Lögrétta - 08.11.1916, Side 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
AfgreiCslu- ag innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti 11.
Talsimi 359.
Nr. 53.
Reykjavík, 8. nóvember 1916,
XI. árg.
V. B. K.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — RekkjuvoÖir,
Kjólatau. — Cheviot. — AlklæÖi. — Cachemire,
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Pappír og ritföng.
Sólaleður og skósmíðavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókawsli Siglúsar [ymuRdssDnar.
Lárus Fjeldsted,
Y firr jettarmálaf ærslumaöur.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 siöd.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aö sjer alla vinnu, sem aö bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viöskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aörir ættu því aö
koma þangaö. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Stríðið.
Austurvígstöðvarnar.
Framsókn Rússa á suöurhluta aust-
urvígstöövanna var aöalviöburöurinn
þeim megin á ófriðarsvæöinu síöastl.
sumar, fram til þess, er Rúmenía fór
út í stríðið í lok ágústmánaöar.
Framan af sumrinu sóttu Þjóðverjar
fast á viö Verdun, og svo tóku Aust-
urríkismenn að sækja mjög fram á
ítölsku vígstöövunum. Þetta tvent, og
])ó einkum hiö síöar nefnda, er taliö
hafa flýtt fyrir því, að Rússar hófu
árásina aö austan. Það var talað um
það í fyrra vetur, aö bandamenn
mundu vorið 1916 hefja sókn sam-
tímis á öllum vígstöövunum. En úr
því varð ekki. Miöveldin hjeldu,
þvert á móti, sókn uppi um vorið
hæöi að vestan og sunnan. En í hyrj-
un júní hófu Rússar sókn að austan
og Frakkar og Englendingar nokkru
síðar að vestan, viö Sommefljótið.
Hjer skal nú gefið yfirlit yfir það
helsta, sem gerðist í sumar á austur-
vígstöðvunum.
4. júní í sumar tóku herir Rússa
sig upp til sóknar á svæðinu frá
Rokitno- eða Pripet-flóunum aö norð-
an suður aö takmökrum Rúmeníu.
Vegalengdin er 500 kílóm., og lá her-
línan á þessu svæði hjer um bil beint
í norður frá Czernowits, höfuðborg
Búkóvinu, sem er rjett við takmörk
Rúmeníu, þar sem hún nær lengst til
norðurs, og norður þangað sem árn-
ar Pripet og Styr falla saman, en þar
eru flóar þeir, sem áður eru nefndir,
og ná yfir stórt svæði. Eru þar ill-
ræmdar vegleysur og foræði, sem ekki
er farandi um með her. En fyrir sunn-
an þá er opinn vegur úr rússnesku
hjeruðunum Volhyniu, Podoliu og
Bessarabíu, inn í Galizíu og Búkó-
vínu, Austurríkis megin.
Yfirforingi þessara rússnesku hera
er Brusiloff hershöfðingi, og var mik-
ið látið af herstjórn hans meðan á
framsókninni stóð og Rússar höfðu
mikið traust á honum. Hann tók viö
yfirstjórninni af Ivanoff hershöfö-
ingja í byrjun þessa árs, er þá var
orðinn sjúkur af ofþreytu. Brusiloff
er 46 ára gamall og var vel kunnur
maður í rússneska hernum áður en
þessi ófriður hófst. Nú hafði hann,
er hann hóf sóknina, 4 heri til yfir-
stjórnar og stýrðu þeim hershöfðingj-
arnir Kaledin, þeim nyrsta, Sacha-
roff, Scherbacheff og Lechitsky, þeim
syðsta. I byrjun júlí kom 5. herinn til
viðbótar undir stjórn Lesh hershöfð-
ingja, og var hann tekinn norðan að,
frá herstöðvunum i Mið-Rússlandi,
þar sem Evert hershöfðingi hafði yf-
irstjórnina. Var það þannig ógrynni
liðs, sem Rússar höfðu þarna á að
skipa, og stórskotalið höfðu þeir gott,
en sóknin var byrjuð, eins og gengur,
með ákafri stórskotahríð á vígstöðv-
ar Austurríkismanna, en á eftir henni
sótti hermúgurinn fram. Segja Aust-
urríkismenn að fjöldi franskra og
japánskra liðsforingja hafi verið
þarna í her Rússa og brynjaðir her-
bílar, sem Englendingar hafi stjórn-
að. Annars sögðu þeir fótgönguliðið
vera dregið að úr ýmsum áttum, frá
Kákasus og austan úr Síberíu, litl
æft lið og ekki sterkt að öðru leyti
en höfðafjölda. En stórskotalið Rússa
sögðu þeir gott og vel búið. I Rúss-
landi bygðu menn miklar vonir á
sókninni þarna og töldu, að með full-.
