Lögrétta - 04.09.1912, Qupperneq 2

174
LÖGRJETTA
I

STOR HAUST-DTSALA
/ ^ffefnaéarvöruverslun
cTfi. <£fiorsteinsson
dngólfsfívoli
byrjar miðvikudag 4. september og stendur til
laugardags 14. september.
Minsti afsláttur verður 10°/°,
sem er t. d. a/ okkar alþektu
Ljereftum, Dömuklœðum og 19 au. Tvisttauum.
Cfífíarí unóansfíifið.
<9£ofié íœfíifœrié.
I
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegt og auk pess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. jdli.
Jjúnaðarmálafunður.
Samkvæmt ályktun Búnaðarþings-
ins 1911 (sbr. Búnaðarritið það ár,
bls. 72, 83 og 74) var, að tilhlutun
Bf. ísl , stofnað til búnaðarmálafund-
ar í Rvík dagana 26—30. ág. 1912.
Á fundinum mættu: i, Alfreð Kristen-
sen jarðyrkjukennari, Einarsnesi. 2.
Bened. Blöndal kennari, ráðanaatur
Bsb. Austfj., Eiðum. 3. BjörnBjarn-
arson form. Bsb. Knþ, Grafarholti.
4. Eggert Briem (frá Viðey) varafors.
Bf. ísl., Rvík. 5. Einar Helgason for-
st.m. gróðrarstöðv. í Rvík, 6. Halld.
Vilhjálmsson bændask.stj, Hvanneyri.
7. Hans Grönfeldt mjólkurskólastjóri,
Hvítárvöllum. 8. Hermann Jónasson
fyrv. skólastj. á Hólum, Rvík. 9 Jakob
Lfndal forst.m. gróðrarstöðv. áAkur-
eyri. 10. Jón Hannesson, í stjórn Bsb.
Borgarfj., Beildartungu. 11. JónJóna-
tansson jarðyrkjukennari og ráðanaut-
ur Bsb. Suðurl., Ásgautsstöðum. 12.
Jósef Björnsson kennari, Hólum. 13.
Magnús Einarsson dýralæknir, Rvík.
14. Metúsalem Stefánsson skólastj.,
Eiðum. 15. Páll Zóphóníasson kenn-
ari, Hvanneyri. 16. Sigurður Sig-
urðsson, kennari, Hólum. 17. Sig-
urður Sigurðsson ráðanautur, Rvík.
18. Sigurður Sigurðsson bændaskóla-
stj., Hólum. 19. Sigurður Stefáns-
son form. Bsb. Vestfjarða, Vigur. —
Auk þess voru mættir forseti Bf. ísl.,
Guðmundur Helgason, og meðstjórn-
andi í því fjel., Eggert Briem skrif-
stofustj., en tóku eigi þátt í fundar-
störfum.
Fundaistjóri var Jósef Björnsson;
skrifarar: Einar Helgason og Sig. Sig.
kennari.
Fundir voru haldnir 2—3 á dag,
alls 13.—Þessi mál voru tekin fyrir:
1. Yfirlit yfir opinberar ráðstafanir
og fjelagsstarfsemi landbúnaði til efl-
ingar; frummælandi Sig. Sig. ráðan.
— Umræður miklar, er meiri hl. fund-
armanna tók þátt í.
2. Búpeningssýningar; tilgangur,
skipulag og framkvæmd; frm.: Ben.
Blöndal. Mælendur 6.
3. Gróðrartilraunir; frm.: E. Helga-
son. Eftir nokkrar umr. var skipuð
7 m. nefnd út af því máli: 1., 2., 5.,
6., 9. og 18. fundarmaður. Alit
nefndarinnar kom fram á síðasta fund-
inum.
4. Ráðanautastarfsemin (út af 1.
máli). Mæl. 10.
5. Túnrækt, nýyrking; frm.: Sig.
Sig. skólastj. Mæl. 9.
