Lögrétta - 01.05.1918, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
5*
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð kr. 7.50 árg. á
Islandi, erlendis kr. iopo. Gjalddagi 1. júlí.
aðferðir, enda hefði þaS að líkindum
veriS happasælla, meö’an hiö háa verS
er á kolum og oliu, og eins hefSi
veriö ástæöa til aö taka nokkuö upp
fiskheröingu, meöan saltiö' er svo
dýrt, því harðfiskur er hollur og hent-
ugur rjettur, þegar brauö þarf aö
spara. Heföi mátt selja hann i stór-
um stíl upp til sveitanna og fá ket
og feitmeti í staöinn. — Jeg þekki
sjóþorp þar sem menn stunduðu bát-
fiski af kappi í sumar, sem leiö, afl-
inn var mikill, mjög mikiö var selt
af fiskinum nýjum í næstu sveitir,
allmikiö var hert til vetrarins, og
sumt af því selt til sveitamanna, aö
eins minni hlutinn var saltaður og
lagður inn í verslanir. Fiskimenn
þessir lifa nú góöu lífi í vetur; hafa
nóg af fiski til matar, eins nóg af
keti og annari landvöru, er þeir hafa
fengiö fyrir seldan fisk, og kornvörur
hafa þeir fengið íyrir fisk, sem þeir
lögöu í verslanir.—Auövitað var hjer
fískatalan lægri á mann en á mótorum
og trollurum, en tekjurnar hreinni,
því helmingur aflans fór ekki fyrir
kol og olíu. — Og hjer var kaup-
streitan engin, því hver tók sinn hlut
og naut þess hags aö fullu, er spratt
af vinnu hans. — Ef ísfirðingar hefðu
farið líkt að í sumar, hefði afkoman
orðið alt önnur. Þorskurinn var þar
nógur í sjónum nærri landi, en fáir
notuðu hann, allir biöu síldarinnar,
sem aldrei kom, og gengu svo slyppir
frá að lokum.
Innanlandsverslun og strandferðir.
Þaö hefur síst vantaö, að vjer fs-
lendingar versluöum mikið, höfum
vjer veriö flestum þjóöum fremri í
því efni, enda er það eðlilegt, því
vjer höfum framleitt fábreytta vöru
og höfum þilrft margt aö kaupa aö.
— Verslunin viö útlönd hefur fariö sí-
vaxandi, vöruskiftin við útlönd hafa
verið geysimikil, og í ýmsum grein-
um meiri en holt hefur veriö, — kjöt
og fiskur selt burtu, og minna notaö
en skyldi í landinu, en aö mestu lif-
aö á útlendri matvöru; ullin seld og
aö mestu klæöst í útlendan fatnaö í
staðinn o. s. frv.
Innanlandsverslunin hefur alt of
litlum framförum tekið, til saman-
buröar skal þess getið, aö verslanir
úti um land hafa kostaö kapps um
aö hafa alls konar útlendan varning
á boöstólum, bæöi austan úr Asíu,
sunnan úr Afríku og vestan frá Ame-
ríku, en íslenskan fisk getum vjer
sveitamenn sjaldan fengið i verslun-
um vorum, þær álíta sjer ekki skylt
aö annast útvegun á slíkri vöru, en
ætla einstaklingum að braska í þvi
EÖ útvega sjer hana sjálfum. Vill
það oft ganga æriö misjafnlega, verö-
ur þaö oftast að rekast sem kunnug-
leikaviöskifti milli einstaklinga í
sveitum og sjávarplássum. — Einna
Versti þröskuldurinn i vegi fyrir
þroskun innanlands vers! unarinnar
háfa veriö illar og ógreiöar skipa-
feröir með ströndum fram. — Þegar
vjer höfðum sem bestar strandferöir,
voru skipin ekki svo útbúin aö hægt
væri aö flytja nýjan fisk eöa nýtt
ket óskemt hafna milli aö sumrinu
afleiðingin var sú, áð nýtt ket var í
sumum kaupstööum selt á 20—30 au.
pd. en í öörum 60—70 au., á sama
tíma; nýr fiskur á 10 og 12 au pd.
í einni veiðistöð, og þaö meö haus 0g
innyflum, en í annari á 6—7 au. pd.,
afhöföaður og flattur. Mörg dæmin
má telja þessu lik, er öll eiga rót
sína aö rekja til illra samgöngutækja
meö strondum fram.
