Lögrétta

Eksemplar

Lögrétta - 10.07.1918, Side 1

Lögrétta - 10.07.1918, Side 1
Ritstjóri: ÞORST. GÍSLASON. Þingholtsstræti 17. Talsimi 178. S r% TPTTA l\ ú Lm JL a JHl AfgreiÖslu- og innheimtum.; ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON. Bankastræti 11. Talsími 359. Nr. 32. Reykjavík, 10. júlí 1918. Xll>. arg. Bækur, innlendar og erlendar, pappír og alls- konar ritföng, kaupa allir t Klæðaverslun H. Andersen & Sön Aðalstræti 16. Stofnsett 1888. Sími 32. Þar eru fötin saumuð flest. Þar eru fataefnin best. Lárus Fjeldsteð, yfirrjettarmálaíærslumaður Lækjargata 2. Venjulega heima kl. 4—7 síCd. Sildveidarnar. 1. Álitsskjal síldveiðamanna. Þann 20. júní 1918 áttu síldveiöa- útgerðarmenn úr Reykjavík og Hafn- arfirði svo og fulltrúar síldveiöa-út- geréarmanna á NorSttr- og Vestur- landi fund með sjer hjer í Reykjavík. /\ fundinum var samþýkt álitsskja’ það, er hjer fer á eftir, og undirritaSir menn kosnir í nefnd til þess að fylg'ja málinu fram viS þing. og stjórn: Eins og hinn háa stjórnarráði er kunnugt, vaf mikil síldveiöi hjer við land árið 1916, en kom ekki að full- v,m notum vegna þess, hve seint flutt- ust til landsins tunnur þær, sem undir síldina voru ætlaðar. Afleiðingin af þessu varð sú, að í árslok 1916 voru 1;jer allmiklar tunnubirgðir í landi. Arið 1917 ætluðu menn ,ekki að brenna sig á sama soðinu -eins og árið fyrir og brutust í að ná tunnum i tæka tíð og urðu að gjalda allhátt verð fyrir. Tunnurnar komu, en — ]>á brást veiðiskapur. Hafa nú útgerðarmenn á annað ár orðið aö liggja með tunnu- og saltbirgðir sínar og mun láta nærri að tunnan nú, — þegar vextir, geymslu- og viðhaldskostnaður er tal- inn, — mttni standa útgerðarmönnum í 19 krónttm að meðaltali hver tóm tunna. E.ftir því sem næst verður komist, muntt nú vera um 300000 síld- artunnur t lanidtiu, eða, með öðrum orðum, i tunnum einum hafa útgerð- artunnur i landýju, eða, með öðrum króna. Þegar nú hjer við bætist alt þaö fje, sem liggur í stöðvum, hús- unt, veiðarfærum og bátum, sent ein- göngu er ætlað til síldveiða, þá er það ljóst, að hjer er um stórkostlegar fjárupphæðir að ræða, sent liggja á útgerðarmönnum eins og mara, sem hæpið ntá telja að ttndir verði risið, enda ])ótt þær 50000 tunnur sildar, — sem útflutningsleyfi er fyrir, — væru veiddar og seldar við háu verði. Auk þess sem vjer, eins og nú var sagt, ekki fáum sjeö hvernig útgerð- armenn, — min'sta kosti allflestir, — vænt færir um að rísa undir öllum þeim greiðslum, sem samfara eru því að liggja með svo ntikið fje bundið árlangt enn ]>á einu sinni, — ])vert ;. móti má telja víst. að það riði mörg- um ])eirra að fullu efnalega, —þá ber þess aö gæta, að su atvinnurýrnun, 1— er svo mikil stöðvun síldveið- anna, sem hjer er um að ræða, ef að eins væri fiskað í 50000 tunnur, hefði í för með sjer fyrir allan þann mikla sæg af vinnulýð þessa lands, sem og aðra, er alla jafna að undan- förnu, beint eða óbeint, hafa til síld- veiðanna sótt meginið af ]>ví fje, er menn hafa þurft sjer og sínum til lifsframdráttar árlangt, — mundi verða þess valdaudi, að alt þetta fólk yrði hörmulega statt, og mundi margt af ])ví hljóta aö verða sveitarsjóðum sínum til byröi. En tekjur sveitar- sjóðanna rýrna að sama skapi sem gjaldþol útgerðarmanna og verka- lýðsins þverrar. Þegar hjer við