6. Heyvinna, heyverkun; frm.:
Halld. Vihjálmsson skólastj. Mæl. 6.
7. Jarðyrkjuáhöld (og heyskapar);
frm.: Jón Jónatansson. Mæl. 5.
8. Framræsla; frm.: Metúsal. Stef.
Mæl. 4.
9. Búnaðarkensla, verkl., bókleg;
frm.: Jósef Bj. Mæl. 12.
10. Búnaðarmálið (málfræðislega);
frm.: Halld. Vilhj. Mæl. 6.
11. Búnaðarmálafundir. Mæl. 7.
Málin: Um fóðrun búpenings (P.
Z.) og um matjurtarækt (J. L ), komust
eigi að sökum naumleika tímans,
(enda gat P. Z. eigi mætt, er á leið
fundinn, var veikur).
Fundargerðir og ágrip af umræð-
unum var skráð og geymist í vörsl-
um Bf. ísl. — Fundarstörfum var
sint af kappi; að eins stutt hlje milli
funda. En 4. fundardaginn eftir nón
brugðu flestir fundarmenn sjer til
Viðeyjar, og sátu síðan að kvöld-
verði hjá Bf. ísl. Meðal annars, er
þar var rætt, flutti Björn Bj. erindi
um samanburð á sjómannastjettar-
og kaupstaðalífi annars vegar og
sveitah'fi hins vegar.
Getið var þess, að tveir slíkir fund-
ir hefðu áður haldnir verið, árin 1899
og 1901, að tilhlutun einstakra manna.
Þeir tveir af frumkvöðlum þeirra
funda (Bj. Bj. og Jón Jónat.), er við-
staddir voru, ákváðu að gerðabók
þeirra skyldi afhent Bf. ísl. til
geymslu, ásamt skjölum þessa fundar.
Aðaltilgangur fundarins var að
gefa mönnum þeim, er hann sóttu,
kost á að bera saman skoðanir sínar
og reynslu. Auk þess ávinnings,
sem þeir kunna að hafa af samræð-
unum haft fyrir sjálfa sig og sitt
starf, er líklegt, að eitthvað af því,
er þar fór fram, komi smámsaman
fyrir almennings sjónir.
ísland erlendis.
Tom Wing heitir Englendingur,
sem ferðast hefur hjer í sumar, eink-
um til þess að kynna sjer fiskiveið-
arnar, og hefur blaðið „The Grimsby
News" spurt hann tíðinda, er hann
kom úr förinni, og flytur langa grein
eftir honum um ísland 9. f. m. Hann
lætur vel yfir ferðinni, segir, að sjer
hafa verið tekið sem best alstaðar
og af öllum. Tom Wing á heima í
Grimsby, Þegar hann kom fyrst í
land hjer í Reykjavík, var kallað til
hans með nafni. Það gerði botn-
vörpuskipskafteinn frá Grimsby, sem
hjer var þá hálfilla staddur, nýbúinn
að fá sekt fyrir veiðar í landhelgi
og átti að fara að selja það, sem
upptækt hafði verið gert hjá honum.
Eitthvað af veiðarfærunum keypti
hann aftur, og eitthvað átti hann
eftir úti í skipi sínu, sem dönsku for-
ingjunum hafði sjest yfir, segir T.
W., svo að hann hjelt vongóður út
um nóttina.
Búningurinn hjer segir hann sje
að taka á sig enskt snið og þykir
merkilegt, hve líkur hann sje hjer og
í Grimsby. Sem vott um framfarir
og vaxandi velmegun síðari árin
bendir hann á, hve mikill munur sje
á hinum yngri og eldri húsum, þar
sem þau enn standa samhliða, og
hefur þetta sjerstaklega vakið athygli
hans á Akureyri og Húsavík. Svo
segir hann frá stjórnmálaástandinu
fyr og nú, og fer þar yfir höfuð rjett
með. Hann lýsir hafnleysinu á suð-
urströndunum og vita þykir honum
vanta víða. Hann segir frá sjúkra-
húsum Frakka hjer og segir að kon-
súllinn í Vestmannaeyjum vilji koma
þar upp ensku sjúkrahúsi.