Aldrei hefur veriö meiri þörf á
viðunandi strandferöum hjer viö land
en nú. Innanlandsverslunin þarf aö
aukast, og mikil vöruskifti þurfa áð
eiga sjer staö milli sveita og sjó-
þlássa, til þess að menn geti sem best
bjargast viö innlenda matvælafram-
leiöslu í landinu. Eins og stendur ættu
slík viöskifti aö vera búhnykkur fyrir
alla hlutaðeigendur, meðan útlend
Vara er í geipiverði; og reki að því
að ílutningar teppist erléndis frá, er
bein lífsnauðsyn aö greiöum innan-
landsviðskiftum. — Hvaö dugar aö
ílytja vorur til landsins, ef lítt kleift
et1 að koma þeim til neytenda í ýms-
um hjeruðum kring um land ? — Eigi
er beldur fult gagn að stórum auk-
inní kartöflurækt sunnan- óg vestan-
lands, ef eigi eru hentugar skipaferðir
til að flytja kartöflurnar til þeirra
manna t öörum hjeruðum, er vilja
kaupa þaö, sem framleiðendur hafa
aflögum af kartöflum. Svo mætti
fieira telja.
Nú hliðrar „Eimskipafjelag Is-
lands“ sjer hjá, áð annast strandferö-
ir, þrátt fyrir vilyröi, er þaö hafði
gefið um að taka þær aö sjer. Kýs
þaö heldur aö gefa sig eingöngu við
millilandaferöum, er það græðir stór-
fje á. — Þing og stjórn kvarta og
undan aö sjá strandferðunum borgið,
þykja þær bera sig illa, og nú berjast
ýmsir fyrir þeirri stefnu, áð hin af-
skektari hjeruö veröi látin annast sjó-
flutninga sína sjálf, meö styrk úr
landssjóði (flóabátar). Hjer er verið
að kljúfa bagga er landið í heild hef-
ur borið til þessa og þótt fullþungur,
og leggja nokkurn hluta hans á bak
fámennari og afskektari hjeruðtim.
— Þau eiga aö taka að sjer krókana
af strandferðunum, er verst borga sig,
og er ætlað að kljúfa kostnaðinn með
því aö leggja háar aukafragtir á alt
það, er þau þurfa að flytja, auk ýmsra
annara óþæginda er af slíku fyrir-
komulagi hlýtur aö leiöa. Stefnan er
mjög athugaverð og felur í sjer æriö
efni til ójafnaðar, en hjer verður það
mál ekki rætt til hlítar.
En þaö þarf að leggja mun meiri
alúö viö strandferðirnar en gert var
t. d. síðastl. sumar, að öðrurn kosti
veröa öll innanlandsvið'skifti og versl-
un ómöguleg í ýmsum landshlutum.
Þvi kann að verða svaraö, aö landið
hafi ekki ráö á að bæta strandferð-
irnar aö mun. En hefur það þá ráö
á að veita hundruð þúsunda kr. í dýr-
tíðaruppbætur, er að nokkru lenda
hjá stórefnuðum mönnum, er lifað
geta ágætislífi hvaö sem á dynur, eöa
gefa einstökum mönnum eldsneyti
fyrir hálfa miljón króna, eöa veita
dýrtíðarvinnu er landið lilýtur að tapa
stórfje á? (Niðurl.)
Saitibandsmálið
tekið upp að nýju?
