Lögrétta - 05.01.1916, Blaðsíða 4

4
Svo hjelt jeg 2 fyrirlestra í Hálsa-
sveit. Vel sótt. Gisti í Giljum hjá
frænku minni. Þar er steinhús mikiS
og jarðabætur allmiklar.
Svo aS Eyri í Flókadal, fór frá
Flóka yfir skóglendi talsvert, en meö
feysknara móti var smáskógur sá,mig
minnir aS maSkur hafi valdiö því
þar eins og víöar.
Á Eyri voru aS eins 4 heimilis-
menn. En víSar líkt fáment og góS-
ment. FurðaSi mig því, meöal annars,
hvaS fólk sótti vel fyrirlestrana,eink-
um þarna víöa í uppsveitunum. Á ein-
um stærri bænum var t. d. bara eitt
gamalmenni heima, hitt alt, konur
sem karlar, ungir sem gamlir, gekk
langa leiö til fyrirlesturins.
Á Lundi hjelt jeg tvo fyrirlestra i
kirkjunni; margt fólk. Sjera Siguröur
er þar, þægilegt lipurmenni.
Svo gisti jeg á Krossi hjá annari
frænku minni og maöur hennar flutti
mig ofan að Hvítárbakka. Þar hjelt
jeg 4 fyrirlestra; mest fyrir skólann.
Fanst mjer mikiö um byggingar þar.
Og skólastarf og ritstarf Siguröar á
skilið, að því sje haldið vel fram, því
það gerir mikið gagn. Hann er mikil-
menni. Meira um það síðar.
VIII. Nær firðinum.
Seinna hjelt jeg tvo fyrirlestra í
Borgarhrepps U. m. f. Vel sótt eins og
annarstaðar. Það er fámennasta fje-
lagið þarna uppfrá, og hefur átt við
einna mesta örðugleika að stríða, fje-
lagsleysi og misskilning t. d. Eru þó
úrvalsmenn i því. Það hefur haldið
jólatrje á hVtrri jólahátíð til skemt-
unar fyrir fullorðna og börn, gengist
fyrir stofnun lestrarfjelags og fl.
Jeg gisti á Svarfhóli og Siðumúla-
veggjum hjá bestu fornvinum, og í
Lækjarkoti hjá systur minni. Þótti
mjer þá tíminn verða heldur stuttur
enn. Þuríður á Svarfhóli er einhver
sjálfstæðasta gáfukonan, sem jeg hef
þekt. Og þar samsvara mannkost-
irnir gáfunum, en slikt er, því miður,
fágætara en margur hyggur.
Margar bestu manneskjurnar, sem
jeg hef kynst, hafa ekki verið taldar
með gáfumönnunum. En í gáfu-
mannaflokknum hef jeg hitt á lök-
ustu eintökin. Þarna er nú eitt ósam-
ræmi mannlífsins. Bendir það mjer
á, að mannkynið sje líklega ekki
æðsta listaverkið skaparans, nema þá
það hafi einhverntíma áður verið það,
og verði það aftur einhverntíma
seinna.
Efni fyrirlestra minna, og enda
samtalsins, varð alt af eitthvað um
heimsstriðið. Það er líka efni, sem
um þarf að hugsa. Það bendir svo á-
takanlega á skufdadaga menningar-
innar. Og allir hugsandi menn spyrja:
„Hvað getur hún nú?“
IX. Æskustöðvar.
Jeg get ekki — úr því jeg fór að
rita um þessa ferð — setið á mjer að
minnast á bernsku, og fyrstu æsku-
stöðvar mínar, Ásbjarnarstaði í
Stafholtstungum. Ekki fyrir það, að
viðtökur voru þar ágætar, því slíkt
var nú daglegt brauð í allri ferðinni.
Heldur ekki svo mjög fyrir það, að
þar býr gáfumaðurinn Halldór Helga-
son Einarssonar fósturföður míns, og
er skáld og mælskur maður en lætur
lítið um sig, er honum því lítil þægð
í lofi. Nei, aðalorsökin er sú, að heim-
ili mitt þarna var eitthvert
langbesta menningarheim-
ili 1 a n d s i n s. Það sje jeg nú bet-
ur en áður. Þá hjelt jeg að það væri
rjett með betri meðalheimilum. En
það var miklu meira.
