Lögrétta - 04.12.1912, Blaðsíða 2

228
LÖGRJETTA
cd

S 2
-M u u
+j m
'í 2
%
S ‘O
3 >
:0
>
fiS > 5
^ £ ro
°
0 ffl 3 y
H J S >
H C £
V <o
ÖjO
S -5
«
j 3
jv
h
>,
3 'O
-2 o
<u
CC c

P
o
i> o
U s *
cö
CQ
cö
PQ
>
u
vc
rt
<L>
s
’Sd
Ui
<u
:>

O
__
É3 á
o
O
§ ■§
<u
cð
■4-*
cð
Þh
3
txc
<u
CO
o
O
cð
•Q
-g
S
bÆ
O
>.
C/3
•4-»
<u
-C
u
c
cð
1 “ c
g—! Ö£
cö u
tuo
o
c
Oh
vcð
c
b/j
<D
u>
cð
C
v-
CJ
JD
O
O
tn

:Q
rt ««
2 J5
b/3
O
cð
>
CO
>u* :o
>
> cn
1895.
50 ára afmæli alþingis.
SteinolíuhæRkuniii. í „Dansk
Fiskeri Tidende" stendur, í október, þessi
smágrein:
„Hjá Skagabúum er nú að myndast sterk
hreyfing til þess að reyna að ná ódýrari
kaupum á steinolíu. Formaður fiskifjelags-
ins þar segir, að steinolía hafi hækkað þar
um io kr. tunnan síðastliðið ár, og hefur
sú hækkun í för með sjer 4—500 kr. gjalda-
hækkun yfir sumarið fyrir smærri kúttera,
eða 7—800 kr. gjaldahækkun á ári. Fyrir
Skagann nem-
ur hækkunin
alls um 50 þús.
kr. á ári. Það
er engin smá-
upphæð, sem
hjer er um að
tefla, og sjó-
mennirnir hafa
ákveðið að
komahjerfram
einhverribreyt-
ingu til batnaðar. Á fjölmennum fundi að
sjómannaheimilinu 18. septbr. síðastl. var
málið til umræðu og skorað á stjórn fjelags-
ins að leita samvinnu við útgerðar- og sjó-
mannafjelögin í Friðrikshöfn, Bangbostrand,
Sæby, Grenaa og Esbjerg um ?.ð reyna að
semja við eitthvert steinolíufjelag um lægra
verð á steinolíu. (,,vestri“).
Innkaupin i
Edinborg
auka gleði —
minka sorg.
avu
Nytsamt! Odýrf!
Jólabasarinn
hjá
*
Arna Eiríkssyni, Austnrstræti 6.
Mesta, ódýrasta og besta jólasalan á þessu ári. — Oviðjafnanlega fjöl-
breyttar, hentugar, ódýrar og góðar jóla-og nýjársgjaflr. Fádæma kynstur
af jólatrjesskraúti og jólakertum, bæði stórum og smáum. Allar vörur
verslunarinnar eru vel fallnar til jólagjafa og nauðsynlegar um hátíðarna.
Jólatrje af öllum stærðum koma með e/s „Botníu".
Falle^t! G ott!
ferindi flutt í fjelaginu »Fram« 23. nóv. p. á.
Eftir Jón ÞorlákS8on.
(Nl.)----------
Sparsemi
er náttúrlega það þjóðráðið, sem
flestir munu vilja kenna að sje ó-
brigðult til þess að halda bæjarbú-
skapnum í lagi, og beina ráðinu að
bæjarstjórninni. Það er satt að bæj-
arstjórnin getur gert dálítið í þá átt
að takmarka hækkun útgjaldanna,
sjerstaklega með því að vera á verði
gegn kröfum um ný útgjöld, eða
aukin útgjöld, sem eru þess eðlis, að
þau fyrirsjáanlega verða árleg útgjöld.
