Lögrétta - 17.05.1916, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
Islandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlt,
Rjett er að hver sjúklingur liggi
frá því er kvefið byrjar og þangað til
öllum sótthita er lokið, og fari var-
lega með sig fyrst í stað á eftir- Ef
sjúkling verður mjög þungt fyrir
brjósti eða fær eyrnabólgu eða er
mjög þungt haldinn af einhverjum
öðrum ástæðum, þá er sjálfsagt að
vitja læknis. Mislingasjúklingum er
afarhætt vil berklasmitun ;«skal var-
ast að hafa þá nálægt berklaveikum
manneskjum. Mislingar eru líka
hættulegir fyrir berklaveikt fólk, iðu-
lega að berklaveikin versnar upp úr
mislingum eða tekur sig upp, ef niðri
hefur legið.
Ef einhver veikindi eru á heimili,
þá er ráðlegast að spyrja lækninn
um mislingahættuna og nauðsynina að
verjast þeim og ráðin til þess.
16. maí 1916.
G. B j ö r n s o n.
Stríðið.
Síðustu frjettir.
Viðureignin er nú að byrja aftur
á austurvígstöðvunum. Þjóðverjar
hafa byrjað sóknina þar að norðan-
verðu, við Jacobstadt, og segja
skeytafregnlrnar að barist sje af á-
kafa bæði að austan og vestan. Ný-
lcga var talað um bardaga að vest-
an, norður við Dixmude. En að sjálf-
sögðu hafa Þjóðverjar nú flutt mikið
af liði frá vesturherstöðvunum og
austur. Skeytafregnirnar segja, að
litlar eða engar breytingar hafi orðið
við Verdun nú í síðustu rimmunni
þar, og nú virðist svo, eftir síðustu
fregnunum, sem sókn sje að verða
þar af hálfu Frakka. En búast má
við að aðalviðureignin verði nú fyrst
um sinn að austanverðu.
Frá vígstöðvunum annarstaðar eru
engar nýjungar sagðar.
Frá Persíu og Mesópótamíu.
I þýska timaritinu „Das Echo“ frá
20. apríl er grein um afstöðu Persiu
til ófriðarins og í henni ýmsar fróð-
legar upplýsingar til skýringar á því,
sem er að gerast þar eystra í sam-
bandi við heimsstyrjöldina.
Höf. segir, að ófriðurinn hafi vak-
ið Persa af svefni, eða tilkynning
Tyrkjastjórnar um það, að hjer væri
um „heilagt stríð“ að ræða. Rúss-
neskur her er nú inni í landinu og
heldur nokkrum hluta þess. En land-
ið er erfitt umferðar og Persar vanir
hernaðarskærum, svo að Rússar eiga
þar við marga erfiðleika að stríða.
Vegna legu sinnar hefur Persia dreg-
ist inn í heimsmáladeilurnar. Til þess
að ná suður að heimshöfunum, þurftu
Rússar að fara yfir Persiu. En fyrir
austan Persíu er eitt af meginlöndum
enska heimsríkisins, Indland, dýr-
mætasta útríki Englands. Taflið um
völdin þarna var því milli Rússlands
og Englands í fyrstu. En með samn-
ingum frá 31. ágúst 1907 komu þau
sjer saman um, að skifta milli sín
valdinu yfir Persíu. Landinu var sam-
kvæmt þeim samningi skift i þrent.
Nyrst er hagsmunasvæði Rússlands
og nær suður að borginni Jesd, sem
sjest á uppdrættinum hjer í blaðinu,
er. þaðan liggur takmarkalínan í
norðaustur til Meschhed, sem er í
norðausturhorni landsins, austur af
suðurenda Kaspíhafsins, og í norð-
vestur um Khurramabad og Ker-
manschah, sem sjást á uppdrættinum.
Þetta svæði er 790 þús. ferkílóm.,
allur norðurhluti landsins, og gengur
í odda suður á við til Jesd. En að
sunnan er hagsmunasvæði Englend-
inga, og hefst við Bendarabbas, sem
sjest á uppdrættinum. Þaðan liggja
takmörk þess í norður, um Kerman
til Bajistan, og svo austur til To-
man-Agia .Hagsmunasvæði Englend-
ir.ga er miklu minna ummáls en hags-
munasvæði Rússa, eða 355 þús. fer-
kílóm. Milli þeirra er hið svo kallaða
„hlutlausa“ svæði, en það er vestur-
abbas og norður fyrir Kermanschah,
og svo skák austur um mitt landið,
sunnan við Jesd og þaðan í norð-
Matth. Jochumsson:
L j d ð m æ I i.
