Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 10.01.1917, Blaðsíða 1

Lögrétta - 10.01.1917, Blaðsíða 1
Ritstjóri: ÞORST. GÍSLASON. Þingholtsstsœti 17. Talsími 178. AfgreiSslu- og innheimtum.: ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON. Bankastræti 11. Talsimi 359. Nr. 3. Reykjavík, 10. janúar 1917. XII, árg. Bæknr, innlendar og erlendar, pappír og alls- konar ritföng, kaupa allir í Bókauerslun Sigfúsar fymundssoRar. Lárus Fjeldsted, yfirrjettarmálafærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 si®d. Klæðaverslun H. Andersen & Sön. Aðalstr. 16. Stofnsett 1888. Sími 32. Þar eru fötin saumuð flest. Þar eru fataefniu best. Stj órnarskiftin. Þau fóru fram 4. þ. m. Þá var Ein- ari Arnórssyni veitt lausn frá rát>- herraembættinu . með eftirlaunum, samkvæmt umsókn hans, og Klemens Jónssyni landritara einnig veitt lausn, meS biSlaunum samkvæmt eftirlauna- lögunum. Jafnframt voru skipaöir af konungi ráSherrar þeir Jón Magnús- son, áSur bæjarfógeti, Björn Krist- jánsson, áSur bankastjóri, og SigurS- ur Jónsson bóndi á Ystafelli, en Jóni Magnússyni var faliS forsæti ráSa- neytisins. Símskeytin um þetta frá konungi komu hingaS síSdegis 4. þ. m. Las forsætisráSherrann þau upp á fundi í sameinuSu alþingi daginn eftir og mælti jafnframt á þessa leiS: „Því hefur veriS haldiS fram af mörgum hjer á landi undanfariS, aS fjölga þyrfti ráSherrum, og jeg býst viS því, aS fjölgun ráSherranna verSi yfirleitt vel tekiS. En aS svo bráSur bugur var aS þvi undinn á þessu aukaþingi og þriggja manna stjórn sett á fót fyrirvaralaust, þaS hygg jeg aSallega gert vegna NorSurálfuófriS- arins og þess ástands, er af honum leiSir. Þess vegna er og þetta þriggja manna ráSaneyti samsett, svo sem raun er á orSin, þannig aS hver hinna þriggja aSalflokka þingsins eigi mann í ráSaneytinu, svo aS þaS í heild sinni hafi svo sem má fylgi þingsins í heild, líkt eins og á sjer staS víSa erlendis, einmitt af sömu orsökum. HingaS til má yfirleitt segja aS hín mikla styrjöld hafi lítiS komiS viS þetta land, nema því til hags- muna. ísland hefur, eins og önnur hlutlaus lönd, auSgast vegna ófriSar- ins. En nú horfa menn kvíSnir fram í tímann, því aS út lítur fyrir, aS mjög fari aS þrengja aS hlutlausum þjóS- um hjer í álfu. ÞaS er alstaSar fariS aS bóla á skorti á ýmsum nauSsynj- um. Jafnvel í Ameríku, sem einkum tvö síSustu árin hefur verið helsta forSabúr heimsins, er fariS aS tala um útflutningsbann á kornvöru vegna skorts á henni þar. Flutningar landa á milli eru alt af aS verSa örSugri og örSugri, skipakostur mink- ar stöSugt. Þar af leiSandi einnig örS- ugra aS koma afurSum vorum á markaS, fyrir utan aSra erfiSleika og hindranir frá ófriSarþjóSunum i þeim efnum. ar sem þessu er þanni CL ^.eSS nri krafist af al] að alþingi og landstjórn g stafamr, er verSa megi < er til aS firra landiS vandt sem yftr þykja vofa. ÞaS er þá sjálfgefig, at og helsta hlutverk hins neytis verSur þaS, aS v: af fremsta megni, aS : vandræSum af ófriðnum. um vjer fyrst a 'ö hafa v; á þvi aS landiS sje birgi synjum, og aS landstjórni ems 0g gert hefur veriö V. X$. K. Vandaðar vörur. Ódýrar vörur. Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir, Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire. Flauel, Silki, Ull og Bómull. Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar. Regnkápur. — Gólfteppi. Fappír og ritföng. Sólaleður og’ skósmíðavörur. Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík. ráSstafanir til aS birgSir sjeu fyrir hendi, og í sambandi viS þetta aS reyna aS sjá um skipakost til flutn- inga bæSi milli landa og hafna milli innanlands; a S vinna aS þvi aS af- urSir landsins komist í sem best verS, fái sem bestan markað, o g a S reyna aS fengnu leyfi alþingis, aS draga svo milciS úr vandræSum manna vegna dýrtiöarinnar, sem unt er. Hin daglegu störf stjórnarráSs- ins eSa framkvæmdarstarfiö í stjórn landsins viljum vjer ástunda aS gangi sem greiSlegast. Þegar annars kemur til undirbún- ings löggjafarstarfa, fyrir utan fjár- lög og þau önnur lög, sem leggja verSur fyrir hvert reglulegt þing, þá getur ráSaneytiS ekki lofaS miklu aS svo stöddu. Tíminn til undirbúnings undir næsta þing er svo afarstuttur, aS ekki veröur meS sanngirni búist viS neinni verulegri lagasmíS, er lögS verSi fyrir þaö fram yfir þaS sjálf- sagöa. Og um fyrirætlanir vorar í landsmálum yfirleitt er örSugt aS segja nú eitt fyrir alla. Vjer komum hver frá sínum flokki, og höfum ekki haft tima eöa tækifæri til aS kynnast skoöunum hver annars nógu nákvæm- lega. Vjer höfum einlægan vilja á því aö vinna saman í eindrægni, og höfum heitiS hver öSrum aS gera hver sitt til aS góS samvinna takist vor á meðal. En í byrjun næsta þings vonum vjer aS geta látiS uppi fyrir- ætlanir vorar og stefnu í landsmál- um. Um eitt erum vjer einhuga, aS vinna aS því af fremsta megni, aö þjóöin nái fullum yfirráöum yfir öll- um sínum málum, og afráöa ekki neitt í sjálfstæðismálum þjóöarinnar án vilja og vitundar þeirra þing- flokka, ér veita ráöaneytinu fylgi sitt.“ Lögr. hefur aS svo stöddu ekki öðru hjer viS aö bæta en því, aS hún óskar hinni nýju stjórn góös gengis. Þegar þess er gætt, hvernig þingiS er nú saman sett, aS enginn einn flokkur hefur þar rneiri hluta, þá veröur ekki betur sjeS en aS þetta úrræði, sem tekiö hefur verið, aS mynda friðarstjórn, eða samsteypu- ráðaneyti, sje þaS heppilegasta nú í bráöina, enda benti líka Lögr. á þá leiS áður en þingiö kom saman. Ekki er svo mjög um það aS fást, þótt þaS hafi tekiS nokkurn tíma fyrir þinginu aS koma þessu nýja skipulagi í kring. ViS því mátti búast, aS svo yröi. Hitt er meira um vert, aS þing- fíokkarnir, sem tekiS hafa þátt í myndun ráöaneytisins, sjeu ánægSir meS þaS, sem orðiS er, og svo mun nú vera yfirleitt. AuSvitaS er hjer aS eins um bráSabirgSafyrirkomulag aS ræða, mest vegna þess ástands, sem heimsófriöurinn hefur skapaS, eins og fram er tekiS í ræöu forsætisráðherr- ans. En af þvi aS útlitiS er sjerstak- lega ískyggilegt nú, þá er líka vand- inn því meiri, sem hvílir á hinni nýju stjórn, og ástæSan því meiri fyrir okkur til þess aS foröast flokkadeil- ur innanlands meSan á ófriðarvand- ræSunum stendur, enda líka vonandi, aS heimsstyrjöldinni fari nú aS ljetta af áSur en langir tímar liöa. Nýju ráöherrarnir eru allir þjóS- kunnir menn. Um forsætisráöherrann, Jón