Lögrétta - 19.02.1919, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
Fossanefndin hefur nú klofnaS, aö
sögn út af mismunandi skoðunum
á eignarrjetti yfir rennandi vatni. Er
sagt að meirihl., G. B., J. Þ. og B. J.,
ásamt Einari Arnórssyni, haldi fram
eignarrjetti þjóCfjelagsins, en minni-
hlutinn, G. E. og Sv. Ól., sjeu á móti
þeirri kenningu. Minnihlutinn hefur
r.ú fengiö HjeSinn Valdimarsson
landsverslunarskrifstofustjóra sjer til
aíSstoðar.
Viðskifti fslands og Svíþjóðar.
Hingað kom með „Sterling" í fyrra-
dag sænskur maður, N. Unnerus, frá
Stokkhólmi, kafteinn í sjóher Svia,
í þeim erindum að koma á beinum
samgöngum og viðskiftum milli fs-
lands og Sviþjóðar, og hugsar hann
sier, aö komi'5 verði á fót verslunar-
fjelagi með sænsku og íslensku fje,
sem beitist fyrir þessu.
Dáinn er 14. þ. m. á Saurbæ í Eyja-
firði sjera Jakob Björnsson, 82 ára
gamall.
Þóroddsstaðaprestakall i Suöur-
Þingeyjarsýslu er auglýst laust. —
Heimatekjur: 1. Eftirgjald Þórodds-
staðar kr. 150.00, 2. Prestsmata kr.
144,80. Samtals kr. 294,80. Erfiðleika-
uppbót kr. 200,00. Veitist frá fardög-
um 1919. Umsóknarfrestur til 31.
mars þ. á.
Sala á sykri. Stjórnarráöiö auglýsir
10. þ. m., að frá 1. maí næstk. sje
innflutningur og sala á sykri frjáls
hjer á landi.
Gjöf Jóns Sigurðssonar. Af henni
hefur Jón Aðils docent fengið 700 kr
verðlaun fyrir ritgerð um verslunar-
sögu Islands, Guðbrandur Jónsson
500 k. fyrir ritgerð um íslenskar mið-
aldakirkjur og Magnús Jónsson do»
cent 300 kr. fyrir ritgerö um siða-
skiftin.
Söngflokkur er nýlega myndaður
hjer í bænum, undir stjórn Sigfúsar
Einarssonar, og ætlar að fara til Dam
merkur og Noregs næstk. sumar og
svngja þar til og frá. Með flokknum
verður í förinni Pjetur Jónsson söng-
ari. Æfingar eru nýbyrjaðar, en
flokkurinn gat hvorki fengið rúm
til þeirra í Háskólanum nje Menta-
skólanum, og varð þá C. Olsen stór-
kaupmaður til þess, að ljá honum
skrifstofu sína til æfinganna.
Inflúensu-sóttkveikjan fundin. í
Khafnarskeyti frá 13. þ. m. segir, að
„British Medical Journal" skýri frá,
að tekist hafi að einangra og rækta
in f lúensusóttkveikjuna.
Norsku stjómarskiftin. Khafnar-
skeyti frá 14. þ. m. segir, að Mic-
helssen, fyrv. forsætisráðherra, muni
mynda nýja stjórn í Noregi. Síðari
fregn segir, að honum muni ekki tak-
ast það.
Póstflugvjelar ganga nú milli Lund-
úna og Parisar. Hraðasta ferð, sem
þær hafa náð milli borganna var far-
in á 1 klst. og 50 mínútum.
Klukkunni á að flýta í kveld um
eina lukkustund.
Kol í Grænlandi. Talað er um í
Danmörk, að kol sjeu fundin í suður-
hluta Grænlands, sem jafnist á við
ensk kol.
Sir Wilfred Laurier, lengi forsætis-
ráðherra Kanada og foringi Liberala-
flokksms þar, er nýdáinn, fæddur
1841.
BannlODin jjandaríkjunum.
38 ríki hafa samþykt bannlög.
Brjef frá David östlund.
Minneapolis Minn.,
16. jan. 1919.
í dag er alger bannsigur fenginn i
þessu landi öllu. Grundvallalaga-
breytingin, samþykt í allsherjarþingi
Bandarikjanna 17. og 18. des. 1917,
sem ákvað, að algert áfengisbann
skuli í lög leitt í öllu lögsagnarum-
dæmi Bandaríkjanna á ársfresti eftir
að 36 af hinum 48 fylkjum hefðu fall-
ist á þa.ð, er nú orðin að lögum, sem
ganga í gildi 1. janúar 1920. Grund-
Austurstræti 16 Reykjavík
Pósthólf 574 Símnefni: Insurance Talsími 542
Allskonar sjó-
ogf strídsvátryg'gingar.