Úrval.
Valið hefur í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil.
Stór bók og eiguleg.
Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
ÞAKKARÁVARP.

* Erivan
Erzepum
■v*Charpai
'Mtzrdin
tJr f PfTakJ-
(Ijgrnia.
Zinjan • jfUswi.
\mosuI
ferU: '
\ • y>ihnari
iTébitm
^»»»‘""11
TEHERW
Hamadan... SiT"nan raurLrh
. • •Kum
Hermanschak
i r •Ka$dian
W V ^ Oomor Tiibe,
,ms/ul' •fspaban.
DiLoaneh
'Skuslar . 9jesd
Kumischeh
‘Babakiába*k
Mims^
_ __ . _ X
\BuschehpiL Fipusabad
Frá viðureign Rússa og Tyrkja
í norðvesturhorni landsins hefur áður
verið sagt hjer í blaðinu. Þar berjast
þeir um yfirráðin, og takmörkin milli
Persíu og Tyrklands eru þar mjög
óákveðin. Bæði Rússar og Englend-
ingar hafa verið hlutsamir og ágeng-
ir í Persiu. En verslun landsins út á
við hefur mikið aukist fyrir afskifti
þeirra. Hún hefur meira en tvöfald-
ast frá síðastliðnum aldamótum.
Verslunin er mest við Englendinga,
Rússa og Tyrki, en þar næstir eru
Þjóðverjar. Fram til 1906 urðu þýsk-
ar vörur, sem sendast skyldu til
Persaflóa, fyrst að fara til Englands.
En það ár sendi Hamborgar-Ame-
ríku-línan þýska fyrst skip til Bas-
ra og stofnaði til fastra ferða austur
í Persíaflóa, og er þýsk verslun jókst
þarna, urðu ferðirnar tíðari, og komu
þangað skip frá Hamborg reglulega
með 14 daga millibili.
Samgöngutæki í Persíu eru mjög
á eftir tímanum. Þar er að eins einn
lítill járnbrautarstúfur.frá Teheran til
staðar þar í nándinni, og eru að eins
fáir kílómetrar á milli. Annars eru
vegirnir eldgamlir lestavegir og
flutningatækin eru úlfaldar, asnar og
hestar, en vagnfærir eru vegirnir
ekki nema á einstöku svæðum, og eru
bilaferðir nú komnar þar á sumstað-
ar. Einn helsti vörulestavegurinn er
frá Teheran um Tábris vestur til
'Irapezunt. Vegalengdin er 1700 km.
og er þetta talin 10 vikna ferð. Allra
nyrst í landinu hafa þó Rússar gert
sjer töluvert far um að bæta vegina.
Sumstaðar gera ræningjaflokkar enn
vegina hættulega.
Þýski höfundurinn segir, að fram-
tíð Persíu sje mjög undir því komin,
hvernig striðið endi. Ef Þjóðverjar
sigri, þá renni upp nýr tími fyrir Per-
siu. Þar sje verkefni fyrir þýska
framtakssemi. En hann játar, að á-
hrifin frá Rússum og Englendingum
liafi að ýmsu leyti verið Persum til
góðs. Einkum hafa Rússar látið sjer
ant um framfarir á strönd Kaspíhafs-
ins. En landsmenn eru skamt á veg
komnir yfirleitt í búnaði. Til þess
að koma búnaðinum áfram, þarf
vatnsveitingar i stórum stíl og svo
samgöngubætur. Um járnbrautar-
lagningar hefur líka verið talað á síð-
ari árum og höfðu Rússar fengið
einkaleyfi til lagningar á braut bæði
í norður og suður frá Tábris, áður
en stríðið byrjaði, og var það veitt
til 75 ára ásamt rjetti til námanotk-
unar beggja megin brautarinnar á 60
versta svæði. En ekki er byrjað á
þessu verki enn. Einnig er talað um
hliðarbraut frá Bagdadjárnbrautinni
austur um Persíu, er þá mundi liggja
um Kermanschah og Hamadan til
Teheran. Eigi langt fyrir sunnan
þessa leið, vestarlega í landinu, eru
hinar miklu olíulindir, sem reknar
eru af ensk-persnesku fjelagi, sem
fengið hefur á þeim 60 ára einkarjett- 1
indi, enda þótt verksviðið sje sum-
part í hinu hlutlausa belti landsins
og sumpart á hagsmunasvæði Rússa.
