Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 02.09.1914, Blaðsíða 1

Lögrétta - 02.09.1914, Blaðsíða 1
AfgreiÖslu- og innheimtum.: ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON, Veltusundi i. Talsími 359. LÖGRJETTA Ritstjóri: ÞORST. GÍSLASON, Þingholtsstræti 17. Talsími 178. Nr. 44. Reykjavík, 2. sept. 1914. IX. árg. Úr stridinu. Lögr. hefur áöur sýnt myndir af yfirhershöföingjum ÞjóíSverja og Rússa. Hjer koma nú herforingjar frá hinum ófriðarlöndunum. Fyrst yfirforingi flota Breta og Frakka í Englandshafi, eöa Norðursjónum, Jellico aðmíráll. — Þar næst yfirherforingi Frakka, Joffre. — Þá er yfirhershöfðinginn í landher Breta, John French. Ilann er kunnur frá Búastríðinu, því honum er þakkað Jellico aðmíráll. Joffre. John French. Stóraðmíráll von Tirpitz. það, að Cronje Búahershöfðingi komst á vald Breta og varð fangi þeirra. 1907 varð J. French aðaleftirlitsmaður hersins í Englandi, en sagði nýlega af sjer út af missættinni, sem varð milli stjórnar og hers í Ulsterdeilunni. En nú er hann tekinn við yfirstjórn landhersins. Hann er 62 ára. — Næstur er flotamálaráðherra Þjóðverja, Stóraðmíráll von Tirpitz. Hann hefur nú gegnt þessu embætti í 16 ár, og það er að miklu leyti hans verk, hve flotinn hefur verið aukinn mikið á þessu tímabili. Áður hafði hann lengi umsjón með tundurbátum flotans. Hann er 65 ára gamall. Bækur, innlendar og erlendar, pappir og alls konar ritföng kaupa allir i Bókauerslun Siyiíisar Eymundssonar. Lrus Fjeldsted, Y firr jettarmálaf ærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 síöd. Oerlarannsdknarstola íisla GuDmundssonar LÆKJARGÖTU 14 B (uppi á lofti) er venjulega opin n—3 virka daga. „Skfili lógef ferst. Rekst i tunduÉfl uið fnoland. 4 menn farast, 3 meiDast. 13 bjargast. Þetta hörmulega slys varð síðastl. fimtudag, 27. f. m., og var símað hingað þá um kvöldið. Skipið var á heimleið frá Hull og hafði selt afla sinn þar, en slysið varð á móts við Newcastle, 35 enskar mílur austur undan mynni Tynefljótsins. Önnur fregn sagði, að þennan sama dag hefðu 5 skip rekist á tundurdufl á þessum sömu stöðvum og sokkið, og er líklega „Skúli fógeti“ einn í þeirri tölu. Mennirnir, sem fórust, voru þessir, allir hjeðan úr bænum: Jón Jónsson frá Oddgeirsbæ, ó- kvæntur; Jón Kr. Jónsson, einnig ókvæntur; Þorvaldur Sigurðsson frá Blómstur- völlum, lætur eftir sig konu og börn; Þorkell Guðmundsson, ókvæntur. Ekki hefur frjetst, hve mikil brögð sjeu að meiðslunum á þremur af mönnunum, sem af komust. En L. Zöllner konsúll í Newcastle tók á móti skipbrotsmönnunum og greiðir fyrir þeim ytra. Skipstjóri á „Skúla fógeta" var nú Kristján Kristjánsson, en hafði verið það að eins stuttan tíma. Áður hafði Halldór Þorsteinsson haft skipstjórn- ina, og var hann einn af eigendum skipsins. Það var smiðað eftir hans fyrirsögn i Selby á Englandi 1911 og kom hann hingað með það nýsmíð- að þá í árslokin. Síðan hafði hann á hendi skipstjórnina þangað til í júlí- byrjun í sumar. Skipið var talið með bestu botnvörpuskipunum hjer, og Halldór aflaði oft vel á því. Hlutafjelagið „Alliance“ var eig- andi skipsins og hefur það við þetta slys orðið fyrir miklu tjóni, um 200 þús. kr., því vátryggingarsjóðir borga ekki, er svona stendur á. Hlut- hafar í „Alliance“-fjelaginu eru þeir Gunnar Gunnarsson kaupm., Magnús Magnússon kennari og skipstjórarnir Jón Ólafsson, Jón Sigurðsson og Hal- dór og Kolbeinn Þorsteinssynir. „Jón forseti“ er nú eign þessa fjelags, og nýtt botnvörpuskip er í smíðum ytra, sem sumir af hluthöfum „Alliance“- fjelagsins eru