Lögrétta - 15.04.1914, Blaðsíða 2

70
L0GRJETTA
A uppdrættinum er
írland sýnt og höfuð-
skifting þess f ijóra
landshluta. Landstjórð-
ungunum er aftur skift
í greifadæmi og eru
takmörk þeirra einnig
sýnd. írland er að stærð
83,810 ferkílómetrar og
ibúatala 4V2 miljón.
Úlster er 22,189 fer*
kílóm. og fbúatala þar
nær 2 milj. og af þeim
rúm 1 milj. mótmæl-
endatrúar, en þar fyrir
utan er kaþólsk trú
ráðandi á írlandi. Það
er mótmælenda-trúar-
flokkurinn, sem rís gegn
heimastjórninni og vill
ekki gefa sig undir lög-
gjafarvald þings.sem að
meiri hluta sje skipað
af kaþólska flokknum.
Lðgrjetta kemur ðt á bverjum mið-
vUtudegi og auk þess aukabiðð vio og við,
minst 60 blðð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. jöll.
Ulster-ðeilan.
Miðlunarvegur sá, sem Asquits-
stjórnin kom fram með og lagði
fyrir þingið, til þess að koma sátt-
um á í Ulster, fjekk ekki fylgi
fhaldsflokksins. Eftir þeirri uppá-
stungu áttu hin einstöku hjeruð f
Úlster að gera sjálf út um það með
almennri atkvæðagreiðslu, hvort þau
vildu gefa sig undir yfirráð írska
þingsins væntanlega, eða vera, eins
og áður, háð löggjafarvaldi parla-
mentsins í Lundúnum og senda full-
trúa sína þangað. Þetta bráðabirgða-
ákvæði átti að standa fyrst um sinn
f 6 ár, en á því tímabili fara fram
kosningar, og skyldi svo sú stjórn,
sem eftir þær kosningar tæki við
völdum, greiða úr málinu eins og
best þætti henta. Aðalforingi íra,
Redmond, hafði gengið að þessum
kostum. En foringjar ílialdsmanna
vildu ekkert annað þýðast en að
þing yrði rofið út af þessu máli, og
sagt er, að konungur hafi lagt að
Asquit, að gera þetta, en hann hafi
svarað, að konungurinn yrði þá sjálf-
ur að taka að sjer ábyrgðina á því.
Deilan um þetta í þinginu var afar-
hörð, og Bonar Law bar upp van-
traustsyfirlýsingu til stjórnarinnar, er
þó var feld með miklum atkvæða-
mun.
Meðal þeirra, sem til máls tóku í
enska þinginu með stjórninni, er sjer-
staklega getið eins af írsku þing-
mönnunum, sem Devlín heitir. Hann
sagði, að þingið skyldi ekki taka
hótanir um borgarastríð í Ulster al-
varlega, allur gauragangurinn þar
væri ekki annað en fjas og látalæti.
Því færi svo fjarri, að stjórnin hefði
verið hörð í horn að taka gegn
Ulster-hreyfingunni, að hún hefði,
þvert á móti, tekið altof mikið til-
lit til hennar.
Að þessu loknu fór sir Edw. Car-
son til Ulster til þess að koma
skipulagi á herinn, sem Ulsterbúar
hafa þar vígbúinn, og var þá mikið
um ráðagerðir og búist við fullkom-
inni uppreisn. Stjórnin sendi her-
skip vestur þangað og á þeim einnig
landher, og hermálaráðherrann, Seely,
gaf út opinbera tilkynningu um, að
ráðstafanir hefðu verið gerðar til
þess að Iáta herinn styðja lögreglu-
valdið þar vestra til þess að halda
uppi ró og reglu. Fregnir hafa kom-
ið um, að fjöldi af foringjum stjórn-
arhersins í írlandi hafi beðist lausn-
ar, til þess að þurfa ekki að bera
vopn á Ulstermenn, ef til kæmi, en
hermálastjórnin enska hefur borið þetta
til baka og segir, að þar sje aðeins
um fáa að ræða. Af sfðustu útlend*
um blöðum er svo að sjá, sem hik
hafi komið á þá Carson og aðra
helstu foringja uppreisnarmanna í
Ulster, er þeir sáu, hve fast stjórnin
tók í málið og að hún mundi ætla
að láta til skarar skríða og beita
valdi til að skakka leikinn. Það lá
við að upp úr logaði þá og þegar,
og að bráðabirgðastjórn yrði skipuð
af Ulstermönnum, en sagt, að þeir
Redmond og Carson gerðu hvor í
sínu lagi alt til þess að varna því
að til spellvirkja kæmi.
