Lögrétta - 23.02.1916, Blaðsíða 4

32
LÖGRJKTTA
er áreiöanlegasta og ódýrasta lífsábyrgðarfjelagiö
á Norðurlöndum.
Lág' idgjöld! Hár bóuus!
Nýtisku barnatryg'ging'ar!
Ef trygöi hættir i fjelaginu einhverra hluta vegna, fær hann mest öll
iðgjöld endurgreidd.
Fjelagið hefur lengi haft varnarþing hjer.
er opin hvern virkan dag frá kl. 5 til 7 e. m.
(í staðinn fyrir 4 til 6)
á Grundarstigr 7.
Hann kemur sjálfur í ljós oft og víöa
í sögum sínum. Hann gerir sig t. d.
beran að því aö smjúga í barm Þór-
dísar, þegar hún segir á örðugasta
hjallanum: „Vötn lifsins voru ekki
æfinlega fagurblá.“ Þetta eru orö
s k á 1 d s en ekki sveitakonu, sem
murkaö hefur líftóruna úr sjálfri sjer
alla æfi, með því að faðma mann,
sem hún hefur óbeit á.
Og þá sjest Einar berlega í Vista-
skiftum t. d. í þessum orðum drengs-
ins, sem alinn er upp á válaði (þ. e.
hrakningi): „Og vatnavextir komu.
Alt, sem kaldast hafði verið og stirð-
ast, varð hjólliðugt og vildi áfram
fyrir hvern mun. Sunnanvindurinn
sótti í sig veðrið. Vatn fór að verða,
hvar sem maður steig niður fæti,
vatn, hvert sem maður horfði, vatn,
hvar sem maður hlustaði, syngjandi
vatn. Snjóskaflarnir uppi í hlíðun-
um urðu að lækjum, sem flýttu sjer
eins og þeir ættu lífið að leysa. Og
svellin í lautunum urðu að tjörnum,
ofurlitlum vötnum, sem ekki hugsuðu
um annað en hvað það væri yndis-
legt, að geta grafið sig niður ein-
hverstaðar og dansað á burt. En þau
komust ekkert annað en upp í loft-
ið. Svo að þau fóru það. En þóttust
vera of lengi að því.“ — Og sami
unglingurinn finnur „yndislega mold-
arlykt“, þegar veggirnir þiðna um
vorið.
Jeg tek þetta til dæmis, af því að
þetta er fallega sagt og í sögu þess
manns, sem ekki er talað um, að
brjóti reglur listarinnar. En hver rek-
ur kollinn upp úr þessum syngjandi
vatnagangi ? Hver annar en höfundur
sögunnar með sínu „yndislega“
marki.
Þá gengur Gesti Pálssyni ekki bet-
ur að dylja sig en hinum, sem jeg
hef nefnt. Allar persónur hans segja
„já“ — eins og hann gerði sjálfur!
Og Þorvarður gamli þjófurinn er
fyndinn á þann hátt, sem Gestur var.
Hans fólk er ekki eðlilegt. Hann
smýgur sjálfur eins og áll um mýri
gegn um þær flestar og rjettir koll-
inn upp úr þeim.
Það er víst, að margar sögur eru
gersneiddar skáldlist, sem brjóta ekki
lögmál listarinnar. Hins vegar getur
verið skáldskapur í sögum, sem hægt
er að finna að. Svo er um sögur sem
mennina: Þeir eru ekki mestir menn,
sem ekki verður verulega fundið að.
Þeir menn eru mest verðir, sem hafa
mesta kosti — þó að gallar fylgi
kostunum. Skuggar fylgja fjöllum
og hávöðum, en ekki láglendi nje flat-
neskju. Það er að visu gott, að regl-
um listarinnar sje fylgt og sagan
sniðin samkvæmt þeim. En þess hátt-
ar sögur geta verið gersneiddar skáld-
skap, þó að ekkert sje að forminu
að finna; alveg eins og kvæði geta
verið skáldskaparlaus, þó að rjett sjeu
kveðin. Það, sem gerir gæfumuninn
í þeim efnum er blóðrásin, eða eldur-
inn inni fyrir, neistinn, sem glóir og
sindrar. Grímur Thomsen braut regl-
ur listarinnar og var þó meira skáld
en flestir þeir, sem yrkja rjett. Ann-
ars er það viðkvæði um alla, sem
vikja frá þeim reglum, sem gilda þá
og þá, að þeir brjóti lögmál listar-
innar.
