Lögrétta - 07.07.1915, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð: 4 kr. árg. á
Islandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Eftir Guðmund Hjaltason.
V. Skaftártunga.
Jeg fór úr Álftaveri upp í Skaftár-
tungu. Fyrst yfir ána Skálm, sem var
lögð, svo yfir melótt, gamalt hraun,
og svo yfir Hólmsá á brúnni. ÞaS
var vatnsmesta áin, sem jeg fór yfir
um á leiöinni. Hún er alt af mikil,
enda mesta vatnið sem Kúðafljót
myndast af. Var því sannarlegt
þarfaverk að brúa hana.
Skaftártungan er eiginlega tvær
tungur. Hólmsá rennur vestan viS
vestari tunguna. Tungufljót austan
við hana, og svo Skaftá og Ásavatn
austan við eystri tunguna. Bæöi vötn
þessi eru alt af mikil nokkuö. f vest-
ari tungunni vestan til er allmikill og
víðlendur skógur, og dálítið skógar-
kjarr er í eystri tungunni. Tungurnar
eru grösugar og sljettlendar, enda er
lítið um þúfur í Skaftafellssýslu.
Bæði tún, engjar og hagar er meira
eða minna greiðfært. En í móbergs-
fjallabrekkunum eru þó oft eins og
einlægar tröppur, sem þeir kalla
paldra eða palla.
Jeg hjelt 3 fyrirlestra í Ungmenna-
fjelagi þar; vel sótt. Fjelagið hefur
girt 900 ferf. og plantað m. a. fjall-
furu og barfelli. Jeg var í Hemru
r.okkra daga hjá Jóni hreppstjóra föð-
ur Valdemars kennara og Ungmenna-
fjel. formanns. Jón er vel greindur og
fróður og sjálfstæður í skoðunum,
góður heim að sækja, eins og fleiri
bændaöldungar vorir. Sagði hann
mjer meðal annars frá konu, er dó
þar fyrir 20 árum 103 ára gömul! Sá,
heyrði og talaði fram í dauðann, var
glaðlynd og góðlynd.
VI. Meðalland.
Jeg fór úr Skaftártúngu yfir Ása-
vatn á brú; hún er orðin nokkuð göm-
ul, og mig minnir, farin að feyskj-
ast eins og fleiri elstu brýr á landi
voru. Þarf því sannarlega að gæta
betur að þeim áður en þær brotna
undir hestum, vögnum eða mönnum!
Ásavatn er kvísl, sem rennur úr
Skaftá og lendir svo í Kúðafljótinu.
Er Ásavatnið mjótt, djúpt og strangt
og víst oftast óreitt. Nokkru fyrir
austan það eru þrjár kvíslar, sem
heita Ásakvíslar; þær koma líka úr
Skaftá og renna í Kúðafljótið. Þær
eru oft djúpar, en voru nú á ís, enda
var nú snjór mikill nokkuð í hraun-
inu nýja frá 1783. Fór jeg svo yfir
það og ofan í Meðallandið. Það liggur
austan við Kúðafljót beint austur
undan Álftaveri. Það er mjög sendið
og nokkuð mýrlent sljettlendi. Þar
hefur verið mikil meltekja, en er nú
að minka. Sandfok er þar oft feikna
mikið, og varð snjórinn svartur af
því dagana sem jeg var þar. Sum-
staðar grær þó upp, bæði þar sem
melur var áður og enda víðar; en
meira eyðist. Efnahagur þar held jeg
sje bærilegur; mjer var sagt að það
væri þetta x—3 kýr á heimili og 50—
60 ær. Jeg bjó hjá Lofti Guðmunds-
syni á Strönd; góður bær. En annars
virtust mjer byggingar í sveit þess-
ari heldur smærri en víðast hvar
annarstaðar í vestursýslunni. Enda
væri Meðallendingum óráð að byggja
stærra en þeir gera, því sveitin er al-
veg í voða vegna sandfoks og hætt
við að hún eyðileggist meira eða
minna og ef til vill alveg, ef ekki er
í tíma gert við eyðilegging þessari.
. En það geta sveitarbúar varla gert
af eigin ramleik.
Austan til í Meðallandinu er Eld-
vatnið. Það var nú rjett í kvið. En
verður oft slæmt. Hraun og gjár eru
i botni þess, og aðeins kunnugir geta
varast þær.
Jeg bjó hjá Hávarði Jónssyni. Hef-
ur hann gert allmiklar jarðabætur,
veitt Steinsmýrarfljótunum á órækt-
arjörð sendna og graslitla og varla
til beitar, og fær hann af henni ár-
lega 400—500 hesta heys. Væri fljót-
um þessum — þau eru smálækir, sem
koma undan Skaftáreldahrauninu —
veitt ofan á Meðallandssandana, þá
mundu þeir gróa upp og verða að
engi og góðum högum. En vatnsveit-
ing sú yrði afardýr.