Útlit er fyrir aö upptaka fánamáls-
ins á þinginu 1917 ætli nú að draga
á eftir sjer upptöku sambandsmálsins
í heild sinni á yfirstandandi þingi-
Eins og menn muna, voru þau um-
mæli látin fylgja synjun konungs-
úrskuröar um siglingafána í ríkisráð-
inu 22. nóv! f. á. af hálfu f o r s æ t-
isráðherra Dana, aö Danir
væru „fúsir til nú sem fyr aö semja
um þau deiluatriði, sem fram koma
um sambandið milli Danmerkur og
íslands", og af hálfu k o n u n g s,
„aö þegar íslenskar og danskar skoð-
anir ekki samrýmast, munu almennar
samningaumleitanir í einhverju formi
— heldur en aö taka eitt einstakt mál
út úr —• leiða til þess góöa samkomu-
lags, sem ætíð veröur að vera grund-
völlur sambandsins milli beggja land-
anna“. Og aðalblað dönsku stjórnar-
innar, „Politiken", komst svo að orði
í sambandi viö þessar ríkisráðsum-
ræður: „Eins og sjá má á því, sem
hjer á undan er sagt, er afstaðan
gagnvart kröfu íslendinga um sjer-
stakt verslunarflagg sú, að ef breyt-
ingar eiga aö gerast á sambandi ís-
lands ogDanmerkur,er eigi talið hent-
ugt, aö verið sje aö gera ívilnanir um
einstök atriöi; heldur ætti að veröa
ljóst við samningaumræður, eins og
gerist, hvaö þaö er yfir höfuð, sem
íslendingar óska eftir, til þess aö frið-
samleg og vinsamleg samvinna, sem
víst ætti aö geta skapast, mætti kom-
ast á. Þess er þá að vænta, að íslend-
ingar vilji nú taka á móti því samn-
ingatilboði, sem þannig er fram bor-
iö. Hver aðferð er valin til aö koma
þeim samningaumræöum á, skiftir
ekki máli; það er hægt að ræða um
málið í nefnd, líka hægt að fela ráð-
herrunum málið eöa sjerstaklegavÖld-
um fulltrúum."
Eftir þessar undirtektir dönsku
stjórnarinnar gat ekki verið nema um
tvent að velja, að þvi er framhald
fánamálsins snerti, annaöhvort aö
fresta málinu með Öllu og þá aö sjálf-
sögöU velja frestuninni þannig lagað
form, að ekki væri Unt að finna í
henni neitt undanhald eða fráfall frá
krofunni um siglingafána — eða þá
að taka Upp samningaumleítanir þær
um sambandsmálið í heild sinni, sem
fram voru boðnar, en fresta fánamál-
inu út af fyrir sig' á meöan.
Af ræöu, sem Bjarni frá Vogi hjelt
nýlega í þinginu, má nú ráöa að tiÞ
ætlun alþingis sje sú, að fara fram á
að sendimaður eða sendimenn komi
frá Danmörku hið fyrsta til þess að
taka upp samninga við alþingi um
sambandsmálið.
Hætt er viö að mörguni, sem muna
eftir þeim óskapa dunum og dynkj-
um, er fylgdu sambandsmálinu sein«
ast þegar það var á döfinni, árin 1908
og 1909, þyki það dálítið undarlegt,
að þetta mál skuli nú vera að komast
á dagskrá aftur svo að segja öllum
aö óvörum, án þess að neinar umræð-
ur hafi átt sjer stað um það í blöð-
um eöa á mannfundum hvort heppi-
legt væri að taka málið upp nú, og
án þess að nokkur ósk hafi verið
fram borin frá neinum utanþings-
manni um upptöku málsins. Hjer viö
bætist og, að það mun vera nokkuð
alment álit meðal landsmanna, að
vandamál þau, sem styrjöldin hefur í
för með sjer, sjeu svo umfangsmikil,
að ekki veiti af kröftum þings og
stjórnar nokkurn veginn óskiftum til
að ráða fram úr þeim málum svo að
vel sje. Meira að segja er það álit
flestra, er hafa tækifæri til að fylgjast
með ófriðarmálunum, að talsvert
vanti upp á að kraftar stjórnarinnar,
eins og hún er nú skipuð, nægi tii
þess að ráða fram úr hinum daglegu
vandamálum. Er því von aö menn
sjeu kvíðandi um það, hvernig fara
muni þegar þessi sama stjórn bætir á
sig sambandsmálinu, sem að sjálf-
sögðu hlýtur að heimta til sín alla
athygli þjóðarinnar, mestalt starfs-
þrek alþingis og megnið af kröftum
stjórnarinnar, meðan þaö er á döf-
inni.