bæt- ist, aö tíminn líður óöfluga, og nú er aö eins skammur tími þar til síld- veiðar byrja að venju, þá má ekki meö nokkru móti. lengur dragast aö taka ákvörðun um, hve mikla áherslu eða kapp megi telja skynsamlegt að leggja á það að framleiða saltaða síld til útflutnings og innanlands nota. Þegar á alt þetta er litiö, teljum vjer að svo búið imegi ekki standa. Hjer er mikill hluti af öðrurn aðal- atvinnuvegi landsins í stórhættu, og tjáir ekki aö láta berast sofandi að feigðarósi um þessi efni, heldur verða nú allir að sameina krafta sina til að verjast því þjóðarböli, sem það yröi ef mikill hluti þessa útvegs legöist í kalda kol. Þess vegna leyfum vjer oss, — fyr- ir hönd síldveiða-útgerðarmanna bæði á Suður-, Norður- og Vesturlandi, —• að snúa oss til hins háa stjórnarráðs og fara fram á, að hjer verði, í ein- hverju formi, hlaupið undir bagga, til þess að afstýra þeirri þjóðarhættu, sem hjer vofir sjáanlega yfir, ef ekki er að gert. Þegar nú um það er að ræða i hvaöa formi stjórnin geti hjer hjálp- að, verður annarsvegar að gæta þess að fara ekki lengra en svo. að með skynsamlegum líkum megi álíta að fjárhagsleg áhætta landssjóðs sje ekki þar með gerð of stór, og hins vegar, að sú aðstoð, sem landssjóbur með |)essu veitir, sje nægjanleg til hvorstveggja í senn, bæði að gera út- gerðum kleift að' fleyta sjer yfir mestu öröugleikana og ekki siður hins, að auka svo atvinnu í lándinu, að verkafólkið dragi þaö að mun til lífsframdráttar. Vjer höfum leitast við að leggja þetta niður fyrir oss á marga vegu og höfurn komist að þeirri niðurstöðu aö hyggilegast væri fyrir. landssjóð' og til bóta fyrir út- gerðarmenn og verkalýðinn að stjórn- in kaupi fyrir landssjððs reikning alt að 150000 ápakkaðar tunnur sildar og borgi þær þannig: Fyrstu 50000 tn. með 75 aur. pr. kg. Aðrar 50000 tn. með 50 aur. pr. kgr. Þriðju 50000 tn. með 40 aur. pr. kgr. Meðalverðið yrði ]>ví 55 aurar pr. kgr. ef 150000 tn. yrðu veiddar. Með þvi að gera too kgr. í tunnu næmi þetta: 50000 tn. á 0,75 kgr. = kr. 3750000,00 50000 tn. á 0,50 kgr. = kr. 2500000,00 50000 tn. á 0,40 kgr. = kr. 2000000,00 eöa samtals kr. 8250000,00 Flestir þeirra manna, sem áður hafa selt Svíum síld og best þekkja til, telja sennilegt, að þar sem útflutning- ur síldar til Sviþjóðar er svo tak- markaður, sem nú er hann, þá muni vera hægt að' fá mjög hátt verð fyrir síldina. Fyrir varfærnis sakir viljum \jer áætla söluna þannig: TilSvíþjóðar seljast 50000 tn. á kr. 1,00 pr. kgr. .. 5000000,00 Til Ameríku seljast 25000 tn. á kr. 0,50 pr. kgr. .. 1250000,00 Til manneldis, skepnufóð- urs og ef til vill bræðslu yrði að nota 75000 tn. á kr. 0,27 pr. kgr. ...... 2025000,00 ftm þessa áætlun vora skulum vjer láta oss nægja aö taka þetta fram: 1. S í 1 d i n t i 1 S v í þ j ó ð a r. Eins og vjer áðtir liöfum vikiö að, er verðið sett svona lágt fyrir var- færnis sakir, en alt sýnist benda til þese, að hærra verð yrði liægt að fá, ef vel væri á haldið. 