambands við Danmörku með svo
rúmu frelsi og sjálfstæði, sem fram
hefur verið boðið frá Danmörku.
Þessari skoðun heldur Hafstein ráð-
herra fram, er hann sem fyrsta at-
riði í stefnuskrá sinni og þeirra, sem
honum fylgja, setur eftirfarandi orð:
„Það er sannfæring mín, að eitt af
því allra fyrsta, sem gera þarf, til
þess að ráða bót á þessum mein-
föngum, sje það, að fá sem fyrst
viðunanlegan endi á deilumáli voru
við bræðraþjóð vora, Dani*. Hann
leggur áherslu á, að alþingi ljúki eigi
fundum sínum svo að þessu sinni, að
það eigi stígi spor í þá áttina, að
taka upp aftur þá samninga, er áður
var frá horfið, um þetta merkilega
mál, og hann minnist með ánægju á
útlitið til þess að mikill hluti þing-
manna úr tveimur aðalflokkunum ætli
að mynda föst samtök með því mark-
miði, að fá sem besta lausn á sam-
bandsmálinu, er bæði geti náð fylgi
sem allra flestra manna á íslandi og
líka megi vænta, að nái samþykki í
Danmörku. Það er bæði vel og vit-
urlega mælt, er hann leggur þunga
áherslu á það, að það mundi hafa
illar afleiðingar fyrir hina íslensku
þjóð, ef þetta mál færi f annað sinn
í mola í höndum hennar.
Frá Danmerkur hálfu er eigi ann-
að hægt en að taka þessum auðsjá-
anlega ærlega samningafúsleik, er
lýsir sje í ræðunni, með einlægri og
ómengaðri gleði, þar sem með hon-
um er opnað hið besta útlit til þess
að losna við þ?.u óþægindi og leið-
indi, sem ósamlyndi og sundurþykkja
sfðari ára hafa valdið, einnig hverj-
um dönskum manni, sem hugleitt
hefur þetta ástand og fundið, að þrátt
fyrir allar mótsetningar og ójöfnur,
eru þó til hjartabönd, sem tengja
Danmörku og ísland saman.
Danmörk skal því taka hinni ís-
lensku viðleitni til þess að knýta á
ný hinn slitna samningaþráð með
opinni og útrjettri hönd, og í þeirri
hönd skal liggja tilboð Danmerkur,
eins og það var fram sett í nefndar-
uppkastinu frá 1908 til sameiginlegrar
löggjafar um sambandið milli íslands
og Danmerkur. Þetta tilboð hefur
hvervetna um heim fengið hina mestu
viðrkenningu sem einstakt og fagurt
dæmi um þá virðingu, sem frá hálfu
I stærri þjóðar eigi að sýnast þjóðlegri
sjálfstæðisþrá annarar minni, jafnvel
þótt þær ríkislega sjeu ein heild.
Danmörk og hin danska þjóð hafa
ekki sjeð eftir þessu tilboði og geta
framvegis hreinskilnislega sagt: Ekki
minna, en ekki heldur í verulegum
atriðum meiral
Menn vita enn ekki, f hverri mynd
eða á hverjum grundvelli hin íslenska
viðleitni til upptöku samninganna
verður bygð; en heppilegt væri það
efalaust, ef íslenska þjóðin sýndi þau
hyggindi að halda sjer f öllu veru-
legu þar, sem hinir kosnu fulltrúar
hennar stóðu í samningum dansk-ís-
lensku nefnarinnar.
Sem foringja af íslands hálfu í
framhaldsverkinu til þess að koma
meiri festu í tilhögun samskifta milli
landanna mun Hannes Hafstein verða
boðinn velkominn til Danmerkur, fyrst
og fremst af því, að hann kemur nú
fram í þessu verki sem fulltrúi svo
mikils meiri hluta hinnar íslensku
þjóðar, en líka af því að hann sjálfur
persónulega nýtur þeirrar hylli, sem
þeim höfðinga ber, sem er höfði
hærri öllum lýð Fulltrúi íslands
mun í hinum komandi samningum
ætíð eiga hjer að mæta þeirri ein-
lægni og því trúlyndi, sem að sjálf-
sögðu gerir aftur kröfur til hins sama
í móti.
wApríl“.
