Lögrétta - 02.09.1914, Blaðsíða 3

F'
al V. Knudsen verslunarm. og Jó-
hanna dóttir hans, frá Akureyri.
Samein. gufuskipafjel. sendir auka-
skip hingað meS vörur snemma í
þcssum mánuði, var símað frá Khöfn
til kapmanns hjer í morgun. „Bot-
nía“, sem fara á frá Khöfn 5. þ. m.,
er full af vörum.
Matvöruflutningur frá Englandi.
L. Zöllner konsúll í Newcastle hefur
símaS til landstjórnarinnar, aS hann
hafi fengiS leyfi ensku stjórnarinnar
til þess aS flytja hingaS matvöru eftir
pöntun íslensku stjórnarinnar, en ann-
ars er enn útflutningsbann á vörum
í Englandi og hefur veriS svo frá
byrjun stríSsins. Ekki telur hann þó
víst, aS útflutningur á öllum korn-
vörutegundum fáist, og mun þaS þá
vera rúgur, sem ekki fæst. ÓsamiS er
enn um þaS, hvernig þessum kaup-
um og flutningum verSi hagaS.
Kol frá Englandi. í gærmorgun
kom hingaS kolaskip til landstjórnar-
innar frá L. Zöllner. ÞaS er norskt,
heitir „Magnhild" og skipstjóri Clau-
sen. Á leiS hingaS, hjer um bil mitt á
inilli Skotlands og Færeyja, urSu
skipverjar áhorfendur aS dálítilli sjó-
orustu. Þar voru ÞjóSverjar aS leggja
tundurdufl, á 2 tundurbátum, en ensk-
ir tundurbátar höfSu komiS þar aS
þeim og varS þá bardagi.
Svo höfSu komiS þar aS ensk beiti-
skip og var veriS aS gera út af viS
þýsku tundurbátana, er „Magnhild“
fór þarna um.
Þingfid 1914.
iii.
Eitt af þeim þingmálum, sem
mönnum hefur orSiS all-tíSræddast
um í sumar, er meðferS þingsins á
fj áraukalagafrumvarpi stjórnarinnar.
Stjórnin hafSi fariS fram á að fá
veittar í fjáraukalögum fjárhæSir til
undirbúnings og rannsóknar á járn-
brautarstæSi austur i Rangárvalla-
sýslu, til aS reisa vita í Grímsey á
SteingrímsfirSi, og tvær smáar fjár-
hæSir aSrar. Alls átti þaS, sem fram
á var fariS, aS nema kr. 34,800.
Nú kom sá kynlegi atburSur fyrir,
aS neSri deild feldi þetta frumvarp
frá 2. umræSu, gerSi ekki einu sinni
þinginu kost á aS r æ S a einstaka liöi
frumvarpsins.
Þetta var alveg nýtt í þingsögu
landsins, hafSi aldrei komiS fyrir áS-
ur. ÞaS sló óhug á menn úti um alt
land.
„Nýir siSir koma með nýjum herr-
um,“ sögSu menn. „En hvaS getur
þessum nýju herrum gengið til þess
aS fella fjáraukalög umræöulaust?
Er þetta einhver ungæSisháttur út í
loftiö? ESa eiga þetta aS vera ein-
hver ærsl gegn hinum fráfarandi ráS-
herra?“
Svona spurðu menn og vissu ekki
sitt rjúkandi ráS.
Frá þinginu bárust þær skýring-
ar, aS þetta væri e k k i ærsl gegn
fráfarandi ráSherra. Þetta væri gert
eftir djúpsetta íhugun. Þetta væri
gcrt í sparnaSarskyni.
En nú komu nýjar fregnir frá
þinginu. í staS þess aS veita fje
í fjáraukalögum, var þaS fariS aS
veita þaS í heimildarlögum.
Fern heimildarlög voru samþykt um
þaS, aS stjórnin mætti taka fje, sem
hún hefSi annars átt aS fá leyfi til
meS fjáraukalögum:
Lög um aS landstjórninni veit-
ist heimild til aö láta reisa hornvita
á Grímsey i SteingrimsfirSi,
Lög um aS landstjórninni veitist
heimild til aS láta gera járnbenda
sleinsteypubrú á Langá í Mýrasýslu.