Það eru yfir höfuð geysimikil lönd
þarna austur frá, sem bíða þess að
komast undir menningaráhrif Norð-
urálfu. Víð svæði af þeim hafa góð
skilyrði til þess að verða meðal auð-
ugustu landa heimsins, svo sem Mesó-
pótamía. Með Bagdadjárnbrautinni
færist menning Norðurálfunnar aust-
ur um lönd Tyrkja í Asíu, og sam-
vinna Þjóðverja og Tyrkja nú í stríð-
inu miðar að því marki. En sú hug-
mynd kemur fram í nýju og skærara
ljósi, segir þýski höfundurinn, þegar
útsýni opnast til þess, að Persía kom-
ist einnig inn í þetta viðskiftasam-
band. En Persía er ekki fær um þetta
af sjálfsdáðum, segir hann. Kraftur-
inn verður að koma utan að, einkum
til þess að bæta samgöngurnar. Land-
ið þarf að fá frið og komast í ró,
samgöngurnar þarf að bæta og sýna
íbúunum, hvað í landi þeirra er. Að
taka þátt í þessu starfi, að stríðinu
loknu, er verkefni fyrir Þjóðverja,
segir höf.
Af uppdrættinum hjer í blaðinu má
sjá mikið af herstöðvunum þar eystra.
Rússar halda nú Erzerum og Trape-
sunt, sem er þar fyrir norðvestan,
einnig Bitlis. Svo eru þeir að austan
í Ispahan, hafa tekið Kermanschah
og haldið vestur þaðan inn yfir landa-
mæri Tyrkja, á sljetturnar við Tigris-
fljótið. En enski herinn, sem átti að
leysa Townsend hershöfðingja, er
skamt austan við Kút el Amara.
Rússar og Englendingar munu ínú
geta sameinað þar heri sina, en hvor-
ugir eru mannmargir á þessum
stöðvum, og í síðustu enskum blöð-
um er sagt, að Tyrkir hafi búið þar
vel um sig.
Brjef frá Þýskalandi.
Maður hjer, sem kunnugur er í
Þýskalandi, hefur gefið Lögr. eftir-
farandi útdrætti úr brjefum, sem hann
hefur fengið þaðan:
Halle 19. apríl 1916.
„.... Hernaðarástand okkar batn-
ar með degi hverjum. Árásir Rússa
austan megin verða að engu, og hjá
Saloniki fá Frakkar og Englendingar
engu til leiðar komið. Vestan megin,
hjá Verdun, miðar okkur heldur á-
fram, þó hægt fari. Þar höfum við
tekið síðan 21. febrúar 39000 Frakka
til fanga. Og kunnugt mun yðir um
hvert tjón kafbátarnir og loftflotinn
gera Englendingum. Enginn vafi er
heldur á því, að efnalega getum við
haldið ófriðnum áfram. Matvæli fást
öll þau sömu og i fyrra, þó að verð-
ið hafi farið hækkandi, en hjá því
verður ekki komist á ófriðartímum.
Mjer er óhætt að fullyrða, að þó að
nú sje komið fram í 21. mánuð ófrið-
arins, eru bjargræðishorfurnar mun
betri nú en áður. Við horfum því
hughraustir fram á ókomna tímann.
— I dag var jeg að lesa um, að Eng-
lendingar hefðu tekið póstinn úr
Botníu á leið frá Kaupmannahöfn til
íslands ....“
Leipzig 27. april T6.
„.... Nú er vorið komið, alt
grænkar og blómgast. Útlit er fyrir,
að uppskeran verði afbragðsgóð í ár
og kemur það sjer vel, því að í fyrra
var uppskeran mjög slæm (að undan-
teknum kartöflum) ....“
Frjettir.
Ársit heilsuhælisins fyrir árið 1915
er nýkomið út. 1. jan. 1915 voru sjúk-
lingar 67 í hælinu, en meðaltal þeirra
á dag árið 1914 hafði verið 73,6. Ár-
ið 1914 voru deildir fjelagsins 32 og
námu tillög þeirra kr. 2502.53. Er
það miklu minna en vera ætti. Lög-
um fjelagsins hefur nú verið breytt
þannig, að framvegis verður alt fje,
sem fjelaginu áskotnast, bæði tillög
fjelagsmanna, áheit og gjafir ^in-
siakra manna og minningargjafir, lát-
ið ganga til styrktar fátækum sjúk-
lingum í hælinu, og ganga þeir fyrir
öðrum, sem eru í fjelaginu.