Nýr botnvörpungur til »islands«fjelagsins.
Hjalti Jónsson skipstjóri kom í
fyrra kvöld frá Englandi á nýsmíð-
uðu botnvörpuskipi, sem „íslands"-
fjelagið á og hefur látið byggja þar.
Skipið heitir „Apríl" og er bygt f
Smiths Dock í Middelsbrough. Hefur
Hjalti skipstjóri verið þar til eftir-
lits síðan seint í júní í sumar. Skipið
er hið fegursta útlits, mjög sterkbygt
og vandað að allri gerð og með ný-
tísku-útbúnaði í hverju einu, rafmagns-
ljósum o. s. frv.
Stærðin er 295,19 tonn brt., en
109,76 ntó. Lengd á kjöl 135 fet.
Stærðin yfir höfuð lík og á Thor-
steinsons-botnvörpungunum, „ Baldri “
og „Braga".
Skiþið hefur kostað, með öllum út-
búnaði til veiða, um 165 þús. kr.
Það var 4 sólarhringa á leið hing-
að frá Blyth, sem er skamt frá Hull.
Út til veiða fer það á morgun og
verða á því um 20 manns fyrst um
sinn. Skipstjórinn verður Hjalti Jóns-
son, en stýrimaður Þorgrímur Sig-
urðsson og vjelameistari Ólafurjóns-
son á Laugalandi.
Eigendur skipsins, Jes Zimsen kon-
súll og fjelagar hans, buðu ýmsum
til að skoða það f gær, blaðamönn-
um o. fl., og var þar glatt á hjalla
meðan á því stóð. í káetu skipstjóra,
undir stjórnpalli, er meðal annars
harmónfum, fastgert þar og fylgir
skipinu.
Eldra skip „íslands“-fjalagsins,
„Mars", hefur verið í aðgerð í Eng-
landi síðan í júní og er væntanlegt
hingað í næstu viku. Það er keypt
fyrir 6 árum og var þá 6 ára gam-
alt. Nú á það verða eins og nýtt í
annað sinn; sagt að viðgerðin kosti
50—60 þús. kr.
Svo er botnvörpungaútgerðin út-
gjaldafrek. En hún gefur mikið í
aðra hönd og er nú sú atvinnugrein
hjer, sem vænlegust er til gróða og
mest er á að byggja. Þess er ósk-
andi, að „íslands“-fjelagið verði hepp-
ið með þetta nýja skip sitt, svo að
„Maí" þess renni sem fyrst upp, því
svo á sjálfsagt næsta skipið að heita.
Um botnvörpuskipaveiðarnar hjer
yfirleitt nú er annars það að segja,
að afli hefur verið tregur síðustu mán-
uðina hjá þeim, sem stundað hafa
þorskveiði. En méiri hlutinn hefur
verið á síldveiðum fyrir norðan, á
Siglufirði, nú um tíma og er árang-
urinn af þeirri veiði sagður sæmilega
góður, þrátt fyrir lágt verð á sfld-
inni, en hún fer nú að mestu leyti í
verksmiðjurnar á Siglufirði.
Missætti við sýslumann.
Hún var ákveðin og haldin laugar-
daginn 17. ágúst, í hinum sögulega
Herjólfsdal, í svo blíðu og björtu
veðri, að ekki gat það verið ákjós-
anlegra frá morgni til kvölds. En
þó var snurða nær því hlaupinn á
gleðibraginn, og við sjálft lá að Vest-
mannaeyingar yrðu af gleðinni. —
Kvenfjelagskonur „Líknar", sem með
hjálp Fótboltafjelagsins hjer stóðu
fyrir hátíðarhaldinu og undirbjuggu
alt marga undanfarna daga með hinni
mestu atorku og dugnaði, voru búnar
að streitast við að skreyta dalinn
blómsveigum og öðru frá morgni til
kvölds daginn fyrir; en þegar undir
kvöld var komið, kom ein af kven-
fjelagskonunum, sýslumannsfrúin, og
ljet konurnar vita, að nú væri f óefni
komið, því að nú vantaði leyfi sýslu-
mannsins til að halda hátíðina, og
að sjer þætti leiðinlegt að sjá þær
vera búnar að skreyta dalinn, ef
maðurinn sinn rifi það alt niður á
morgun.