Það var fyrsti skólinn minn, var
sem lýðháskóli í heimilisstíl, var og
fyrirmynd í mannúð. Guðleg, söguleg,
og skáldleg, já, náttúrufræðisleg
menning var þar á hærra stigi
víðast hvar gerist hjá æðri sem lægri,
utan lands sem innan. Að minningu
þessari bjó jeg og bý jeg alt af.
Hef getið heimilis þessa í ,,Óðni‘,
„Nýju kirkjublaði“, „Skólablaðinu“
og í útlendum blöðum líka.
Það er nú naumast að marka, þótt
mjer þyki útsýnið fallegt þarna. Verð
þó að drepa á það. Síðufjallið suður
og austur af bænum mun nú ekki
þykja svo tilkomumikið. En stórkost-
legir og breytilegir hamrar eru norð-
vestan í því. Eru þar margir stórir
og fagrir burnirótarskúfar á hamra-
syllunum; og margir fallegir fossar
í giljunum. Og af háfjallinu sjest öll
dýrð austur-jöklanna; Botnssúlur,
Skarðsheiði, Baulurnar og fjöldi ann-
ara fjalla kringum Borgarfjörð. Frá
bænum blasir og blánar hið form-
LÖGRJETfA
fagra Hafnarfjall í vestri og svo flöt
ströndin Faxaflóans. Þar rennur
skammdegissólin til viðar og þar er
oft fagurbjart i norðanátt.
En mót norðvestri og norðri er þó
langfallegast. Hver fegurð bak við
aðra, ólík þó hver annari. Fyrst eru
fagrar skógarsljettur og skógarhliðar
hver upp af annari fram að afrjett-
um. Bak við þær blasir Þverárhliðar-
hálsinn, og er ögn bláleitari, en sjer
þó vel i mörgu skógana hans, og
líka lækina hans.
Og bak við-hann eru Baulufjöllin
og vestur af þeim afrjettarfjöll MýraT.
manna. Eru einir 4 keylumyndaðir
tindar á þeim og aðrir sátumyndaðir.
Þar rann oft sól á kvöldin, og bak við
þessi sólarlagsfjöll mín bjó jeg mjer
fyrrum marga unaðsheima.
Óska jeg skaparinn láti mig ekki
þurfa að vera langt frá fjöllunum
þessum það sem eftir er æfinnar.
Dularfulla eyjan.
Eftir Jules Verne.
VII. KAPÍTULI.
Daginn eftir lagði Ayrton aftur af
stað til húss síns. Smith vildi ekki
láta hann fara einan vegna sjóræn-
ingjanna, en Ayrton tók ekki annáð i
mál. Klukkutíma'seinna símaði Ayr-
ton að hann væri kominn heilu og
höldnu. Um kvöldið ætlaði Smith aft-
ur að tala við hann í símanum, en
Ayrton svaraði þá ekki. Smith hugði
að hann myndi ekki vera viðlátinn
og hugsaði ekki frekar út í það. En
morguninn eftir kom heldur ekki svar
frá Ayrton. Þetta þótti þeim fjelög-
um ískyggilegt og ásettu sjer að fá
vissu sina um, hvernig á því stæði.
Nab varð eftir til að gæta hellisins,
en hinir fjórir lögðu af stað til girð-
ingarinnar og höfðu Top með sjer.
Þeir höfðu eigi gengið alllengi, áður
en þeir sáu að einum símastaur hafði
verið velt um og síminn slitinn. Að
hálftíma liðnum komu þeir að húsi
Ayrtons. Hurðin stóð i hálfa gátt og
alt var hljótt inni. En áður en nokk-
urn varði var skotið inni á milli
trjánna og Herbert fjell til jarðar.
„Hann er dauður,“ hrópaði Pen-
croff.
Að vörmu spori kom önnur kúla
og gekk sú gegn um hatt Smiths.
í sama bili kom Smith auga á skot-
manninn, er ekki var meira en fimm
faðma frá. Var hann þá ekki seinn á
sjer, hljóp að honum og lagði hann
í gegn með hnífi.
Meðan þetta gerðist, báru þeir
Spilett og Pencroff Herbert inn i
kofa Ayrtons. Kofinn stóð tómur, en
alt sýndist þar óhreyft.
Þeir lögðu Herbert í rúm Ayrtons
og Spilett tók að kanna sárið. Kúlan
hafði farið inn í vinstri síðuna og út
aftur, svo ekki var annað að gera en
binda um sárið. Hann var stöðugt
meðvitundarlaus, en lifsmark þó sjá-
anlegt með honum.
