Lögrétta - 14.10.1916, Qupperneq 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Nr. 48.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð f/est.
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Békaiierslun Sigíðsar Enundsaonar.
Lárus Fjeldsted,
Yfirrjettarmálafærslumaíur.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 sítSd.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aS sjer alla vinnu, sem að bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viöskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aörir ættu því aS
koma þangaS. — Otvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Landsíminn]
tíu ára.
igo6 — 29. september — 1916.
Eftir
Gísla J. Ólafson stöövarstjóra.
Meðan landsíminn var í móðurlífi.
Meögöngutíminn með þann króga
var óvenjulangur, hvorki meira nje
minna en full 15 ár, og reikna jeg
hann þá frá þeim tíma, sem sima-
málinu var fyrst hreyft af íslending-
um sjálfum á Alþingi 1891.
Það voru þeir Skúli sálugi Thor-
oddsen og Jens heitinn Pálsson, sem
þá lögðu til, aS bygð yrði landsíma-
lína milli Reykjavíkur og aðalkaup-
staðanna, Isafjarðar, Akureyrar og
Seyðisfjar'ðar, og munu þeir meðfram
hafa gert þaö í þeim tilgangi, aö flýta
fyrir því, að ísland kæmist í síma-
samband við umheiminn. En þaö
fjell þá auðvitaö, eins og flest önnur
þarfleg þjóöþrifa- og framfarafyrir-
tæki, sem ný eru af nálinni. Á þessu
sama þingi var þó skorað á stjórn-
ina „að hlutast til um, aö það veröi
borið fram við erlend ríki, hvort og
að hve miklu leyti þau kynnu að
vilja styðja að því, sjerstaklega veð-
urfræðinnar vegna, aö lagöur verði
frjettaþráður til íslands“.
Eftir þetta fer áhugi þings og þjóð-
ar sívaxandi í símamálinu, þó aö lít-
ið bóli raunar á því þar til 1897;
þá liggja fyrir þinginu 2 tilboö um
aö leggja sæsíma frá Hjaltlandi til
íslands, yfir Færeyjar; annað er frá
2 Englendingum, Mitchel 0g Cooper,
og vilja þeir fá til þess 45)°°° kr.
styrk úr landsjóöi á ári í 25 ár; hitt
er frá Mikla norræna Ritsímafjelag-
inu, og fer það fram á 40,000 kr. árs-
tillag i 20 ár, en lætur þess þó jafn-
framt getið, að það muni líklega láta
sjer nægja 35,000 k.. á ári, og þessa
upphæS veitti svo þingið. Þetta er i
fyrsta skifti, sem símamáliö kemst
inn í fjárlögin, og þetta sama árstil-
lag hefur verið samþykt á hverju
þingi síðan.
Árið eftir sendiMikla norræna ame-
rískan verkfræðing, Hanson aö nafni,
hingað upp til rannsókna, og ferðað-
ist hann hjer um i 2 ár í þeim er-
indagerðum. Hann kemur fyrstur upp
með það að leggja sæsimann upp til
Austurlandsins, en ekki til Reykja.-
Reykjavík, 14. október 1916,
XI. árg.
Olaf Forberg.
víkur, og að fjelagið greiði aftur á
móti íslandi fje það, sem sparaðist
við þetta, til að byggja fyrir landlínu
til Reykjavíkur, og var upphæð þessi
áætluð 300,000 kr.
Aðalástæðan til þess að símalagn-
ingunni var ekki komið í framkvæmd
á næstu árum, var sú, að fjelögin,
sem sóttu um leyfi þetta, gátu ekki
fengið nægilegan fjárstyrk frá öðrum
ríkjum, eins og þau munu hafa gert
sjer vonir um.
Eftir þetta er málinu að vísu hreyft
á hverju þingi, en lítið í því gert, er
miði í framfaraáttina, þar til H a n n-
es Hafstein verður ráðherra
1904. Hann og hans flokkur tekur
málið á sínar herðar og færir það
fljótt frarn til sigurs.
Hannes Hafstein byrjaði þegar á
samningatilraunum, bæði við Mar-
conifjelagið í London og Mikla nor-
ræna Ritsímafjelagið.Honum tókst að
komast að töluvert betri kjörum hjá
síðarnefnda fjelaginu en það hafði
nokkurntíma áður boðið, og gerði
hann samning við það í september
1904, sem svo var lagður fyrir Al-
þing 1905. Hvað sem annars má urn
samning þennan segja,og ýmislegt má
auðvitað að honum finna, þá er það
varla nokkrum efa undirorpið, að
með honum var stigið eitthvert allra
stærsta og happadrýgsta sporið í
framfaraáttina, sem stigið hefur ver-
ið á þessu landi, því að þjóð, sem er
símasambandslaus, getur a 1 d r e i
orðið framfaraþjóð; símasambandið
er sú undirstaða, sem allar aðrar sann-
ar framfarir v e r ð a að byggjast á.
