Lögrétta - 06.06.1917, Blaðsíða 4

IOO
LÖGRJETTA
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
XII. KAFLI.
Þeir Kmielnitski og Skrjetuski
gistu um nóttina hjá herbúðastjóran-
um gamla. Tuhai-Bey gisti þar einn-
ig, því aS honum þótti of áliöiS aö
halda aftur um kvöldiö til Basavluk.
Tartarahöföinginn sýndi fanga sínum
hina mestu kurteisi, því aö hann vissi
aö hann myndi geta fengiS mikiö
lausnarfje fyrir hann, og auk þess
haföi hann sjeS hann viS hirö khans-
ins sem sendiboöa.
Húsbóndinn var einnig mjög stima-
mjúkur viö hann, þá er þeir voru
komnir heim í kofa hans. Hann var
sem verkfæri í höndum Kmielnitskis,
og haföi tekiS eftir því aS hann haföi
viljaö bjarga sendiboöanum á ráS-
stefnunni. En hann varS fyrst for-
viSa, þegar Kmielnitski, eftir aS þeir
höfSu tekiS sjer sæti, sneri sjer aö
Tuhai-Bey og mælti:
„SegSu mjer, hversu hátt lausnar-
gjald þú ætlar aS heimta fyrir fang-
ann?“
„Þú hefur sagt, aS hann væri af
göfugum ættum, og jeg veit aS hann
var sendiboöi hins ógurlega fursta,
og furstinn hræöilegi lætur sjer ant
um menn sína. Hann borgar sjálfur
og hinn líka,“ — hann hugsaöi sig
um, — „tvö þúsund dali.“
„Jeg borga þjer 2000 dali fyrir
fangann,“ sagSi Kmielnitski þegar.
Tartarinn svaraSi ekki undir eins,
hann dró annaö augaS í pung, horfSi
á Kmielnitski rannsakandi og mælti
síöan: „Þú lætur þaö vera þrjú.“
„Hvers vegna ætti jeg aö greiSa
þjer þrjú, er þú krefst ekki nema
tveggja?“
„Vegna þess, aö fyrst þú vilt fá
hann, þá varöar þaö þig nokkru, og
þar eS þjer þykir þaö nokkru varöa,
þá greiöir þú þrjú fyrir hann.“
„Hann bjargaSi mjer frá dauöa.“
„Hann veröur þúsund dölum dýrari
fyrir þaS.“
„Tuhai-Bey,“ greip Skrjetuski fram
í, og var reiöur. „Jeg lofa þjer engu
úr fjárhirslu furstans, get þaö ekki;
en jeg á sjálfur 3000 dali og skal
greiSa þjer þá mjer til frelsis. Jeg
vil ekki þurfa aö þakka hetman þess-
um líf mitt og frelsi.“
„Þú veist ekki hver ætlun mín er,
viövíkjandi þjer,“ sagSi Kmielnitski
stuttur í spuna. SiSan sneri hann sjer
aö Tartaranum og mælti:
„Styrjöldin er byrjuö. ÞaS getur
orSiö biö á því, aö sendimaöur þinn
komi aftur frá Lubni meö lausnar-
fje. Fái jeg hann skal jeg sjálfur
greiöa þaö í Basavluk."
„Þú borgar fjórar þúsundir, þá
færöu hann,“ sagöi Tahai-Bey óþol-
inmóöur.
„Jeg greiöi fjórar þúsundir.“
„Ef þú vilt,“ sagSi húsráöandinn
viS Kmielnitski, „þá get jeg greitt
upphæö þessa. Jeg hef hana hjerna
undir veggnum og ef til vill meira.“
„Á morgun feröu meS greiösluna
til Basavluk,“ sagöi Kmielnitski.
Tartarinn teygSi sig og geispaöi.
„Jeg er syfjaSur,“ sjagöi hann. „I
fyrramáliö fyrir dögun verö jeg aö
vera kominn til Basavluk. Hvar á
jeg aö sofa?“
Húsráöandi benti honum á bunka
af röggvarfeldum út viS vegginn.