En hvað var orðið um Ayrton? Því
miður voru engar líkur til annars
en að sjóræningjarnir hefðu ráðist að
honum og drepið hann. Og gátu þeir
ekki sjálfir átt von á sömu örlögun-
um? Til hellisins máttu þeir ekki
leita að sinni, því sá flutningur hefði
riðið Herbert að fullu. Þeim var því
eigi annars kostur en að láta fyrirber-
ast þar sem þeir voru komnir, þó það
væri engan veginn hættulaust fyr-
ir þá.
Þegar þeir voru búnir að vera
þarna nokkra daga, var það einn
morgun að Top tók að gelta. Smith
gekk til dyranna til að vita hvað um
væri að vera. Hann hafði ekki fyr
opnað hurðina en apinn Jup hljóp
inn. Hann var póstur frá Nab og betri
póst var varla unt að fá á Lincolns-
ey. Um háls hans var bundinn seðill
og á hann hafði Nab skrifað:
Föstudagur, kl. 6, morgun.
Sjóræningjar hafa tekið garðinn.
Nab.
Þeir litu hver á annan án þess að
segja nokkuð. Það var ársvinna
þeirra, sem nú var að likindum alveg
ónýtt.
Klukkan var nálægt sjö, þegar Jup
kom. Það voru allar líkur til að sjó-
ræningjarnir væru enn þá í garðinum
og vegurinn því óhultur. Gætu þeir
komið að sjóræningjunum óvörum,
var ekki óhugsandi að þeim tækist að
ráða þá alla af dögum. En hinsvegar
stóð þeim stuggur af að flytja Her-
bert. Raunar hafði hann oft talað um
að láta flytja sig dagana næstu á und-
an og nú vildi hann fyrir hvern mun
komast af stað sem fyrst og hugði
sig vel ferðafæran. Og endirinn varð
sá, að þeir fóru. Herbert fluttu þeir
í vagni.
Ekkert markvert skeði á leiðinni.
Ræningjarnir voru farnir þegar
Smith kom að garðinum. En þeir
höfðu látið eftir vegsummerki. Korn-
ekrur og matjurtagarðar voru eyði-
lögð, hænsnahúsið brotið niður og
kornmylnan stóð í björtu báli.
Þetta var meira en Herbert þyldi.
Það leið yfir hann í vagninum og
hann var borinn meðvitundarlaus inn
í hellinn. Hann fjekk brátt mikla
hitasótt og sárið ýfðist upp að nýju.
Herbert lá lengi fyrir dauðanum. í
byrjun janúar var svo komið að Spi-
lett tjáði þeim að Herbert myndi ekki
lifa af, ef hann fengi hitaveikiskast
enn þá, einkum þar sem þeir hefðu
pkki kínin*. Milli hitaveikiskastanna
var Herbert alveg rænulaus og vöktu
þeir yfir honum bæði nótt og dag.
Eina nótt, þegar Nab vakti, vakn-
aði Herbert og var með óráði. Nab
duldist það ekki að hann hafði fengið
hitáveikiskast. Hann flýtti sjer út að
yekja fjelaga sína, því hann bjóst við
að Herbert væri að skilja við. En
Nab var varla fyr kominn út, en hann
heyrði að Top tók að gelta og þegar
þeir komu inn aftur, stóð hundurinn
við brunninn með tindrandi augum
og froðufeldi af heipt.
Þeir stóðu nú allir fjórir kring um
rúm Herberts, sem auðsjáanlega var
aðframkominn. Svo vildi til að Pen-
croff varð litið á borðið. Þar sá hann
smáöskjur, er hann kannaðist ekki
við. Hann tók þær og opnaði. Og
hann hefði víst ekki orðið meira undr-
andi þó hann hefði sjeð engil af himn-
um ofan. Það var kínin í öskjunum!
Herbert var borgið. í janúarlok var
hann farinn að klæðast og um miðj-
an febrúar var hann næstum jafn-
góður. Þá fyrst gátu þeir farið að
hugsa um ferðina fyrirhuguðu.
Tvent var það, sem þeir höfðu fyr-
ir augum með þeirri ferð. Fyrst og
fremst að leita að velgerðavini sín-
um, hjálparandanum, sem nú síðast
hafði bjargað Herbert. En jafnframt
höfðu þeir sjóræningjana í huga. Þeir
höfðu drepið Ayrton og Herbert hafði
nærri farið sömu leiðina. Það var því
ekki framar að tala um að vægja
þeim.