Magnússon, er ]>aö kunnugt, aS hann hefur lengi notiS mikils trausts og álits, ekki aS eins hjá Heimastjórn- arflokknum, sem hann hefur starfaS í, heldur og alment. En sá maöurinn, sem áSur hefur fariS meS völdin frá Heimastjórnarflokksins hálfu, vildi vera laus viS aö taka viS þeim aS þessu sinni. Björn Kristjánsson er nú tvímælalaust áhrifamesti maöurinn innan SjálfstæSisflokksins og því var þaS eðlilegt, aS valiS lenti á honum. Um þriSja ráherrann, SigurS Jónsson, getur veriö álitamál, hvernig valiS hafi tekist. Hann má heita nýr maður á stjórnmálasviSinu, ]>ótt elstur sje hann ráöherranna aS áratölu. En hann er kunnur sem sæmdarmaður og merkismaður í sinni stjett og hefur lengi starfaS aS kaupfjelagsmálum bænda í Noröurlandi. Frá sjónarmiSi Framsóknarflokksins nýja virSist svo sem heppilegra heföi þaS veriS fyrir hann, aS velja sjer fyrir for- gangsmann og fulltrúa í stjórnina yngri mann, ef þaS er markmið flokksins, sem ætla má aS sje, aS verSa framtíSarflokkur í landinu. ÞaS segir í lögunum um fjölgun 1 ráSherra, aö konungur ákveði verk- sviS þeirra hvers um sig, og er það ekki komiö í kring enn þá. En þaS mun vera í ráSi ,aS Jón Magnússon taki dómsmálin og kirkjumálin, eSa mál 1. skrifstofu stjórnarráSsins, Sig- urSur Jónsson atvinnumálin, 2. skrif- stofu, og Björn Kristjánsson fjár- málin, sem eru á 3. skrifstofu. Jón Magnússon er fæddur 16. jan. 1859 og hefur átt sæti á alþingi frá 1902, lengst um sem þingmaöur Vest- manneyinga, en frá 1914 sem 2. þing- maður Reykvíkinga. Björn Kristjáns- son er fæddur 26. febr. 1858 og hefur verið þingmaSur Gullbr. og Kjósar- sýslu frá 1901. Sigurður Jónsson er fæddur 1852 og situr í fyrsta sinn á alþingi nú. Dýrtíðarmálin. Þingsályktunartillaga. Fjárveitinganefnd N. d. flytur svo- hljóandi þingsályktunartillögu um dýrtíðaruppbót handa embættis- og sýslunarmönnum landsjóSs: „Alþingi ályktar, aS heimila land- stjórninni aS greiða embættis- og sýslunarmönnum landsjóSs dýrtíSar- uppbót fyrir áriS tgi6, sva sem hjer segir: — 1) Þeim er hafa aS árslaun- um 1500 kr. eöa minna 50 pct. — 2) Þeim er hafa aS árslaunum 2500 kr. 40 pct. — 3) Þeim er hafa aS árs- launum 3500 kr. 25 pct. — 4) Þeim ei hafa aö árslaunum 4500 kr. 5 pct. og skal reikna millibilin milli þess- ara launahæSa eftir líkingunni 222 s — x2 y —-------—------- 40- þar sem x táknar launaupphæSina í hundruöum og y uppbótarprósentuna. Hjá þeim embættis- og sýslunar- mönnum, er jafnframt landsjóöslaun- unum hafa aukatekjur eSa hlunnindi, er metin verSi til peninga, af em- bætti sínu eöa sýslan, koma launin eða tekjurnar samanlagSar til álita við greiSslu og útreikning dýrtíðar- uppbótar, þó þannig, aö uppbót greiöist þeim því aS eins, ef þetta samanlagt fer eigi fram úr þeirri hæstu launahæS (4500 kr.), sem dýr- tíSaruppbót er veitt af. Taki menn laun úr landsjóöi fyrir fleiri starfa en einn, reiknast þau samantalin. Allir þeir, konur og karlar, er eft- irlaun hafa úr landsjóöi, eftir sjer- stökum lögum eSa fjárlögum, njóta sömu uppbótar sem aörir launamenn samkvæmt þessari þingsálylctun, enn fremur stundakennarar landsskól anna, svo og starfsmenn þeirra fje- lagsstofnana