Yfir höfuð lætur hann vel af ís-
lendingum, segir, að þeir sjeu heið-
legir menn, en slægir í viðskiftum,
og sje það erfðaeiginleiki hjá þeim
frá þeim tímum er þeir voru smýgl-
ar, þ. e. frá einokunartímunum. Hann
segir að Grimsby og Hull sjeu vin-
sæl nöfn hjer á landi.
Tom Wing hefur verið þingmaður
Grimsby-manna og fylgt núverandi
stjórn að málum, en fjell við síðustu
kosningar. Hann hefur víða farið og
ransakað fiskiveiðar í Norðursjónum
og víðar. Ætlar í vetur að ferðast
um Bretlandseyjar og halda fyrir-
lestra um fiskiveiðar og um ísland,
og jafnframt sýnir hann skuggamynd-
ir hjeðan. Svo ætlar hann síðar að
ferðast um Ameríku og halda þar
fyrirlestra.
Nýjar bækur eítir íslendinga á
dönskn. í haust á að koma út hjá
Gyldendals bókaverslun í Khöfn skáld-
saga eftir Gunnar Gunnarsson, sem
heitir „Ormur Örlygsson". Einnig
mun vera von á safni af smærri sög-
um eftir Gunnar, sem áður hafa ver-
ið prentaðar til og frá, f tímaritum
flestar. Gunnar er efnilegur rithöf-
undur og hefur ýmisegt birtst eftir
hann í „Óðni", kvæði 0. fl., og von-
andi, að eitthvað af sögum hans komi
einnig út á íslensku bráðlega.
Ný kvæðabók kvað og vera kom-
in út hjá Gyldendal eftir Jónas Guð-
laugsson.
Jarðarför Ásg. Ásgeirssonar etats-
ráðs fór fram í Khöfn 20. f. m. Var
þess minst með sorgarfánum þann
dag í ísafjarðarkaupstað.
Yerðlaun á íiskisýningunni í
Khöfn fengu hjeðan af landi:
1. Verðlaunapening úr gulli: Hluta-
fjel. P. J. Thorsteinsson og H. P. Duus
verslun hjer fyrir fiskiafurðir. Sömul.
hlutafjel. Hinde á Siglufirði fyrir salt-
aða síld.
2. Verðlaunapening úr silfri: Th.
Thorsteinsson kaupmaður hjer fyrir
fiskiafurðir og Gísli Johnsen konsúll
í Vestmannaeyjum fyrir saltfisk.
3. Verðlaunapening úr bronse:
Niðursuðuverksmiðjan „ísland" á ísa-
firði fyrir niðursoðinn fisk.
Viðskiýtaráðanauturinn.
Það er skamt síðan Lögr. flutti
ítarlega þingræðu eftir dr. Valtý Guð-
mundsson, þar sem líku var haldið
fram um viðskiftaráðanautsstarfið eins
og áður hefur gert verið íLögr.: að
sýslanin ætti að leggjast niður og
fjeð, sem meirihlutaflokkurinn á þingi
1911 marði út úr landsjóði og batt
við nafn Bjarna Jónssonar, með eins
atkvæðis mun (atkvæði Bjarna sjálfs),
ætti að sparast, sjerstaklega úr því
að viðskiftaráðanauturinn hefði sjálf-
ur ekki einu sinni svo mikið við starf-
ið, að hann ljetist að minsta kosti
rækja það að einhverju leyti, heldur
lægi hjer heima, oft megnið af tím-
anum, við alls óskyld störf, þing-
mensku o. fl. Líka sýndi dr. V. G.
