Lögrétta - 09.03.1921, Blaðsíða 1

Nr. 11.
Reykjavík 9. mars. 1921.
XVI. árg.
LÖGRJETTA
kemur út á hverjum miðvikudegi og
auk þess aukablöS viS og viS. VerS
io kr. árg. á íslandi, erlendis 12 kr.
50 au. Gjalddagi 1. júlí.
Útgefandi og ritstjóri: Þorsteinn
Gíslason, Þingholtsstræti 17. Tal-
sími 178.
AfgreiSslu- og innheimtumaSur:
Þór. B. Þorláksson, Bankastræti 11.
Talsími 359.
Skólamálið.
Eftir Ágúst H. Bjarnason.
(NiSurl.)
ASaltillaga mín er þá sú, aS tilraun
verSi gerS meS 2 ára gagnf ræSadeild og
4 ára lærdómsdeild viS Mentaskólann.
Hefur tilraun þessi, eins og sýnt hef-
ur veriS fram á, ekkert verulegt rask
á skólanum nje kostnaSarauka í för
meS sjer.
Ef nú reynslan sýndi, aS ráSlegra
mundi aS gera Mentaskólann aS 6 ára
samfeldum skóla, eins og mentamála-
nefndin hefur stungiS upp á,* — ætti
fyrst aS athuga, hvaS af því kynni
aS leiSa.
Fyrsta afleiSingin yrSi sú, aS gagn-
fræSaskólinn á Akureyri væri sviftur
þeim rjetti, sem hann hefur haft nú
síSustu 10 árin, aS geta sent nemend-
ur sína i lærdómsdeild Mentaskólans.
Önnur afleiSingin yrSi sú, aS gagn-
íræSadeildin væri afnumin hjer sySra;
en nefndin hefur ekki enn bent á neina
leiS til þess aS bæta okkur upp þann
tnissi.
Ef viS nú athugum fyrra atriSiS,
þá er sýnilega — og aS þvi er virSist
aS ófyrirsynju og undirbúningslaust
— brotinn hjer rjettur á öllum þeim
mönnum norSan-, austan- og vestan-
lands, sem hægra ættu meS aS sækja
Akureyrarskólann til undirbúnings-
náms en Mentaskólann í Reykjavík.
Raunar segir nefndin, aS mönnum úr
öSrum sýslum en þremur norSursýsl-
unum, Þingeyjarsýslu, EyjafjarSar-
sýslu og SkagafjarSarsýslu, mundi
ekki verSa þaS fitlátasamara aS sækja
skóla hjer í Reykjavík en á Akureyri.
En þetta nær engri átt. Heimavistin
*1 Þess skal getiS hjer, aS samkv.
skýrslu nefndarinnar (bls. 4), er
reglugerðarfrumvarp hennar fyrir
hinn lærSa skóla í Rvík fram komiS
í samvinnu viS rektor skólans og tvo
kjörna fulltrúa kennaranna, þá Jón
Ófeigsson og dr. Ól. Daníelsson. En
jafneftirtektarvert er þaS, sem segir
á sömu blaösíðu, aS kennaram-
ir eru þegar á 2. fundi sem
nefndin hjelt nieS þeim, og daginn
eftir 1. fundinn, látnir aö lítt hugs-
uSu máli greiða atkvæSi um 6 ára
samfeldan skóla. Þetta virSist bera
vott um, aS nefndin hafi veris fyrir-
fram ákveSin í því, að fara sem næst
anda þingsályktunartillögunnar og
niöurstaöan þvi gefin fyrirfram.
Frost.
Stormur á þakinu þýtur,
þýtur í hlíð og hvín.
Fannir á jörSina falla
og fjúka svo ljósiS dvín.
Fannir á jörSina falla
og fjúka í hvamm og gil;
skaflarnir hækka og hækka
í hlíö og viS bæjarþil.
Skaflarnir hækka og hækka
viö húsvegg og brekkufót.
Stormurinn næSir og nístir,
næSir að hjartarót.
Svo birtir þó loks upp meö logni
og lognfönn um alla sveit,
heiöríkju’ og hörku frosti
svo hleypur fjeS af beit.
Upp birtir loksins meS logni
um land — og um hugans ál.
En best eru fá orö um frostiS
í fáráöri mannsins sál.