Alþingi 1905 veitti svo nauðsynlegt
fje til landlínulagningarinnar frá Seyð-
isfirði til Reykjavíkur, til viðbótar
þeim 300,000 kr., er Mikla norræna,
samkv. samningi, átti að greiða land-
sjóði fyrir að sleppa við að leggja
sírnann upp til Reykjavíkur.
Ekki fæddist krói þessi hljóðalaust,
því að aldrei áður á þessu landi hafði
verið gerður eins mikill hávaði út
af nokkru máli eins og þessu, og
svo miklu ryki var þyrlað upp, að
skilningsvit sumra fyltust alveg. Og
æsingarnar náðu hámarki sínu með
bændafundinum sæla 1. ágúst 1905.
Þrátt fyrir þessa megnu mótspyrnu
gegn símamálinu, var því þó til lykta
ráðið á Alþingi I9°5> °& Jeg’ hygg að
flestir sanngjarnir menn muni nú
játa, að það hafi verið gert á þann
hátt, sem ættjörðu vorri var heilla-
vænlegast.
Það er nógu gaman að athuga,
hvaða vonir þingmenn gerðu sjer um
þetta viðskiftatæki. Flestum mun hafa
verið það full-ljóst, að hjer var um
að ræða eitt af þýðingarmestu og
víðtækustu velferðarmálum lands og
þjóðar og að óbeini hagnaðurinn af
því væri óútreiknanlegur; en synd
væri að segja, að þeir hefðu gert sjer
of miklar vonir um beinu tekjurnar
af símasambandinu. Meiri hluti síma-
nefndarinnar áætlar, að leggja þurfi
með landsímanum, eins og hverjum
öðrum landsómaga, 12 til 13,000 kr.
á ári, til þess að hann geti staðist
reksturskostnað og viðhald. En minni
hluti nefndarinar fyllist heilagri
vandlætingu út af þessari gyllingar-
áætlun meiri hlutans og fullyrðir, að
það þurfi að minsta kosti að
leggja með honum fyrnefnda upphæð
fjórfalda í 20 ár, eða 50,000 krónur á
ári!
Árið eftir lagði svo Mikla norræna
sæsímann hingað upp, og var því
verki lokið 25. ágúst 1906, og þann
sama dag var sæsíminn til útlanda
opnaður til almenningsnota.
Norðmaður var fenginn til að sjá
um landsimalagninguna, og til þess
starfa var valinn, að ráðum ritsíma-
stjórnarinnar norsku, núverandi land-
k símastjóri, Olaf Forberg. Og
honum tókst með frábærum dugnaði,
þrátt fyrir mýmarga og ófyrirsjáan-
lega erfiðleika bæði að vinna verkið
vel og ljúka því á tilteknum tíma.
Svo verður víst talið,að krógi þessi
hafi verið í heiminn borinn
29. dag septembermánaðar 1906,
þegar allar símalinur landsins, tutt-
ugu talsins, voru hátiðlega opnaða til
almenningsnota kl. 4 síðdegis nefnd-
an dag.
Landsímalínan var tvíþætt úr 3
mm. bronzeþræði. Lengd línunnar
var 615 km. Landsímastöðvarnar
voru samtals 21, þar af þrjár ritsíma-
stöðvar, tvær 2. flokks og fimtán 3.
flokks talsímastöðvar og ein eftirlits-
stöð. Starfsmenn landsímans voru
14, auk 18 stöðvarþjóna á landstöðv-
unum.
Bronzelínan var notuð samtímis
bæði til ritsíma og talsíma, og gekk
það oft hálf skrykkjótt í byrjuninni,
eins og við var að búast, þar sem
millistöðvar voru svona margar; þær
■ skiftu oft línunni og gleymdu þá að
! opna hana aftur o. s. frv.
Afgreiðslan gekk líka hálf skringi-
lega fyrstu dagana. Það þurfti t. d.
aldrei að hringja á nokkra stöð, mað-
ur kallaði bara inn á línuna og þá
svaraði sú stöð, sem á var kallað!
Svona var nýjungagirni manna og
forvitni mikil, en þetta lagaðist nú
furðu fljótt.
Símaslit urðu afskaplega mörg
þenna fyrsta vetur. Bæði er það, að
V. B. K.
Vandaðar vörur. Ódýrar vðrur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir,
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire,
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Fappír og ritföng.
Sólaleður og skósmíðavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
simaþræðirnir slitna alt af mest fyrsta
árið og svo var bronzeþráðurinn alls
ekki af bestu tegund.