komnum sigri þar mundi ófriðnum
brátt lokið. Það leit og vel út fyrir
Rússum þarna um tíma. Austurríkis-
menn hrukku fyrir og þeir tóku
fjölda fanga. Sögðu fregnirnar
stundum að þeir væru fyrir fult og
ait að brjóta herlínu Austurríkis-
manna á bak aftur og hefðu rofið
hana á ýmsum stöðum. En þetta
reyndist ofsagt. Austurríkismenn hörf-
uöu út úr Búkóvínu og drógu her-
línu sína til baka á löngu svæði suð-
ur frá Pripet. En hvergi var hún
rofin.
í byrjun sóknar rússneska hersins
stóðu Austurríkismenn svo aö vígi á
þessum stöðvum, aö þeir höföu þar
5 heri. Þeim syösta stýrði Pflanzer-
Baltin hershöfðingi, sem varið hafði
Búkóvínu haustið 1915 og getið sjer
góðan orðstír fyrir. Sá her varði
svæðið sunnan frá Czernovits norður
að Buczacz og lá herlínan syðst á því
svæði á takmörkum Bessarabíu og
Búkóvínu, en síðan inn í Galiziu, því
Rússar höfðu frá byrjun stríðsins
haldið suðaustur-horninu á Galizíu.
Næsta her þar fyrir norðan stýrði
Bothmer hershöfðingi og náði hann
sunnan frá Bucza'cz norður að Zaloc-
ze, sem er austast í Galizíu og var
herlínan á öllu þessu svæöi einnig
innan takmarka Galizíu. Þriðja hern-
um stýrði Böhm-Ermolli og náði sá
her frá Zalocze til Dubno, sem er inni
í Rússlandi, og lá herlínan norður yf-
ir takmörk Galizíu skamt fyrir aust-
an Zalocze. Fjórði herinn var frá
Dúbnó noröur aö Kolki, undir for-
ustu Puhallo hershöföingja, en fimta
hernum, þar fyrir noröan, stýröi Jós-
eph Ferdinand erkihertogi.
Á allri þessari línu höföu Austur-
ríkismenn sterkar vígstöövar, sem
þeir höföu haldið í marga mánuöi og
því haft góðan tima til þess aö búa
þar um sig. En í fyrra vetur höfðu
þeir tekið þaðan þýskt lið og sent til
Verdun, og þegar Austurrikismenn
hófu sóknina síðastl. vor á ítölsku
vígstöðvunum, höfðu þeir tekiö liö
frá þessu svæði og sent þangað. Það
er talið, að allur mannafli austur-
ríkska hersins á þessu svæði hafi,
þegar rússneska sóknin hófst, verið
900 þús., þar af 550 þús. menn vopn-
aðir með byssum. Við vinstra fylk-
ingararm þessa austurrískameginhers^
tók við þýskur her undir stjórn v.
Linsingen hershöfðingja, og hafði v.
Linsingen aðalaðsetur í Kovel, sem er
langt fyrir sunnan Pripetána og langt
fyrir vestan herlínuna, en yfirstjórn
austurríkska hersins sat í Lemberg,
og þar var Joseph Ferdinand erki-
hertogi.
Fyrir norðan Pripetflóana, á her-
línunni alla leið þaðan og til Eystra-
salts, er talið að Þjóðverjar hafi i
byrjun júnímánaðar haft á að skipa
600 þús. mönnum byssuvopnuðum,
og stóö sá her undir yfirstjórn Hind-
enburgs hershöfðingja. Hann hafði
aðalstöðvar sinar í Kovno, norður við
Njemen. Eftir þessum reikningum
hafa miðveldin haft í byrjun júní-
mánaðar á öllum austurvígstöðvun-
um 1 milj. og 150 þús. menn byssu-
vopnaða. En bak við herlínu sína
höfðu þau góö járnbrautasambönd og
gátu því fljótlega flutt hersveitir sín-
ar til eins staðar frá öðrum eftir
þörfum.En að þessu leyti voruRússar
miklu ver settir, þótt þeir hefðu, eins
og miðveldaherirnir, varið síöastliön-
um vetri til að bæta úr þessu eftir
meerni.