Skrifstofutimi 10—4 sidd. Laugardögum 10—2 sídd.
vallarlaga-bannið er samþykt í 38
fylkjum; 3 af þessum samþyktu í
c*.ag. Óhætt er að segja fyrir, að enn
muni mörg fylki gera hið sama. —
Bannlagamálið er þvi áreiðanlega út-
ldjáð í Bandaríkjunum.
ísland — litla ríkið! — Til heilla
með hið nýfengna sjálfstæði þitt. En
áður en pólitískt sjálfstæði þitt vat
fengið, hafðir þú á löglegan hátt
gert sjálft þig sjálfstætt, með tilliti
til frelsis frá hinni svívirðilegpi áfeng-
tsverslun. Þú gerðist fyrsta bannland-
ið. Þetta verður þjer til eilífs soma.
C)g nú, er mesta land heimsins fetar
á sömu frelsisbraut, vona jeg, að þeir
fáu, sem fyrir og eftir 1908 hafa
talað og ritað gegn þessu sóma-af-
reki hinnar íslensku þjóðar, mum
verði færri og færri, og taka hönd-
um saman við bannvinina á Fróni
til þess, sem best, að virða og halda
þessi bannlög, er bentu heilum heimi
í rjetta átt. — Hið ameríska bann-
lagafjelag eða samband hefur ákveð-
ið að halda áfram samskonar starf-
semi og það hefur haldið uppi hjer,
einnig í mörgum öðrum löndum,
þangað til veröldin verður laus við
áfengisbölið.
Jeg sendi hjer með bestu kveðjur
til allra vina á Fróni, þessu landi,
sem sýndi mjer ástríki, eins og móð-
ir þarni, þau 17 ár, sem jeg fjekk
að vera í landinu fornfræga. Guð
blessi ísland og öll þess börn, og láti
sannkallaða heillaöld upp renna
hinni ísl. þjóð!
David östlund.
í amerisku blaði, sem brjefinu
fylgir, segir nánar frá atkvæða-
greiðslunni. Grundvallarlagabreyting-
in, sem brjefið talar um, fyrirskipar,
að eftir eitt ár frá staðfestingu um-
ræddrar lagagreinar skuli tilbúning-
t:r, sala og flutningur áfengra vökva
ti! drykkjar bannaður innan Banda-
ríkjanna, og sömul. innflutningur
þeirra og útflutningur, og gildi þetta
■ einnig allar hjálendur, sem liggja und-
ir Iögsagnarumdæmi þeirra. Viðeig-
andi lög um þetta skuli sett af sam-
bandsþinginu og löggjafarvöldum
hinna einstöku ríkja. Þó skuli grein-
in falla ógild, ef hún hafi ekki náð
staðfestingu innan 7 ára frá því að
henni sje af sambandsþinginu skotið
undir atkvæði hinna einstöku ríkja
Sú atkvæðagreiðsla hefur þó eigi
tekið nema 13 mánuði. 1. ágúst 1917
var grundvallarlagabreytingin sam-
þykt í senatinu með 65 atkv. gegn
20 og í þinginu 17. des. 1917, með
282 atkv. gegn 128. Svo varð Missi-
sippiriki fyrst til þess að samþykkja
hana 8. jan. 1918, þar næst Virginía
11. jan. og síðan hvert rikið af öðru
með nokkru millibili, þar til Nebraska
varð til að fylla töluna, sem ákveðin
var, og varð 36. rikið, sem samþykti
grundvallarlagabreytinguna, og sama
dag var hún, eins og brjefið segir,
samþykt í tveimur öðrum ríkjum,
Missouri og Wyoming.
Eftir er enn að setja ákvæði um,
hve sterkir drykkirnir megi vera
án þess að teljast til áfengra drykkja.
Þetta er 18. grundvallarlagbreyt-
ing Bandaríkjanna.
Stríðslokin.
Síðustu frjettir.
Lundúnafregn frá 13. þ. m. segir,
að nefnd sú, sem hefur alþjóðabanda-
lagsfyrirkomulagið til meðferðar,ræði
um stofnun alþjóðahers og flota og
hvernig taka skuli í taumana með her-
valdi, er ein þjóð ræðst á aðra. Frá
Frakka hálfu hefur það álit komið
fram, að þeir vilji ekki láta mynda
alþjóðaher af hermönnum frá öllum
þióðum, heldur stofna hermálaráð i
sambandi við yfirstjórn alþjóða-
bandalagsins, og hafi það eftirlit með
herbúnaði allra landa og sjái um,
ac hin fullkomnustu hernaðartæki
Sjeu jafnan á valdi alþjóðabandalags-
ins. Ráðist ein þjóð á aðra, skal þá
kveðja til hjálpar þann her,sem næst-
ur er. Fregn frá 15. þ. m. segir, að
friðarþingið hafi þá samþ. frumvarp
um stofnun alþjóðabandalags, en frá
innihaldi þess er ekki sagt enn.
