Lögrétta

Eksemplar

Lögrétta - 25.08.1915, Side 1

Lögrétta - 25.08.1915, Side 1
Nr. 38 Reykjavík, 25. ágúst 1915. X. árg. I ÞaS vakti mikla athygli, er Þjóðverjar tóku höfuöborg rússneska Pól- lands, Warschau, og er hjer sýndur uppdráttur af landinu þar umhverfis á- samt kastalaborginni Novo Georgiewsk. Weichselfljótið skiftir Warschau í tvent og er aðalborgin vinstra megin fljótsins, en sá hlutinn, sem er hægra megin, kallast Praga. Tvær brýr eru yfir fljótið inni í borginni. 5—6 kilóm. frá borginni og alt í kring um hana er röS af kastölum og er hún 48 kílóm. á lengd. Kastalar þessir eru gerðir á árunum 1883— 1886 og eru því ekki í nýtýskusniöi, en á síSasta ári munu þeir samt mjög hafa verið styrktir og bættir. Auk þess höfSu Rússar gert mikil vigi utan viS kastalana, því viSureign ÞjóSverja viS kastalana i Belgíu hafSi sýnt þeim, aS ekki væri vanþörf á því. HöfSu þeir lagt mikiS kapp á, aS verja borgina, eins og líka ÞjóSverjar á hitt, aS ná henni. Hægra megin er mjög votlent og ilt til sóknar aS borginni. Frá Warschau liggja járnbrautir í allar áttir. Novo-Georgiewsk er 25 kílóm. í norSur frá Warschau, þar sem Narew fellur í Weichsel, og er þaS einnig ramlega víggirt borg, meS 8 kastölum, og talin meSal höfuSvígstöSva Rússa á þessu svæSi. hefur ávalt fyrirliggjandi ódýr, algeng húsgögn, svo sem: RÚMSTÆÐI, KLÆÐASKÁPA, KOMÓÐUR, BORÐ af ýmsri stærð og gerð 0. fl. Sömuleiðis HURÐIR og margskonar LISTA, sem og allskonar UNN- INN og ÓUNNINN VIÐ (timbur). Bækur, innlendar og erlendar, pappír og alls- konar ritföng, kaupa allir í Bókauerslun SiQfusar Eymundssonar. Lárus Fjeldsted, Yfirrjettarmálafærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 síSd. fiiiarp til íslenskra kuenna. Stofnun landsspítala. Eftirfarandi ávarp hafa konur hjer í Rvík sent út um land, og beöiö Lögr. einnig aö birta þaS. Fyrirtækiö, sem þær eru aö beitast fyrir, er mikils vert og gagnlegt, og vill Lögr. láta fylgja því bestu meömæli. ÁvarpiS er svohljóöandi: Eins og kunnugt er, hjeldu konur í Reykjavik 7. þ. m., sama dag og al- þingi kom saman, fjölmenna hátíS, til þess aS minnast hins stórmerkilega viSburöar í sögu lands vors, aS kon- ur höfSu, meS stjórnarskrárbreyting- unni 19. júní 1915, öSlast kosningar- rjett og kjörgengi til alþingis. Oss er meS þessum nýju rjettarbót- um veitt hlutdeild í löggjafarvaldi þjóSarinnar. MeS atkvæSi voru get- um vjer framvegis átt hlut í öllum þeim málum, er alþingi fjallar um og varSar hag þjóSarinnar. Vjer getum skapaS oss ný starfsvið — ný viSfangsefni — og vjer erum nógu margar og nógu öflugar, til þess aS bera þau fram til sigurs, ef vjer aS eins tökum allar höndum sam- an, yngri jafnt sem eldri. Á áðurnefndum kvennafundi 7. þ. m. var konungi vorum og drotningu sent kveöjuskeyti og alþingi og ráð- herra flutt ávarp í þakklætisskyni fyrir hin nýfengnu rjettindi. En jafn- framt var ákveSið, aS stofna sjóð, í minningu þessa viSburðar, sem kom- ið geti alþjóS aS notum. Sjóðurinn skyldi heita „Landspítalasjóður ís- lands, til minningar um stjórnmála- rjettindi ísl. kvenna, fengin 19. júní I9r5.