Heimildarl. fyrir landstjórnina til
þess aS flytja listaverk Einars Jóns-
sonar frá Galtafelli heim til Islands
Og geyma þau á landsjóös kostnaS, og
LÖg um aS landstjórninni heimilist
aS veita stjórn heilsuhælisins á Vif-
iisstöðum styrk úr landsjóSi til rekst-
urs hælisins.
Þessar heimildarveitingar námu
hjer um bil því sama, sem fariS var
fram á í fjáraukalagafrumvarpi
stjórnarinnar, kr. 32,100.
Nú fór mönnum aö veröa óljóst,
í hverju sparnaSurinn væri
fólginn. Þeir voru víst æöi margir,
sem fanst landsjóði gæti staöiS svona
hjer um bil á sama, hvort 30—40
þúsund krónur væru teknar úr hon-
um með fjáraukalögum eöa meS
beimildarlögum.
Enn óskiljanlegra varS mönnum
þetta sparnaðarkast, sem hlaupiö
•••*’" .'i’”—
LÖGRJETTA

hafð; í neðri deild i byrjun þings-
ins, þegar þingiS, sem engan mann
hafSi grunað aö saman hefði verið
stefnt til þess að stofna ný embætti,
finnur sig rjett á eftir til þess knúð
að stofna nýtt embætti við háskól-
ann. Vjer skulurn engan dóm á þaö
leggja aö þessu sinni, hve nauösyn-
lcg eöa ónauösynleg sú embættis-
síofnun hafi veriö, eSa hve knýjandi
þörf á því hafi verið að láta hana
ekki biöa reglulegs þings. En hitt gat
engum dulist, aö hún fór mjög i
aSra átt en neðri deild haföi fariS
i öndveröu, þegar þaö feldi fjárauka-
lög frá umræSu í sparnaöarskyni.
Auövitaö komst þingiö í versta
kiúSur með þessa tilbreytni sina.
Meiri hlutinn i neöri deild viröist um
stund hafa gleymt 24. gr. stjórnar-
skrárinnar, sem segir: „Ekkert gjald
má greiða af hendi, nema heimild sje
til þess í fjárlögum eSa fjáraukalög-
um.“ ÞaS var bersýnilegt, þegar menn
fóru aS hugsa sig um, aS heimildar-
lógin nægðu ekki. Fjárveitingarnar
v e r S a aS komast inn i fjáraukalög
— aS ári, fyrst þær lcomust þaS ekki
í ár.
Svo aö sparnaöurinn(!) er þá í
þessu fólginn, aS verja fyrst tima til
þess aö fella fjáraukalagafrumvarp-
iö, leggja því næst fern heimildarlög
fyrir þingiö, koma öllum þeim lög-
um gegnum þrjár umræSur í hvorri
deild, og taka aS ári allar þær fjár-
veitingar, sem í þeim eru, og sam-
þykkja þær þá á fjáraukalögum!
Nú fóru ókunnugir menn aS
spyrja:
„Er þetta þing meö öllu viti? ESa
hvaö getur þvi gengiö til svona
hlægilegra leikfimisæfinga framan í
þjóðinni ?“
Loks barst þjóðinni fullnaSarsvar-
ið. Og þa'ð var þetta:
„Hvaö sem þiS segiö, þá var þetta
gert af djúpri fyrirhyggju og í sparn-
aöar skyni. ViS þoröum ekki aS sam-
þykkja nein fjáraukalög, þar er þing-
mönnum svo auðvelt að fara í
„hrossakaup“ og lauma inn hinum og
öðrum fjárveitingum handa sínuin
kjördæmum. Þeir geta þaö síSur, þeg-
ai hver sjerstök fjárveiting er gerS aö
sjerstökum lögum.“
Meö öSrum orðum: Þetta þing
trúSi ekki sjálfu sjer fyrir því aS
fara með fje landsins. Til þess aö
verjast sjálfu sjer, lagöi þaö á sjálft
sig haft, sem er alveg dæmalaust í
sögu þessa þings og í sögu allra þinga
veraldarinnar!
Hvernig hugsar þaö sjer aö fara
aö aö ári, ef kosningar fara nú fram
og þessir þingmenn veröa endurkosn-
ir? Enn hættulegri hljóta fjárlögin
aS veröa en ofurlítil fjáraukalög.