í Meðallandi eru tvö ungmenna-
fjelög og hjelt jeg 6 fyrirlestra í þeim,
alvel sótta; áhugi með það sem fleira.
Tílbúninpr barnafata.
Ánægjulegasti og þakklátasti starfi
kvenfólksins er að fást við barnaföt.
Það er einkennilegt að taka eftir rnisr
mun margra stórþjóðanna i meðferð
þessa efnis.
Frakkar, þessir smekkvísu drotnar
tískunnar, virðast hafa leitt hest sinn
hjá að eiga við barnafötin sjerstak-
lcga. Þeir klæða smátelpurnar eins
og fullorðna, svo að vesalings börn-
in verða ýmist að hoppa í hafti eða
1. 2.
dragast með margra álna vítt pils.
Ýmist er mittið uppi undir höndum
eða niður á mjöðmum.
Gætið í þýskt tískublað. Þar takið
þið eftir þyngjandi og óþjálum bún-
ingi, sem gerir börnin nærri að ó-
freskjum. Þar sem tveir saumar
mundu nægja, eru fimm. Þar sem lít-
ill hvítur kragi hefði verið næg prýði,
ei hafður margfaldur kragi úr flau-
eli, með blúndum, kniplingum og alls
konar útflúri. Á öllum kjólnum er
syndaflóð hnappa, spenna, slaufa og
borða.
En Englendingar og Ameríkumenn
kunna að klæða börnin. Þeir gera þau
ekki að fullorðnu fólki, en skilja, að
þau eru sem sjerstakur heimur með
sjerstökum lögum. Þar er aðalatrið-
ið hvað er hentugast. Gullvæg regla
er að hafa barnafötin sem einföldust
— þá eru þau fegurst. Það er meira
undir sniðinu en efninu komið. Kjóll
úr sallafínu, dýru efni getur verið
ljótur og farið illa, en ódýr ljerefts-
kyrtill verið fallegri. Lítið þið á I.
mynd. Kjóllinn getur nærri hæft á
öllum aldri og úr hvaða efni sem
5- 6.
er Úr hvítu efni getur hann verið
. sparikjóll 6 ára stúlku, með klædd-
um, ljósbláum silkihnöppum í sama
lit og beltið og hárborðinn, og með
eins litum króksaum (Heksesting) í
hálsmáli og ermum. Systir hennar,
il/2 árs gömul, getur haft hann eins,
er. t. d. úr gráu ljerefti, með einlitu
eða köflóttu skrauti. Önnur mynd
sýnir það sem Ameríkumenn kalla
„over all“, þ. e. hlífðarkyrtil til að
skýla betri kjólnum meðan verið er
að leikjum. En hagsýn móðir færir
telpuna þó úr betri kjólnum, því
hiífðarkyrtillinn er ágætt sjálfstætt
fat. Það má gera hann úr hárauðu
eða bláu ljerefti, með hvítu í háls-
málinu og nokkrum gyltum hnöpp-
urn.
Á 3. og 4. mynd sjest góður hvers-
dagsbúningur handa eldri telpum:
7. 8.
laus, ljósleit ljerefts (satin) peysa og
dökt pils. Sparikjóllinn á 4. mynd er
einlitur, t. d. rauður með svörtu
skrauti, eða blár með hvítu — úr ljer-
efti eða ull. í stað silkibandanna
framan á kjólnum má hafa stinna
s’lkislaufu, dregna gegnum spennu.
Handa drengjum er helst að geta
Rússakyrtla og ensku jakkanna.
Spariföt drengjanna eru úr flaueli eða
klæði og undirtreyja úr smágerðu
ljerefti með eins kraga og stúkum
9. 10. 11.
(6. mynd). Jakkinn á 7. mynd getur
verið yfirhöfn við þennan klæðnað.
8. mynd sýnir ágæta telpu-yfirhöfn.
9., 10. og 11. mynd sýna smátelpna-
kjóla, hentuga og ljetta. í litlu húf-
una eru saumaðar fallegar rósir.
K o n a.
t
Dorgils OjaliandL
23. júní síðastl. andaðist sagna-
skáldið Jón Stefánsson bóndi á Litlu-
strönd við Mývatn, sem er þjóðkunn-
ur maður undir rithöfundarnafninu
Þorgils gjallandi. Hann var 63 ára
gamall. Hafði hann veikst í vetur,
sem leið, og verið skorinn upp, og
batnaði honum þá, en svo tók veik-
in sig snögglega upp aftur og dó
hann þá eftir stutta legu.
Hans verður nánar getið síðar hjer
i blaðinu.
ísland erlendis.