eigendur að. LANDSTJÓRAFRú INDLANDS, lady Harding, er nýlega dáin í Lund- únum, kom heim þangað til lækninga síðastl. vor frá Indlandi. Hún hafði verið mjög vinsæl orðin i Indlandi fyrir líknarstarfsemi, en eins og menn muna, var tekið á móti þeirn hjónun- um þar með tundurvjelakasti í Delfi, er þau komu þangað seint á ári 1912. Yfirlit. II. Upphaf Evrópustríðsins. Stjórnir og þjóðhöfðingjar allra þeirra ríkja, sem út í ófriðinn eru komin, hafa hátíðlega lýst yfir því, að ekki sje stríðið sjer að kenna; þau vilji halda frið, en sjeu neydd út í stríð. Fullyrðingar um þetta frá því ríkinu, sem ófriðinn hóf, Austurríki, eru prentaðar hjer á undan. I Serbíu var þingið kvatt saman undir eins og ófriðarboðið kom. Alexander prins sagði, er hann setti þingið, að Serba- stjórn liefði gert alt, sem sórni lands- ins leyfði, til þess að forðast stríð; hún bæri því enga ábyrgð á því, að út í það væri komið. En svo bætir hann við og leggur áherslu á það, að hið stóra Rússland og þess göfugi stjórnandi, Nikulás keisari, hafi með nákvæmri athygli og velvilja til Ser- bíu athugað málavextina í deilu þeirri, sem Austurríki hafi reist á hendur henni, og hefði fullvissað um, að hann ljeti Serbíu ekki eina. Einnig gat hann skýrt frá, að Frakkland og England væru þeim megin, því þing- ið var ekki sett fyr en 6. ágúst. Það er ekki auðvelt um það að dæma, hverjum ófriðurinn sje að kenna, er hver ber af sjer og þykist færa góð rök fyrir því, að sökin sje hjá öðrum. En það er Austurríki, sem ófriðinn byrjar. Um það þarf ekki að deila. Það kom beint fram í Aust- urríkskum blöðum, að þau ætluðust til stríðs við Serbíu. Þess vegna var öllu flýtt svo mjög. En þau munu hafa ætlast til, að erkihertogamorðið gerði það að verkum, að Austurríki yrði leyft að dusta Serbíu til án þess að aðrir skærust í leikinn. I rússnesk- um blöðum kváðu þær raddir undir eins við, að það horfði ekki hlutlaust á, ef Serbía yrði fyrir hernaði frá Austurríki. Og i þýskum blöðum kváðu við þær raddir á móti, að ef Rússar færu á stað, þá væri Þjóðverj- um að mæta. Rússneska blaðið „Novoje Vrem- ja“ sagði um horfurnar, er ófriður- inn var í byrjun: „Austurríki-Ung- verjaland dirfist ekki eitt út af fyrir sig að rjúfa friðinn. Eitt orð frá þýska keisaranum er nægilegt til að stöðva það. Keisarinn veit, að Rúss- land er neytt til að veita Serbíu her- hjálp. Árás Austurríkis á Serbíu þýð- ir stríð við Rússland. Stríð milli Austurríkis og Rússlands knýr Þýskaland fram, og stríð milli Rúss- lands og Þýskalands dregur Frakk- land inn í ófriðinn og jafnvel Eng- land líka. .Ábyrgðin á því, að ekki komi til þessa, hvilir á Þýskalandi og stjórnanda þess.“ Þýska blaðið „Vossiche Zeitung“ sagði, að úti væri um friðarhorfurnar i Evrópu, ef þriðja veldi gripi fram í stríðið milli Austurríkis og Serbíu. þýska stjórnin hafi fyrirfram tekið fyrir allan efa um það, að Þýskaland væri tafarlaust til þess búið að ganga í lið með Austurríki, ef þriðja ríkið gripi fram í viðureign þess við Ser- bíu. Stríðið sje óhjákvæmilegt, ef Rússland og bandamenn þess taki málstað Serbiu gegn Austurríki. Aðalmálgagn þýsku stjórnarinnar, „Norddeutsche Allgemeine Zeitung", sagði, að kröfur Austurrikis gegn Serbíu væru fyllilega rjettmætar. Hlutdeild serbneskra manna í erki- hertogamorðinu og samsæri gegn austurríkska keisaraveldinu sje sýnd og sönnuð, þar á meðal manna í opin- berri þjónustu. Kveður blaðið óhjá- kvæmilegt, að Austurriki verði að fá að gera upp við Serbíu slikar sakir og væntir, að stjórnir stórveldanna láti ekki út af þeirri sakauppgerð