Tartarinn fleygöi sjer þar niSur og
eftir stutta stund heyröust hroturnar
til hans. Kmielnitski gekk lengi um
gólf í kofanum og mælti: „Jeg get
ekki sofnaS nú; komdu meö eitthvaö
aö drekka.“
„Vin eöa brennivín?“
„Brennivín. Jeg get ekki sofnaö."
„Og þó er komiö undir dögun.“
„Það er þá kominn tími fyrir þig
aS fara aö sofa, gamli vinur. Drektu
einn bikar áSur.“
„Skál hamingju og frægöar þinn-
ar!“ sagöi húsbóndinn.
„Skál hamingju þinnar!“ svaraöi
Kmielnitski.
HúsráSandi þerði sig um munninn
meS treyjuerminni, rjetti Kmielnitski
hendina, fór út í eitt horniS, þakti sig
allan í gæruskinnum, því að hann var
oröinn gamall og kulvís. Brátt hraut
hann einnig, ásamt Tuhai-Bey.
Kmielnitski sat viS boröið þungt
hugsandi. Alt í einu leit hann upp og
á Skrjetuski og mælti: „Nú eruð þjer
frjáls.“
„Jeg þakka ySur, hetman! En ekki
get jeg neitaS því, aö heldur hefSi
jeg kosið aS mega þakka öSrum frelsi
mitt en yöur.“
Þjer hafiS ekkert aö þakka. Þjer
hafiS frelsaö líf mitt og jeg hef gert
ySur greiöa. Nú á hvorugur hjá öðr
um. En jeg get ekki slept yður heim
til ySar nú þegar nema þjer lofiö
viö drengskap yöar aö segja ekki frá
liðskosti vorum eSa ööru því, er þjer
hafiö komist aö hjer um hernaö vorn.“
„Þá er frelsi mitt mest í oröi, því
aS þjer vitið aö slíkt loforö gef jeg
aldrei.“
„Líf mitt og alls hersins er komið
undir því að yfirhetmaninn haldi eigi
gegn oss með allan afla sinn, en þaö
mundi hann gera, ef hann vissi liðs-
kost vorn. Þjer sjáið aS þaS er ekki
aS ófyrirsynju aS jeg eigi vil láta yö-
ur fara fyr en þjer heitiS þessu eða
mjer verSur frásögn yðar bagalaus.
Jeg hef oröiS aö hafa mikiö fyrir
því að sá ryki í augu þeim — ætti
jeg þá meö þessu eina atriöi aS gera
þá alsjáandi. Þeir eiga mikið undir
sjer, en þaö á jeg líka; allur lýöurinn
og Kósakkarnir fylgja mjer, einnig
khaninn á Krim og Tartarar. Jeg er
vongóSur um aö sigra fjandmenn
mína. Jeg treysti guöi og góöu mál-
efni.“
Kmielnitski stóS upp og fór að
ganga um gólf, órór í skapi, en Skrje-
tuski horfði hvast á hann og mælti í
ákveönum róm:
„Hetman! LeggiS ekki guSs nafn
við hjegóma. Þjer getiö ekki treyst
hjálp hans, en reiði hans og refsing
lýstur ySur bráölega. ÞaS á illa viS
aS þjer ákallið hjálp hans í þessari
styrjöld; henni hafið þjer komiS til
leiöar bara til þess aS hefna persónu-
legra mótgjörSa, er þjer þykist sjálf-
ur hafa orðið fyrir. Þjer geriö banda-
lag viS heiöingja gegn kristnum meö-
bræSrum ySar. Hvort sem þjer sigr-
ið eða ekki, eyöist landiS; ómælandi
veröa þau tár og þaS blóö, er úthelt
verður; ríkiö verður gert máttvana;
samþegnar yðar verða þrælar heiS-
ingja og ölturu drottins verSa van-
helguS. Og þetta alt er afleiöing af
aS Tschaplinski hefur lagt undir sig
jaröarskika lítinn, er þjer töldust
eiga, og aS hann ógnaSi yöur örvita
af vínnautn. Þó að tildrögin sjeu
þessi, hikiö þjer ekki viö að ákalla
guös hjálp! Jeg er á yöar valdi og
þjer ráðiö yfir frelsi mínu og lifi, en
samt segi jeg ySur þaS, aö þaS er
ekki guð ljóssins heldur myrkrahöfð-
inginn, sem þjer ættuö aS ákalla, því
aS helvíti eitt er ySur reiSubúiS!“
Kmielnitski varS eldrauöur og
greip til sverösins. Hann horfði á
Skrjetuski eins og ljón á bráð, búiS
til stökks, en hann stilti sig, enda var
hann lítiS drukkinn. Ef til vill hefur
samviskan vaknaS, því að hann byrj-
aöi að tala eins og hann væri aö
verja sig fyrir ákærum hennar, og
mælti t
„Þessi orö hefði jeg engum öör-
um þolaö en yður, en gætið þess samt
að espa mig ekki um of. Takmörk
eru sett þolinmæöi minni. Þjer ógniS
mjer meS helviti og kallið mig land-
ráSamann. Hver hefur sagt aS jeg
sje að öllu þessu til þess eins aö
hefna misgjöröa gegn sjálfum mjer.