“ Öllum ætti aS vera þaS ljóst, hver þjóðarnauðsyn þaS er, að sem full- komnastur landsspítali verSi sem fyrst settur á stofn í höfuSstaS lands- ins. Þar er bestur kostur á læknis- hjálp og þangaö leita árlega sjúkling- ar úr öllum sveitum landsins, svo hundruöum skiftir, til þess að fá bót meina sinna. Eins og nafn sjóðsins bendir á, viljum vjer vinna eftir megni aS því, aS þetta viöurkenda nauSsynjamál, komist sem fyrst i framkvæmd; og vjer ætlum oss aS stuöla aS því á tvennan hátt: í fyrsta lagi: meS því að beita á- hrifum vorum, um land alt, til þess aS vekja áhuga landsmanna á þessu máli. í öðru lagi: meS áöurnefndri sjóðs- stofnun. Ekkert mál er betur en þetta fall- iS til þess, aS sameina alla þjóöina; þetta mál hlýtur aS standa fyrir ofan flokkaskiftingu og skoöanamun. Heitum því þessu máli fylgi voru, eigi aS eins þegar til kosninga kem- ur, heldur nú þegar. StarfssviS kvenna hefur æfinlega veriS sjerstaklega bundiS viS líknar- °g mannkærleikastörf, látum þau störfin og framvegis til vor taka. Kvenfjelög í Reykjavíkurbæ hafa heitiS aS gangast fyrir samskotum til eflingar sjóSnum. íslenskar konur! SýnUiTi i verki aS vjer kunnum að meta þá i'jettarbót, sem vjer höfum öölast. Sýnum nieö því aS styðja þetta þarfa fyrirtæki, aS hinir nýju kjósendur bera heill lands og þjóöar fyrir brjósti. Leggjum allar eitthvaS af mörkum í þennan sjóS, hver eftir efnum og ástæöum; þótt tillagiö frá hverri einstakri sje ekki stórt, sýnir þaS eigi aS síöur góðan vilja gefand- ans; og sigursæll er góöur vilji. Eng- in upphæS er of smá til þess aS verða aS gagni: margt smátt gerir eitt stórt. Skrifiö yöur því fyrir tillagi á viS- festan gjafalista og fáiö aðra til aS gera hiS sama. ÞaS sem safnast á list- ann, óskast sent, ásamt honum, til gjaldkera samskotanefndarinnar, hús- frú Þórunnar Jónassen, Lækjargötu 8, Reykjavík. Reykjavík 20. júlí IQI5- VirSingarfylst í framkvæmdarnefnd: Ingibjörg H. Bjcirnason Þórunn Jónasscn form. gjaldkeri. Inga Lára Lárusdóttir ritari. Elin Jónatansdóttir. Gu&ríður Guðmundsdóttir. Ingibjörg Johnscn. Katrín Magnússon. Fyrir hönd kvenfjelaganna: Briet Bjarnhjeðinsdóttir. Elín Stephensen. Eygló Gísladóttir. Guðrún Árnason. Guðrún Asmundsdóttir. Guðrún Snæbjörnsdóttir. Helga Torfason. Hólmfríður Árnadóttir. Ingveldur Guðmundsdóttir. lónína Jósefsdóttir. Jónína Jónatansdóttir: Karólína Hendriksdóttir Kiristín Guðmundsdóttir. Laufey Vilhjálmsdóttir. Magnea Þorgrímsson. Margrjet Björnsson Margrjet Magnúsdóttir. María Jóhansdóttir. Maria Kristjánsdóttir. María Pjetursdóttir. Ragnheiður Guðjohnsen. Sigurbjörg Þorláksdóttir. Thcodóra Thoroddsen. Handbök handa verslunarmttnnum. Praktisk haandbok for handelsmænd, ved Gregard Heje. Kristiania 1915. Forlagt av H. Aschehaug & Co. Einstaka menn hjer á landi kann- ast viS „Haandbog i Handelsviden- skab“, sem Christofer Hage ásarnt mörgum öörum mönnum hefur sani- iö. ÞaS er ágæt bók, en hún er dýr og stór, og margt er í henni, svo sem bókfærsla og verslunarreikningur, sem kent er í verslunarskólum. Bók sú sem hjer ræöir um verður miklu minni, um 450 bls. og þrefal ódýrari (7 kr.). Hún er sniðin eftir því, sem verslunarmenn þurfa daglega á aö halda. ÞaS er nauösynleg handbók fyrir hvern kaupmann, en sjerstak- lega unga kaupmenn. Handbók þessi er samin af ellefu þjóðkunnum mönnum í Noregi, og er hver þeirra sjerfræöingur í þeirri grein, sem hann ritar um. B. Th. M. Merkileo nýnorsk urflabdk. Nynorsk etymologisk ordbok, av Alf Torp, professor. Forlagt av H. Aschehaug & Co. Kristiania 1915. Höfundur bókar þessarar, háskóla- kennari A 1 f T h o r p, er talinn'hinn mesti málfræSingur NorSmanna siS- an Sufus Bugge leiö, og þá er pró- fessor John Storm er frá talinn. MeS- al margs annars hefur hann ásamt Hjálmari Falk samiS orSabók um uppruna og skyldleika oröa i norskri og danskri tungu. OrSabók sú, sem nú er aS koma út eftir hann yfir ný- norskuna, hefur sjerstaka þýðingu fyrir oss íslendinga. Hún er um öll aSalorSin, sem nú eru í orSabókum þeirra ívars í Ási og Ross yfir norska