og kennarar þeirra skóla, er njóta styrks úr landsjóSi, þar meS taldir unglingaskólar, barna- skólar og farskólar, og kemur í staS launahæöar borgun sú, er þeir þiggja fyrir starfa sinn. Frá uppbót þessari dregst dýrtíS- aruppbót sú, er greidd hefur veriS fyrir 1916, samkvæmt lögum nr. 23, 3 nóv. 1915, aö því er snertir þá embættis- og sýslunarmenn landsjóSs, er uppbót hafa fengiS eftir þeim lög- um. Landstjórnin hlutast til um, aS Landsbanki íslands greiSi gæslustjór- um bankans, endurskoðendum, bók- ara og gjaldkera, dýrtíSaruppbót fyr- ir áriS 1916 eftir sömu reglum, sem þingsályktun þessi setur um uppbót handa starfsmönnum landsjóös." í álitsskjali frá nefndinni, sem fylg- ir, segir m. a.: „I fyrsta lagi er það tillaga nefnd- arinnar, aS máliS verði afgreitt á ]>essu aukaþingi með þ i n g s á 1 y k t- u n, er heimili landstjórninni aö greiða starfsmönnum landsins á- kveöna dýrtíSaruppbót fyrir áriS sem leið, 1916 aS eins, og gi-ldi lögin frá þinginu 1915 áfram (1. nr. 23, 3. nóv. 1915), en nefndin ætlar reglu- legu alþingi aS sumri aS taka fulln- aSarákvörSun um dýrtíðaruppbætur yfirleitt, á meöan þetta ástand ríkir. í öSru lagi hefur nefndin ekki getaS lagt til að dýrtíSaruppbót yröi hærri en 50 pct., og þó aS eins hjá þeim, er lægst eru launaöir, og hámark launa- hæöar, er uppbót veitist af, setur hún 4500 kr. Er þaS ljóst, aS hjer er ekki framkvæmt fult rjettlæti, en þó veitt- ui styrkur dágóSur, þeim einkum, er líkur eru til aS erfiSast eigi, en þaS eru láglaunamennirnir. Þessa þings- ályktun ber í raun rjettri aS skoða sem viSbót við lögin frá 1915, aS því, er áriö 1916 snertir, en frábrugSin er hún lögunum í því einkanlega, hve miklu víðtækari hún er. .... Loks er þess að gæta, er litiS er til fjárhæSar þeirrar, sem greiöa verður úr landsjóöi í dýrtíöaruppbót samkvæmt þingsályktunartillögunni — nákvæmlega er eigi kleift aS reikna hana út um sinn, en líklega má áætla hana eitthvað á 3ja hundraö þús. króna, — að þar frá dregst þeg- ar veitt uppbót fyrir liöiö ár eftir dýrtíSaruppbótarlögunum frá 1915, hjá þeim embættis- og sýslunarmönn- um, er undir þau lög falla. Þar af lciöandi er viSbótaruppbótin hjá þess- um mönnum eigi sú, er hundraöstölur þingsályktunarinnar tilvísa, heldur allmiklu minni.“ Fylgiskjöl 4 eru meS þingsályktunartill. nefnd- arinnar. HiS fyrsta frá Ól. Daníels- syni, er sýnir útreikning dýrtíöar- r.ppbótarinnar frá 1500 kr. launum upp í 4500. Af 1500 kr. launum greiö- ast 50 pct., af 1600 49 pct., af 1700 48 pct. o. s. frv., eöa því sem næst, en munurinn fer þó dálítiS hækkandi eftir því sem launaupphæSin hækk- ar. Af 4300 kr. er hann 9 pct., af 4400 kr. 7 pct., eða því sem næst, og loks af 4300 kr. 5 pct. AnnaS fylgiskjaliS er frá IndriSa Einarssyni skrifstofustjóra, skýrsla til ráSherra um fjárhag landsins, skrifuS 14. des. 1916. Skrifstofustjór- iun segir þar, aö áriö 1915 hafi inn- heimtst upp í verShækkunatollinn, sem ætlaSur var til dýrtíöarupp- bótar ................. kr. 178,054.00 En á árinu 1916, fram til 1. desember..... kr. 434,733.00 Samtals til 1. des. 1916 kr. 612,787.00 Öll dýrtíSaruppbótin til 1. des. 1916 hafi verið kr. 17,981.00 Afgangs sjeu .......... kr. 594,806.00 Annars telur hann líklegt, aS verS- hækkunartollurinn nemi síöastl. ár 700 þús. kr., þegar hann er aS fullu innheimtur. Handbærir peningar í landsjóSi segir hann aö sjeu 14. des,- síðastl. 