I sambandi viö þetta frámunalega
kynlega atferli þingsins, þessa alveg
dæmalausu og skringilega óvirSu-
legu vantraustsyfirlýsing, sem þaS
hefur gefið sjálfu sjer, getum vjer
ekki bundist þess aö leggja ofurlitla
lykkju á leiöina.
Þaö viröist svo, sem ópin um
eySslu og tekjuhalla í fjárlögunum
sjeu aö gera suma menn hálfærSa.
SíSasta þing leggur á sig haft, sem
gerir þaö aö athlægi — eða reynir
aS minsta kosti aS rjettlæta fljót-
færni sína meö því aö þaö hafi veriS
aö leggja á sig hlægilegt haft. Og
einn af mestu gáfumönnum þingsins
ritar um „lekann“ í landsjóSnum, eins
og einhvern hræöilegan þjóöarvoSa,
sem helst verbi afstýrt meö nýjum
stjórnarskrárákvæðum, til þess aö
„þjetta landsjóSshripiS" — stjórnar-
skrárákvæðum, sem ekki eru dæmi
til meS nokkurri þjóö.
AnnaS eins og þetta er alveg vafa-
laust töluveröur ábyrgöarhluti. Sá
hluti þjóSarinnar, sem ekki kynnir
sjer landsmál rækilega — og þaö er
aS sjálfsögSu mikill hluti hennar —
hlýtur af öSru eins tali og þessu aS
fara aS gera sjer i hugarlund, aS
meS landsjóSsfje hafi verið farið af-
arilla aS Undanfötnu, landinU hafi
veriö sökt í eitthvert fen, svo aS ó-
venjulegar fáSstafanir sjeu óhjá-
kvæmilegar til þess aS ná því upp
aftur, jafnvel svo óvenjuleg ráö-
stöfun eins og sú aS fara aS draga
úr vaidi löggjafarþíngs þjóSarinnar.
En þetta er alt hjegóminn einber.
Og þaS á ekki að líðast mönnum óá-
taliö aS villa aSra meS slíku hjali.
Tekjuhallinn, sem veriö hefur á
fjárlögunum, skiftir í raun og
vertt engu máli. ÞaS er engin ástæöa
til þess aö vera neitt aö fárast út af
því, þó að tekjur landsjóSs hafi hvað
eftir annað veriö áætlaSarof lágt.
Hitt skiftir máli, hvernig fariö hef-
Nýja verslunin
— Hverfisgötu 4D. —
Flestalt (utast og inst) til kvenfatnaSar
og barna og margt fleira.
GÓÐAR VÖRUR,- ÓDÝRAR VÖRUR.
Kjólasaumastofa byrjar 1. sept.
Auglýsing.
Nýlegum bát var bjargaö að landi
i Knararnesi á Mýrum 18. þ. m.
Þar sem bátur þessi er ómerktur
og sömuleiðis mestallur farviSur, er í
honum var, þá veröur honum eSa
andviröi hans þvi aS eins slept, aö
rjettur eigandi gefi sig fram viS und-
irritaSan, og sendi svo nána og rjetta
lýsingu aS engum tvímælum valdi aS
viS eigi.
Knararnesi 24. ágúst 1914.
Asgeir Bjarnason.
ur, þegar landsjóösreikningurinn hef-
ur verið gerður.
Nú skulum vjer líta á, hvernig far-
iö hefur nokkur árin, 1903—1913.
Ár. Tekjuhalli. Afgangur
1903 76,000
1904 103,000
1905 .... 104,000
1906 .... 24,000
1907 88,000
1908 136,000
1909 • • •. 65,000
1910 86,000
1911 .... 6,000
1912 .... 93,000
1913 .... 219,000
498,000 502,000
Dragist afgangurinn frá 498,000
verSur 11 ára tekjuhalli 4,000
Þetta er þá tekjuhalla-fenið, sem
landiS hefur sokkiö í á síöustu 11
árunum — 4 þúsund krónur.
Þá er aö líta á aröberandi eignir
landsjóðs og skuldir, hvaö er að segja siðustu árin. af þessu
Eignir.
1905—1913 (incl.) hafa veriö settir upp og keypt- ir ritsímar, sem eru arð- berandi eign, fyrir hjer um bil 1,600,000
ArSberandi veðdeildar-
brjef og ríkisskuldabrjef, keypt eftir 1905 1,241,000
Skuldabrjef sveitarfje- laga og einstakra manna hafa bætst viS í viSlaga- sjóði 1905—1913 630,000
Alls .... 3,471,000
Skuldir.