Þessi deila er einkennnileg að því
leyti, að því er haldið fram af for-
ingjum íhaldsmanna, að Ulsterbúar
sjeu að verja einingu rfkisins gegn
stjórninni og hervaldi sjálfs ríkisins.
teir telja það óhæfu, að hervaldi
ríkisins sje beitt til þess að kúga þá,
sem vilji verjast sundrungu þess. En
nýlega hjelt Churchill ráðherra mikla
ræðu um þetta mál í Bradford og er
sagt, að sú ræða hafi haft allmikil
áhrif á marga í flokki stjórnarand-
stæðinga. Hann sagði, að það gæti
haft ófyrirsjálegar afleiðingar, ef
stefna stjórnarinnar í írska málinu
strandaði á Ulster-deilunni. Ef það
kæmi upp, að lítill minni hluti í
neðri málstofunni gæti í sambandi
við lávarðana skipað fyrir um, hver
lög ættu að komast í gildi og hver
ekki, þá mætti búast við, að alt,
sem til væri af frjálslyndi í Englandi
og Skotlandi, risi upp gegn því, og
sú bylgja gæti orðið svo sterk, að
hún skolaði fleiru burt en efri mál-
stofunni.
Her Ulstermanna er talinn i io
þús. og er í 65 deildum. Alt er
þetta fótgöngulið, en stórskotalið og
riddaralið vantar gersamlega. En
Ulstermenn segja, að ekki hafi
Bandamenn í Norður-Ameríku verið
betur búnir, þegar þeir hafi gripið
til vopna gegn Englendingum 1775.
Yfir höfuð gera meðhaldsmenn Ulst-
erbúa mikið að því, að jafna þeim
saman við Bandamenn f frelsistríðinu.
En munurinn er þó sá, að Banda-
menn börðust fyrir skilnaði frá Eng-
landi, en hinir vilja berjast til þess
að verða ekki skildir frá Englandi.
Og því hljómar líka hástöfum frá
íhaldsflokknum: Hvernig getur ensk
stjórn skipað enskum hermönnum að
skjóta Ulsterbúa niður fyrir þær
sakir, að þeir vilja ekki skiljast frá
Englaudi? Og þetta hefur náð eyr-
um margra. Asquit segir aftur á
móti, að hjer sje ekki að ræða neinn
skilnað frá Englandi. Rfkiseiningin
veikist ekki vitund, þótt látið sje
eftir gömlum og sanngjörnum kröf-
um frá írlandi um sjálfstjórn. Og
ef mótmælendatrúarmenn í Ulster
vilji halda sjer utan við valdsvið
heimastjórnarlaganna írsku, þá hafi
nú stjórnin opnað þeim veg til þess.
Vjlji stjórnin engu hlýta af því, sem
í boði sje, þá verði stjórnin að uota
vald sitt til þess að kúga þá til
hlýðni.
íeikur i lanðhelgi
22. og 23. mars 1914.
MÞað hetur verið logið skemri Ieið
en frá Gyðingalandi og upp að
Galtalæk", sagði kerling nokkur, er
þótti freistingarsagan ótróleg.
Þannig hefur það reynst með
ýmsar sögur hjeðan úr Vestmanna-
eyjum. Til þess í eitt skifti að
koma í veg fyrir eiria lygasögu, ætla
jeg sem sjónarvottur að skýra frá
eftirfylgjandi:
Sunnudaginn 22. mars sást það,
eins og oftar hjeðan úr landi, að
botnvörpungar voru tíu að veiðum í
landhelgi, einkum með „söndunum*,
fór því annar hreppstjórinn, kl.
rúml. 3 e. h., út með tveimur bif-
bátum og 24 röskum mönnum, til
þess, eftir fyrirmælum sýslumanns, —
sem lætur sjer ant um vörn landhelg-
innar, — að gæta að skípum þeim,
er næst voru landi, nöfnum þeirra,
einkennisstöfum og hvort þau væru
að veiðum í landhelgi, og að taka
brotlegt skip, ef unt væri, og færa
þau til hafnar, og skipstjóra þess
tyrir lögreglurjett.