814 þús. kr. og landsjóður eigi þá úti í verslun sinni 430 þús. kr., sem inn komi á sínum tíma. Hann endar brjef sitt meS þessum oröum: „Eins og tekjurnar 1915 eru 2 mil- jónum hærri en árstekjurnar voru fyrir 13 árum, eins er þessi peninga- forSi miklu hærri en nokkur lands- höfSingi eSa íslandsráSherra á und- an ySur hefur getaS gefiS þinginu skýrslu um.“ ÞriSja fylgiskjaliS er brjef frá landlækni til stjórnarráðsins um launakjör lækna, og kemur þaö í heild hjer i blaöinu. FjórSa fylgiskjaliS er frá nefnd, sem kosin var á fundi, er starfsmenn landsins hjer í Reykjavík hjeldu 3. des. siSastl., til þess aö gangast fyrir kröfum frá þeim um dýrtíSaruppbót. 1 nefndinn eru: Ágúst H. Bjarnason prófessor, G. T. Zoega rektor, Gísli J. Ólafsson símstjóri, Ole B. Blöndal póstmálaritari og Þorst. Þorsteinsson hagstofustjóri. Hinn síSastnefndi hef- ur samiS ýtarlegt álitsskjal til stuðn- ings kröfu landsstarfsmannanna um launaviSbót og hefur nefndin fallist á þaö og sent þaS landstjórninni til flutnings fyrir þinginu. Þar er farið fram á 70 pct. launaviöbót handa starfsmönnum landsins yfirleitt. Fer hjer á eftir útdráttur úr skjalinu: „Alþingi hefur sjálft viðurkent þaS meS lögunum um dýrtíöaruppbót, frá 1915, aS landsjóöi beri aS bæta eitt- hvaS úr afleiSingum dýrtíðarinnar fyrir hina lægst launuSu starfsmenn landsins. En lögin, og ekki siöur um- ræSurnar um þau á þinginu, virSast þó bera þaS meS sjer, aS þaö hafi ver- iS ríkast í huga þingmanna, aS hjálpin yrSi aS eins til aS foröa hinum allra bágstöddustu starfsmönnum þings- ins frá því aS fara á sveitina. Þess vegna eru líka settar svo ríkar skorS- ur við þvi, aS nokkur geti orðiS hjálparinnar aðnjótandi, sem tekist hefur sjálfum aS koma tekjum sín- um upp fyrir 2000 kr., ef hann er fjölskyldumaSur, enda þótt maöurinn hafi orSið aö leggja á sig aukastörf til þess. En vjer mótmælum því, aS dýrtíöaruppbótina beri aS skoSa sem nokkurn fátækrastyrk, heldur ber landsjóSi siöferðileg skylda til þess sem vinnuveitanda, að bæta öllum starfsmönnum sínum þann halla, sem þeir verSa fyrir vegna dýrtíöarinnar, að minsta kosti svo, aS þeim sje unt aS afla sjer jafnmikils sem áöur af allskonar nauðsynjum. Ef launin ekki hrökkva til þess, verSa menn annað- hvort aS lifa á lánum og eiga þá á hættu að veröa ósjálfstæSir skulda- þrælar, sem er litt sæmandi starfs- mönnum þjóöfjelagsins, eSa menn verSa aS leggja á sig hvers konar aukastörf til þess aS jafna hallann, eöa þá lækka kröfurnar til lífsins og sætta sig við verri kjör heldur en áS- ur. En er landsjóSi þaS sæmandi sem vinnuveitanda, að þrýsta starfsmönn- úm sínum þannig niöur á viS ?— Þeg- ar fyrir stríSiö komu kvartanir frá ýmsum embættismönnum um, aS laun þeirra væru of lág, og þá var það viðurkent af þinginu 1913, að þær kvartanir væru á rökum bygð- ar, þar sem þingiö veitti ýmsum em- bættismönnum launaviðbót á fjárlög-

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.