Þetta gengur misjafnlega, sem von
er til, því að ávalt berast margar
beiðnir um kauphækkanir, styrki til
hins og þessa o. s. frv., sem hver
fyrir sig nemur litlu, en draga sig
saman þegar nýjar bætast við á
hverju ári. Margt af slíku getur
verið gagnlegt fyrir einhverja, en
mjög fátt af því er nauðsynlegt fyrir
bæjarfjelagið. Þessar fjárveitingar fá
oft ótrúlega góðan byr í bstj., enda
sjá umsækjendur oft um það, að
tryggja þeim fylgi fyrirfram með því
að tala sjálfir eða láta aðra tala um
fyrir bæjarfulltrúum. íhaldsemi í
þessum efnum hef jeg lítið orðið var
við í bstj. nú síðustu árin, og síst
af hálfu borgarstjóra. Þetta var tals
vert öðruvísi í tíð Halldórs Daníels-
sonar.
Annað en þetta getur bstj. naum-
ast gert í sparnaðaráttina, því með
sparnaði get jeg ekki talið það, þótt
frestað sje frá einu ári til annars
framkvæmd nauðsynlegra mannvirkja.
Flestir útgjaldaliðirnir eru þess eðlis,
að bstj. eða einstakir bæjarfulltrúar
geta ekkert við það ráðið, hvort
þeir í framkvæmdinni verða háir eða
ekki. Framkvæmdarvald bæjarmál-
anna er í raun rjettri alt komið í
hendur borgarstjóra og annara starfs-
manna bæjarins, og þegar fram-
kvæmdarvaldið segist ekki geta int
af hendi skylduverk bæjarfjelagsins
fyrir minna en raun sýnir, þá getur
fjárveitingavaldið — bstj. — alls
ekkert við því gert. Ekki hjálpar
það t. d. að gera áætlunina um út-
gjöldin lægri, þó bstj. sýnist að
framkvæmdarvaldið eyða of miklu.
Það hefur verið reynt, og afleiðing-
in orðið eingin önnur en sú, að tekj-
urnar, sem settar eru og útvegaðar
nægilega miklar til að standast hin
áætluðu gjöld, reynast of litlar til
þess að standast útgjöldin eins og
þau verða i reyndmni, og óhjá-
kvæmileg afleiðing verður sú, að tek-
ið er lán í skarðið og jetið upp.
Slíkar „sparsemdartilraunir" af hálfu
bstj. spilla þá fjárhagnum í stað þess
að bæta hann.
Hið eina, sem getur trygt bæjar-
búum sparlega meðferð á bæjarfje,
er það, að starfsmenn bæjarins sjeu
hagsýnir, og þá einkum borgarstjór-
inn. Hagsýni eða óhagsýni, spar-
semi eða eyðslusemi borgarstjórans
skiftir svo miklu fyrir velferð bæjar-
tjelagsins, eins og fyrirkomulagið er
nú, að naumast verður nógu hátt
mat á þá eiginleika sett. Hjer er
ekki nóg að hafa góðan vilja — hann
er að sjálfsögðu til staðar hjá hverj-
um manni, sem þá stöðu skipar —
hagsýnis-hæfileikinn þarf að vera
manninum samgróinn.