bygðamáliS og ýms önnur orS. Höfundur skýrir frá uppruna þess- ara oröa, og skyldleika þeirra viS önnur orS, fyrst og fremst í norrænu, nýíslensku, færeyísku, hjaltlensku og ennfremur í öSrum tungum NorSur- landa og málískum. Þvinæst rekur hann skyldleika þeirra til annara gamalla og nýrra tungumála af ger- manskri ætt. Orðabók þéssi er því harla fróSleg um öll norðurlanda mál og þau mál, sem þeim eru skyld, og munu þeir fslendingar, sem gaman hafa af norrænni málfræði, finna þar mikinn fróðleik. OrSabók þessi er svo ljóst samin, aS fleiri geta haft gagn af henni en vísindamenn. Höfundurinn hefur haft fyrir augum þá menn, sem hafa al- menna mentun eða góöa greind, er hann samdi bókina. Bók þessi er ekki öll koniin út enn, en veröur um 50 arkir eða 800 bls. Allur ytri frágangur er vandaður. Hver örk kostar 50 aura, og er þaS venjulegt verS á slíkum orSabókum. B. Th. M. Pyrir nordan. Heima é Hólum. Jeg kom aS Hólum í Hjaltadal með Haraldi prófessor Nielssyni 10. júlí síöastl. Daginn áður hafði veriö þar 22 stiga hiti. Þegar við komum þang- aS, var hitinn 2 stig, meS þoku á fjöllum og úrfellis-hraglanda. Þvi miöur var veöriS fyrir noröan fyrra hluta sumarsins oftar líkt því, sem þaS var 10. júli en sumarblíSunni þ. 9. ÞaS er stórstaSarlegt á Hólum. Tvö stór hús, annaS úr timbri, hitt úr steini, handa skóla og heimafólki —- auk kirkjunnar sjálfrar og allra ann- ara húsa, þar á meðal torfbæjar, sem enn stendur, en ekki er búiS í. Samt fundum viS enn meira til þess, þegar viö riSum þar í garS í þessu leiSin- lega veöri, hve alt var sópaö og fág- að umhverfis húsin. En mest til þess, hve viðtökur skólastjóra voru ástúð- legar. Þegar viS vöknuðum morguninn eftir, var veður hið versta. Hitamæl- irinn á núlli. NorSanstormur meS úr- komu. Snjór kominn ofan undir tún- ið. Mikil ófærS komin af snjó í fjöll- in, sögðu þeir, sem fóru yfir Heljar- dalsheiöi samdægurs. Daginn eftir fór jeg yfir tún, sem var alþakiS snjó, á Enni í ViSvíkursveit. Kirkjan á Hólum. Hún er fremur óálitleg aS utan. Ekki óáþekk því, að hún gæti veriö mikil geymsluskemma. Svo virSist, sem turn hljóti aö hafa veriS fyrirhug- aSur af byggingarmeistaranum. En hann hefur ekki komiS. Þegar inn er komiS, verSa áhrifin öll önnur. Vera má, aS helgi staöarins fái nokkuö á hugann. En i hlutföllunum er einhver vegleg einfeldni. Nú getur engum blandast hugur um, aö þetta hús hef- ur veriS reist til þess aö vera guös^ hús. Inni í kirkjunni eru 4 dýrgripir, all- ir gamlir — auk legsteinanna í gólf- inu: Altaristafla, prjedikunarstóll, skirnarfontur og krossmark. Þessir munir eru leifar af fornri dýrö. Þeir gera viöurstygð eyöingarinnar enn átakanlegri. Jeg er ekki svo kunn- ugur, aö jeg viti, hve miklu kirkjan hefur veriS svift. Víst er um þaS, aö 1 henni hefur veriS fjöldi af myndum, sem allar eru farnar. EitthvaS af þeim er hjer á Forngripasafninu. MilligerS- in mikla milli kórs og forkirkju er farin. „Frúarstúkan" og „Biskups- stúkan“ eru farnar meS öllu sínu myndaskrauti. Fornu, útskornu sætin úr framkirkjunni eru farin, og i staS þeirra komnir tilkomulausir, nýtísku- bekkir, alveg óþolandi viS hliS- ina á dýrgripum fortíöerinnar. Mun- irnir fyrir bragSiS orönir skrælingja- lega sundurleitir, og hinn forni veg- semdarsvipur kirkjunnar meS öllu horfinn. Jeg skil ekki, hvernig NorSlending- ar, síst SkagfirSingar, fá unaS þessu um sinn merkasta staS. Mjer finst, aS þeir ættu ekki aS linna látum, fyr en kirkjan hefur bæöi fengiS aftur þá muni sína, sem til veröur náS, og að ööru leyti þá fegurS og þann sam- felda tignarsvip, sem