Haldið þjer að þúsundir þær, er safn-
ast hafa undir merki mitt og liö þaS,
sem enn kemur 0g verður miklu
fleira en það sem fyrir er, geri það
aö eins til þess aS jeg nái rjetti mín-
um. Athugið hvernig ástatt er í Ukra-
ina, hinu frjósama landi. Enginn get-
ur verið þar óhræddur um líf eöa
eignir nema aðalsmennirnir. Öll völd
og auður er í þeirra höndum. Þeir
lifa í allsnægtum, en allur lýöur í
vesöld og kúgun, jafnvel hinir minni-
háttar aSalsmenn eru kúgaðir, og
hafa margir þeirra flúið hingaS til
Sitsch. Þeir reiða sig á miskunn guSs,
því að miskunn konungsins hefur
þeim aS engu dugaö. Jeg berst ekki
gegn konungi vorum, heldur harö-
sjórunum, — smákonungunum, — er
þjá lýðinn á allar lundir með píslum
og ótal sköttum. Hver eru laun Kó-
sakka fyrir hraustlega framgöngu?
Konungurinn hefur að vísu veitt þeim
ýms rjettindi, en harðstjórarnir varna
oss að njóta þeirra. Minnist Nalevaj-
ko,er var brytjaöur sundur,ogPavluk,
er var steiktur í koparnauti! Ógróin
eru sárin eftir sverð þeirra Zolkiev-
skis og Konjepolskis; enn grátum
vjer þá er falliS hafa í bardögum,
veriö hálshögnir eða stegldir lifandi.
Hjer er merkiS á himninum. Svipa
guðs ! SjáiS !“ Kmielnitski benti út um
gluggann á halastjörnu mikla og
fagra. „Sje mjer ætlaö aö verða svipa
guSs, þá þaö. Jeg skal taka þá byrSi
á herðar mjer.“
Hann var orðinn eldrauSur i fram-
an og ljet fallast á legubekk, eins og
örmagna af byrðinni, er hann hafSi
tekist á heröar. í kofanum heyrSist
ekkert annaö en hrotur hinna sofandi
og engisprettutíst úti.í einu horninu.
Skrjetuski drúpti höfði og var aö
hugsa um svar sitt, því orS Kmiel-
nitskis voru þung á metunum, sem
björg, síöan mælti hann í lágri en
sorgblandinni rödd:
„Hvaða rjett hafiS þjer, hetman,
til þess aö gjörast dómari og bööull
enda þótt alt væri rjett, er þjer hafiö
sagt? Hví feliö þjer þaö ekki forsjá
guös? ÞaS er langt frá því að jeg
ætli aS verja hina ranglátu lýðkúg-
ara. En stingiö hendinni í yöar eigin
barm! Látið þjer menn njóta laga
og rjettar? BeygiS þjer ySur fyrir
lögunum? Þjer sjáiö ok það er harö-
stjórarnir leggja á lýðinn, en þjer
gætið þess ekki, aS það er her þeirra
og hreysti, er hefur frelsað blessað
landiö vort undan oki Tyrkja og Tart-
ara, er oröiö hefði hundraö sinnum
þyngra. Er þaö ekki þeim að þakka,
aö synir yðar hafa ekki horfiö inn í
herliö Tyrkja og að hurðir kvenna-
búranna eigi hafa lukst eftir eigin-
konum ySar og dætrum? Hverjir hafa
gert auönirnar byggilegar, reist borg-
ir og bæi og látiS smíða kirkjur?“
Skrjetuski brýndi nú raustina, en
Kmielnitski horfði svipþungur fram
undan sjer á brennivinsflöskuna.
