Lögrétta - 14.04.1920, Blaðsíða 4

4
LÖGRJETTA
r og eldayjelar
mikið úrval frá hinni vel þektu járnsteypu
]. S. Hess | Sðn, Middelfart.
Eldfastur leir og steinn.
Hainarstræti 4.
Sfml 40.
afbragðs tegundir,
ómissandi í hverju
þvottahusi.
Jón Hjartarson & Co.
Sími 40.
Hafnarstr. 40.
..Bækur í heildsölu.
Umboðsmenn óskast.
Auðseldar gamansamar og hrífandi bækur bjóðum vjer frá eigin for-
lagi meS 50—60% afföllum. BiíSjið um verðlista og lægsta verð, Bögg-
uíl, meö ýmsum bókum til reynslu, selst fyrir 10 krónur. Bæfcur, sem
ekki seljast, kau'pum vjer aftur sama verði. Skrifið til Forlagskompagniet,
Trommesalen 2, Köbenhavn.
með sjer, sem sýnishorn. Erí molinrí
er fljótur að missa fegurð sína, eftir
að hann hefur losnað úr sínum eSli-
legu samböndum, og þolir lítt aS hann
í je handleikinn.
Jeg hafSi hlakkaS til aS koma í
JökulgiliS, þvi gangnamenn, sem ríSa
inn í botn á því á haustin, höfSu sagt
rnjer, aS þar væri stórfengilega sjón
að sjá. En núna var svo mikill vöxtur
i Jökulkvíslinni, sem rennur eftir Jök-
ulgilinu, aS viS gátum ekki átt viS aS
fara inn í þaS, því 18 sinnum verSur
aS fara yfir um hana, til aS komast
inn í botn á gilinu. En nafni minn
vildi bæta úr þessu meS því aS sýna
mjer Brandsgil, sem er nokkurs kom
ar sýnishorn af Jökulgilinu. Brands-
gil er fremst í Jökulgilinu og liggui
til suSur, upp í Torfajökul. Jeg hei
komiS í nokkur gljúfur, sem talin eru
mikilfengleg, en aldrei hef jeg orSiS
jafn frá mjer numinn af undrun, af
þeirri ginandi hæS yfir höfSi mjer,
sem þarna. Gnæfandi kletta-hnjúkar
hæSst uppi í skriSubrún, sem litu út
eins og ferlegir tröllkarlar, eSa þá
liengiflugs hamra-þil meS risavöxn-
um dyrum. ViS riSum eftir gilinu þar
til stór snjóbrú tók yfir giliS; var
]>á ekki fýsilegt aS fara lengra.
Þegar jeg athuga hjer hin stór-
fenglegu náttúrufyrirbrigSi, og öll
þau litbrigSi sem auganu mæta, dett-
ur mjer í hug lýsing af Grand Can-
yon á Arisona-öræfum í Ameríku. Jeg
vonast til aS lesendur mímr fyrirgefi
mjer þó jeg komi meS þá lýsingu
hier. Lýsinguna tek jeg aS nokkru
leyti úr World Geography og aS
nokkru leyti eftir frásögn manns, sem
þangaS hefur komiS, sem jeg hef átt
tal viS.
Grand Canyon er ekki annaS en
mikilfenglegt gljúfur, en þaS er tal-
iS hiS stórkostlegasta náttúrufyrir-
brigSi á jörS vorri í sinni röS. ÞaS er
8—10 enskar mílur brún af brún og
t míla á dýpt. Þegar komiS er fram
á brúnina sjest lítiS annaS en hamra-
ttirnar, tindar og klettalög meS ótal
iitbrigSum, og botnlaust dýpi. Svo
eru litbrigSin mikil, aS líti maSur viS,
sjer maSur alt aSra liti þegar litiS er
aftur viS. Þegar lengra er komiS niS-
ur í brúnirnar má sjá úr svimandi
hæS eins og bugðóttan silfurþráS
iiggja eftir botninum í þúsund metra
dvpi. FerSamanninum þykir þaS ó-
skiljanlegt, aS ekki stærra vatnsfall
en Colorado-áin er, sem þarna renn-
ur eftir gljúfurbotninum, skuli hafa
getaS unniS slíkt furSuverk. Samt
sem áSur hefur þessi litla á hægt og
bítandi skoriS sjer farveg í gegnum
klettana á óra löngu timabili og
markaS þessa stórfenglegu braut
GljúfriS er 300 mílur á lengd.