Með þvi að byrja sóknina á svo
löngu svæði, vænti Brusiloff aö geta
komið í veg fyrir það að miðveldaher-
inn ætti hægt með að nota járnbrautir
sínar til þess að færa hersveitirnar
fram og aftur. Það hafði og verið
ráðgert milli bandamanna, að jafn-
framt og Brusiloff brytist fram aö
austan skyldu þeir reyna að láta
Þjóðverja hafa nóg að gera á vestur-
herstöðvunum og Austurríkismenn á
ítölsku vígstöövunum, svo aö úr hvor-
hvorugri þeirri átt yrði lið tekiö til
varnar aö austanverðu. En þetta tókst
þó ekki til fulls, ]íví þegar í júní
voru 4 þýskar herdeildir teknar af
vesturvígstöðvunum og sendar aust-
ur, og í júli voru 6—8 austurríkskar
herdeildir sendar austur frá ítölsku
vígstöövunum. Kom það síðan fram,
einkum á suðurvígstöðvunum, að her
miðveldanna hafði verið veiktur þar
meira en hann þoldi, því ítalir fóru
þá að hrekja hann hjá Izonso. En hitt
tókst ekki, að Rússar gætu rofið her-
línuna að austan.
Einnig voru herir Rússa norðan við
Pripetflóana settir í hreyfingu til
þess að varna herflutningum þaðan
suður eftir. Þar hafði Kuropatkin
hershöfðingi, sem kunnur er frá ó-
friðnum við Japana, tekið við yfir-
yfirherstjórninni seint í febrúar og
byrjað sókn á norðurhluta þeirra víg-
stöðva síðari hluta marzmánaðar, en
ekkert unnið á. Nú, er Brusiloff hóf
sóknina að sunnanverðu, er sagt aö
Kuropatkin hafi ekki þótt veita hon-
um þann stuðning, sem vænst var
eítir, og hafi þetta verið orsök þess,
að Kuropatkin ljet af herstórninni á
miðju sumri.
í fyrstu árás Brusiloffs hrukku
herir þeirra Pflanzer-Baltins, Böhm-
Ermollis og Puhallos undan í viður-
eigninni við heri Lechitzkys, Sacha-
roffs og Kaledins. En her Bothmers,
eða næstsyðsti her Austurríkismanna,
stóð fastur fyrir og hjelt stöðvum
sínum í viðureigninni við her Scher-
bacheffs. Nyrsti her Austurríkis-
manna, eða her Ferdínands erkiher-
toga, varð viðskila við meginherinn
að sunnan og hörfaði norður á bóg-
inn, til þess hers Þjóðverja, sem þar
var fyrir og áður er nefndur, undir
stjórn v. Linsingen. Framrás Rússa
varð skjótust uorður í Volhyniu og
tóku þeir Lusk 8. og Dubno 11. júní.
En Czernovits tóku þeir 17. júni og
24. júní hafði her Lechitzkys lagt
undir sig alla Búkóvinu. Her Pflanz-
er-Baltins rofnaði í tvent og misti
syðri hluti' hans samband við megin-
herinn og hörfaði undan yfir Kar-
patafjöllin. En fyri’r norðan Buczac
stóð her Bothmers fastur fyrir, svo
að þar kom mikill sveigur á herlín-
una, er herir Rússa komust langt
vestur fyrir sunnan og norðan. Nokk-
uð hrökk herlína Bothmers fyrir í
ystu örmunum báðu megin svo að
hún hjelt sambandi við herina, sinn
hvoru megin, sem undan viku. Rúss-
ar náðu bæði Buczacz og Salocze. En
meginher Bothmers stóð eftir viður-
eignina hjer um bil á sömu stöðvum
og hann var á þegar hún byrjaði.