Út í efni sambandsmálsins skal
ekki farið að sinni. Að eins skal mint
á það, að síðan það mál var á ferð-
inni seinast, hafa miklir viðburðir
gerst i heiminum, sem hljóta aö
breyta nokkuð skoðun manna á því,
hver sjeu eða þurfi aö vera, aðalat-
riðin í samningum milli landa. í sam-
bandslagafrumvörpum þeim,sem Iágu
fyrir á árunum 1908—09 var öll á-
hérslan af íslendinga hálfu lögö á
það, aö tryggja fræðilega rjettarstöðu
landsins í sambandinu, en hinu lítill
gaumur gefinn, að tryggja Islending-
um í nútíö og framtíð þau hagsmuna-
legu rjettindi, sem nú eru sameign
allra þegna Danakonungs, og ekki
virðist rjett að eftirláta Dönum ein-
um, þótt breyting verði gerð á hinu
lagalega sambandi landanna.
En úr því að sambandsmálið stend-
ur fyrir dyrum að nýju, er ómögulegt
annað en að minnast á eftirköst
fyrri sambandslagadeilunnar, þvi að
til þess eru vítin að varast þau. Þeg-
ar sambandsmálið var tekið upp í árs-
lok 1907 var góð vinátta orðin milh
þ j ó ð a n n a, Dana og íslendinga;
haföi verið gert mjög mikið af beggja
hálfu til þess að útrýma kala þeim,
sem íslendingar frá fornum eymdar-
tímum höfðu borið til Dana, og varð
ekki betur sjeð, en að góður árangur
heföi orðið aö þeim tilraunum hjer
á landi. Og þeir íslendingar, sem voru
í Danmörku um og eftir aldamótin,
alt fram að 1908, 0g annars kyntust
nbkkuð dönsku fólki, munu sjaldan
eða aldrei hafa orðið varir við aðrar
tilfinningar en vjngjarnlegar í íslands
garð; sjerstaklega hlutu þeir íslend-
ingar að verða varir við þetta, sem
kyntust lýðháskólafólki, fríkirkju-
mönnum eða Grundtvígssinnum, því
að meðal þess fólks var íslendingum
á þeim árum undantekningarlaust tek-
ið sem fjarlægum frændum, er sjálf-
gefið væri að sýna innilegustu alúð
og hina höfðinglegustu gestrisni þá
sjaldan færi gæfist. En eftirköst sam-
bandslagadeilunnar urðu þau,að þetta
hlýja hugarþel kólnaði og óvild á
báða bóga kom í stað vináttunnar.
Áttu hinar vanstiltu blaðaumræður,
sem mótstöðumenn „uppkastsins“hjer
á landi hjeldu uppi, mestan þátt í
þessu.
Nú er svo komið, að tilraunir erU
byrjaðar til að vekja til lífs að nýju
vináttu þá milli þjóðanna, sem hvarf
i sambandlagamoldviðrinu. Að þessu
starfar m- a. hið dansk-íslenska fjelag
(„Dansk-Islandsk Samfund“), sem
getið hefur verið um hjer i blaðinu,
og farið hefur prýðisvel af stað. Má
gera sjer fylstu vonir um að því fje-
lagi 0g öðum góðitm mönnum takist
nieð tímanum að endurvekja samúð
milli þjóðanna, þeim báðum til sæmd-
ar og ánægju — ef hreyfingitt fær
að vera í friði fyrir ólguróti stjórn-
málaitna. «=
Þess verður að óska og vona í
lengstu log, að ef ekki verður hjá
því komist, að sambandsmálið komi
nú aftur á dagskrá, þá gæti þó þeir,
sem ábyrgðina bera á upptöku máls-
ins, og sömuleiðis aðrir Islendingar,
þess, að láta ekki eftirköstin verða
hin sömu og í fyrra sinnið. Láta ekki
ágreining, sern verða kann milli
stjórnanna, koma af stað óvild milli
þjóðanna. Og umfram alt, að þeir
stjórnmálamenn, sem þykjast þurfa
að ná fylgi kjósenda, reyni nú að
stilla sig um að nota þá ógeðslegu
aðferð, að sá útsæði óvildar og hat-
urs gegn hinni dönsku þjóð í hugi
manna, í von um að uppskera ein-'
hverja stundarvegsemd eða stundar-
hagnað handa sjálfum sjer.
Utanríkisverslun
Þjóðverja.