ErfiS leiS og hættuleg er niSur i
gljúfurbotninn. ÞaS er taliS 7 mílur
niSur í botn eSa full dagleiS fram og
til baka, án þess þó, aS geta virt
uokkuS fyrir sjer hiS undraverSa
myndaletur og hina margbreyttu liti
á gljúfraveggjunum. Þegar gljúfra-
farinn kemur niSur í botn á gljúfrinu
breytist útsýniS gersamlega. Þegar
bann litur upp fyrir sig, sýnast hon-
um hamrarnir teygja sig beint upp
til himins; honum finst gljúfravegg-
irnir æt'a aS glevpa hann, finst þeir
haldi honum föstum og hann lok-
irt inn í þá. Hann verður gagntekinn
af undrun og lotningu fyrir þeim
mikla krafti sem hjer hefur veriS aS
verki. Hann finnur til síns eigin
lítilleika og vanmáttar, þar sem hann
stendur þarna frammi fyrir hinu
stórfenglega altari náttúrunnar.
Á einum staS i gljúfrinu hafa fund-
ist hellar höggnir inn í bergiS eftir
Tndiána. Einnig hafa þar fundist
grafhvelfingar höggnar inn í bergiS
á ská hver upp af annari, i þeim hafa
veriS múmíur aS öllu leyti óskemdar.
Ekki vita menn hvaS þessar múmíur
muni vera gamlar.
í nánd viS gljúfriS er stórt og veg-
legt hótel, því mesti sægur af fólki
kemur þarna á hverju ári aS skoSa
þetta náttúrunnar furSuverk. En ekki
eru þaS nærri allir sem komast alla
leiS niSur í botn á gljúfrinu, fjöldi
snýr aftur í miSjum hlíSum. Roosevelt
Bandarikjaforseti var þarna einu
sinni vikutíma, og komst alla leiS
n:Sur í botn. Hann varS svo hrifinn,
aS hann sagSi, aS enginn Bandarikja-
maSur ætti aS deyja svo, aS hafa
ekki sjeS Grand Canyon.
Þó aS viS Islendingar eigum ekk-
ert Grand Canyon, þá eigum viS þó
marga tilkomumikla staSi, sem vert
er aS gera sjer ferS til aS sjá. Og ekki
þekki jeg aSra nautn unaSslegri og
nollari fyrir sál og likama, en aS
ferSast inn um fjöll í hásuniarsblíSu,
sjá altaf ný og ný mikilfengleg nátt-
urufyrirbrigSi og njóta heilnæma
fjallaloftsins. Jeg vildi því taka und-
i.r meS Roosevelt, og segja: aS eng-
inn íslendingur ætti svo aS deyja, aS
hafa ekki sjeS eitthvaS af þvi til-
komumikla og mikilfenglega, sem hin
fjölbreytilega náttúra íslands hefur
tií sýnis.
ViS förum úr Laugunum kl. 4 e.
h. og út aS Landmannahelli. Þar
stöndum viS dálítiS viS, því viS höfS-
um skiliS þar eftir dálítiS af nestinu
okkar. Kl. 9 um kvöldiS leggjum viS
frá hellinum. FerSin var okkur hin
skemtilegasta fram um nóttina. ÞaS
hallar svo notalega undan fæti og
vegurinn er hinn æskilegasti, einkum
]>ó þegar kemur vestur fyrir Vala-
hnúkana. Hestarnir eru viljugir, því
aS þeir eru orSnir heimfúsir og leiSir
á öræfaverunni. Fjöllin og hnjúkarn-
ir, sem okkur fundust svo mikilfeng-
leg og há í lofti, þegar viS fórum inn
eftir og urSum aS sækja á brekkuna
og horfa upp til þeirra, sýndust okk-
ur nú svo miklu minni, þegar viS
stóSum þeim jafnfætis. Okkur sýn-
ist alt svo hátt og jafnvel gífurlegt
og ókleift, aS komast aS þvi, á meS-
an viS höfum ekki hækkaS okkur
sjálfir.
Þögula næturkyrSin færSist yfir
alt og húmdökku næturskýin teygS-
ust upp um himininn. Lengst til norS-
urs glóir björt heiSrikjurönd. Uppi
yfir birtunni grúfir dökt ský, bjart
aS neSan meS gullkögraSa vængi.