Allmikið þjark hefur staðið yfir
um framlenging vopnahljesins og
jafnvel útlit fyrir, að ófriðurinn geti
blossað upp á ný. Lundúnáfregn frá
l2- þ. m. segir, að þýska stjómin hafi
aíráðið, að gaiiga ekki að friðarskil-
málum bandamanna, ef þeir verði of
kröfuharðir. Eftir Erzberger ráð-
herra er það haft, að þá verði ástand-
ið svo, að hvorki verði stríð nje frið-
ur. 1 Lundúna.fregn frá í gær segir,
að Þjóðverjar gangi að vopnahljes-
samningunum, en þó má af öðrum
ummælum í sömu fregn ráða, að eitt-
hvað standi enn í milli, og talað er
um undirbúning endanl. vopnahljes-
skilmála, sem þá muni fara nærri
fullkomnum friðarskilmálum. Hjá
ö’lum ófriðarþjóðunum veldur það
afarmiklum vandræðum að sjá þeim
mönnum fyrir vinnu, sem heim koma
úv hernum; þeir eru harðir í kröfum
og stjórnirnar hafa lofað meiru í
þessa átt, meðan ófriðnum var haldið
áfram, en þær eiga nú hægt með að
standa við.
Þýska þingið hefur samþykt grund-
vallarlög fyrir þýska ríkið, segir sim-
fregn frá 11. þ. m., og hefur það
mál gengið fljótt. Ríkið er sambands-
ríki margra lýðvelda, eins og^anda-
ríkin i Vesturheimi. Af þeim löndum,
sem áður heyrðu til Prússlandi, mynd-
ast 10 sjerstök ríki. Berlín og um-
hverfi hennar er riki út af fyrir sig,
sama er að segja um Wien.
Afsaða friðarþingsins til Bolsje-
vikahreyfingarinnar og Rússlands
virðist enn óákveðin og ráðandi menn
samkomunnar ekki sammála um
hana. Vérkmannastríð alstaðar yfir-
vofandi, og dregur það miög úr því,
að stjórnir bandamanna sjái sjer fært
að beita sjer með krafti i innanlands-
styrjöldinni i Rússlandi. Nýlega hefur
Bolsjevikaherinn þar tekið Arkan-
gelsk og hrakið her bandamanna
þaðan. í Rúmeníu hafa Bolsjevikar
gert stjórnarbylting og hefur konung-
ur reynt að flýja, en er sagður særð-
ur. í Finnlandi er sagt að Rússar
hafi dregið saman her, sem halda eigi
gegn Bolsjevíkastjórninni.
Fregn frá 18. þ. m. segir, að enska
viðskiftaráðið hafi gefið leyfi til
bess, að almenn viðskifti hefjist við
Tyrkland, Búlgaríu og Svartahafs-
hafnir Rússa.
Gilsbakkahj ónin.
Sjera Magnús próf. Andrjesson
ljet af prestskap síðasliðið vor, og
hafði þá þjónað Gilsbakkaprestakalli
i 37 ár. Á trinitatishátíð, 26. maí,
kvaddi hann söfnuðinn i Gilsbakka-
sókn, en 9. júní í Síðumúla-
sókn. Eftir messu á Gilsbakka var
bonum afhentur til ráðstöfunar sjóð-
ur, að upphæð 1085 kr., er hinn fá-
menni söfnuður i prestakalli hans gaf
til minningar um látna konu hans,
Sigríði Pjetursdóttur. Sjóðurinn va>.
honum afhentur fyrir hönd safnað-
arins af Halldóri Helgasyni bónda á
Ásbjarnarstöðum, með snjallri ræðu
og kvæði, er hjer fara á eftir.
Sjera Magnús þakkaði hjartanlega
með stuttri ræðu þann heiður og þá
vinsemd, 6r sóknarbörn hans hefðu
sýnt honum fyr og síðar í þau 37 ár,
er hann hefði verið sóknarprestur
þeirra. H.
Til sjera Magnúsar Andrjessonar.
I.