Einn kunningi minn ritaði mjer og
sagði meðal annars: „Maðurinn, sem
minkaði — sú frásögn — er ekki
s a g a.“ — Jeg vissi það reyndar. Það
er kvæði í sundurlausu máli og hefði
átt að heita því nafni. Svo er og um
„Sólhvörf". í þessháttar stýl má þó
höfundurinn koma i ljós að ósekju,
eins og í kvæði.
Dr. Ágúst minnist á — í Nýju Ið-
unni — orðið ó b y r j u og telur það
vera prentvillu fyrir ó b e r j u. Þetta
er mín sök en ekki prentara. — Þetta
orð er þannig borið fram, þar sem
jeg þekki til, og þó að jeg sje ekki
málfræðingur, ætla jeg að fullyrða, að
þetta sje rjett mynd sem jeg nota.
Ófrjó kona er nefnd óbyrja í Ritn-
ingunni. Þaðan er víst hugmyndin
komin. Og þá þúfu kalla jeg óbyrju,
sem er ófrjó — gróðurlaus, eða þvi
sem næst. Hitt g æ t i einnig verið
rjett, að segja óberja. Væri þá hug-
myndin sú, að þúfan væri berjalaus.
En bæði er framburður orðsins á
móti þeirri mynd og í annan stað eru
flestar þúfur berjalausar frá náttúr-
unnar hendi, þó að þær sjeu grasi
grónar.
Fyrst jeg minnist á ritdóm dr. Ág.
Bjarnasonar, verð jeg að nefna ann-
að atriði og þó reyndar tvö. Hann
finnur að feðgunum á Hillu, að sú
saga sje margskift, en ekki fullsögð.
Hann virðist sjá eftir bónorðsför-
inni að henni er ekki haldið áfram.
Fyrir mjer vakti þetta:
Ungur galgopi, sem á heima á há-
vaðastöðum — Þjótanda — hleypur
flumósa að heiman til kvonbæna,
hálfblindur af glysi og hjegóma-
tildri. Hann rekur sig á óvænta al-
vöru og mjög rótgróna (og al-
genga) : misklíðina milli föður og
sonar, sem oftast verður í okkar landi
að þurrafrosti þagnarinnar.
Maðurinn fær nýja sjón inn í völ-
undarhús lífsins og telur eigi þess
vert að minnast á hjegómlega bón-
orðsför einu orði, þegar þetta alvöru-
mál er búið að fylla hugskotið.
Mig furðar á því, að þvílikur mað-
ur sem dr. Ágúst er, skuli eigi sjá
„tendensinn“ i þessari sögu.
Þá hnýtur dr. Ágúst um fáein orð,
sem hann segir að standi í frásögn-
inni um — hetjuna horfnu — þessi
orð höfundarins, sem hann nefnir:
Og hjer kemur nú sagan um för
Signýjar yfir Gnúpaskarð „eins og
jeg hugsa mjer hana“. Dr. Ágúst
mælir á þá leið, að með þessum orð-
um sje gefið í skyn, að sagan sje til-
búningur og þar með sje dregið úr
öllum áhrifunum.
Litið er stundum i eyði ósært. Þetta,
sem dr. Ágúst hefur eftir mjer, er
ekki rjett með farið, og mun mis-
minni valda. Orð söguhöfundarins eru
þessi orðrjett:
„Jeg fylgdi Signýju yfir skarðið
um nóttina og hjerna kemur nú frá-
sögnin um ferð hennar eins og jeg
mælti fram ferðasöguna við sjálfan
mig.“ —
Það er sama sem jeg hefði sagt:
fráfall Signýjar og lífsbarátta fjekk
svo mikið á mig, að jeg varð and-
vaka, og þessa nótt sneið jeg i huga
minum frásögnina um för hennar yfir
Gnúpaskarð — náði tökum á efninu.
Þetta mátti höfundur Signýjarsögu
segja, svo fremi sem höfundur Vista-
skifta Einars Hjörleifssonar má segja
þaö að gögulokum, sem hann segir:
„Jeg ætla nú ekki að hafa þessa
söguþætti fleiri að sinni.“
Það get jeg sagt vinum mínum, ef
nokkrir eru, að nú hef jeg fullgerðar
sögur í nýja bók, með öðrum hætti
sagðar en þessar tólf og þó ekki
gerðar eftir pöntun.
Höfundarnir kjósa umskifti eins
og lesendurnir.
Guðmundur Friðjónsson.
Leidarþingf
i Borgarfirði.