í lok febrúar lögðu þeir af stað.
Allir voru með í ferðinni og á vagn-
inum fluttu þeir matvæli, áhöld og
skotfæri. Ætluðu þeir sjer að kanna
alla þá hluta eyjarinnar, er þeir enn
eigi höfðu farið um.
Fyrst hjeldu þeir gegn um skóg-
lendi mikið í suðvesturhluta eyjar-
innar. Víða urðu þeir að höggva sjer
braut gegnum skóginn. Hjer og þar
sáu þeir merki þess að sjóræningj-
arnir höfðu komið þar, en fundu ann-
ars ekkert markvert.
Eftir 12 daga ferð voru þeir aftur
komnir á nánd við girðinguna og hús
Ayrtons. Þeir bjuggust hálft í hvoru
við að sjóræningjarnir hefðu sest þar
að og fóru því með mestu aðgætni.
Þeir komu um nónbil að rjóðrinu, en
hjeldu sig inni í skóginum þangað til
dimt var orðið.
Þegar um það leyti var orðið full-
dimt, hjeldu þeir Pencroff og Spilett
fram úr skóginum til að njósna. Báð-
ir höfðu byssu og voru reiðubúnir
að hleypa af, hvað sem út af bæri.
Þeir komust að girðingunni án þess
að verða nokkurs vari. Hliðinu var
I lokað og slá fyrir að innan.
Þeir gengu spottakorn með girð-
ingunni, þangað til þeir komu móts
við gluggann á húsinu. Það logaði
ljós í húsinu! En hvernig sem þeir
hlustuðu, gátu þeir eigi nokkurt hljóð
heyrt frá því. Sennilegast var að ræn-
ingjarnir svæfu. Gætu þeir komið
þeim að óvörum, var ekki vonlaust
um, að þeir gætu náð þeim öllum á
vald sitt.
Pencroff og Spilett hjeldu aftur til
fjelaga sinna. Þeir rjeðu ráðum sín-
um stutta stund og urðu allir ásáttir
um, að gera atlögu tafarlaust. Þeir
hjeldu þegar af stað. En þegar að
girðingunni kom, brá þeim heldur í
brún. Hliðið stóð galopið!
„Ræningjarnir hljóta að hafa geng-
ið um síðan áðan,“ sagði Spilett lágt.
Þeir gægðust inn fyrir. Ekkert sást
og ekkert heyrðist. Þeir fóru því næst
allir inn fyrir og læddust heim að
liúsinu.
Hitaveikismeðal.
Um Hvalbaks-fískitímann skuluð þjer kaupa handa
skipum yðar
kol, salt og' matvæli
hjá
H.f. Framtídin, Seyðisíirdi.
Fljót afg'reidsla.
Áreiöanleg’ vidskifti.
Ókeypis brygfgjuafnot ogf vatn.
Skrifíð oss eða símið í tæka tíð.
.P
H.f. Framtídin.
]örð fæst til ábúðar.
Jörðin ÚTHLÍÐ í Biskupstungum fæst til ábúðar í næstkomandi far-
dögum. Menn snúi sjer til Gests Einarssonar, bónda á Hæli, eða Magnús-
ar Sigurðssonar, lögfræðings i Reykjavík, sem gefur allar nauðsynlegar
upplýsingar.
Cyrus Smith fór að glugganum og
leit inn. Það stóð ljósker á borðinu,
en húsið sýndist mannlaust. Nei, nei,
þarna hreyfðist þó eitthvað í rúminu.
Smith sá strax að það var maður.
Hann hreyfði sig aftur til, svo birtan
fjell á andlit hans. Það var Ayrton!
Að mínútu liðinni voru allir komn-
ir inn. Ayrton virtist sofa. Auðsjeð
var af andliti hans, að hann hafði tek-
ið mikið út, og djúp för um úlnliði
og ökla báru það með sjer að hann
hafði verið bundinn. Smith beygði sig
yfir hann og nefndi nafn hans.
Ayrton opnaði augun og 1 eit á
Smith.
„Hvar er jeg?“ umlaði hann.
„I húsi yðar, í girðingunni,“ sag$i
Smith.
„En ræningjarnir! Þeir koma, verj-
iö ykkur!“ sagði Ayrton og hneig
aftur niður.
Herbert varð eftir hjá Ayrton en
hinir fóru út að njósna um ræningj-
ana. Tunglið var komið upp og var
bjart úti.