Hagkvæmari skattalöggjðf,
eða breyting á tekjustofnum bæjar-
sjóðs, verður óhjákvæmileg mjög
bráðlega, ef fjáhagurinn á að kom-
ast í lag. Nokkrar vonir um lag-
færslu má byggja á því, að tekju-
afgangur af hinum sjerstöku stofn-
unum bæjarins, vatnsveitunni og gas-
stöðinni, muni í framtíðinni geta
ljett dálítið undir. Vatnsveitan gef-
ur nú þegar af sjer 15 þús. krónur
á ári umfram reksturskostnað, rent-
ur og sómasamlegar afborganir af
sínu stofnfje, og er þegar farið brúka
tekjuafgang hennar til almennra
þarfa bæjarsjóðsins, og það þrátt
fyrir það þótt ýmsir lögfræðingar
haldi því fram, að óheimilt sje sam-
kvæmt vatnsveitulögunum að nota
tekjur hennar þannig, m. ö. o. ekki
heimilt að leggja á hærri vatnsskatt
en þarfir vatnsveitunnar sjálfrar út-
heimta. Samt má ekki gera sjer
neinar gyllingar um það, að þessi
tekjuafgangur geti rjett hallann á
bæjarreikningnum fyrst um sinn, því
að t. d. áætlar fjárhagsnefndin að
1913 verði teknar 15 þús. kr. af
vatnsveitutekjum til almenr.ra þarfa,
en samt sama sem ekkert afborgað
af lánum bæjarins til almennra þarfa,
þannig að þessar 15 þús. kr. eru
samkvæmt hennar áætlun nauðsyn-
leg viðbót við aðrar tekjur til þess að-
eins að standast eyðslu ársins. Gas-
stöðin hefur hingað til ekki svarað
kostnaði, en von um að hún gjöri
það bráðlega, og þá einnig von —
eingin vissa — um tekjuafgang af
henni eftir 2—3 ár, en hinsvegar
líka fyrirsjáanleg aukning á eyðslu-
þörfinni, ef dæma má eftir undangeng-
inni reynslu, svo að sjáanlegt er, að
þó tekjuafgangur verði einnig af gas-
stöðinni, þá verður hann einnig ár-
lega að eyðslufje, ef ekki er jafn-
framt gripið til annara úrræða.
Sá gjaldstofn, sem eðlilegast virð-
ist að bera niður á til aukningar
tekjum bæjarsjóðsins, er lóðargjóldin.
Eins og menn vita, er nú goldin lj\
eyris af hverri feralin í óbygðri lóð
og 3 au. af hverri feralin hústæða,
jafnt hvort sem hver feralinin er 20 kr.
eða 50 aura virði. Það stríðir á
móti öllum skynsamlegum skatt-
gjaldsreglum, að leggja þannig jafn-
háan skatt á tvær samkynja eignir
þótt önnur sje 40 sinnum verðhærri
og arðmeiri en hin. Hjer við bæt-
ist það, að undanþegin þessu gjaldi
eru nú ýms svæði í bænum, svo
sem stór tún inni í miðjum bæ, sem
enn eru óbyggð af þeirri einu ástæðu,
að eigendur þeirra halda þeim ó-
bygðum í von um að geta ferigið
enn þá hærra verð fyrir þau seinna
en nú. Sá hluti þessara svæða, sem
ekki þarf að taka undir götur þeg-
ar þau byggjast, ætti að vera háð-
ar sömu skattareglum og aðrar ó-
bygðar lóðir. Ef lóðargjald væri
lagt á að hlutfalli við virðingaverð
allra lóða, mætti fá af þvf mikinn
tekjuauka bæjarsjóði til handa án
þess að Ióðargjaldið hækkaði á ó-
dýrustu lóðunum. Jeg fer ekki að
sinni út í það, hve miklar tekjur
mætti fá af slíku lóðargjaldi, eða
hver áhrif það mundi hafa í bænum,
enda er það nóg efni fyrir sjerstak-
an fund.
á aldarafmæli Pjeturs Guðjohnsens.
(Síðustu orð Einbúa).
Söngmenn og leikarar eru allra
manna orðsjúkastir, og það er aldrei
nema eðlilegt, því að öll þeirra lista-
verk eru eins og leiftur í lofti; þau
eiga'sjer engan aldur. Aðrir lista-
menn geta skotíð sínum málum í
æðsta dóm, framtíðardóminn; þeim
þarf ekki að standa neinn stuggur
af dagdómunum; þeirra verk lifa, þó
að þeir deyi sjálfir; en veslings söng-
mennirnir og leikararnir eiga alla
sína framtíðarfrægð undir þeim, sem
á þá sjá og heyra, því að seinni
tíðar menn hafa ekkert anrtað fyrir
sjer en dagdómana um þá. Svona
hefur þetta verið um allar aldir, og
hljómgeymirinn og kvikmyndavjelin
geta víst aldrei bætt úr þessu til
fulls.
Það var á náttmálum, kirkjan fufl
af fólki og ljós í hverju horni. Allir
horfðu í kór kirkjunnar; þar átti að
syngja; °g þar gaf á að líta. Þar
var simfón og salterium (alias har-
monium og píanó, nostra lingva
blásturharpa og slagharpa); þar voru
herrar [antea karlmenn) og fraukenar
(antea ungfrúr) og frúr og drengir.