Alexander Jóhannesson, er fyrir
nokkru tók meistarapróf í þýsku við
háskólann í Khöfn, er nýorðinn dok-
tor við háskólann í Halle í Þýska-
landi fyrir ritgerð „Um undrin í leik-
riti Schillers ‘Mærin frá Orleans’, og
rannsókn á afstöðu þeirra í leikrita-
skáldskap", segir Mrg.bl. Hr. A. Jóh.
hefur þýtt á íslensku þetta leikrit
Schillers, en útgefanda að þýðingunni
hefur hann ekki fengið hjer enn.
Jónas Guðlaugsson skáld fjekk í
vor ferðastyrk af sjóði C. Möllers, en
sá styrkur mun vera 600 kr. og er ár-
lega veittur einu ungu og efnilegu
skáldi. Meðal þeirra, sem veitingunni
ráða, er Vilh. Andersen prófessor,
sem næst eftir G. Brandes prófessor
er mest metni listadómari Dana nú.
Nýjustu bækur
íslensk söngbók. 300 söngvar. 2. útg. endurskoðuð. Verð innb. kr. 1.75.
Guðm. Finnbogason: Vit og strit. Verð innb. kr. 1.35.
Fást hjá bóksölum.
■W| Bókaverslun Sigf. Eymundssonar, Rvík. HK
Þvegna vornll
hvita og* mislita,
kaupa G. GÍSLASON & HAY, Reykjavík.
Alþingi sett.
Það var sett í dag eftir guðsþjón-
ustu í dómkirkjunni, er hófst kl. 12.
Sjera Eggert Pálsson á Breiðabóls-
stað prjedikaði.
Forseti í samein. þingi var kos-
inn sjera Kristinn Daníelsson með
19 atkv., en varaforseti sjera Sig.
Gunnarsson með 20 atkv. Skrifarar
sjera Sig. Stefánsson og Magnús
Pjetursson.
I neðri deild var kosinn forseti
Ólafur Briem, en varaforsetar Pjet-
ur Jónsson og Guðm. Hannesson, og
skrifarar Eggert Pálsson og Björn
Hallsson.
í efri deild forseti Stefán Stefáns-
son, en varaforsetar Jósef Björns-
son og Karl Einarsson, en skrifarar
Steingr. Jónsson og sjera Björn Þor-
láksson.
Allir þingmenn komnir nema
Magnús Kristjánsson, Pjetur Jónsson
og Karl Einarsson.
Stríðið.
Khöfn 29. júní: Þjóðverjar hafa
sótt fram í Argonnehjeraðinu fyrir
norðan og vestan Wienne le Chateau
og tekið hæð á hálsinum við Maas-
fljótið, suðvestur af Eparges.
Allur her von Linsingens hefur far-
ið yfir Dnjesterfljótið.
Khöfn 6. júlí: Iier von Linsingens
hefur tekið 21oto. Rússar hafa eyði-
lagt þýska herskipið „Albatross" við
Gotland, í sænskri landhelgi.
Skeytin sýna, að Þjóðverjar sækja
fast fram á eystri herstöðvunum og
eru nú komnir inn í Rússland frá
Galizíu. Frá suðurherstöðvunum og
vesturherstöðvunum eru aftur á móti
engin stórtíðindi sögð, og eigi held-
ur frá Dardanellasundinu.
Frjettir.
Frá Skotlandi heitir nýútkomin
bók frá Fjallkonu-útgáfunni, eftir
J. H. Þorbergsson fjárræktarmann.
Plann lýsir þar dvöl sinni í Skotlandi
vorið og sumarið 1914, en áður hefur
hann einnig dvalið þar eitt ár, og
segir frá búnaði og búnaðarháttum
Skota. Ritið er fróðlegt og hr. J. H.
Þ. segir alt af fjörlega og skemti-
lega frá. Stærðin er 126 bls. og inn-
an um bæklinginn margar myndir af
skotsku búfje. Verður nánar getið
síðar.
Dáinn er 4. þ. m. Ólafur Jónsson
hreppstjóri á Geldingaá í Leirár-
sveit í Borgarfirði, einn af helstu
bændum þar í hjeraðinu.
Almennur kvennafundur verður
haldinn hjer í dag til þess að fagna
stjórnmálarjettindum kvenna, sem
fengin eru með hinni nýju stjórnar-
skrá. Verður ræða flutt á Austur-
velli af frú Bríet Bjarnhjeðinsdótt-
ur, kvæði sungin og alþingi fært á-
varp.
Strokinn úr gæsluvarðhaldi er Jón
Pálmi Jónsson ljósmyndari á Sauð-
árkróki, sem tekinn var fastur út af
seðlafölsuninni síðastl. haust. Hald-
ið er að hann hafi komist í skip og
með því til útlanda.