(Ýms lán tekin eftir 1905.; Til ritsimalagninga og ritsimakaupa, 3 lán .... 1,074,000
Til aS kaupa veödeildar- brjef landsbankans, 2 lán 1,750,000
Til hafnargerðar i Rvík 500,000
3,324,000
Af þessum lánum hefur veriS afborgað alls .... 450,000
Eftir verða skuldir .... 2,874,000
Þegar sú tala er dregin frá arS-
berandi eignum landsjóSs, sem áSur
er á minst, verSa eftir 597 þúsund
krónur, sem arSberandi eignir lands-
ins hafa vaxiS þessi árin.
ÓtaliS er hjer auSvitað alt, sem
gert hefur veriö þessi árin af lands-
fje til þess aS greiða fyrir þjóöinni
á ýmsan hátt, sem ekki ber land-
sjóöi neinn beinan arS.
Þegar litiS er á málið frá þessum
hliSum — og oss dylst, hvernig skyn-
sömum mönnum, sem finna til á-
byrgSar á því, sem þeir eru aö segja
um landsmál, getur láSst aS líta á
máliö frá þessum hliöum — þá trú-
um vjer því naumast, aS fyrsta hugs-
unin veröi sú, aS svo skammarlega
ógætilega hafi veriS fariö meS fje
landsins, aS nú. sjeu engin önnur úr-
ræöi en aS takmarka sem mest vald
þingsins yfir fjármálunum eftirleiS-
is, eins og viröist hafa vakað fyrir
siöasta þiugi, og eins þeim þing-
manni, sem mest hefur um Iandsmál
ritað síöustu vikurnar.
Vjer hyggjum þvert á móti, aS
skynsamir og sanngjarnir menn verSi
vis það aS kannast, aS í þessu efni
hafi alt gengíö vel og slysalaust þaS
seni af er, og aS öllum æöruoröum og
örþrifaráSstöfunum sje alveg of-
ankið.
S k a 11 a-G r i m u r.
Franz Jósef Austurríkiskeisari er
i símskeyti frá KhÖfn, sem sent var
kvöldiS 26. ág., sagöur liggja mjög
veikur.
tyiiisiipjiir
samkvæmt lögum nr. 16, 20. okt. 1905, til trygging-
ar hlutleysisstöðunni í óftiði milli erlendra ri^ja.
Rádherra íslands
kunngerir: Samkv. heimild í lögum nr. 16, 20. okt. 1905,
eru lyer með settar eftirfarandi reglur til tryggingar
hlutleysistöðunni í ófriði milli erlendra ríkja.
i. gr. * r ,
Landsmönnum er bannaS:
1. Aö ganga í nokkra þjónustu í herum rikja þeirra, sem í ófriöi eiga, eöa á
stjórnarskipum þeirra.
2. Aö veita herskipum þeirra og flutningaskipum leiðsögu eöa hjálp utan
landhelgis íslands, nema skipin sjeu stödd í bersýnilegri sjávarhættu.
3. Aö selja eöa afhenda á annan hátt beinlínis eða óbeinlínis ófriðarríkjunum
skip, sem ætla má að nota eigi til hernðr, svo og að eiga nokkurn þátt í því
á íslandi, að slik skip sjeu gerö út eða búin út til hernaðar.
4. Aö styöja á nokkurn hátt ófriðarríki i hernaöi þeirra, svo sem meö því aS
flytja herlið þeirra, vopn eöa vistir, eöa selja þeim skip á leigu til afnota
meðan á stríðinu stendur.
2. gr.
Ríki, sem í ófriöi á, hefur rjett til aö taka hernámi vörur þær, er hjer segir,
sjeu þær fluttar beint eða óbeint til annars ófriöarrikis eöa til landshluta, er
þaö hefur tekiö meö hervaldi, eöa til herliðs þess (skilyröislaus hernaöar-
kontrabandi):
i. Vopn, hverju nafni sem nefnast, þar á meðal almennar byssur, svo og
einstaka hluta, er þar til heyra.
2. Alls konr skothylki (Projektiler, Karduser og Patroner), svo og ein-
staka hluta af þeim.