Bátarnir stefndu fyrst inn fyrir
Sker, því eitt botnvörpuskip virtist
vera að draga upp vörpu sína á
h. u. b. 25 faðma dýpi fram af Ön-
undarstöðum; en þegar þangað kom,
var skipið komið til fullrar ferðar
vestur eftir. Var því breytt stefnu
og haldið austur eftir, og svo til
norðausturs af Elliðaey, því þar voru
ekki færri en 10—12 botnvörpuskip
að veiðum í landhelgi á 12—35
faðma dýpi. Var svo stefnt á 2
vestustu skipin, sem næst voru landi,
bæði með vörpustrengi úti á bakborða,
mjög nærri hvort öðru. Annað skip-
ið var þýskt, H. C. 2 Burgemeister
Mönkerberg. Hitt virtist vera Frakk-
neskt, en tala þess, einkennisbók-
stafir og nafnið var hulið.
Bátarnir lögðu þegar að þýska
skipinu, sinn við hvort borð, og 18
menn úr þeim hlupu í einni svipan
upp í það, og höfðu með sjer eina
skammbyssu og tvo „afturhlaðninga",
en bátarnir lögðu svo frá því.
Klukkan var þá rúmlega 4 e. h.
Hreppstjórinn fór þegar með nokkra
sinna manna, þar á meðal 3 ensku-
mælandi, upp á stjórnpallinn og sagði
skipstjóra, að hann væri staðinn þar
að lögbroti, með því, að hann væri
að fiska í landhelgi, skipaði honum
að stöðva skipið og draga inn vörp-
una. Skipstjórinn hlýddi því seint
og sígandi, en slepti öllum fiskinum
úr henni undir borði, varla minna
en 3—4 hundruðum af þorski, ufsa
og ýsu. Því næst skipaði hrepp-
stjórinn að færa skipið þegar til
hafnar í Vestmannaeyjum og svara
þar fyrir brot sitt. Skipstjóri þver-
neitaði því og kvaðst ekki skyldur
að hlýða öðrum f því efni en her-
skipinu („Islands Falk“).
Svo vildi til að skipstjóri og stýri-
maður gátu komið 2—3 Eyjamönn-
um út úr stýrishúsinu, og vildu loka
því að sjer, en af því það gekk ekki
alveg hávaðalaust, brutu einir 2
þjóðverjar 2 glugga á stýrishúsinu
utan frá, og ætiuðu þar inn til við-
bótar. Skipið fór undir eins til
ferðar og stefndi til hafs eða suð-
austurs. Hreppstjórinn rjeðst þegar
til inngöngu í stýrishúsið og ítrek-
aði skipun sínn: að fara til Vest-
mannaeyja, en skipstjóri rjeðst þá
á hann og tók allfast um háls
(barka) honum. Hreppstjórinn gat
gat nokkuð linað á því taki, og
einn af hans mönnum kom honum
þegar til aðstoðar. Rjett á eftir
komst hann inn í stýrishúsið og
hratt stýrimanninum frá stýrinu og
ljet tvo menn gæta hans, en tók
sjalfur stjórn og stefndi til Eyja.
Skipstjóri rjeðist þá á hann að nýju,
til þess að koma honum frá stýrinu
og út úr stýrishúsinu, en hreppstjór-
inn kom honum þegar undir, og
ætlaði að láta binda hann, ef hann
ekki sefaðist. Þegar svo var komið,
var vjelin stöðvuð og skipstjóri og
vjelameistari neituðu að láta hana
ganga með skipið til Eyja. — Með-
an á þessu gekk í Stýrishúsinu,
sóttu skipverjar upp á stjórnpallinn
af þilfarinum, — nokkrir þeirra með
hnífa — jafnvel eftir skipun skip-
stjórans, og einn þeirra skemdi Eyja-
mann lítilsháttar með hnffi, Skip-
verjar byrjuðu að láta vjelina spúa
heitu vatni á Eyjamenn þá, sem
voru uppi á stjórnpallinum, en því
varð afstýrt með því, að sýna þeim
skammbyssu og hleypa af einu skoti,
og tjá þeim afleiðingar af háttalagi
þeirra, ef áfram væri haldið, eins og
sakir stæðu. Einn skipverja þeirra,
er á þilfari voru, miðaði byssu sinni
á hreppstjórann, þegar hann kom út
úr stýrishúsinu, en hinn krepti hnef-
ann á móti og benti með hinni
hendinni, hvar hann skyldi miða á,
en lengra komst sá leikur ekki.
jaiai.auit þvf, sem nú er greint, v>>
slripstjóra og öðrum skipverjum tj.-ð
um allar kringumstæður þeirra, bent
á ýmsar afleiðingar af háttalagi þeirra
og óhlýðni. Meðan á þessu stóð,
drógu skipverjar fl-tgg og körfu í
halfa stöng, en Eyjamenn drógu
það nokkru seinna niður. Rjett á
eftir fór frakkneska skipið, sem áður
er getið, fram með skipshliðinni, og
virtust Frakkar líta hýru auga til
þýsku kunningjanna, en nafn og
einkennistölu skips síns höfðu þeir
málað og breitt yfir, svo leiðara væri
að þakka opinberlega og greinilega
lyrir þá hjalp og hluttekningu I Eftir
þetta komst kyrð á, en alt gekk í
sama þófinu með þrjósku skipstjór-
ans og vjelstjórans.