Úr Mýrasýslu er skrifað: Þing-
maður okkar var hjer nýlega á ferð
og hjelt tvo fundi í hjeraðinu, í Norð-
tungu og Borgarnesi. Fyrst og fremst
skýrði hann lauslega frá því helsta,
sem gerðist á síðasta þingi og af-
stöðu sinni til hinna helstu þingmála;
sagði svo frá núverandi flokkaskift-
ingu þar og hvernig hún hefði mynd-
ast. Mintist svo á samband ýmsra
mála frá þingi til þings, hver af mál-
um þeim, sem fyrir hafa verið á und-
anförnum þingum og fallið þar, eða
ekki náð fullum framgangi, væru
líklegust til að koma fram aftur á
næsta þingi; taldi hann þar til t.
d. grasbýlamálið, járnbrautarmálið,
þegnskylduna o. fl. Þegnskyldan var
talsvert rædd á báðum fundunum, og
var svo að heyra sem almenningur
væri þeirri hugmynd mjög frá-
hverfur. Mestar urðu umræðurnar á
báðum fundunum um skattamálin.
Þingmaðurinn hjelt eindregið þeirri
stefnu fram, að lausafjárskatturinn
yrði afnuminn, en lagður sanngjarn
útflutningstollur á sem flestar afurð-
ii landsins. Þessari stefnu þingmanns-
ins var nokkuð misjafnt tekið. Á
Norðtungufundinum komu þó engin
veruleg andmæli fram gegn henni,
heldur virtist þar miklu fremur vera
samhugur með henni. Var auðheyrt
á mönnum þar, að þeir voru fúsir til
að bera sinn bróðurhluta af gjöldum
landsins. Á hinum fundinum var
þessu miklu miður tekið. Fjórir menn
tóku þar til máls til þess að andæfa
skoðun þingmannsins, en enginn tók
í strenginn með honum, en það er
þó víst, að margir, sem þögðu, voru
hugmynd hans hlyntir. Það leyndist
engum manni, að þingmaðurinn bar
hina mjög ofurliði í röksemdafærsl-
unum.
í Norðtungu urðu litlar eða engar
umræður um stjórnarskiftin á síðasta
þingi og ljetu menn sjer nægja
skýrslu þingmannsins j>ar um. En í
Borgarnesi urðu talsverðar umræður
um það atriði, með því að Sigurður
Eggerz sýslumaður var þar fyrir og
vítti þingið, eða þó einkum „langs-
um-menn“ harðlega fyrir framkomu
sína í stjórnarskrármálinu. Um þetta
urðu nokkrar deilur milli hans og
jiingmannsins og át þar hvor sitt.
Þingmaðurinn kvaðst annars ekki
vilja halda uppi deilum um j>að þar
á fundinum, með því að til jjess máls
eins mundi þá ekki duga dagurinn og
öðrum málum, sem nauðsynlegri
væru umræður um, yrði með því
bægt frá.
Báðir voru fundirnir fjölsóttir og
fóru umræður fram með friðsemi og
stillingu. Þingmanninum var mjög
vel tekið af kjósendum sýslunnar og
mun j^að vera almenn ósk, að hann
haldi áfram þingmenskustarfinu, ekki
einasta frá hálfu Heimastjórnar-
manna, heldur og einnig margra
Sjálfstæðismanna.
Bændanámsskeid
á Hvanneyri.
Dagana 6.—13. febrúar var haldið
búnaðarnámsskeið á Hvanneyri. Á
námsskeiðinu voru að staðaldri 62 að-
komumenn, er gistu að Hvanneyri,
og um 20, er gistu á næstu bæjum.
Síðustu dagana var j)ó mikið fleira;
á föstudaginn voru 153 aðkomandi og
á laugardaginn varð alt fólkið á síð-
ustu fyrirlestrunum um 360. Af föstu
námsskeiðsbændunum voru um 20
bændur.
Þessir fyrirlestrar voru fluttir: 5
af Sigurði ráðanauti Sigurðssyni, um
nýbýli, fjelagsskap, bændastjettina,
hrossakynbætur og bændaskólana. 2
af Magnúsi Einarssyni dýralækni, um
tennur og aldur hesta. 3 af Halldóri
Vilhjálmssyni, um vothey og votheys-
gerð. 3 af Páli Zóphoníassyni, um
„kynbætur“ og „talandi tölur“. 3 af
Páli Jónssyni um kartöflur. 6 af dr.
Guðm. Finnbogasyni, um þörfina á
vinnuvísindum", „vinnuathuganir“,
„þreytu“, „að fylgja áætlun“, „sálar-
lífið og tímaskeiðin" og „landið og
þjóðin“. 1 af Sverri Gíslasyni, ráða-
naut Búnaðarsamb. Borgfirðinga um
„afnot jarða“. 3 af Jóhanni Kristjáns-
syni húsagerðarmanni, um byggingar.