SkýiS líkist örn er svífur hátt í lofti
meS útþanda vængi, en verSur björt
og ljómuS af aS sveima yfir ódáins-
cldi. „Oft hefur mig langaS aS lesa
letriS gylta á vesturhafi.“ Stundum
hefur mjer hálfleiSst aS verSa aS fara
mn aS sofa á björtu vorkvöldi, þegar
bimininn hefur iklæSst dýrSarljóma.
Mig hefur langaS aS horfa á, hvernig
himininn hefur tekiS stakkaskiftum
En nú barst happiS i hendur mjer;
ferSast um bjarta, fagra sumarnótt á
gammviljugum gæSing á góSum fjall-
vegi og hafa dýrSlega f jallasýn á báS-
ar hliSar.
ViS erum komnir fram í bygS og
áum klárunum okkar á angandi gras-
flöt. ViS sprettum af þeim, þeir velta
sjer hraustlega, standa svo aftur upp
’ einum rikk, bita svo í sig græn-
gresiS i ákafa. Út úr hverri hreyfingu
1 eirra skín þróttur og fjör.
FriSsæla nótt. Kyrláta, bjarta sum-
arnótt í afturelding, meS málverka-
safn tignarlegra og voldugra fjalla.
Bjarta, skýjum skreytta nótt, meS
dýrlegar skýja-ásjónur, sem stara eins
og hugfangin andlit í ljúfri leiSslu,
undir lestri unaSsljóSa og biSandi
mæna eftir helgri veruleika-athöfn.
Þetta er dýrleg stund ; þaS er veriS aS
krýna dagskonunginn mikla.
ÞaS var eins og öll náttúran væri
aS hlusta eftir andardrætti drottins.
Nýir himnar opnast. Hin gullmötl-
aSa morgundis stígur upp á hafsbrún
eg hraSboSar hennar þjóta á staS á
hjörtum vængjum meS geysihraSa. aS
tilkynna komu hennar. HraSboSar
þessir snerta mig mjúklega, svo jeg
kemst í einingu viS alheimslífiS, feg-
urSina og þróttinn. Og þeir koma til
allra — til alls sem lifir.
ÞaS er alt af aS birta. Nýtt ljósflóS
streymir yfir jörS alla. Þegar dimman
rívin og mennirnir fara aS sjá, hætta
þeir aS gefa hver öSrum olnbogaskot.
Fram aS AustvaSsholti komum viB
kl. 5 um morguninn, og fanst mjer
þá sem jeg væri kominn heim. Á því
heimili mætir hver aSkomandi hlýleik
og ljúfmannlegri gestrisni. Jeg var
dálítiS þreyttur, þegar jeg lagSi á
staS í ferS þessa, en þegar jeg kom
heim til mín aftur, fann jeg ekki til
þreytu. HöfSum viS þó ekki haldiS
kyrru fyrir dagana sem viS vorum
í burtu.
Drengurinn.
Eftir Gunnar Gunnarsson.
Drengurinn og árin.
Frh.
Drengurinn sat aftur viS hafið,
heima á ströndinni. Sat og hlustaSi á
söngvana frá djúpinu. ESa sat og
horfSi á hafiS, dularfult og síbreyti-
legt — hafiS, sem á enga ró, fremur
en lífiS sjálft .... en er sístritandi, til
cinskis.
Hann hafSi veriS í burtu i þrjú ár.
Þrjú ár höfSu liSið fram hjá honum
V og látiS eftir myndir sínar — marg-
breyttar myndir. Drauma meS ljóm-
andi litaskraut, og dansleiki dimmra
skugga — lífsins ævarandi og óskilj-
anlega breytileik. Sál hans hafSi
speglaS marga hluti. Og nú lágu ;
myndirnar í endurminning hans eins j
og dýrmætur fjársjóSur — ljóst og
clökt, gott og ilt, hvaS innan um ann- j
aS, alt jafndýrmætt .... alt jafn- !
dýrmætt.
En þaS, sem um var aS gera, þaS
verulega, þaS, sem hann hafði veriS
aS leita eftir, — hafSi hann ekki
íundiS......
Og nú sat hann þarna aftur —
viS hafiS. Og aldrei hafSi honum
fundist hafiS leyndardómsfyllra en
einmitt nú, og þó var þaS jafnframt
alúðlegra og nátengdara honum en
uokkru sinni áður — á sama tíma svo
undarlega náið og fjarlægt.