Eftir G. Funk, verkfræðing.*
I báðum fyrirlestrunum um þjóðar-
búskap Þjóðverja í ófriðnum var líka
dregin upp stutt mynd af viðskifta-
lífi þjóðarinnar fyrir ófriðinn. Að
eins eina hlið þess, útanríkisverslun-
ina, var varla minst á, því hún hafði
sakir hafnbannsins næstum algerlega
stöðvast meðan á stríðinu stóð. En
hún átti afarmikinn þátt í uppgangi
hins þýska þjóðarbúskapar, og henni
á Þýskaland að þakka hið efnalega
afl, er hefur gert því mögulegt að
berjast við stórkostlegt ofurefli. Þess
vegna ætlum vjer að athuga hana hjer
nokkru nánar.
Þegar þýska ríkið var stofnað 1871,
var aðalatvinnuvegur þjóðarinnar
akuryrkja, og landið gat allvel fætt
íbúana. En fólkstalan var í vexti,
miklu hraðari en í Frakklandi, sem
þann dag í dag hefur naumast fleiri
íbúa en 1871, og einnig hraðari en
í Englandi.** Hún steig árlega, næst-
um um eina miljón, svo að brátt
kom þar, að landið dugði ekki til
að fæða íbúana og miklir útflutning-
ar hófust. Að eins lítill hluti útflytj-
endanna settist að í þýsku nýlendun-
um, því þær voru enn þá lítt þrosk-
aðar og eru, vegna lofslagsins, miður
vel faþnar til aðseturs fyrir Evrópu-
menn. Meiri hluti útflytjendanna leit-
aði sjer samastaðar í Bandarikjunum
eða ensku nýlendunum, gleymdu þar
brátt sínu fyrra heimkynni og á
þennan hátt misti Þýskaland svo mil-
jónum skifti af duglegustu sonum
sínum.
Þá hófust, um 1880, hinar stórkost-
legu framfarir í þýskum iðnaði, og
með framförum landbúnaðarins tókst
að auka afurðir jarðarinnar. Efna-
hagur landsins óx svo brátt, að það
fór að standa lítið að baki jafn auð-
ugum löndum og Englandi og Frakk-
landi. Ekki skorti heldur tækifæri til
að græða fje, fyrir dugnaðarmenn.
Sakir þessa minkaði útflutningurinn
hröðum skrefum og var jafnvel á síð-
ustu árum algerlega hættur, en aftur
á móti óx hann hröðum fetum í öðr-
um Evrópulöndum.*** Um leið óx
cinnig að mun tala þeirra útlendinga,
er settust að og störfuðu í Þýska-
landi. Þeir voru 1880 276,000, en 1900
aítur á móti voru þeir 1,260,000.
Orsökin til þessarar breytingar var
þroskun iðnaðarins og landbúnaðar-
ins. En iðnaðurinn þurfti fjölda af
hráefnum og landbúnaðurinn þurfti
skepnufóður og tilbúinn áburð, og
mikinn hluta af þessum efnum varð
að flytja inn frá útlöndum. Til þess
að borga þennan mikla innflutning,
varð Þýskaland að selja til útlanda
fullgerðar iðnaðarvörttr. Það varð að
* Þessi ritgerð er viðbót við fyrir-
lestra þá tvo, sem höf. flutti hjer síð-
astl vetur og prentaðir hafa verið,
annar í Lögr., hinn í Landinu.
Ritstj.
Fólkstala i milj. Vöxtur
1871 1914 i ^
Þýskaland , .. 41 67 64
Frakkland • 36 40 II
Stórabretl. • 32 46 44
*** Fólksflutningur frá Evrópu-
ríkjum talinn í þúsundum (sjá Dan-
marks statistiske Aarbog 1917, bls.
241):
o.'Í § vh 0 0
» cr. H 0 Ov fO
00 J. s M i 00 I 1 | Sn
Þýskaland Stórabretl. 221 136 53 29 26 26
og írland 243 256 i74 2.34 330 470
Rússland . 28 29 46 84 94 209
ftalía .... 4i 99 158 321 403 56S
vissu leyti að stóreflis verkstæði, sem
tók við hráefnum þeim og fóðurefn-
um, sem önnur lönd ekki þurftu á að
halda, og ljet í staðinn tilbúnar vörur.