kvikna vandræði, sem fái mjög víð- tæk áhrif. Þegar hreyfingar fóru að gerast í her Rússa þeim megin, sem að Aust- urriki vissi, og likindi voru til að þeir ætluðu að grípa inn í viðureign Aust- urríkis og Serbíu, spurðist stjórn Þjóðverja fyrir líjá stjórninni í St. Pjetursborg um fyrirætlanir Rússa cg krafðist ákveðins svars innan 24 kl.tíma. Um þetta segir þýska blaðið „Deutsche Tageszeitung", að það hafi verið með öllu óhjákvæmilegt, eigi að eins til tryggingar þýskum hags- munum, heldur og til verndar þjóð- inni. Þjóðverjum verði að vera það fullkomlega ljóst, hvað Rússar ætli sjer. Það hafi verið skylda þýsku stjórnarinnar að spyrjast fyrir um þetta í allri vinsemd, en jafnframt með fullri festu að heimta skýrt svar frá Rússlands hálfu. Ef Rússar geti svarað svo, að hernaðarútbúnaður þeirra sje ekki til annars gerður en að bæla niður uppreisn í Suður-Rúss- landi og þeir jafnframt vilji gefa yfirlýsingu um, að þeir ætli að láta afskiftalaust stríðið milli Austurríkis og Serbíu, þá geti öll Norðurálfan verið róleg. En geti Rússastjórn ekki eða vilji hún ekki gefa þá yfirlýs- ingu, þá verði Þjóðverjar líka að kalla her sinn saman. Og þeir sjeu þá ekki einungis neyddir til að kalla saman herinn á austurtakmörkum ríkisins, heldur allan þýska herinn. Því þótt opinberlega hafi verið neit- að, að hersamblástur ætti sjer stað í Frakklandi, þá sje það ekki satt. Þar sje nú í ákafa verið aö draga herinn saman. Þess vegna megi búast við, að þýska stjórnin geri nú sams konar fyrirspurn til Frakka og hún hafi þegar gert til Rússa. Og blaðið kveðst ekki efast um, hver svörin verði þar. Þjóðverjar verði að vera við öllu búnir. Ekki sje annað sjáan- legt, en að stríð sje fyrir höndum. En sökina fyrir friðarslitin leggur það á Rússland. Annað þýskt blað segir: „Það er ljóst, hvað Rússar ætla sjer, enda hef- ur það lengi kveðið við í stórslav- nesku hreyfingunni, að til þess að vinna Konstantínópel yrðu Rússar að ganga yfir rústir Berlínar og Vín- ar. En það er úti um sjálfstæðið á Balkanskaganum, það er úti um Rú- meníu, ef Rússar sigra Austurriki. Fyr eða síðar svelgir þá Rússland okkur alla. Það er þá úti um önnur stórveldi í Norðurálfunni. Þau verða þá öll háð Rússlandi. Og bretska veldið fær þá líka að kenna á því Þá er vegurinn þangað opinn. Fyrsti áfanginn í áætlun Rússa er þá farinn. En sá næsti byrjar bráðlega.“ Franska blaðið „Le Matin“ vildi skella skuldinni á Þjóðverja, þar sem stjórn þeirra hefði ekki stöðvað Aust- urríkismenn . „Þjóðverjar hafa ekki viljað það,“ segir franska blaðið, „og liafa þannig skilið sig frá öðrum Ev- rópuríkjum. Enginn trúir þvi, að orð þýsku stjórnarinnar megi sín svo lit- ils í Wien, að hún hefði ekki getað stöðvað ófriðinn, ef hún hefði viljað. En hún hefur tungurnar tvær, eins og sjá má á undirtektum hennar undir sáttaumleitanir ensku stjórnarinnar.“ 27. júlí skýrði utanríkisráðherra Breta, Edw. Grey, frá því i neðri mál- stofu þingsins, að hann hefði gefið ensku sendiherrunum í París, Berlín og Róm skipun um að spyrjast fyr- ir um það hjá stjórnarvöldunum í þessum höfuðbprgum, hvort þau sjeu því samþykk, að sendiherrar þeirra í Lundúnum komi á fund með honum til þess að reyna að leysa úr hinum yfirstandandi vandræðum. EinnÍg hafi það verið lagt fyrir ensku sendi- herrana, að skjóta því til áður- nefndra stjórnarvalda, hvort þau vildu ekki láta sendiherra sína í Wien, St. Pjetursborg og Belgrad tilkynna stjórnarvöldunum þar, að stungið hefði verið upp á þessu fundarhaldi í I.undúnum og hvetja þær jafnframt til að hætta öllum