í Ártíðaskrá Heilsuhælisins komu
2984 kr. árið 1914, en 1915 2873 kr.,
og alls eru komnar i hana 1700 kr.,
og þó nokkuð af því sjeu stærri minn-
ingargjafir, þá er meirihlutinn fje,
sem annars hefði verið varið til
kransa, sem engum koma að gagni.
Þó er kransar enn miklu algengari,
og við margar jarðarfarir sjást alls
ekki skildir. Minningarskildi má á
öllum tímum dags fá hjá ritara fje-
lag^ins, Jóni Rósenkranz lækni á
Uppsölum.
Tíðin er enn köld, hæg norðanátt,
og sólskin á hverjum degi, en frost
á nóttum. Snjór minkar lítið á Norð-
urlandi; hagasnapir komnar í Húna-
vatnssýslu og Skagafirði víða, en
heyleysi þrengir nú mjög að. I Þing-
eyjarsýslu var hvítt yfir alt um síð-
ustu helgi. Sunnanlands grær jörð
ekki vegna þurka. Hefur ekki komið
regn nú í langan tíma. Síðustu fregn-
ir austan yfir fjall segja þar hvergi
kominn gróður nema austur undir
Eyjafjöllum. Þar eru tún farin að
breyta lit. í uppsveitunum er enn
snjór.
Rjett fyrir síðustu helgi var upp-
boð haldið á eitthvað um 20 kindum
á bæ í Sæmundarhlíðinni í Skaga-
firði. Hafði eigandinn dáið í vetur
sem leið. Ærnar voru seldar minst
á 50 kr., en gemlingar á 34—36 kr.
Ber þetta ekki vott um heyskort eða
ílt útlit á fjenaði þar um slóðir. Líkar
fregnir voru sagðar af gripauppboði
í Dalasýslu nú nýlega.
„Niður með vopnin“. Á „Nýja Bíó“
eru nú sýndir þættir úr hinni frægu
skáldsögu B. v. Suttner, sem svo heit-
ir. Var fyrsta sýningin á mánudags-
kvöld og troðfult hús. Er það aðal-
ætlunarverk leiksins og skáldsögunn-
ar, að sýna hörmungar þær, sem stríð-
in valda.
Verðlaun fyrir björgun. Fiskifjelag
íslands þakkaði skipstjórunum Guð-
bjarti Ólafssyni og Guðmundi Jóns-
syni björgun skipshafnanna, sem þeir
og menn þeirra frelsuðu úr sjávar-
háska í norðanveðrinu i vetur, með
því, að stjórn fjelagsins afhenti þeim
verðlaun og skrautrituð ávörp til
skipstjóra og skipshafna.
Þilskipaafli á vetrarvertíðinni, sem
nú er á enda, er talinn betri en
nokkru sinni áður. Morgunblaðið tel-
ur hann þannig fram:
Þilskipin úr Hafnarfirði: Acorn
(Jón Magnússon) 34 þús., Surprise
(Bergur Jónsson) 34 þús., Gunna
(Jóh. Guðmundsson) 30^2 þús., Toi-
ler (Sig. Guðmundsson) 28 þús.,
Rieber (Sig. Ólafsson) 15 þús.
Þilskip úr Reykjavík: Ása (Friðr.
Ólafsson 47 þús., Björgvin (Ellert
Schram) 33 þús., Esther (Guðbj. Ól.)
38. þús., Hafsteinn (Ing. Lárusson)
37 þús., Hákon (Guðm. Guðjónsson)
32 þús., Keflavík (Egill Þórðarson)
31 þús., Milly (Finnb. Finnbogason)
35 þús., Seagull (Símon Sveinbj.s)
33 þús., Sigríður (Bj. Jónsson) 51
þús., Sigurfari (Jóh. Guðmundsson)
30 þús., Skarphjeðinn (Sig. Oddsson)
26 þús., Sæborg (Guðj. Guðmunds-
son) 42 þús., Valtýr (P. M. Sigurðs-
son) 60 þús.
Nýgift eru í Hull J. G. Wittle sima-
verkfræðingur og frk. Lára Blöndal,
dóttir Magnúsar Blöndals verslunar-
fulltrúa hjer í bænum.