Með því að Eyjamenn voru ekki
færir um að stjórna vjelinni, — og
jafnvel til að kömast hjá áverkum, —
var ekki gengið að því, að binda
skipstjóra og aðra þá, er sýndu mót-
þróa. Þá rjeði hreppstjórinn það af,
þegar kl. var nokkuð gengin 7, að
senda annan bátinn með þremur
mönnum heim, til þess að sækja
sýslumann. Um nóttina, kl. nálægt
IO, kom hann með túlk með sjer út
í skipuð, sem þá var rúma hálfa
mílu í norðaustur af Elliðaey, en
þegar skipið var tekið, var það um
V4 mílu frá sandinum fram af Sanda-
bæjunum, kl. nalægt 4V4 e. h. —
Þegar sýslumaður var kominn, byrj-
aði orðaþófið við hann af nýju, og
hjelst til kl. 1 um nóttina, að botn-
vörpungurinn drattaðist á stað til
Lyja. og lagðist hjer á Víkina kl.
um 3. Sýslumaður var þá sóttur út
í skipið, en hann setti hafnsögu-
manninn og mann með honum til
þess að halda vörð á skipinu.
Kl. 12 um nóttina ljett sýslumað-
ur báða bifbátana fara í land með
fólkið (þ. e. Eyjamenn), en var sjálfur
eftir með túlkinn.
Um morguninn var skipstjóri
fluttur í land. Eftir allmikla þrætu
var hann dæmdur í 1,350 kr. sekt
og veiðarfæri og afli gert upptækt
Meðan skipið lá hjer, fleygðu skip-
verjar nokkru af fiski, sem var á
þilfarinu, < sjóinn. Aflann fjekk skip
stjóri keyptan eftir virðingu, og
veiðarfærin keypti hann, eftir að þau
höfðu verið seld < landi á opinberu
uppboði.
Svo fór urn sjóferð þá.
Vestmannneyjum, 28. mars 1914.
Sjónarvoítur á leiksvidinu.
Jarðræktarfjelag Rvíkur
»
Síðastliðinn laugardag var hald-
inn aðalfundur í Jarðræktarfjelagi
Reykjavíkur. Fjelagsmenn eru 61.
Margir þeirra hafa ekkert land til
að vinna á og sumir eru búnir að
koma öllu sinu landi í góða rækt.
27 fjelagsmenn höfðu árið 1912
unnið hálft þriðja þúsund dags-
verk.
Auk venjulegra fjelagsmála kornu
fram tvö nýinæli á fundinum.
Var annað þeirra þess efnis að
nauðsynlegt væri að friða lönd
bæjarmanna fyrir hinum sívaxandi
ágangi sauðfjár hjer í bænuni, og
varð niðurstaðan sú, að fjelags-
stjórninni var falið að snúa sjer
með málið til nefndar þeirrar inn-
an bæjarstjórnarinnar, sem fjallar
um væntanlegar breytingar á lög-
reglusamþykt bæjarins. Er tilætl-
unin sú, að sauðfjáreigendur i bæn-
um verði framvegis gert að skyldu
að gæta sauðfjár síns á sama hátt
og mönnum er nú skylt Jað sjá
um hesta sína, og ábyrgjast að
það geri ekki usla í annara lönd-
um, að viðlögðum sektum. Taldi
fundurinn nauðsynlegt að lönd
bæjarmanna væru friðuð alt árið
fyrir sauðfjenu til þess að gera
þeim, sem vilja, kleyft að stunda
bjer trjárækt og blómrækt kringum
hús sin, sem ekki er aðeins til
unaðs og skemtunar fyrir þá, sem
við það fást, heldur og til stór-
prýði fyrir bæinn í heild sinni,
auk þess sem það er mjög þýðing-
armikið fyrir skógræktarmálið að
æskulýður bæjarins geti alist upp
við trjárækt í heimahúsum.
Hitt nýmælið, sem á góma bar
á fundinum, var um mótorherti og
ðrar líkar jarðvinsluvjelar.