ófriðarviðbúnaði þangað til sýnt væri, hvað á þessum fundi gerðist. Frakkar og ítalir tóku vel þessum sáttaumleitunum, en Þjóðverjar eyddu því, að nokkuð yrði úr þeim. Um afstöðu Breta til ófriðar milli Þjóðverja og Frakka sagði „Times“ meðan á viðbúnaðinum stóð, að svo framarlega sem Þjóðverjar biðu út her gegn Frökkum, þá væri Bretum ljóst, hvað skyldan biði, þeir yrðu undir eins að vera við því búnir, að koma Frökkum til hjálpar. Það væri eigi einasta skylda við vini og banda- menn, heldur lika nauðsynleg sjáífs- vörn. Ef bandamenn Breta yrðu und- ir, þá væri veldi Bretlands út á við i voða og tvísýnt um þjóðarframtíð þeirra. Sigurvegararnir mundu verða heimtufrekir og óseðjandi, og það koma fram gegn Bretum á þann hátt, að þeim yrði það óþolandi. Þeir gætu ekki setið hjá; bæði þjóðarheiður þeirra og hagsmunir ríkisins heimt- uðu hitt. Ef þeir sýndu nú hik á sjer og tvískinnungshátt, þá gæti engin þjóð treyst þeim framar. „Við skul- um eins og áður vinna fyrir friðinn, en sú stund er þegar komin, að við neyðumst til að búast í stríð. Dauð- ans engill fer yfir löndin. Við finnum svo að segja þytinn frá vængjum hans. Má vera, að hann stefni fram hjá okkur. En ef sverð hans hittir bandamenn okkar, þá verðum við að borga okkar hluta af skattinum til hans án möglunar.“ Þýska jafnaðarmannablaðið „Vor- warts“ birti ávarp frá flokksstjórn jafnaðarmanna, er mótmælti stríði með kröftugum orðum. Þeir segast fordæma Stórserba-æsingarnar, en samt mótmæla með áherslu aðferð Austurríkisstjórnar, og telja kröfur hennar gegn Serbíu ósæmilegar og engin dæmi til þess, að aðrir eins kostir hafi verið settir sjálfstæðu ríki. „Hinn fjelagsbundni þýski öreiga- lýður,“ segir i ávarpinu, „sendir í als mannkynsins og menningarinnar nafni logandi mótmæli gegn þessu glæpsamlega æsingastríði. - Hann heimtar með valdi af hinni þýsku stjórn, að hún neiti áhrifa sinna hjá stjórn Austurríkis til þess að halda uppi friðnum, og að hún, ef eigi reyn- ist hægt að stöðva hinn svíviröilega ófrið, haldi sjer frá allri hluttöku i honum. Það má ekki eyða einum dropa af þýsku blóði til þess að full- nægja stórmenskuóráði hinna aust- urrísku valdhafa. — Fjelagsbræður! Vjer skorum á yður að sýna nú á múgafundum friðarvilja hins fjelags- bundna öreigalýðs. Nú eru alvarlegir tímar, alvarlegri en nokkurntíma áð- ur á hinum síðastliðnu áratugum. Hættan er mikil, heimsstríðið vofir yfir. Ráðandi stjettirnar, sem á frið- artímum múlbinda ykkur, nota sjer ykkur og fyrirlíta ykkur, ætla nú að misbrúka ykkur og hafa ykkur fyrir fallbyssufæðu. Alstaðar verður að orga í eyrum valdhafanna: Við vilj- um ekkert stríð! Niður með ófriðinn! Lifi hið alþjóðlega bræðraband milli landa og lýða!“ Kvöldið 28. júlí voru mikil læti á götunum í Berlin. Það hafði reyndar verið svo í 3 daga og 3 nætur að und- anförnu, en þá voru það hernaðarvin- irnir, sem hávaðann höfðu og lög- regluliðið ljet þá afskiftalausa. En kvöldið 28. júlí vildu friðarvinirnir lika láta til sín heyra. Jafnaðarmenn höfðu kl. 8 um kvöldið boðað til funda á 22 stöðum í borginni til þess að mótmæla stríði. Fjölmennust var samkoman í Móabit. Þar komu saman 4000 menn. Samhljóða ályktun gegn ófriðnum var samþykt á öllum fund- unum. Eftir það gengu þeir, sem á fundunum höfðu verið, um göturnar i flokkum og hrópuðu: „Niður með striðið! Lifi próletariatið (þ. e. ör- eigalýðurinn)!“ og svo sungu þeir Marseillaisen, þjóðsöng Frakka. Þeir komu svo saman frammi fyrir sendiherrahöll Austurríkis. En nú v

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.