2. S í 1 d i n t i 1 A m e r í k 11. Þaö er álit sumra, sem til þekkja, að þangað ínuni mega selja töluvert meira en áætlaðaf 25000 tn., — jafnvel helmingi íneira, — en vjer viljuin einnig hjer gera áætlun vora sem gætilegasta. Hvað verð- iö snertir skal þess getið, að áriö 1917 mátti fá þar 22 dollara (= 77 kr.) fyrir 100 kgr. síldar. Ef Eimskipafjelag íslands vildi nú ljetta undir sýnist hæfilegt að á- ætla fragt pr. tn. 6 kr. Þá fengist með markaðsverði 1917 fyrir 100 kgr. tunnu i New-York.. kr. 77.00 -4- Fragt ....... kr. 6,00 Assurance 6% — 5>°° Sölukostn. .. — 3,00 — 14,00 Netto kr. 63,00 Hið áætlaða verð, 50 kr. fob., feng- ist þannig, þó 13 krónum minna fengist pr. tunnu í New-York nú lieldur en fjekst áriö 1917. 3 Síld til manneldis, skepnu- f ó ð u r s o. f 1. getur ekki dýr talist, þótt hún kosti 27 aura kgr. með umbúðum. Vjer skulum i þessu.sambandi leyfa oss að benda á, að það er sjerstök ástæða til þess, að stuðla að því, að síld sje meira notuð nú, bqgði til mann- eldis og skepufóðurs, en vcrið hefir. Ef ekki væri hægt að hag- færa alla síldina (75000 tn.) þann- ig, má bræða afgatiginn. Ef áæthm vor reyndist rjett, sem vjer fastlega vonum, — svo gætilega cr hún gerð, — þá þarf landið engu hjer á að tapa, en hins vegar eru ýmsir möguleikar fyrir því, að það gæti haft mikinn hagnað af þess- um kaupum. Svo mundi verða: 1. ef stríðið hætti á þessu ári eða snenuua á næsta ári. 2. ef útfluningsleyfi feng- ist til Norðurlanda fyrir meira en 50000 tqnnur, 3. ef hægt yrði aö selja meira til Ameríku en vjer höfum á- ictlað. Tvent hið síðasttalda finst oss ekki ósentiilegt að geti liafst fram, einkum ef landsstjórnin væri kaup- rndi að allri síldinni. Hvað snertir greiðslu á andvirði síldarinnar til selj- enda og önnur skilyrði fyrir geymslu á síldinni og þáttöku framleiðenda í veiðinni, ætlumst vjer til að þessu verði svo fyrir komið, sem hier greinir: Að veiðitímanum lok greiði landsstjórnin síldina i tvi nu lagi þannig: Fyrri helming andvirð- isins fyrir 1. október og síðari helm- \ ing þess fyrir 1. desember þ. á. Selj- endur hafa ábyrgð á síldinni þar til hún er tekin, þó ekki lengur en til I. des. þ. á. Verði síldin ekki tekin fyrir 1. des. þ. á., greiðir landssjóður þó enga leigu fyrir pláss það, er síld- in liggur á. Seljendur haldi við síld- inni með ápæklun og hafi umsjón með henni til 1. des, þ. á. Seljendur annist á eigin kostnað útskipun á nldinni og greiði útflutningstoll af henni að lögum. Skifting aflans, á hina ýmsu tunnueigendur, skal gerð í rjettu hlutfalli við tunnueign hvers um sig, eins og hún va’Yhjer á landi 1. júní þ. á. Tunnur undan fyrri árs síld. sem bretska stjórnin hefur selt eða selur hjer á landi, koma ekki til greina. Þessa skifting veiðinnar eftir tunnu- eign teljum vjer rjettlátasta, því ella er hætt við að sumir mundu veiða meira en heppilegt er. Fyrir 15. júlí skulu rnenn hafa tilkynt tunnueign sína, en til sönnunar því, að rjett hafi verið framtalið, skulu að veiðitlman- um loknum dómkvaddir rnenn telja tunnubirgðir þær, sem til eru í lana- inu og í þessu sambandi koma til greina.. Sá sem ekki hefur — fyrir 15. júlí ]). á. — sagt til um þaö, hvort'hann vill nota þann rjett, sem honum er þannig veittur til sölu á þessa árs síld, getur ekki síðar komið til greina, og getur ekki fengið útflutningsleyfi fyf en landsstjórnin hefur ráðstafað allri þeirri síld, er hún hefur keypt fyrir landssjóðs reikning. Opnuðust siðar leiðir fyrir nýjum, hagkvæmum útflutningi, svo gróði yrði á kaupum landssjóðs, teldum vjer sanngjarnt og vildum fara fratn á að seljendur yrðu látnir njóta helmings i þess hagnaðar. Aö svo mæltu