Eftir nokkrar umræður urðu
þær lyktir á því máli, að tími þótti
vera kominn til að Ieita sem ýtar-
legastra upplýsinga um þessi ný-
tískuverkfæri í jarðræktinni. Færi
svo að ráðlegt þætti að fá einhver
slík verkfæri hingað til lands, Ijetu
ýmsir fundarmenn í ljósi, að þeir
væru því meðmæltir að Qelagið
verði alt að 1000 kr. til slíkra fram-
kvæmda, með því að einstökum
mönnum væri það ofvaxið, en
nauðsyn mikil á því að málinu
væri sint.
Stjórn fjelagsins endurkosin:
Einar Helgason, Eggert Briem,
Pjetur Hjaltested. Endurskoðend-
ur sömuleiðis endurkosnir, þeir
Jón Jensson og Sighvatur Bjarna-
son.
Mælingamaður jarðabóta, út-
nefndur af bæjarstjórn samkvæmt
tillögu Búnaðarsambands Kjalar-
nesþings, Gisli Þorbjarnarson.
Vjelbátur jerst.
5 menn drukna.
Á skírdagsmorgun kl. 9 fór vjel-
bátur Teits Jónssonar i Borgar-
nesi hjeðan úr Reykjavik áleiðis
heim. Var Teitur sjálfur for-
maður, en auk hans voru á bátn-
um sonur hans og dóttir, Jón og
Þórunn. Þar var og Andrjes
Gilsson, hjeðan úr bænum, og
stúlka frá Lækjarkoti í Borgar-
hreppi. Til bátsins sást frá Borg-
arnesi kl. IV2, og átti hann þá
eftir um kl.t. ferð heim. En
hann kom ekki fram, og hefur
farist með öllum, sem á voru.
Lík stúlkunnar frá Lækjarkoti
fanst daginn eftir rekið hjá Höfn
í Melasveit. Orsökin til slyssins
er óþekt.
Teitur Jónsson lætur eftir sig
ekkju og 3 börn. Er ein dóttir
hans gift i Borgarnesi, önnur í
bernsku, og sonur hans er hjer
á verslunarskólanum.
Stjórnarskifti í ítalíu eru ný-
farin fram og heitir sá Salandra,
sem myndað hefur hið nýja ráða-
neyti.
Norskar sardínur. Nýlega er
kveðinn upp dómur í Englandi f
máli, sem franskar og norskar sar-
dfnursalar hafa átt þar í og reis út
af þvf, að Frakkar vildu fá fram
bann gegn þvf, að Norðmenn seldu
sardfnur sfnar f Englandi undir því
nafni, með því að þeir sögðu, að
sardínur þeirra væru annað en sfnar
sardínur, sem væru eldri og ætti því
rjett á nafninu. Frakkarnir hafa
unnið málið, og er sagt að mála-
reksturinn í þessu máli og öðru
lfku, sem áður fjell dómur í, hafi
kostað norsku niðursuðuverksmiðj-
urnar 250 þús. kr. En norsku verk-
smiðjueigendurnir kvað ætla að á-
frýja dóminum.
Maxim Gorki rithöfundur, sem
talinn var nýiega dauða nær af
brjóstveiki, er nú sagður hafa náð
sjer aftur að heilsu að miklu Ieyti.
En þá hefur ríkismalaflutningsmaður-
inn í St. Pjetursborg tekið upp gam-
alt mál, sem höfðað var móti Gorki
1908 fyrir guðlast í skáldsögu, sem
þá kom út eftir hann og heitir
„Móðir". Verði hann dæmdur f
þessu máli, er hegningin Sfberfuvist,
en það er í þessu tilfelli talið sama
sem dauðadómur, þvf Gorki geti
ekki þolað loftið þar til langframa.
Frá Búlgarín. Þar hefur nú
verið tekið upp aftur ákærumálið
gegn ráðherrunum, sem voru við
völd 1903—8 og sakaðir eru um að
hafa fyrir eigin hagsmuna sakir bak-
að ríkinu tjón og brotið stjórnar-
skrá þess Akæruritið kvað vera
700 folíósíður og kæruatriðin f 40
liðum, en 600 vitni nefnd, re leiða
þurfi í málinu. Flestum er kæruat-
riðunum beint gegn þeim Savov og
Ghenatiev.
DAMER, som sender denne An-
nonse til „Klædefabr. Kontoret“, Kö-
benhavn S., faar frit tilsendt 4 mtr.
125 ct. b. sort, mörkblaa, marine-
blaa, brnn el. grön finulds Klæde
til en flot Dragt for 10 Kr.