Þeir þurftu ekki lengi að leita að
ræningjunum. Þeir lágu allir á lækj-
arbakka skamt frá húsinu og — allir
dauðir.
Ayrton varð alveg undrandi þegar
hann heyrði að ræningjarnir væru
drepnir. Hann hrestist brátt svo, að
hann gat sagt sögu sína. Frá þvi er
ræningjarnir tóku hann, hafði hann
verið í hellisskúta uppi í Franklins-
fjalli. Fyrst hafði staðið til að drepa
hann, en einn af ræningjunum kanti-
aðist þá við hann frá Ástralíu og þfð
varð honum til lífs. Ræningjarnir
höfðu viljað þröngva honum til ið
hjálpa sjer gegn eyjarskeggjum ög
hann hafði liðið hið mesta harðrjetti.
Hann hafði heyrt þá tala um fall Her-
berts og að báturinn væri strandaður
og brotinn.
„Báturinn!" tók Pencroff fram í,
„hvaða bátur?“
„Bonaventure,“ svaraði Ayrtoti.
„Ræningjarnir höfðu fundið hana,
siglt af stað og óðara strandað."
Pencroff varð orðlaus af gremju
en Ayrton hjelt áfram sögu sinni.
Eftir því, sem hann var lengur hjá
ræningjunum, hafði honum liðið ver.
Þeir fóru illa með með hann og hann
hafði vonda fæðu. Síðustu dagana var
hann meðvitundarlaus og hann hafði
enga hugmynd um, hvernig hann var
þangað kominn. Næsta morgun gengu
þeir allir þangað sem sjóræningjarn-
ir lágu. Ekkert sár sást á þeim og
yfir höfuð engin merki þess að þeir
hefðu verið feldir af mannavöldum.
En þegar þeir gættu betur að, sáu
þeir þó ofurlítinn rauðan blett á hverj-
um þeirra, á höfðinu á einum, öxl-
inni á öðrum o. s. frv.
„Það er verndarinn okkar, sem
þetta hefur gert,“ sagði Pencroff.
„Já, og hann hlýtur að ráða yfir
einhverjum dularfullum öflum,“ sagði
Smith.
Þeir jörðuðu ræningjana og hjeldu
því næst áfram ferð sinni. Þeir lögðu
nú leið sína til Franklínsfjalls og
könnuðu það sem best þeir máttu. í
norðanverðu fjallinu fundu þeir-helli
og fóru þeir Spilett og Smith inn í
hann. Heyrðu þeir þá eitthvert ein-
kennilegt hljóð, er þeir í fyrstunni
ekki áttuðu sig á hvað var. Það voru
eins og langar drunur og virtust
koma neðan úr jörðinni. Þeir hlust-
uðu lengi og heyrðu það æ betur og
betur.
„Það er eldfjallið að vakna,“ sagði
Spilett.
„Það mun rjett til getið,“ svaraði
Smith. „En vonandi verður þó ekki
gos, að minsta kosti ekki svo, að það
nái til bústaðar okar.“
Þeir fóru úr hellinum og til fjelaga
sinna og sögðu þeim frá þessu. Pen-
croff sló því upp í gaman og sagðist
ekki trúa öðru en verndarandinn
þeirra gæti troðið upp í eldgig. Dag-
ana næstu á eftir heyrðu þeir jafnan
sama hljóðið, en reykur sást þó ekki.
Einskis urðu þeir vísari um vernd-
arandann, sem þeir kölluðu, hvernig
scm þeir leituðu, og sneru þeir heim
aftur við svo búið.
Veturinn nálgaðist þegar, en á hon-
um áttu þeir mikilsvarðandi verk fyr-
ir höndum. Bonadventure var brot-
inn og þeir höfðu ekki getað farið
til Tabor til að láta skeyti i kofa Ayr-
tons um það, hvar Ayrton væri nú
niðurkominn. Enginn vissi hvenær
Glenarvan lávarður myndi koma aft-
ur, og það reið á því að flýta sjer.
Þeir tóku líka strax til starfa, feldu
trje, söguðu þau niður og þar fram
eftir götunum. Allir gerðu sitt til að
sem mest yrði búið áður en veturinn
kæmi.
En veturinn kom fyr en þeir höfðu
búist við og langan tíma gátu þeir
lítið unnið að bátssmíðinni.
ÍIES 0-Farimagsgade 42
Köbenhavn ö.
1000 smukke Monumenter paa Lager.
Firmaet söger gode Agenter for
Island.
Prentsmiðjan Rún.