Þeir, sem merki hreinu hátt
halda ár og daga,
eiga jafnan ærinn þátt
í að styðja og laga.
Munur nokkur á því er
— eins og dæmin sanna ■—■,
hversu væna vexti ber
verka-sjóður manna.
Oft er komið undir því
afl í giftumálum,
hvernig tekst með ítak í
annara manna sálum.
Þó að sýnist sundurleitt
sumt í manna háttum,
þá er lífsins afl þó e i 11
í þeim1 skiftiþáttum.
Því er sátt og sameining
sigurfarar efni,
— þannig opnast innsigling
undan happa-stefni.
II.
Við höfum fundið, vinur kær,
vökumanninn trúa,
er, svo vítt sem vald hans nær,
vill að góðu hlúa. ^
Við höfum fundið fræðimal
fundi marga prýða,
þar sem reyndist þystri sál
þarflegt á að hlýða.
Við höfum fundið andar-yl
ynging hugum veita,
leggja gagn og glaðværð til,
götuna blómum skreyta.
Við höfum fundið forsjárlund
fasta á traustum grunni,
lægna að gefa gull í mund,
gilda í formenskunni.
Við höfum fundið vinar mál
varpa gróðurfræi
yfir þroska og unglingssál,
inn í kirkju og bæi.
Við höfum fundið víngarðsmann
vinnuokið bera,
ákveðinn og árvakrann,
eins og best má vera.
Við þig gjarnan vildum þvi
vefja geislum björtum
— svo sem varð þitt ítak í
annara manna hjörtum.
Þjer, fyrir unnið vildarverk
vaxi þakkagróði;
nytsöm, fögur, mörg og merk
munu þau geymd í „sjóði“.
Til þess krafta enn þú att
— ellin margt þó galli —
merkinu þína hreina þátt
að halda í þessu ..kalli“.
Þó að nokkuð þverri sýn
þjer og gráni hárin,
vonum við enn að viðbúð þín
vari í fleiri árin.
III.
Aftangeisli að ending skín
uppi á hæsta felli:
svæfillinn og sængin þín
sje þjer guð — í elli.
Ræða
við afhendingu Minningarsjóðs
Gilsbakkahjónanna.
Jeg býst við, að almenningi hjet
sje það ljóst, að til þess liggja sjer-
stakar ástæður, að hingað hefur
safnast fjölmenni í dag heldur frek-
ar venju.
Vitanlega er það eigi nýlunda, að
gestkvæmt sje á Gilsbakka, bæði af
kirkjugestum og mönnum með önn-
ur erindi. — Fjölmennisástæðan er
tnun þó sjerstaklega vera sú, að á-
kveðið er, að í þetta skifti sje fólk í
síðasta sinn kirkjugestir sjera Magn-
úsar Andrjessonar, þar sem hann af
góðum og gildum ástæðum hefur nú
sagt upp starfa þeim, sem hann lengi
hefur þjónað með heiðri og sóma.
Vænti jeg, að mega segja það í
nafni allra þeirra, sem hjer eru stadd-
ir nú, og einnig í nafni þeirra annara
í prestakallinu, sem hjer eru eigi
mættir, að það sje að vissu leyti við-
kvæmt, a.ð hugsa til þessarar breyt-
ingar, þar sem umhyggjusamur em-
bættisrekstur, alúð og árvekni, frá
hans hálfu, hefur helgað hið kirkju-
lcga samband hans við söfnuðinn hátt
á fjórða tug ára. — Það mun sönnu
r>ær, að hann hafi, fyr eða síðar, lagt
blessandi hendur á höfuð flestum
þeim, sem nú eru í prestakallinu. Hitt
er að minsta kosti víst, að eftir
kirkjulegum athöfnum hefur hann
oft og iðulega — í guðs nafni —
lagt alhuga blessun sína yfir þessa
söfnuði, eftir þeim krafti, sem i hon-
um hefur verkað. Og þótt eigi sjái
jeg langt inn í hugskot manna, þá fer
jeg vist, að nokkrir ávextir þeirrar
blessunar sjeu þar fólgnir og fyrir-
liggjandi, þótt ekki verði þeir vegnir
á veraldlega vog eða kvarða. — En
eins og þessi fyrirhugaða breyting að
einu leytinu er viðkvæm, þá er hún
bg jafnframt blandin fagnaðarefnum.
Þegar Iitið er til liðna tímans og
hugurinn látinn hvarfla yfir margt
og mikið gott og gagnlegt í sambandi
við dvöl hans hjer á þessum slóðnm,
þá koma fagnaðarefnin í ljós — því
helgikraftur góðra endurminninga
getur oft greitt i sundur stundar-ský-
in og gefið mönnum sýn í heiðríkju-
bletti.