Það átti að syngja kvæði um gamla
Guðjohnsen eftir Guðmund Vestan-
skáld undir nýju Iagi eftir Sigfús
söngskáld. Og það er skjótt frá að
segja: kvæðið var fallegt og lagið
var fallegt og hljóðfærin voru falleg
og kvenfólkið var fallegt, og ein-
söngskonan (ungfrú Anna Klemensd.
Jónssonar) hafði bæði mikil og falleg
hljóð (en oflitla einurð) — og hvað
viljið þið svo hafa það meira?—eins
og þetta sje ekki nóg.
Nú gengu konurnar í sæti sín og
krakkarnir, og hljóðfærunum var lok-
að. Karlmennirnir stóðu einir eftir
í kórnum; það voru okkar gömlu
kunningjar, seytjándijúníarnir — guð
fyrirgefi þeim ónefnið. Þeir sungu
nú gamla kirkjusöngva; þeir sungu
Requiem œternam dona eis, Dominel
Þeir sungu 0 bone Jesu, miserere
nobis. Þeir sungu Hátt jeg kalla,
hæðir fjalla, hrbpið með til drottins
halla. Var þetta líka fallegt? Það
veit jeg ekki, /en hitt veit jeg, að
það var andi og sál í því öllu saman,
í ljóðum, lögum og söng. Excelsior!
excelsior!, hugsaði jeg í leyni. Vitið
þið hvað það merkir — exselsior!
Það er galdrarún, sem fáir þekkja
hjer á þessu andlausa landi; ef ein-
hver ber hana á sjer, inst í huga
sínum, og skilur hana aldrei við sig,
þá vex hann í visku — og ónáð hjá
öllum dauðyflum, alla sína æfi, þang-
að til dauðinn tekur hann. Þegar
Jónsvíkingarnir hófu göngu sína, þá
áttu þeir þessa heillarún; svo týndu
þeir henni í fyrra og voru hálfvegis
orðnir að dauðyflum, en nú hafa þeir
fundið hana aftur; nú syngja þeir í
langbesta lagi, og aldrei hefur verið
eins gott jafnvægi milli raddanna.
Hátindur listarinnar er hærri en alt
sem hátt er, en herópið á þeirri enda-
lausu uppeftirleið, það er—excelsior!,
excelsior!
Nú snúum við okkur við í kirkj-
unni og lítum upp að organinu; þang-
að eru þau komin, nýi organleikar-
inn okkar og konan hans. Hún á
að syngja nokkur sálmalög og hann
að leika undir á organið. Sigfús
tekur sjer nú sæti við hljómborð org-
ansins — í fyrsta sinni; hann vaggar
sjer ögn í sessinum, hann rennir kát-
um augum um kirkjuna fulla af fólki
og hefur upp organsláttinn, og í því
sama bili sá jeg sýn, sem jeg segi
ykkur ekki strax; svo sá jeg ekki
meir — bara hlustaði, því að nú
heyrði jeg í fyrsta sinni hjer á landi
organsöng eins og hann á að vera.
Frú Valborg söng með organinu, stilt
og gætilega og áheyrilega. Um hana
get jeg sagt, að hún er með fullu
lffi, og það er mikið sagt, því að
hjer á ísalandi deyja flestir út af milli
tvítugs og þrítugs, þó að margir standi
uppi og fari ekki í jörðina fyr en
þeir eru komnir um eða yfir sjötugt.