1 af Ólafi Hjaltested um heyþurkun.
3 af Einari Sæmundsen skógfræðing,
um skógrækt.
Á kvöldin kl. 6—8 og stundum 8—
10 voru málfundir, voru þar rædd ýms
mál svo sem bannmálið, þegnskyld-
an, vinnuvísindin, jarðaafnot o. fl.
Þessar tillögur voru samjjyktar á
kvöldfundunum:
„Bændanáfsskeiðið álítur rjett, að
menn greiði ekki atkvæði um þegn-
skylduvinnuna við næstu kosningar,
sökum þess að málið er illa undir bú-
ið, og þar af leiðandi ekki tímabært
enn sem komið er.“ Þessi tillaga var
samjiykt með 20 atkv. gegn 11.
„Bændanámsskeiðið á Hvanneyri
álítur að þegnskylduvinnan geti orð-
ið þjóðinni til gagns, sje aðallega
hugsað um að auka verklegar fram-
kvæmdir landsins með henni, enda sje
málið vel undirbúið.“ Þessi till. var
samþ. með 18 móti 13.
„Bændanámsskeiðið á Hvanneyri á-
lítur þegnskylduvinnuna ótímabæra
og óframberanlega í þeirri mynd, að
aðaláherslan sje lögð á skólafyrir-
komulagið og andlegt uppeldi." Feld
með 13 gegn 9.
Af þessu má sjá, að 20 vilja ekki
greiða atkvæði um þegnskylduvinn-
una, því Jieir treysta ekki þinginu til
að búa málið svo vel úr garði eftir
framkomu þess í málinu síðast. 18
vilja hafa þegnskylduna sem skatt, en
13 vilja hafa hana sem skóla og upp-
eldisstofnun.
í Bannmálinu var þetta samþykt
með 68 : 25.
„Bændanámsskeiðið á Hvanneyri
litur svo á, að aðflutningsbannslögin
eigi alls ekki að nema úr gildi, og
skorar alvarlega á stjórnarvöld lands-
ins að hafa sterkari gætur á, heldur
en hingað til, að þeim sje hlýtt.“
Með 102 samhljóða atkv. var Jietta
samj). í vinnuvísindamálinu:
„Bændanámsskeiðið á Hvanneyri
lítur svo á, að vinnuvísindi muni geta
leitt til mikils góðs fyrir land og lýð
og væntir þess að þingið styðji rann-
sóknir hjer að lútandi framvegis."
Um 60 greiddu ekki atkvæði og var
það nær eingöngu kvenfólk.
Með 208 samhlj. atkv. var þessi
tillaga samjiykt:
„Bændanámsskeiðið á Hvanneyri
álitur brýna þörf á húsmæðraskóla i
sveit, og skorar á alþingi íslendinga
að hrinda þessu máli í framkvæmd
sem fyrst.“
Á sunnudagskvöldið og laugardags-
kvöldið sýndi skólastjóri skugga-
myndir úr striðinu og ýmsar innlend-
ar myndir. Á Miðvikudagskvöldið og
laugardagskvöldið var dansað. Á
laugardagskvöldið var líka sýnd leik-
fimi undir stjórn Einars Jónssonar,
og þótti vel takast. Annars var spil-
að, teflt og sungið á hverju kveldi
af einhverjum, og oft skemti Einar
Sæmundsson með upplestri á sögum
og kvæðum eftir sjálfan sig og aðra.
Námsskeiðið fór hið besta fram,
og er hiklaust j)að besta, er enn hef-
ur verið haldið á Hvanneyri.
P. Z.
Skrá
yfir íslenskar iðnaðarvörur seldar á
Bazar Thorvaldsensfjelagsins
árið 1915.
Kr.
Vetlingar 890 pör
Sokkar 559 —
Hyrnur og sjöl 160 st.
Band fyrir 577-41
Vaðmál fyrir 221.12
Nærfatnaður 73 — 337-25
Kvenhúfur 7°4 —
Ábreiður 4 — 59-70
Ljósdúkar 63 — 372.29
Kommóðudúkar 29 — 140.86
Ýmsar hvítar bród. 288 — 776.13
Mislitur útsaumur 66 — 334-93
Hekl 64 — 131-36
Silfurbelti 3 — 49.00
Silfurbeltispör 2 — 48.00
Silfurbrjóstnælur 35 — ”7-15
Silfurmillur 16 — 16.00
Silfurmunir ýmsir 33 — 126.75
Spænir 26 —
Útskornir munir 81 — 381.89
Svipur 16 — 92.07
Sútuð skinn 11 — 83-25
ísl. skór 257 pör.