Þegar við lítum til liðna timans, þa
siáum við fyrst og fremst prestinn
— þennan hógværa en jafnframt
snjalla prjedikara guðs orðs. Og sann-
ast sagt, getur sú niðurstaða yfirlits-
ins verið okkur fagnaðarefni á þessari
stund, að í prestskaparverkahringnum
yfirleitt hefur framkoma hans sann-
arlega verið með meira snildarbragði,
en alment gerist á því sviði. Vitna
jeg það ekki eingöngu eftir tilfinn-
ingu og þekkingu sjálfs min, heldur
og eftir almannarómi.
En þótt nú hugurinn í þessu yfirliti
lcomist fyrst og fremst að prestinum,
þá verður þar næst fyrir honum sveit-
ar- og hjeraðshöfðinginn, — athuguli
úrræðamaðurinn, er lætur vandamál
sveitar og hjeraðs til sín taka, og legg-
ur fram atfylgi sitt þeim til farsælla
lykta.
Við könnumst við það að þangað
hefur þótt og þykir enn vits og úr-
ræða leita, sem hann er. Sýna þetta
ótvírætt ein og önnur trúnaðarstörf,
sem honum hafa verið falin fyr og
síðar. Mjer vitanlega hafa eigi verið
bornar brigður á, að þar væri smátt
og stórt með reglu, samviskusemi og
sjerstakri trúmensku af hendi leyst.
Það er mjög sitthvað, hvort menn
gerast málafylgjumenn fyrir þrá-
beiðni og áeggjun annara, eða a.f
eigin hvötum, og þá i því skyni að
koma sjer fram, sem svo er kallað.
Til þess hefur ekki komið með sjera
Magnús. Hitt kann sumum heldur að
hafa fundist, að hann væri helst til
hljedrægur og íhaldssamur, þar sem
hann þó í sjálfum sjer átti gnótt
þeirra eðliskosta og þeirrar mikil-
hæfni, sem að eins minni hluta manna
er gefin.
„Djúp vötn gjálpa minst“, segir*
máltækið. Svipað því mætti segja um
bústólpana, sem landstólparnir styðj-
ast við: „Gildir stólpar braka minst“.
Þeir eru ekki efniviður í skýjaborgir,
heldur i traustar byggingar til skjóls
og hælis veruleikanum í framtíðinni.
Leitin eftir rjettri niðurstöðu sam-
kvæmni og traustleika er fyrsta og
síðasta spor sjera Magnúsar í sveitar-
og hjeraðsmálum, eins og á embættis-
sviðinu.
Þessu næst könnumst við við hann
sem fræðimann og fræðandi mann,
— mann, sem heima og að heiman er
glaður og góðlátlegur, leiðbeinandi
og sjerstaklega fundvís á að velja um-
ræðuefni eftir því, sem best á við
skaplyndi og skilning þess, sem við
er talað. — Þetta út af fyrir sig er
glöggur vottur um fjölhæfni hugans
cg góða og gagnsama meðferð þeirrar
fjölhæfni.
Eigi skal með ákveðnum orðum
sagt, hversu mikið af nytsamri
fræðslu hefur verið ausið af þessari
lind hjer í umhverfinu frá þvi hann
kom hingað og alt til þessarar stund-
ar. En hvorki mun það lítið að vöxt-
um nje gæðum. Tel jeg vist, að sumir
ávextir þess liggi ef til vill í leynu-
um; þvi andans fræ blómgast sjaldan
á augnablikinu. ,-----Jeg fer fljótt
yfir. Jeg er ekki að segja sögu sjera
Magnúsar hjer hjá okkur. Jeg er að
eins að ryfja upp fyrir okkur og
benda lauslega á, hver og hvað hann
ei og hefur verið okkur.
En um leið og það er gert, þá
hvarflar hugurinn jafnframt að þeim
vininum á æfibraut hans, sem vafa-
laust var honum sú dýra perlan, er
bækkaði alt lífsstarf hans mjögíverði.
— Alt til nálægs tíma stóð hann ekki
einn að verki eða á verði. Svo sem við
vitum, átti hann mikilhæfa og góða
konu, — konu, sem ávann elskuna,
traustið og virðinguna. Segir það sig
sjálft, að slíkur förunautur er liverj-
um manni ótal sinnum meira virði
en svo, að reiknað verði á fingrum
•sjer.
Þótt hún að vísu stæði utan við em-
bættis- og fjelagsstörf hans i bein-
ustu merkingu, þá má vafalaust full-