3. Púöur og sprengiefni, sem sjerstaklega eru ætluS til hernaðar.
4. Fallbyssukerrur og skotfæravagna, svo og einstaka parta af þeim.
5. FatnaS, sem sjerstaklega er ætlaður hermönnum.
6. Aktygi, sem útbúin eru til afnota í hernaði, eöa einstaka hluta úr þeim.
7. Hesta, sem nota má í hernaði.
8. Efni og áhöld til herbúöa, eöa einstaka hluta, sem auösjáanlega eru ætl-
aðir til þess.
9. Brynjuspangir (Panserplader).
10. Alls konar herskip eða einstaka hluta þeirra, sem auðsjáanlega að eins
verða notaðir á herskipi.
11. Þau tæki, sem að eins eru notuð til þess að búa til skotfæri til hernaðar,
til tilbúnings á vopnum og áhöldum til hernaSar á sjó eöa landi eöa til
viögeröa á slíku.
3- gr.
Eftirfarandi vörur hefur ófriöarríki þó aS eins rjett til aö taka hernámi
þá þær eru sendar stjórn eSa her óvinaríkis til afnota (skilyrSisbundinn
hernaSarkontrabandi) :
1. Matvæli.
2. Fóöurefni og korn, er nota má til skepnufóöurs.
3. Fatnað, dúka og skó, sem nota má í hernaöi.
4. Gull og silfur, mótaö eSa í stöngum, og peningaseðla.
5. Alls konar flutningatæki, sem nota má í hernaði, svo og einstaka hluta
af þeim.
6. Alls konar skip, báta og skipakvíar, svo og áhöld til þeirra og einstaka
hluta af þeim.
7. Járnbrautir, járnbrautarvagna og efni og áhöld til slíks.
8. Loftför og flugvjelar og einstaka hluta til þeirra, svo og áhöld og efni,
sem auðsjáanlega á aö brúka til loftfara og flugvjela.
9. EldiviS og smurningsoliur.
10. PúSur og sprengiefni, sem ekki er sjerstaklega ætlaö til hernaöar.
11. Gaddavír og áhöld til aö strengja gaddavír eða klippa hann sundur .
12. Skeifur og efni til hestajárninga.
13. Aktygi og reiðskap.
14. Sjónauka alls konar, sjó-úr og alls konar siglingaverkfæri.
4- gr.
Þá er herskip þess ríkis, sem á í hernaði, hittir íslenskt verslunarskip
eöa fiskiskip á hafi úti eða í landhelgi ófriðarríkjanna, ber skipinu, þá er
foringi herskipsins heimtar, aö sýna skipsskjölin tafarlaust, þ. e. þjóðernis-
og skrásetningarskjÖl skipsins, skipshafnarskrána, afgreiösluskírteini, far-
þegaskrá og farmskrá. Bannað er að leyna eða ónýta nokkurt skjal við-
víkjandi skipi eða farmi á undan eöa á meðan á rannsókninni stendur. Ekk-
ert íslenskt skip má hafa tvenn skipsskjöl eða sigla undir öðru flaggi en
hinu danska verslunarflaggi.
5- gr.
íslensku skipi er bannað að óhlýðnast lögheimiluðum fyrirskipunum her-
skipa þeirra rikja, sem í ófriði eiga, þá er þau neyta rjettar síns til að stöðva
skipiö, rannsaka það eða leggja á það löghald.
6. gr.
Þá er íslenskt skip er tekið með valdi og fært til hafnar, ber skipstjóra,
þegar til hafnar er komið, að láta hinum danska konsúl þar á staSnum,
eða, ef enginn konsúll er þar búsettur, þá næst konsúl í tje ítarlega og stað-
festa skýrslu um skipstökuna og öll atvik að henni.
Ef skipstjóri telur sig hafa rjett til þess að kæra yfir meðferð þeirri, er
hann hefur orðið að sæta af hálfu einhvers herskips, ber honum, svo fljótt
sem því verður við komiö, aS senda stjórnarráöi íslands, stjórn utanríkis-
málanna, dönskum sendiherra eða dönskum konsúl kæru sína.
Fyrirskipanir þessar ganga strax i gildi, og eru hjer með birtar til eftir-
breytni öllum þeim, er hlut eiga að máli.
í stjórnarráðinu, 29. ágúst 1914.
Sig'. Eggerz.
G. Sveinbjörnsson,
* aðstm.