það í ræðunni, sem flestum var áður
ókunnugt um, að landsjóður væri lát-
inn borga allan dvalarkostnað við-
skiftaráðanautsins, hvar sem hann
væri, auk 6000 kr. árslaunanna, og
er þetta hneyksli skýrt útlistað í ræð-
unni. Eftir þeirri útlistun hefur við-
skiftaráðanauturinn alls ekki frá byrj-
un yfirstandandi fjárhagstímabils, eða
frá því að árslaunin voru færð niður
úr 10 þús. kr., notað þau til þess að
lifa fyrir, heldur gefið landsjóði reikn-
inga fyrir öllu, sem hann með þarf,
jafnvel aukakaffi, eða, sem hann kall-
ar: „kaffi drukkið til hressingar utan
máltíða". Og þetta hefur fyrv. ráð-
herra orðalaust látið borga honum,
hátt á fjórða hundrað kr. til jafnað-
ar um mánuðinn, auk 6000 kr. árs-
launanna. Á þann hátt getur við-
skiftaráðanauturinn unnið upp 4000
kr., sem þingið 1911 heimilaði til
ferðastyrks handa honum, þótt hann
aldrei ferðist neitt.
Þingið tók alt of vægilega í þetta
mál, og var það víst varnarræða Kr.
Jónssonar fyrv. ráððherra, sem því
olli. Til hans vísaði núv. ráðherra,
eins og eðlilegt var, fyrirspurn dr.
V. G. En Kr. J. vatt sjer út úr
öllu með þeirri lögskýringu, að þing-
ið 1911 hefði „tekið viðskiftaráða-
nautinn undan umsjón og eftirliti
stjórnarinnar", og virtist það hans
skoðun, að stjórninni kæmi hann ekki
við að öðru leyti en því, að hún
ætti að telja honum út peninga sam-
kv. fjárl. og gæta þess, að hann
hremdi ekki meira en 10 þús kr. á
ári, — eins og hann hafði gert í
stjórnartíð Björns Jónssonar.
Tillagan, sem samþykt var í þing-
inu, er nokkur leiðrjetting á þessum
skilningi fyrv. stjórnar, þótt engair
vegin sje hún fullnægjandi, því með
henni er þó stjórninni ótvírætt falið
eftirlit með viðskiftaráðanautnum.
Álit manna á viðskiftatáðanauts-
starfinu, bæði innan þings og utan,
kemur annars vel fram í tillögu til
rökstuddrar dagskrár, sem Sigurður
Sigurðsson þingm. Árnesinga bar
fram, en ekki kom til atkvæða vegna
þess, að hin var fyr upp borin og
samþykt. Dagskrártillaga Sig. Sig.
var svohljóðandi: „I því trausti að
landstjórnin sjái svo um, að viðskifta-
ráðanauturinn dvelji hjer á landi það,
sem eftir er, og ræki þau störf, er
hún felur honum og eigi komaíbág
við erindisbrjef hans, tekur deildin
fyrir næsta mál á dagskrá". Mönn-
um þótti gaman að þessari tillögu
og mæltist hún vel fyrir, því hún
lýsir hinu almenna áliti á starfi við-
skiftaráðanautsins: að það sje alls
einskis virði, en með því að hafa
hann hjer heima ætlaði flutningsmað-
ur að spara 4000 kr. á ári.
Út af því, sem Lögr. mintist á
þetta mál rjett fyrir þingsetningu í
sumar, skrifaði merkur maður Vest-
anlands ritstj. blaðsins:
„Jeg þakka Lögr. sem allra best
fyrir greinina um viðskiftaráðanaut-
inn fyrir skömmu. Mönnum ofbýð-
ur, hvernig öllum þeim þúsundum er
varið, sem Bjarni hefur fengið, og
allir lifa í þeirri von, að landstjórnin
telji ekki Bjarna út tvöfalda peninga
um þann tíma, er hann flakkar hing-
að heim til þess að tildra sjer á þing,
þar sem hann aldrei hefði átt að
koma.