Ótalið er ýmislegt smávegis.
Alls selt á árinu fyrir kr. 8572.40,
sem er miklu minna en vant er af })ví
að svo lítið hefur verið af útlendum
ferðamönnum.
Þó hefur sala á ullarvinnu og hann-
yrðum aukist til muna, af því að hjer-
lendir menn hafa sjeð sjer hag í að
skifta við Bazarinn með jiessar vör-
ur. En af þeim vörum, sem ferða-
menn helst kaupa, svo sem útskorn-
um munum, silfursmíðum, sútuðum
skinnum o. fl. hefur selst j)eim mun
minna.
Eftirmæli.
Hinn 8. jan. }). á. andaðist að heim-
ili sínu, Húsatóftum á Skeiðum, hús-
frú Sigríður Vigfúsdóttir. Hafði hún
ltngi verið heilsutæp, en smájiyngdi
síðasta missiri æfi sinnar.
Sigríður sál. var fædd 5. ágúst
1859. Foreldrar hennar voru: Vigfús
Pálsson bóndi á Stóra-Hofi í Gnúp-
verjahreppi og kona hans Katrin Þor-
steinsdóttir, sæmdarhjón mikil, að
sögn kunnugra, sannorðra manna.
Ólst hún upp hjá foreldrum sínum, og
hefur án efa fengið ágætt uppeldi og
dvaldist í foreldrahúsum þar til hún
byrjaði búskap árið 1893. Giftist hún
J)á eftirlifandi manni sínum, Þorsteini
Jónssyni; bjuggu þau hjón allan sinn
búskap á Húsatóftum. Þeim varð 6
barna auðið, tvö þeirra dóu á barns-
aldri, en 4 lifa móður sína;, tveir
synir og tvær dætur, öll mannvæn
leg. Sigriður sál. var merkiskona. í
fám orðum sagt, fyrirmyndar eigin-
kona, móðir og húsmóðir. Hún var
framúrskarandi gáfum gædd, en
hafði engrar fræðslu notið, nema
þeirrar, sem góðir foreldrar, eftir þá-
verandi tísku, veittu börnum sínum,
og hún sjálf, í hjáverkum sínum, afl-
aði sjer af bókum og eftirtekt í skóla
lífsins, því hún var mjög bókhneigð,
fróðleiksfús og athugul. Hún skrif-
aði mjög laglega rithönd og svo rjett,
að furðu sætti, þar sem hún hafði
eigi annað til stuðnings en bækur;
var auðsjeð að hún hafði veitt rit-
hætti merkra manna nákvæma eftir-
tekt. Listgefin var hún, hafði t. d.
næman smekk fyrir fögrum skáld-
skap. Jeg, sem þetta rita, get af eigin
reynslu borið um að yndi var að sam-
ræðum hennar.
Hún var hyggin búkona og stjórn-
söm, enda höfðu j)au hjón allgóð
efni. Vandvirk var hún, þrifin og
reglusöm. Þegar jeg kom á heimili
hennar, varð mjer starsýnt á, hvað
alt leit þrifalega út, og svo einstak-
lega snyrtileg og haganleg niðurröð-
un á öllu. Jeg hef oft hugsað, að ef
allar íslenskar eiginkonur, mæður og
húsmæður líktust henni, mundi heim-
ilislíf vort og þjóðlíf fljótt umskap-
ast og fá hugnæmari blæ. Hún naut
maklegrar virðingar, en sjálf mattist
hún eigi um æðstu sætin, því hún var
mjög yfirlætislaus. Hennar er því
minst með virðingu, ást og jiakklæti,
og sárt saknað, eigi að eins af nán-
ustu vandamönnum og vinum, heldur
einnig af sveitarfjelagi hennar og öll-
um, sem hana jaektu. S.
fæst á afgreiðslustofu Lögrjettu,
Bankastræti II.
Verð árg. 3 krónur.
W
Það sem út er komið af henni
(4 árgangar, 1911—14) fæst keypt
lijá ritara Háskólans fyrir 3 krónur
hvert ár.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Nokkrar húseignir
á góðum stöðum í bænum fást keypt
ar nú þegar. Mjög góðir borgunar-
skilmálar. Væntanlegir kaupendur
snúi sjer til SVEINS JÓNSSONAR.
Til viðtals í veggfóðursverslun Sv.
Jónssonar & Co., Kirkjustræti 8, kL
3—6 síðdegis.
Prentsmiðjan Rún,