— Þú þektir ekki veginn, mælti
hann hægt fyrir munni sjer. — ÞaS
var eins og meinlaus ávítun, sögS
meS rólegri athugun.
En hafiS þagSi — þagði þungbúiS
og fjölkunnugt.
Og drengurinn ljet sjer þaS vel
lynda.
Þótt ferS hans hefSi veriS til ó-
nýtis aS þessu leyti, hafði hún samt
ekki veriS árangurslaus. Árangurinn
h.afSi bara orðiS allur annar en hann
hafði búist viS.
GleSin yfir þvi, aS vera kominn
heim, hafði gagntekiS hann. Hann
hafði aldrei fundiS til hennar fyr og
gat hvergi fundiS til hennar nema á
þessum staS. — Þá leyndardóma
hamingjunnar, sem hann hafði veriS
að leita aS á ferðum sinum, hafði
hann ekki fundiS. En hann hafði
íundiS veginn, eina veginn, — veg-
inn heim til sjálfs sín. Hann hafSi
fundiS friSinn —- þann friS, sem
kundinn er viS átthagana — hjartans
diúpa friS. Hann hafSi fundiS til
þeirra leynibanda, sem draga menn
aS þeim bletti á jörSinni, þar sem
likaminn hefur nærst og hugurinn
hefur reikað á vaxtarárunum. Og
þessi bönd særSu ekki — þau voru
mjúk og góS. Nú vissi hann þaS,
fann glögt og innilega til þess, aS
jörðin gefur og jörðin tekur. Og
hann hafði sætt sig viS alt: BlessuS
veri jörSin, átthaganna jörS — og
verði þinn vilji....
Alt, sem hjer var í kring, — hver
klettur, hvert fjall, hver dalur, hver
iægS og hæð, hver lækur og á — var
eirís 0g samvaxiS honum. Þetta alt
var aS eins litlu fjarlægara sál hans
ignjnt JofH ■tmmjii uuiSp sunq ua
hafiS viS hann, og hjer töluðu allir
ldutir viS hann, jafnvel þeir, sem
voru alveg mállausir — töluðu viS
hann meS röddum, sem voru þektar
og kærar, enda þótt orSin vantaði og
máliS væri dularfult. Hjer var jafn-
vel ljósið og loftiS á einhvern óskilj-
anlegan hátt nátengt honum. Hjer
vafðist rökkriS eitthvaS svo vinalega
uían um hann. Hjer vildi hann lifa
og hjer vildi hann deyja.....
—• En hvaS menn getá veriS
heimskir — og gert sjálfum sjer erf-
itt, enda þótt alt blasi svo beint viS,
sagði hann viS sjálfan sig og brosti.
Hann mintist vinar sins og landa
í stórborginni stórborgínni meS
blessaSri einverunni mitt í hringiðu
mannstr^umsins, — stórborgrírinnar,
sem meðal annars hafSi komiS hon-
um í kynni viS þá undursamlegu
•Tjúpu þögn, sem hávaðanum fylgir.
— Hann mintist vinar síns, lögfræS-
ingsins, sem dreymdi um heimkomu
cg sýslumannsembætti aS náminn
loknu. Skúli kom oft til 'hans snemma
á morgnana. Og einn morgun hafði
liann komiS til hans mjög hugfang-
inn af einhverju, sem hann hafði ný-
lega lesiS. Hann hafði, eins ög stund-
um var venja hans, fariS aS spjalla
um þetta fram og aftur og orðiS heit-
ur og ör, eins og hann ætlaSi aS
springa af þessari nýju vitsku, sem
hann hafði öðlast. Hann var aS tala
um vetrarbrautina og sagði, aS hún
væri eins og band, sem hjeldi heims-
heildinni saman; dimmu blettirnir
mundu vera göt á henni, og sæist þar
út i hinn óendanlega geim. Svo fór
liann aS tala um stjörnuþokurnar,
íyrstu myndanir hnattanna í geimn- •
um og þroskaferil þeirra, er næBi yfir
miljónir alda, um stærS hnattanna og
um imyndaða hnetti, og þokuhnetti,
sem enn væru aS skapast o. s. frv.