Var þegar sent heim til að leita
að forstöðumanni hátíðarinnar. Hann
brá þegar við að hitta yfirvaldið; en
þar var þá kalt að koma, — engin
miskunn hjá Magnúsi; brotið var of
stórt gegn hátigninni, að hún yrði
með orðum blfðkuð. Gaf hann þó
formanni klukkutíma frest til að sækja
skriflega um leyfi til að halda hátíð-
ina og að senda sjer „program" hátíð-
arinnar. Mundi hann þá veita leyfið
á morgun (þjóðhátíðardaginn) kl. 9
f. h, en þó með skilyrðum. For-
maður hvarf samstundis burtu og
samdi í hjartans auðmýkt umsóknar-
skjal, þar sem hann biður hinn vel-
borna velvirðingar á því, að farist
hafi fyrir" að sækja um leyfið. — Fór
síðan með brjefið, en þá var náðar-
dyrum hofsins lokað. Umsóknin,
hin sára-auðmjúka, komst því ekki
til yfirvaldsins fyr en snemma dags
hins næsta. Svo kom leyfið, og þar
í voru þau skilyrði, sem ógleyman-
Ieg eru Eyjabúum. Því áður hafði
þjóðhátíð verið haldin hjer án nokk-
urs sjerstaks skilyrðis frá lögreglu-
stjóra hjer, enda ekki um nokkurt
leyfi sótt svo kunnugt sje hin síðari
árin að minsta kosti; en á þessu
brendi kvenfjelagið sig. En af því
að skilyrðin eru svo sjerstök í sinni
röð og af því að sýslumaður mun
hafa mikinn hug á því, að þvo hend-
ur sínar eftir þetta sorglega áhlaup,
þá þykir rjett að skilyrðin sjeu kunn,
og eru þau þannig orðrjett tekin úr
hinu háa leyfisbrjefi:
„1. að nefndin hafi 2 menn til þess
að gæla reglu á hátíðarsvæðinu, og
sje að minsta kosti annar þeirra annar-
hvor hreppstjórinn, og sje þeim greidd
þóknun fyrir.
2. að nefndin sjái um og ábyrg-
ist, að af fiugeldum þeim, sem kvað
eiga að brenna, hljótist ekki slys,
hvorki fyrir þá, sem brenna þeim, eða
áhorfendur, og sýni hjer skilríki fyrir
að engin líkindi sjeu til að slys hljót-
ist af þeim.
3. að nefndin greiði 50 kr. í fátækra-
sjóð hreppsins.
4. að hátíðinni sje með öllu lokið
kl. 12 miðnótt".
Svona góðgæti hafði aldrei fyrri
verið á borð borið fyrir Vestmanna-
eyinga á undanförnum þjóðhátíðum,
og sjálfri nefndinni þótti rjetturinn
svo súr á bragðið, að hún, þrátt fyrir
alt umstang og undirbúning, ákvað
að aflýsa hátíðina, og var það gert.
Fór þá einn nefndarmanna með brjef
til yfirvaldsins, þess efnis, að nefndin
sæi sjer ekki fært að ganga að þess-
um kostaboðum. Vildi þá yfirvaldið
fara að klóra yfir skilyrðin (án þess
þó að vera hræddur til þess), og reit
með skjálfandi hendi lítt læsilegar
skýringar aftan á brjef nefndarinnar,
það brjefið, sem hún tjáir honum í að
búið sje að aflýsa hátíðina. En sá
hluti nefndarinnar, sem konum var
skipaður, sneri sjer til forstöðukonu
„Lfknar", og varð það að ráði með
þeim, að leita stjórnarráðsins. Sendu
þær skeyti og fengu ákveðið svar
um að mega halda hátíðina. - Ókyrt
var á götum þorpsins meðan á þess-
um snúningum stóð; sumir gengu
prúðbúnir, aðrir lítt búnir, en allir
gramir í geði. Nokkrir sjómenn
hópuðu sig saman og vildu hita upp
vjelarbát til þess að veita frítt far
einhverjum vissum manni. Biðu menn
nú um hríð, en fóru síðan að draga,
sig í Dalinn, í þeirri vissu von, að
Stjórnarráðið mundi leyfið veita. —
Og leyfið kom þegar lítið var liðið