Hann krepti hnefann og var auösæ
á honum innri barátta.
„Og hverjir eru menn þeir, sem
þjer kvartiS yifr?“ hjelt Skrjetuski
áfram. „Hvorki eru þaS Tyrkir nje
ÞjóSverjar. Eru það ekki yöar eigin
landar? Aöalsmenn landsins! ÞaS er
hin mesta ógn og smán, aö láta hina
yngri bræöur vega aö hinum eldri.
Þó að þjer hafið rjett fyrir yður,
og smákonungar þessir sjeu þorpar-
ar og virði lögin að vettugi, og þó '
að þeir varni Kósökkum rjettinda '
þeirra, er konungur hefur veitt þeim, 1
þá látiö guð dæma þá. ÞaS er ekki :
yðar hlutverk, hetman! Hvernig get-
ið þjer staShæft, að rjetturinn sje aS
eins ySar megin og rjettlætiö einnig?
Og ef þjer spyrjiS mig, hver sje rjett-
ur Kósakka, mun jeg svara því, aö
þaS voru ekki aöalsmennirnir, sem
reyndust landráðamenn, en þaö voru
Kósakkaforingjarnir, þeir Laboda,
Sosko, Nalevajko og Pavluk, og þaS
er ekki rjett, aö Pavluk væri líflát-
inn í koparnautinu. Kósakkarnir hafa
margsinnis gint Tartarana inn yfir
landamærin, til þess aö ræna, rupla
og drepa, og sagt þeim hvar helst
væri fjárvon, en ráöist síöan á þá,
er þeir hafa haldiS heim aftur með
herfang mikið og tekiö alt af þeim.
ÞaS eru þjer Kósakkar, sem eruð
sök þess, aö fjöldi kristinna eru þræl-
ar heiöingja. Þaö eruö þjer sem ávalt
eruð uggur og ótti aðalsmanna, bænda
og kaupmanna. Þaö eruð þjer, sem
hefjiS borgarastyrjöld og leggiö
borgir og bæi Ukraines í auðn og
ösku, saurgið og rænið kirkjur. Ætl-
ist þjer til aö þjer fáiö einkarjett til
borgarastyrjalda, ráns og gripdeilda?
Yður hefur verið sýnt alt of mikið
umburðarlyndi af ríkinu. ÞaS hefur
reynt að lækna lim þann, er þaS átti
að höggva af, og hefur hneykslað.
Hvernig hafiS þjer launaS umburSar-
lyndi þess? Hjer hrýtur bandamaöur
yöar, hinn svarnasti fjandmaSur rík-
isins; vinur yöar, hatari kross og
kirkju. Ásamt honum ætliö þjer að
herja land vort, og þið ætliö sam-
eiginlega aö dæma landa yöar. Þjer
munuö brátt komast aS raun um það,
aS hann verSur sá er ræöur, og þjer
verðið neyddur til aö halda í ístaö
hans.“
Kmielnitski fylti glas sitt af brenni-
víni, tæmdi það og sagði:
„Þegar jeg ásamt Barabasch stóö
frammi fyrir konungi vorum og við
kæröum fyrir honum misrjetti það, er
beitt væri gegn oss, mælti hann:
„Hafið þjer ekki byssu um öxl og
sverð við hliö?“
„En stæðuð þjer frammi fyrir kon-
ungi konunganna mundi hann segja:
„Þjer hafiö náttúlega fyrirgefið öðr-
H.
F.