Nýtt ættarnafn. Þeir Einar Hjör-
leifsson rithöfundur og Sigurður
Hjörleifsson læknir, systkini þeirra
og börn jieirra og börn sjera Jósefs
Þegar jeg varð fyrir þeirri miklu
sorg að missa eiginmann minn, Sig-
urð Gíslason, og son minn, Stein-
björn, í sjóinn af vjelbátnum „Her-
mann“, urðu margir til að sýna mjer
hluttekningu í sorg minni. Sjerstak-
lega vil jeg minnast þeirra, sem í til-
efni af þessu sendu mjer stórar pen-
ingagjafir svo sem hr. stórkaupm.
Thor Jensen, sem sendi mjer 100 kr.
og hjónanna á Stórakroppi, Kristleifs
Þorsteinssonar og Snjáfríðar Pjeturs-
dóttur, sem gengust fyrir því, að
safnað var peningagjöfum handa mjer
í Reykholtsdal og Hálsasveit, sem
fjekk almennar og góðar undirtektir.
Ennfremur sendi Kristleifur mjer
minningarljóð um þá feðgana, sem
hann sjálfur hafði ort.
Öllum þeim, sem hafa sent mjer
gjafir og á annan hátt sýnt mjer hlut-
tekningu í sorg minni, votta jeg mitt
innilegasta hjartans þakklæti og bið
guð að launa þeim.
Borgarnesi, 2. maí 1916.
Þórunn Brynjólfsdóttir.
TILKYNNING.
Síðastliðinn aprílmánuð þóknaðist
sýslunefndinni í Gullbringusýslu að
burtkalla frá hörmungum þessa lífs
hreppstjórnina á Kalmannstjörn eft-
ir hartnær 24. ára' þjáninga- og
kvalafulla sultar-tilveru i þarfir ís-
lensku landsstjórnarinnar. — Þetta
tilkynnist vinum og vandamönnum,
og öðrum er kunnir voru hinni burt-
sofnuðu. Jafnframt eru allir þeir, er
framvegis eiga brefaviðskifti við
undirritaðan, beðnir að minnast til-
kynningar þessarar.
Kalmannstjörn, 8. maí 1916.
ólafur Ketilsson.
heitins bróður þeirra, hafa fengið
lögfest fyrir sig ættarnafnið Kvaran.
Vjelstjóraskólinn. Hann tók til
starfa hjer í bænum síðastl. haust, og
nú er nýlokið þar fyrsta burtfarar-
prófinu. Tóku það 3 nemendur: Hall-
grímur Jónsson, Bjarni Þorsteinsson
og Gísli Jónsson, allir með góðum
vitnisburðum. Skólinn er í tveimur
deildum og voru þessir þrír i eldri
deildinni í vetur og 4. maður um tíma,
sem hætti. í yngri deildinni voru 8
allan veturinn, en um tíma 10. Skóla-
stjóri er M. E. Jessen, en kennarar
voru í vetur, auk hans, sjera S. Á.
Gíslason, í reikningi og eðlisfræði, H.
Níelsson prófessor, í íslensku, S. P.
Sívertsen dócent, í dönsku, og hr.
Stefán Stefánsson, í ensku. Námstími
á skólanum er áætlaður minst 14 mán-
uðir, og þessir þrír piltar, sem nefnd-
ir eru hjer á undan, eru þeir fyrstu,
sem lokið hafa fullnaðarnámi í vjel-
fræði hjer á landi.
Jón Helgason prófessor hefur ver-
ið boðinn til Danmerkur nú í sum-
ar af Lýðháskólafjelagi Dana til þess
að halda fyrirlestra á háskólanáms-
skeiði, sem haldið verður 23. ág. til 3.
september í Dalum hjá Odense, fyrir
kennara og kenslukonur lýðháskól-
anna.
Hjálpræðisherinn. Hornsteinninn að
h;nu nýja húsi hersins, sem á að reis-
ast hjer í bænum, var lagður 11. þ.
m. Hjelt yfirmaður hersins, Graus-
lund stabskapt., þar ræðu um starf-
semi hersins hjer 'á landi og fyrirætl-
anir hans með húsbyggingunni, en
margt manna var þar saman komið.
Jafnframt þvi sem nýja húsið á að
vera bækistöð hersins, á þar einnig
að verða alment gistihús, miklu
stærra en áður, og er brýn þörf á
því hjer í bænum. Ráðgert er að nýja
húsið kosti 44 þús. kr. Um 14 þús,
austur.