Á þessurn gyundvelli óx upp svo mikil
utanríkisverslun, að fyrir ófriðinn
liafði Þýskaland næst stærsta versl-
unarumsetningu af öllum löndum
heimsins, eins og eftirfarandi tafla
sýnir:
Verslunarumsetning á árunumi903
og 1913 í milj. kr. (sjá Danmarks
statistiske Aarbog 1906, 1917, bls. 248) : 1903 bls. 193 og Vöxtur 19,3 ÍX
Stórabretland 16397 25488 55
Þýskaland .. 10400 20042 93
Bandaríkin .. 9251 15960 73
Frakkland .. 8393 13350 59
ísland 21 35.8 71
Af þessu sjest, að verslunarumsetn-
ing Þýskalands hefur næstum tvö-
faldast á síðustu 10 árunum fyrir
ófriðinn.
Enn fremur sýnir næsta tafla skift-
ingu verslunarumsetningarinnar:
Verslunarumsetning Þýskalands ár-
ið 1913 (í milj. kr.):
nflutn- ngur. s ío £ S c é 5 C S 4 a 0 £ nj
2
Hráefni ... 4670 45 L530 15,8
Matvörur . 2720 26,3 1220 12,5
Hálfgerðar
vörur ... 1100 10,7 1030 10,6
Fullgerðar
vörur ... 1590 15,3 5920 61
Þessi tafla sýnir aftur ljóslega
mynd þá, er vjer sýndum hjer að
cfan af viðskiftalífi Þýskalands. Hún
sýnir, hve háð Þýskaland er útlend-
um hráefnum og matvörum, sem er
næstum af öllum vöruinnflutningi
þess, og að næstum ^3 af útflutningi
þess eru fullgerðar vörur.
Látum oss nú líta nokkru nánar á
hinar helstu vörutegundir, innfluttar
og útfluttar, árið 1913, talið í miljón-
um króna:
I n n f 1 u 11:
Kornvörur ............. 945
Húðir og skinn....... 552
Baðmull ............... 540
Ull.................... 365
Kopar ................. 298
Kol ................... 243
Járngrýti ............. 202
Kaffi.................. 195
Silki ................. 192
Steinolía og aðrar olíur 152
Saltpjetur............. 151
Gúmmí ................. 132
Ú t f I u 11:
Járn- og járnvörur ... 1120
Kol og koks ........... 640
Vjelar ................ 605
Baðmullarvörur....... 397
Litir.................. 259
Ullarvörur ............ 320
Sykur ................. 235
Barnaleikföng .......... 91
Af tölunum um innflutninginn
sjest, hve afarmikið af matvörum og
hráefnum Þýskaland flutti inn fyrir
ófriðinn. Stöðvun þessa innflutnings
á ófriðartímunum olli því geysimikl-
um erfiðleikum heima fyrir. Hvernig
tókst að sigrast á þessum erfiðleikum
var skýrt frá í fyrsta fyrirlestrinum.
Athugun talnanna um útílutning
kemur mjer til að gera dálítinn póli-
tískan útúrdúr.
Meðal útfluttra vörutegunda stend-
ur járn og járnvörur fremst í flokki,
og eru 1120 milj. kr. virði. Þessi inn-
flutningur er að vigt 7,2 milj. smál.,
en næstum 38% af hinni þýsku járn-
framleiðslu, sem var 19 milj. smál.
árið 1913. En einnig vjelarnar, sem
eru þriðji liður í röðinni, eru að
mestu leyti gerðar af járni. En járn-
iðnaðurinn er ekki að eins stærsta
iðnaðargrein Þýskalands, heldur
einnig stærsti útflutningsiðnaðurinn.
En líka fyrir þessa iðnaðargrein hef-
ur landið ekki nægileg hráefni. Ein9
og sjest af innflutningsskýrslunni,
neyddist það til að flytja inn frá út-
löndum járngrýti fyrir 202 milj. kr.
árið 1913, einkum frá Svíþjóð, Spáni
og Frakklandi. Þetta var þó ekki
rema 14 milj. tonna eða ýá af því
sem Þýskaland þarfnaðist af jarn-
grýti, en aftur á móti voru 28 milj,
tonna unnar í Þýskalandi sjálfu. E11
uæstum allar járnnámur Þýskalands
liggja í Lothringen. Nú nefna banda-
menn það sem eitt helsta ófriðartak-
mark sitt, að vinna Lothringen handa
Frakklandi og getur Þýskaland undir
engum kringumstæðum gengið inn á