leyfum vjer oss að vona að hið háa stjórnarráð sjái sjer fært að verða við óskum vorum. Virðingarfylst Helgi Sveinsson, formaður. Otto Tulinius. Pjetur A. Ólaísson. P. J. Thorsteinsson. fjetur Pjeturssön. II. Frumvarp bjargráðanefnda. Bjargráöanefndir þingsins hafa haft álitsskjal þetta til ihugunar um tima, og hefur komið frani svohljóð- andi frumvarp frá bjargráðanefnd Ed.: 1. gr. Af síld þeirri, er innlendir menn veiða hjer við land á tímabilinu frá 15. júli til 15. september 1918, heimilast landsstjórninni að kaupa 100 þúsund áfyltar tunnur á tiltekn- um höfnum með ákvæðisverði og )eim skilmálum, er lög þessi að öðru ieyti ákveða. 2. gr. Síldin skal keypt því ákvæð- isverði, er hjer greinir: Fyrri 50000 tunnurnar á 75 aura hvert kg. og síðari 50000 tunnurnar á 45 aura hvert kg. Skilyrðin fyrir kaupunum eru þessi: a. a ð seljandi hafi fulla ábyrgð á síldinni þangað til hún er tekin á viðkomandi höfn, haldi henni viö með pæklun og hafi fulla umsjón með hentii, alt án endurgjalds, t i 1 á r s 1 o k a 1918. Eftir þann tíma er síldin á ábyrgð kaupanda* en seljendur eru skyldir til að hafa á höndum umsjón og viðhald síld- arinnar, gegn borgun eftir reikn- ingi, er stjórnin samþvkkir, en geymslupláss leggur seljandi til ókeypis. 1. a ð seljendur annist á eigin kostn- að útskipun á síldinni og greiði út- flutningsgjald af henni að lögum. c. a ö síldin sje metin og vegin, svo sem lög standa til, á kostnað selj- anda. 3. gr. Sildin sje keypt á þessum stöðum: Seyðisfirði, Eyjafirði, Siglu- firöi, Reykjarfiröi, önundarfirði og ísafjarðarkaupstað. Enn fremur get- ur landsstjórnn gert kaupin á fleiri höfnum, ef þaö veldur eigi sjerstök- um erfiöleikum eða aukakostnaði, t. d. Eskifirði, Álftafirði og Ingólfs- firði. 4. gr. Síldin skal keypt af hinum ýmsu frambjóðendum í rjettum hlut- fÖIlum við tunnueign þeirra, eins og hún var hjer á landi 1. júlí þ. á. Þegar ákveðin er hlutdeild fram- bjóðenda í sölunni, koma — auk framleiðenda — þeir einir sildarkaup- endur til greina, sem hafa greitt minst 20 krónur fyrir máltunnu nýrr- ar síldar. 5. gr. Fyrir 15. júlí 1918 skulu menn hafa sagt til um það, hvort þeir óski aö nota þann rjett til síldarsölu, sem þeim er veittur með lögum þessum, og hve miklar tunnubirgðir þeir hafa átt hjer á landi fyrir 1. júlí þ. á. Fyrir sama tíma setur landsstjórnin og aug- lýsir nánari reglur um framkvæmd laga þessara og skilyrði gagnvart seljendúm, svo sem henni þykir nauð- syn til. 6. gr. Verö síldarinnar greiðist selj- endum hlutfallslega eftir tunnutali því, sem kaup eru gerð á, jafnótt og landsstjórnin hefur fengið verð fyrir sild, er hún selur út. Nú hefur hún eigi fengið inn í lok októbermánaðar svo mikið, að nemi helmingi af inn- kaupsverðinu, og skal hún þó eigi að síður greiða seljendum fyrri helm- ing verðsins að fullu og síöari helm- inginn fvrir árslok. 7. gr Nú verður að lokum, þá er landssl* ún hefur komið i verð allri þeirri sild, er hún hefur keypt samkv. 1. gr„ hagnaöur af síldarkaupunum, eftir aö dreginn er frá kostnaður og vaxtatap, og skiftist sá hagnaður þannig: hagnaðarins greiðast til seljendanna, en afgangi ’nn rennur í landssjóð. 