Og ef þið skiljið ekki þessa visku
mína, þá er það einmitt af því, að
þið eruð skilin við og farin að standa
uppi, og það er jeg nú raunar líka,
fyrir lifandis löngu, en svo gekk jeg
aftur fyrir sjö árum, og síðan hef jeg
fylgt söngfólkinu okkar og ásótt það;
og það hafa verið fengnir margir
galdramenn til að reyna að setja mig
niður, en þeir hafa ekkert getað,
aumingjarnir, nema klifað um það í
fásinnunni, að „Einbúe have eggjert
vet á sönng". En nú er mjer orðið
rótt og nú skal jeg fara óbeðinn inn
í huliðsheimana aftur. Nú sje jeg,
að íslenskri sönglist er borgið meðan
Sigíús Einarsson er á upprjettum fót-
um. Þess vegna legst jeg aftur til
hvíldar; þið skuluð ekki verða vör
við mig framar; jeg lofa því að ganga
ekki aftur aftur, nema einhver aftri
mjer frá að liggja í friði, en það |
vona jeg að enginn geri, og því segi
jeg nú:
Vale, lector. Valete, musici.
Requiem æternam dona mihi, Dominel
Einbúi.
Á 1 00 ára afmæli
Pjeturs Guðjohnsens.
29. nóv. 1912.
Hann skildi fad himneska módurmdl,
sem modir í tónum og hljómum,
og andi hans leitaði Ijóss og trausts
hjá listanna helgidómum.
Hann fann vora Iist. Hún var fdtcek og
gleymd.
Hann fann hana göfga og prúða.
Hann leiddi' hana fram til frœgðar og vegs
og fœrði’ hana í drottningarskrúða.
Nú hefur hann glatt oss um hundrað dr
og hljóma mun nafnið hans lengi,
pvi pað er með elsku og alúð fest
við íslenskrar hörpu strengi.
G. M.
Reykjavík.
Frk. Guðrún Indriðadóttir leik-
kona hefur fengið tilboð frá íslend-
ingum vestan hafs um að koma til
Vinnipeg í vetur og leika þar Höllu
í „Fjalia-Eyvindi". Sagt, að hún
eigi að fá borgaða ferðina fram og
til baka og svo 500 dollara fyrir
leikinn. Hún ætlar að taka boðinu.
Hvenær mundi leikfjelagið hjerna
geta boðið líkt og þetta?
Jarðarför Björns Jónssonar fer
fram næstk. föstudag, 6. þ. m.
Afgreiðsla Lögrjettu flytst um
næstk. áramót niður í Miðbæinn,
verður í húsi Gunnars kaupmanns
Þorbjarnarsonar niðri, sunnan við
innganginn vestanmegin. Þórarinn
Þorláksson málari tekur þá að sjer
afgreiðslu og innheimtu blaðsins.
Fisksala í Englandi. „Mars“
hefur nýlega selt þar farm fyrir 469
pd. sterl.
»Botnia« kom til Seyðisfjarðar í
morgun.
Skautabrautin á íþróttavellinum
var opnuð síðastl. fimtudagskvöld,
28. f. m. Nú gekk mjög greiðlega
að fá ís á brautina. Fyrsta kvöldið
var hann reyndar hvergi nærri góð-
ur, en þá var í þess stað fólkinu
skemt með flugeldum. Og mjög
skemtileg var skothríðin á tvo snjó-
kastala, sem þar voru. A þá var
skotið úr 4 30 cm. fallbyssum (frá
Krup?) og var sú skothríð gífurleg
og lauk svo, að báðir kastalarnir
voru sprengdir í loft upp, svo að
snærokið stóð hálfa leið til himins.
Svo flugu þar um sólir og hala-
stjörnur, og þar voru stjörnuhröp og
djöflavjelar og margt fleira. Brautin
var Iýst af skínandi gasljósum og
fjölda af kyndlum, og var hátíða-
bragur á öllu. Síðustu dagana hefur
svellið verið ágætt og menn hafa
ekki látið kuldann fæla sig. 25 aur-
arnir hafa streymt inn í sjóð Skauta-
fjelagsins. Nú er líka bjart og heitt
herbergi þar innfrá handa mönnum
til að vera í meðan þeir binda á sig
skautana, og þar geta þeir líka keypt
sjer hressingu. Það breytist margt
í Reykjavík gömlu. Þetta var öðru-
vísi í ungdæmi mínu, þegar jeg var
að binda á mig skautana í norðan-
stormi og myrkri á tjörninni.
Reykvíkingur.
Silfurbrúðkaup áttu þau í gær