Og hann hafði haldiS áfram, talað
um hnettina á öllum þroskastigum
J eirra og sagt, aS ef jörSin einhvern
tima rækist á reikandi stjörnu, mundi
hún viS áreksturinn breytast í gló-
andi gufu á litlu broti úr sekundu —
áður en viS hefðum fengiS tíma til
aS hugsa nokkuS um þetta, væri öllu
lokiS. ViS fengjum ekki tíma til aS
veita því nokkra eftirtekt.
— Þú, meS allar þínar reikistjörn-
ur! hafði vinur hans loks sagt, og
tekiS fram í fyrir honum. — En aS
]>ú skulir nenna þessu! JörSin er aS
minsta kosti nú ekki brjóstmylking-
ur neins annars hnattar. Og úr því
aö hún hefur haldiS sjer til þessa, þá
er líklegt aS hún geri þaS áfram olck-
ar æfitíS. Svo aö þetta kemur okk-
ur i raun og veru ekkert viS, hvorki
mjer nje þjer. Jeg sje það aS minsta
kosti ekki. Og ef nú samt sem áSur
citthvaS skyldi koma fyrir — hvaS
væri þá viS því aS gera?
' —• HvaS viS því aS gera ? — Ekk-
ert — auðvitaS.------En lífsviSburS-
ur væri þaS samt.
Þessi vitleysa hafði hrotiS út út
honum, og hann mintist þess vel, a8
þá hafSi vinur hans skellihlegiS.
— Þú ert vitlaus! sagði hann. Þú
sagðir sjálfur rjett áðan, aS viS fengj-
um engan tíma til þess aS skynja
neitt af þessu.
— ÞaS er satt, hafSi Skúli þá svar-
aS, og þaS setti niður í honum. —
jeg hugsaSi rnjer bara ....
— Þú hugsaðir þjer alls ekki neitt.
Þú spanst bara lopann. Sannleikurinn
er sá, aS þá hefur lent á hnetti, þar
sem þú átt ekki heima. Vinur hans
sagði þetta meS ertandi málrómi.
— ÞaS held jeg nú ekki, hafði Skúli
svaraS í fullkomnu sakleysi. — Jeg
cr aS mestu leyti ánægður hjer.
— Já, — en samt ættirSu nú frem-
t:r heima á einhverjum af þokuhnött-
unum þinum, hafSi vinur hans sagt.
Og svo endaSi þaS meS því, aS
báSir hlógn. (Frh.)
Útrýming rottunnar.
Gerlasamsetningur sá, sem gerS-
i r er á Bakteriologisk Laboratorium,
Kaupmannahöfn, hefur bæSi innan-
lands og erlendis sýnt sig:
t. aS vera eina meSaliS, sem gagn-
ar til þess, aS útrýma rottum og mús-
um.
2. aS vera í meSferS óskaðlegt fyr-
ir menn og húsdýr.
AöferSin: Alstaðar, þar sem rott-
ur gera vart viS sig, leggja menn
gerlasafnsetninginn Ratín, og þar
sem þaS mjög riður á, til þes's aS ná
íullkomnum árangri, aS framkalla
sem kröftugasta smitun meSal skaS-
ræðisdýranna, þá er ráðiö til þess, aS
leggja á þá staði, sem þau hafast við
á, ekki minna en 1000 gramma-
skamtana. MeS þvi aS láta of lítiS,
getur svo fariS, aS ekki náist í nema
nokkurn hluta af rottunum, svo aS
þeim fjölgi aftur. Menn eiga þá á
hættti, aS þurfa aS leggja fyrir þær
hvaS eftir annaS, án þess aS ná þeim
arangri, sem ella hefði náðst, ef nógu
mikiS hefSi veriS lagt fyrir þær í
fyrsta sinn. Ratín drepur rottur á
I—3 vikum.
Á stöðum, þar sem rottur eru enn
3 vikum eftir aS lagt hefur veriS fyr-
n þær, er notaður framhaldssam-
setningur laboratorísins, Ratinin.
Þessi samsetningur drepur rottur á
1—2 dögum, en smitar ekki, eins og
EatiniS, og verður, þar sem hann er
notaður, aS leggja svo mikiS af hon-
um, aS hver rotta geti fengiS drep-
andi skamt. ÞaS er því ekki hag-
k'væmt að nota Ratinin fyrri en 3
\ ikum eftir aS Ratin hefur veriS lagt
fyrir rotturnar.
Fj elagspr entsmiS j an.