Jeg skal tilfæra hjer eitt sýnishorn
af framkomu Bjarna. Á einum fund-
inum, sem hann hjelt í fyrra í Dala-
sýslu, fundu menn að því, að Bjarna
hefði farist illa við Björn Jónsson,
sem satt var. Þá hafði Bjarni svar-
að svona : „Það er von, að almenn-
ingur skoði meðferðina á Birni á síð-
asta þingi ekki vel viðeigandi, en
jeg skal svara því svo, og jeg vil að
menn trúi mjer: Það, sem menn
meina og fram kom nú á síðasta
þingi, var alt gert með viija Björns
og okkar, er stóðu honum næst, en
undir þessu liggja djúp ráð, er við,
vissir menn, höfum með höndum, að
Birni meðtöldum, og þau ráð vonum
við, að komi fram síðar landi og lýð
til heilla, og ánægður er Björn með
þau".
Miklir trúmenn mega þeir vera
þar í Dölunum, ef þeir hafa látið það
að vilja viðskiftaráðanautsins að trúa
þessu, þótt ekki væri nema í svip.
Frá Akureyri. „Norðri" frá 24.
f. m. segir óþurka hafa gengið þar
nyrðra hálfa aðra viku og mikið hey
úti hjá bændum. — Kaupgjald segir
blaðið hafa verið á Akureyri 40—50
au. um kl.st. við kol og síldarvinnu,
40 au. við heyskap, og tilfinnanlega
eklu á sláttumönnum. — Síldin virð-
ist þá farin úr Eyjafirði, en hring-
nótaskipin ná henni austur hjá Flat-
ey og Tjörnesi. — Þilskip Eyfirð-
inga, sem stundað hafa þorskveiðar,
hafa aflað fremur vel.
Stór Hafísjaki. „Norðri" frá 21.
f. m. hefur eftir manni, sem nýkom-
inn er þá til Akureyrar með „Flóru"
frá Isafirði, að um 3 mílur austur frá
Horni hafi skipið farið fram hjá hafís-
jaka, sem var V4 míla að ummáli og
um 500 feta hár yfir sjávarmál. Jak-
inn stóð þar í botni á um 80 faðma
dýpi og var nokkuð af smáís í kring
um hann. Þeir sáu jakann með ber-
um augum í 6 mílna fjarlægð og
var hann á hættulegum stað, á skipa-
leið milli Horns og Sigluness.
Síldveiði með hringnótum.
„Norðri" flytur grein um það nýlega,
að þá veiði ætti að banna í land-
helgi Iíkt og botnvörpuveiði, og segir
þetta álit margra þar nyrðra.
Stykkishólmssímann er nú verið
að leggja. Hann er Iagður frá Borð-
eyri til Búðardals, vestur Dali, yfir
Skógarströnd og Helgafellssveit til
Stykkishólms, og þaðan suður yfir
Kerlingarskarð til Hjarðarfells í Mikla-
holtshreppi.
Frá ísaflrði. „Vestri" frá 21.
f. m. segir að hafsíld aflist þá vel
þar úti fyrir og farið sje að leggja
hana til frystingar í íshúsin í veiði-
stöðunum þar í kring. — Annars
fiskafli fremur rýr og mest ísa.
„Æskan“.
Barnablað með myndum XIII. árg.
1911. Útg. Aðalbjörn Stefáns-
son og Sigurjón Jónsson.
í þessum árgangi er fjöldi af fal-
legum sögum og margar myndir (yfir
30) af ýmsu tægi, fallegar og vel
valdar handa börnum. Auk þess er
þar margs konar fróðleikur, kvæði,
gátur og skrítlur. „Æskan" er vel
þess verð, að foreldrar gefi börnum
sínum hana, og verðið er svo lágt
(kr. 1,20), að flestir geta keypt hana.
Börnin munu hafa bæði gagn og
gaman af að lesa hana.
Kr.