„Goðafoss." Honum hefur verið
tekið með miklum fögnuði á höfn-
unum austanlands og norðan, þegar
hann kom til landsins í fyrsta
sinn. Með honum er Nielsen fram-
kvæmdastjóri. Slys kvað hafa orðið
við affermingu skipsins á Raufar-
höfn á þann hátt, að kassi fjell ofan
á einn af hásetunum, Bjarna Jónsson
að nafni, og lærbraut hann. Var hann
fluttur á sjúkrahúsið á Akureyri.
Jarðarför Jóns Jenssonar yfirdóm-
ara fór fram síðastl. laugardag. Jón
Helgason prófessor flutti húskveðju
og sjera Jóh. Þorkelsson talaði í
kirkjunni, en líkræða var þar engin
flutt vegna þess að Jón heitinn Jens-
son hafði mælt svo fyrir, að það yrði
ekki gert. Jarðarförin var fjölmenn.
Mikli maðurinn frá norðri. Menn
kannast við spádómana um komu
hins mikla manns frá norðri, sem
loks á að kæfa niður heimsófriðinn,
sem nú geysar. Hafa margir haldið,
að þeir spádómar ættu við hr. Bjarna
frá Vogi, fyrv. viðskiftaráðanaut,
eða einhvern af okkar fyrirvara- og
íjármálagörpum. En nú er nýlega
kominn hingað gamall maður aust-
an úr Árnessýslu, sem segist vera
þessi mikli maður, sem spádómarn-
ir ræði um. En ekki er hann stjórn-
málamaður, heldur trúmálamaður, og
er Opinberunarbók Ritningarinnar
það rit, sem hann byggir mest á.
Hann segir að Salómon konungur
hafi oft birtst sjer og meðal annars
tjáð sjer að hann ætti eftir að eign-
ast 20 konur, og eiga þær allar að
vinna að því, að sauma eitt mikið
brúðkaupsklæði, sem um er spáð í
Opinberunarbókinni. Idann nefnir
sig „ráðherra kirkjunnar“, og köll-
un sína segir hann vera þá, að stilla
nú til friðar í heiminum. x.
Varúðarmerkin á „Gu)lfossi“. Hr.
E. Nielsen framkvæmdastjóri Eim-
skipafjelags Islands hefur 1. þ. m.
ritað grein í Khafnarblaðið „Nati-
onaltidende“ um yfirmálning dönsku
flagganna á hliðum „Gullfoss", er
'nann kom hingað í fyrsta sinn, og
segir þar, að málað hafi verið yfir
flöggin eftir sinni skipun og einskis
annars, en um þessa yfrmálningu
hafði orðið nokkurt skraf í dönskum
blöðum og var henni tekið þar illa af
sumum. Að yfirmálningin hafi ver-
iö gerð af „pólitískum ástæðum“, seg-
ír E. N. að sje fjarri rjettu lagi.
Árnessprestakall. Um það sækja
sjera Jóh. L. L. Jóhannesson á
Kvennabrekku, sjera Ól. Stephensen
í Grundarfirði, sjera Sveinn Guð-
mundsson á Litla-Múla í Saurbæ og
sjera Þorv. Þorvarðsson i Vík í Mýr-
dal.
Búnaðarþingið var sett hjer í gær.
Ormaveiki í fje hefur verið skæð
í vor og síðari hluta vetrar í Austur-
Skaftafellssýslu og hefur margt drep-
ist á sumum bæjum, og í Suður-Múla-
sýslu hefur hún einnig verið sum-
staðar, svo sem á Hólmum í Reyðar-
firði.
Mest tjón hefur fjárpestin gert i
Lóni og svo í Nesjum, á nokkrum
bæjum. Að eins einn bóndi á Mýrum
misti fje að nokkru ráði. Annars hef-
ur pestin gert vart við sig nær á
hverjum bæ. Allskæð var hún í Álfta-
firði og kom einnig nokkuð við á
Berufjarðarströnd.
Hafís og skipaferðir. Hafísinn er
nú lausari fyrir en áður við Norður-
land. „Goðafoss" var í gær á Blöndu-
ósi á vesturleið, og ísafoldin hefur
komist áleiðis alla leið austur með
landi að norðan.
Dilkskrokkur seldur fyrir kr. 25.50.
Fyrir fáum dögum var maður hjer í
bænum beðinn um lambskrokk. Hann
slátraði tveggja mánaða gömlum tví-
lembing; skrokkurinn var 17 pd. og
pd. selt á kr. 1.50. Ærin hafði geng-
ið í eyju í vor.
Prestskosningin á ísafirði 30. f. m.
fór þannig, að sjera Magnús jónsson,
sem nú er prestur hjá Vestur-íslend-
ingum, fjekk 468 atkv., sjera Páll
Sigurðsson í Bolungarvík 198, sjera
Sigurbj. Á. Gíslason 104, sjera Ás-
geir í Hvammi 70, sjera Páll Step-