Dvergur
Trjesmíðaverksmiðja og timburverslun Hafnarfjarðar
Flyg-enring* & Co.
Talsími 5 og’ 3
tekur að sjer smíðar á hurðum, gluggum, listum allskonar, húsgögnum og
öðrum smíðisgripum.
Selur enn fremur alls konar timbur til húsabygginga.
Innan skamms á fjelagið von á stórum timburfarmi frá Halmstad.
KBONE E^AOEBÖL
er best.
Andbanningafj elagsins
er opin í LÆKJARGÖTU 6B (inngangur gegnum portiö til
vinstri).
Tilgangur fjelagsins er, samkv. 4. gr. fjelagslaganna aö „vinna að því,
aö lögin um aðflutningsbann á áfengi verði sem fyrst afnumin, svo og
einnig að öSru leyti aö vinna á móti hverju því, er hnekkir persónu-
frelsi manna og almennum mannrjettindum.“
Þeir sem óska eftir aö styðja þennan fjelagsskap meö því aS gerast
meölimir, eða á annan hátt, eru beðnir að snúa sjer til skrifstofunnar,
sem er opin frá klukkan 4—7 e. m.
Fjelagsmenn ákveða sjálfir árstil-lög sín.
um, þar sem þjer æskið fyrirgefning-
ar af mjer.“
„Jeg segi ekki ríkinu stríð á hend-
ur. Jeg vil að eins afljetta kúgun Kó-
sakka.“
„Til þess aö setja á þá helsi Tart-
ara.“
„Jeg vernda trú vora.“
„Já, í bandalagi viS heiöingja!“
„ÞegiS! Samviska mín er ekki á
ySar skoSun. Jeg hlusta ekki lengur
á yður.“
„En það blóS og þau tár, er verð-
ur úthelt, heimta hefnd frá himni, og
þjer getið ekki umflúiS maklega refs-
ingu.“
„Þjer dirfist að segja þetta,“ æpti
Kmielnitski óöur af bræði og mund-
aði rýtinginn aS Skrjetuski.
„Leggið honum bara,“ sagði Skrje-
tuski.
Það varð steinhljóð. Kmielnitski
stóö með rýtinginn beindan á brjóst
Skrjetuskis. Hönd lians titraöi; hann
hugsaöi sig um, stakk rýtingnum í
beltið, greip síðan brennivínsílátið og
drakk; settist niSur á 1)ekkinn og
dæsti.
„Jeg get ekki drepið hann,“ hvísl-
aöi hann. „ÞaS er orðið áliðiS nætur.
En þaö er líka orðið of aliSið fyrir
mig aS snúa aftur. Hann talaði um
refsingu. Khaninn hefur lofað lið-
veislu. Þarna liggur Tuhai-Bey. Á
morgun verSur lagt á stað. Að snúa
aftur er of seint.“
Hann hafði drukkið meira en góðu
hófi gegndi. Hann hallaðist upp i
bekkinn, en leit alt í einu upp skelfd-
ur og mælti: „Hver er þar?“
SNfliilflílS
MOIIMEHT-HTELIER
0, Farimagsg. 42.
Köbenhavn 0.
— Katalog tilsendes gratis. —
Umboð fyrir Schannong hefur
Gunhild Thorsteinsson, Suðurgötu 5.
Reykjavík.
Legsteinar
frá hf. Johs. Grönseth & Co. eru
viðurkendir bestir.
EinkaumboS fyrir ísland:
Gunhild Thorsteinsson,
SuSurgötu 5. Reykjavík.
(Á virkum dögum til viðtals á af-
greiöslu e.s. Ingólfs).
„Hver er þar?“ svaraSi húsráðandi
í svefnrofunum.
Kmielnitski tautaði einhver óskilj-
anleg orö um dóm og refsingu og
sofnaöi síSan.
Skrjetuski gerði bæn sína. Hann
var mjög máttfarinn af sárinu og
geðshræring hans í samræöunum við
Kmielnitski hafSi mjög slæm áhrif á
hann, svo hann hjelt aö þessi nótt
yröi sín síöasta. Hann var fárveikur.
Prentsmiðjan Rún.