Fyrir norðan hann hjeldu herir þeirra
Sacharoffs og Kaledins lengra og
lengra vestur á við. í Volhyníu eru
þrjár kastalaborgir, sem Rússar háfa
víggirt sem aðalherstöðvar á þessu
svæði: Lusk vestast, Dubno, þar fyr-
ir sunnan og austan, og Rovno, norð-
austur frá Dubno. Tvær af þessum
víggirtu borgum tóku Austurríkisher-
irnir í fyrra, Lusk og Dubncö, en
Rovno náðu þeir ekki. Nú fjellu hin-
ar tvær aftur í hendur Rússa þegar
í byrjun sóknarinnar, eins og áður
segir. Dubno stendur við ána Ikva,
sem fellur í Styr, en Styr fellur til
norðurs út í Pripet, og við Styr stend-
ur Lusk. Þessar ár mynda þarna ásamt
hinum víggirtu borgum eölil. varnar-
línu, er þó var rofin af miðveldahern-
um í fyrra, og eru borgirnar viggirtar
af Rússum til þess af hafa þaðan vald
yfir opinni leið frá Suður-Rússlanditil
Póllands á svæðinu milli Galizíu og
Pripet-flóanna, og auk þess er þaðan
opin leið til árása á Lemberg. Nú
hrukku herir Austurríkismanna fyrir
á öllu þessu svæði.Norðan viðZalocze
hjeldu Rússar inn í Galizíu, í áttina
til Lemberg, og fyrir vestan og norð-
an Lusk hrukku Austurríkismenn fyr-
ir til árinnar Stokhod, sem rennur til
norðurs út í Pripet nokkru vestar en
Styr.
Syðsti her Rússa fyrir norðan Pri-
petflóann, sem var undir stjórn Ev-
erts hershöfðingja, gerði árás á her-
línu Þjóðverja þar rjett fyrir miðjan
júní, en vann ekki á, og sú árás gat
ekki hindrað það, að Þjóðverjar
sendu að norðan mikinn her til varn-
ar Kovel, en þangað stefndu Rússar
árásum sínum norðvestur frá Lusk.
Þangað kom og her sá, sem Þjóð-
verjar tóku frá vesturherstöðvunum,
og var hann kominn austur 17. júní.
Með þessu liði að vestan ásamt því,
sem Hindenburg sendi að norðan,
haföi nú v. Linsingen safnað svo
miklum her á stöðvarnar milli Kovel
og Pripet, aö hami rjeðst á Rússa viö
Stokhod-ána í síðustu viku júní og
urðu þeir að hrökkva þar undan, svo
að framrás þeirra á því svæði var þar
með stöðvuð um hríð. En eins og áð-
ur segir sendi nú yfirstjórn rússneska
hersins heilan her.sem áður hafði ver-
ið norðan við Pripetflóana, suður
eftir, undir stjórn Lesh hershöfðingja,
og varð þá aftur framsókn af hálfu
Rússa. Var barist þarna af miklum
ákafa í júlí og fram í ágúst. En þá
fer að draga úr sókn Rússa og hjelt
miðveldaherinn stöðvunum við Stok-
hod og vestan við Lusk. Smám sam-
an stöðvaðist einnig framrás Rússa
sunnar, í Galizíu, nokkru fyrir aust-
an Lemberg, og í Búkóvinu við Kar-
patafjöllin. Er árangurinn af sókn
Pússa sá, nú í byrjun vetrarins, að
þeir hafa tekið alla Búkóvínu, svæði
af Galizíu austan við Lemberg, og
fært herlínu sína nokkuð vestur fyrir
Lusk á svæðinu þaðan norður að
Pripet.
En síðan í ágústlok hefur þótt
mestu skifta viðureignin við Rúmena,
enda hefur ekkert stórvægilegt gerst
annarstaðar á austurvígstöðvunum
síðan. Það vetrar snemma í Karpata-
fjöllunum. í september var þegar tal-
að um, að þar væru komnar hríðar
og snjóar til hindrunar umferð.
Síðustu frjettir.
Það er lítið um fregnir frá víg-
stöðvunum í skeytum hingaö síðustu
vikuna. Þó er það sagt frá Verdun,
að Frakkar hafi nú náð aftur úr
höndum Þjóðverja þorpinu Vaux, sem
lengi var barist um áður, meðan
Þjóðverjar voru aö ná því. Er þaö þá
orðiö töluvert, sem Þjóöverjar hafa
hörfaö til baka við Verdun.
Italir sækja fram á suöurvígstöðv-
unum, og ein fregnin segir aö þeir
hafi tekiö nokkur þúsund fanga á
Carso-sljettunni.
Verslunarkafskipið „Deutschland"
er sagt komið vestur til Ameríku í
annað sinn, og annað þýskt kafskip,
U. 53, er sagt komið lieim til Þýska-
lands frá Ameriku.
Stjórnir miðveldanna hafa nú lýst
því yfir, að Pólland verði sjálfstætt
konungsríki með þingbundinni stjórn,
en landamæri verði þó ekki ákveðin
til fullnustu fyr en að ófriðnum lokn-