Það var víst um jólaleytið 1906,
að símalínan var í ólagi einu sinni
sem oftar milli Staðar í Hrútafirði
og Lækjamóts, en þó vorum við ekki
alveg sambandslausir, við heyrðum
að eins orðaskil til sumra stöðvanna
hinu megin bilunarinnar eins og í
óra fjarlægð. Línueftirlitsmaður var
þegar sendur út til viðgerða, og þeg-
ar hann kom heim aftur, hafði hann
gert við 27 slit, og þó var hjer ekki
um ísingu að ræða, sem er annars
versti óvinur símanna hjer á landi.
ísingin gerði vart við sig hjer í
fyrsta skifti á Dimmafjallgarði 1.
Nóvember 1906. Báðir þræðir höfðu
dottið alveg niður á tæpum kílómetri
og voru vitaskuld marg-purpaðir í
sundur, járnkrókarnir höfðu flestir
rjetst alveg upp og einangrararnir
fóru í þúsund mola. Þegar komið var
að biluninni, var ísingin að mestu
losnuð af þráðunum, og þess vegna
gátu menn ekki í fyrstu gert sjer í
hugarlund hvernig á þessari bilun
stæði, og hjeldu svo að hún væri af
mannavöldum gerð, en við nánari at-
hugun sást að svo var ekki.
Það kom brátt í ljós, að síminn var
notaður mikið meira en við var bú-
ist, og þessir 2 bronzeþræðir urðu
brátt alveg ónógir, og á næstu 2 ár-
um var svo lögð ritsímalína úr 4,5
mm. járnþræði milli Reykjavíkur og
Seyðisfjarðar. Árið 1908 voru bygðar
margar nýjar línur og langar, og á
hverju ári hefur símakerfið verið sí-
aukið síðan.
Eins og áður hefur verið á drepið
hjer að framan, fer því svo fjarri, að
menn hafi gert sjer of háar hugmynd-
ir og of miklar vonir, hvorki um
þann beina nje óbeina hagnað, sem
af landsímanum mundi leiða.
Fyrst skulum við þá athuga þann
beina hagnað, sem við höfum af hon-
um haft, eða tekjur landsímans á hinu
liðna 10 ára tímabili.
Eins og sjest á hlutfallayfirliti
þessu, hafa tekjur landsímans vaxíð
þetta jafnt og þjett á hverju ári þar til
ófriðurinn rnikli byrjar, þá þjóta þær
upp óðfluga, og halda enn áfram í
sörnu átt. Og jeg hygg að það sje
engin ástæða til að óttast, að þær
muni minka eða standa í stað eftir
stríðið, það er þvert á móti margt
sem mælir með því, að þær muni
halda áfram að hækka, og sjálfur er
jeg í engum efa um að svo verði.
Tekjur landsímans voru alls 1907
kr. 46,000, en 1915 kr. 291,000; þær
hafa með öðrum orðum rúmlega sex-
faldast á þessum tíma og má það all-
gott kallast.
Tekjuafgangurinn var 1907 kr.
3800, og ef maður margfaldar þá
u.pphæð með 48, fær maður út tekju-
afganginn 1915 eða kr. 183,000.
Gjöldin voru 1907 kr. 42,000, en
1915 kr. 107,000. Það er eftirtektar-
vert að á sama tíma sem tekjurnar
sexfaldast og tekjuafgangurinn fjöru-
tíu og áttfaldast, þrefaldast ekki
nærri gjöldin.
O 00 * O^
cO On On Oð CM »0
cO hH M
vd* ö 00" HH
Tf- O

10 to 'O »0 IO IO

0 Oð Oð Oð O O'
h-4 t-H
en *
p
4->
>» 1
(1) 1 tT
1/1 0
4-4 rö $ a r~i
rO rv
c rö (/) 00
0) Ö 13 JQ CM
15 Ö • I—1 0 Tí '0 4—> xo > "U) 13 4—> u Clj Ö u * CM cO
hH »0 0 lO ci
to O ON r^ > }-H
cO K> ‘S
cO ’tf <vT O 4—> 'U
CM ‘S
ci G
£ 0)
V, 1 Ö5 6
*8 1 fc«
u I 1 u "Ö «4-H
b/) 0 G
«4H cS S* oS T—H 4—1 10
p 3 3 G
U | 1 u u u
O O 0 O
> 1 > > >
r^ r^ O r^ r^
O O O O O O
CÞ ON On ON On O
HH ►H 1—1 HH HH
JCjOb ,.tqor1 l<JOÍ JCjOC)
Tekjur alls, kr.
JCtJ't MqjQ.

........ Gjöld alls, kr.
---------Tekjuafgangur kr. —
—.— Viðtalsbilafjöldi -—