á henni var, þegar henni var mestur sómi sýnd- ur. Tilefnið er nú sjerstakt, þar sem farið er aS nota kirkjuna a£ nýju til prestvígslu. En á engu sjerstöku tilefni ætti aS vera þörf, til þess aS það sjáist, aS mönnum standi ekki á sama um annan eins staS ættjaröar sinnar eins og dómkirkjuna á Hólum. Erindi prófessorsins. Síra Haraldur Níelsson var á leiS norSur á Akureyri, til þess aS flytja þar fyrirlestra eftir samráöi viS vígslubiskup síra Geir Sæmundsson, Flann lagði á leiS sína þessa lykkju aS Hólum eftir tilmælum prófastsins í SkagafirSi, síra Björns Jónssonar. Hann átti aS prjedika í Hólakirkju og flytja þar fyrirlestur um „Áhrif sálarrannsóknanna á hinar kristilegu trúarhugmyndir.“ Efni fyrirlestursins höfSu þeir komiS sjer saman um fyrir fram, prófasturinn og prófessorinn. ViS vorum aS tala um þaS um morguninn, hvort nokkur maSur mundi koma í því veSri, sem þá var. Víst var þaS, aS ekki gat sumarblíSan teygt neinn frá heimili sínu þann dag- inn. Menn komu. Fjöldi manns. Samt var fullyrt, aS rniklu fleiri heföu kom- iS, ef veðriS heföi veriö betra. Tiltölu- lega fáir höfSu komiS langt aS, af þeim mönnum, sem kunnugt var um, aS ætlaS höföu aS koma. Fyrirlesturinn flutti sjera H. N. eft- ir messu. Prófasturinn stýrSi sam- komunni, og byrjaSi hana meS stuttri, gamansamri ræðu. Hann kvaöst hafa búist við því, að Skagfirðingar mundu vera dálitiö svipaSir Aþenumönnum, sem Postulasagan segir, aS ekki hafi gefiS sjer tóm til annars fremur en aS segja eða heyra eitthvaS nýtt, og aS þeim mundi leika forvitni á, hvaS þessi „skraffinnur“ hafi aS flytja — eins og líka er sagt í Postulasögunni um Aþenumenn og Pál postula. ÞaS er ekki ofmælt, aS menn hafi hlustaS hugfangnir á fyrirlesturinn. Hvorki leyndi þaS sjer á andlitunum, meðan erindiö var flutt, nje á viS-. ræðum manna eftir á. Einn bóndinn sagöi viS mig, aS þessar stundir í Hólakirkju, meðan síra H. N. prje- dikaði og meöan hann flutti fyrir- lesturinn, væru skemtilegustu stund- irnar, sem hann heföi lifaS. Jeg gat ekki varist því aS fara aS hugsa um þaS þarna í kirkjunni, hvaS þaS væri merkilegt, ög hve ósenni- legt þaS mundi hafa þótt fyrir nokkr- um árum, aö einn af lærSustu, var- færnustu og mest metnu kennimönn- um landsins fengi nú prófessor frá háskólanum til þess aS tala um þ e 11 a efni i dómkirkjunni á Hól- um, og frá því sjónarmiSi, sem þar var talaS, og aS alþýSa manna tæki slíku erindi jafn-vel eins og því var þar tekiS. Ekki var þessu nje öSrum erindum prófessorsins tekiS lakar á Akureyri. Eitt AkureyrarblaSiS, í s 1 e n d i n g- u r, kemst meSal annars svo aS orSi í ritstjórnargrein meS fyrirsögninni: „Andleg vakning“: „í hvert skifti, er hann talaSi, var fjöldi fólks viðstaddur, og þarf þó mikiS aS vera í boði, til þess aS fólk þyrpist saman aö hlýSa á andleg efni á þessum tíma árs, þegar annirnar og veraldlegt umstang er á allra hæsta stigi. En þaS v a r lika mikið i boöi, þvi þó aS atvinnu- og búsýslumálin hljóti mjög aS taka upp hugi manna og e i g i aS gera þaS, þá eru þó e i- líföarmál mánnsandans, flutt af spámannlegri andagift, enn dýrmætari. Þess vegna fjölmentu menn, þegar H. N. talaöi .... VeSr- áttan hjer norðanlands hefur veriS köld og hráslagaleg nú um tíma. Haf- ísinn hefur spilt sumarbliSunni og sumargleðinni. Óhugur hefur veriS i mörgum hjer á Akureyri. En þann tíma, sem Haraldur Níelsson var hjer og flutti erindi sín um eilífSarmálin, mun mörgum hafa fundist birta yfir þessum bæ og hugarþjáningarnar ljettast."

x

Lögrétta

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.