8. gr. Lög þessi ööla: g-idi þegar 1 stað. Deildin . nþykti fru mámid. með breyti . im á 6. ■. gr. og hljóða þær svo: 6. gr. W sddarinnar greiöist selj- endum hlui lcga eftir tunnutali því, sem kaup eru gerð á, jafnótt og landsstjórnin hefur fengið verð fyrir síld, er hún selur út. Nú hefur hún eigi fengið inn í lok októbermánað- ar svo mikið, að nemi þriðjungi inn- kaupsverðs, og skal eigi að síður greiða seljendum þriðjung verðsins að fullu, annan þriðjung fyrir árslok og þann siðasta fyrir lok marsmánaðar 1919. — 7. gr. Nú verður að lokum, þá er landsstjórnin hefur komið í verð allri þeirri síld, er hún hefur keypt samkv. 1. gr., hagnaður af sildarkaup- unum, eftir að dreginn er frá kostn- aður og vaxtatap, og ákveður þá næsta Alþingi, hvernig þeim hagnaði skuli varið. Frumv. er til fyrstu urnræðu í Nd. í dag. III. Greinargerð bjargráðanefndar. Efni frumvarps þessa er að mestu tekið úr álitsskjali, er síldveiðaútgerð- armenn hjer í Reykjavík og Hafnar- firði.ásamt fulltrúum síldveiðaútgerð- armanna á Norður- og Vesturlandi. hafa samið og sént stjórninni og bjargráðanefndum þingsins til athug- unar og eftirbreytni. Nefndunum dylst það alls ekki, að hjer sje um allþýðiingarmikinn at- vinnuveg að ræða, atvinnuveg, sem kominn er á þann rekspöl ,að telja má mjög verulegt tjón fyrir ])jóðina, ef hann biði svo stórkostlegt skip- brot nú þegar, eins og útlit er fyrir, ef- ekki er eitthvað gert til þess aö koma í veg fyrir það, og reynt sje að halda honum á floti, þangað til þeir timar koma aftur, sem sildveið- arnar geta án opinberrar íhlutunar borið sig sjálfar og gefið' síldveiða- mönnum og þjóðinni í heild veruleg- an arð. Það dylst heldur engurn, að útflutn- ingsleyfi það, er vjer höfum fengið, — að eins á 50000 tunnum — er alls- endis ófullnægjandi til þess að bjarga síldveiðamönnum yfirleitt, ef ekki finnast fleiri leiðir til útflutnings og notkunar á síld en þessi eina, sem svo mjög er takmörkuð. Það eitt út af fyrir sig getur að eins stutt þá til áframhalds á síldveiðum, sem síst þurfa stuðnings með — þá sem sterk- astir eru — en hinir, sem efnalitlir verða að teljast, geta alls ekki reist rönd við þvi að liggja með tugi eöa hundruð þúsunda kr. í tunnum, salti, skipum, veiðarfærum, húsum, brvggj um og síldarpöllum, ónotað árum saman, og afleiðing þess hruns, sem af því gæti stafað, hlvti að koma þungt niður á fleiruni n sildveiö.i- útgerðarmönnnin sjálfum. svo si bönkunum, vinnulýð ])• in, sem síld- arvinnuna stunda, þjóðarbúinu í heild og landssjóðnum sjáli . n, bæði nú þegar og einkum fyrsti in eftir aö heimsstyr ' linni linni En hjer u góð ráð dýr, og vjer getum ek \lað landssjóöi að bæta úr þessu íullu, eða að eins miklu leyti og þyrfti, ef vel ætti aö vera. I áminstu álitsskjali síldveiðafull- trúanna er íarið frarn á það, að lands- sjóður kaupi 150000 tunnur síldar á 100 kg. og borgi þannig: Fyrstu 50000 tuiinurnar nteð 75 aurum pr. kg., aðrar 50000 tunnurnar meö 50 aurum pr. kg., þriðju 50000 tunnurn- ar með 40 aurum pr. kg., eða að með- altali 55 kr. tunnuna, og hugsa sjer, að landssjóöur losni við þá síld þannig: Selji Svíum 50000 tunnur, selji til Ameríku 25000 tunnur og noti til manneldis, skepnufóðurs og ef til vill til bræðslu 75000 tunnur. En nú er það mjög athugavert, að salan til Sviþjóðar er það eina, sem talist getur nokkurn veginn ábyggi- legt, og þó er sá stóri hængur á, að

x

Lögrétta

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.