S. F.
ó Akureyri kostar pilta nú aö meðal-
tali 900 kr. yfir skólaáriö. En hjer
mundu þeir verSa aS borga fyrir kost,
húsnæSi, ljós og eldiviS, þjónustu o.
f 1., alt aS þrisvar sinnum meira. eSa
300 kr. í níu mánuði = 2700 kr. á
ari, þannig að þ r j ú ár á Akureyri,
eins og nú er ástatt, jöfnuöust á viS
e i 11 ár hjer. FerSakostnaöur yrSi
síst meiri, frekar minni aS austan,
vestan og norSan til Akureyrar en
til Reykjavíkur, auk þess sem allur
aSbúnaöur aS nemendum í heimavist
á Akureyrarskólanum mundi verða
betri og hollari nemendum en aö hýr-
ast hjer og þar í Rvík í Ijelegum
húsakynnum og viö misjafnt viður-
væri, aö jeg nefni ekki misjafnan fje-
lagsskap í bæjarsollinum hjer. Svo að
þetta nær engri átt.
Þá er aS líta á hitt, ef fallist yrSi
á aSaltiIlögri mína, aS þá hefðu gagn-
íræöingar frá Akureyri að vísu rjett-
ínn til þess aö setjast í 3. bekk, sem
nú er, en þá yröi 1. bekkur eSa undir-
búningsbekkur lærdómsdeildar; en þá
yröu þeir ári lengur við nám hjer í
Reykjavík og þaö mundi kosta þá
alt aS 2,700 kr. Aftur á móti styttist
dvöl þeirra á Akureyri viS þessa til-
högun. 1 staS 3 X 7% = 22% mán-
aðar meS 2700 kr. tilkostnaöi, yrðu
þeir þá þar aö eins 2X9 mánuSi, en
þaS mundi kosta þá eftir því sem
heimavistin kostar nú, 2160 kr. á Ak-
ureyri; 2 fyrstu árin hjer myndu aftur
á móti kosta þá alt aS 5400 kr. ViS
þetta mundu þeir því spara 3240 lcr.;
og þó þeir meS þessu fyrirkomulagi
sem jeg sting upp á, þyrftu aS bæta
viS sig einu skólaári hjer í Rvík, 2700
kr., þá yröi þaS þeim þó liSugum 500
kr. ódýrara, auk þess sem skólavistin
nyröra, eins og þegar er sagt, yrSi
þeim sjálfsagt miklu hollari og þægi-
legri í heimavistinni. En eins og nú
er ástatt, mundi heimavist hjer sySra
kosta æriS fje, mikla húsbyggingu og
sitt hvaS annaS. ÞaS er því meS þessu
sýnt og sannaS, aö 2 ára skólavist til
g'agnfræSaprófs á Akureyri yrSi aust-
an- vestan- og norSanmönnum bæSi
ódýrari og hollari, þótt þeir samkv.
tillögu minni, ættu að bæta viS sig
einu ári í lærdómsdeild Mentaskólans.
En segjum nú, aS ,,lærðu mennirn-
ir“ hjer vilji ekki líta við ööru en
samfeldum 6 ára „læröum skóla“ i
Rvík, þá segir þó nefndin, að gagn-
fræSingar gætu komist inn í 4. bekk
,JærSa skólans" hjer, með þvi aS bæta
viS gagnfræSanámiö einu ári til undir-
búning-snáms í latínu, þýsku og stærS-
íræöi. Þetta sýnir nú fyrst og fremst,
aS nefndin ætlast ekki til, aS 3 neðstu
bekkir „læröa skólans" nýja veröi
ýkja þungir eöa mikiS annaS verSi
lært þar, umfram gag-nfræSagreinarn-
ar sem nú eru, en undirstöSuatriðin
í latínu og þýsku. Og grunur minn
er sá, að duglegir nemendur meS
góðri tilsögn mundu geta komist enn
hærra meS eins eSa hálfs annars árs
undirbúningi eftir gagnfræSapróf eða
alla leiö upp í 5. bekk. En til hvers
er þá veriö í orSi kveönu aS loka
skólanum fyrir gagnfræöingum? Og
hvaöa rjettlæti er í því aS gera öörum
en þeirn, sem búsettir eru í Rvík, örS-
ugra fyrir aS klifa upp skólastigann
alla leið til stúdentsprófs ? Hjer sjest
best rangdæti og þó jafnframt fánýti
■ jteirrar tilhögunar, sem er i því fólg-
in aS reyna aS einangra einhvern einn
skóla í skólakerfinu, ranglæti, sem þó
eftir játningu nefndarínnar sjálfrar
kemur aS litlu haldi, þar sem utan-
skólanemendur geta með tiltölulega
stúttum undirbúningi hlaupiS yfir 3
—4 bekki „lærSa skólans" nýja. HvaS
er þá unniS viS þessa einangrun?
En setjum nú svo, aö alt gangi aö
óskum fyrir nefndinni og „lærSu
mönnunum" hjer sySra, svo aS þeir
fái 6 ára samfeldan „lærSan skóla“,
hafa þeir þá hugsaS máliS svo ræki-
lega, aS skipun þessi reki sig ekki
mjög bráSIega á, og hafi mikinn
kostnaöarauka í för meS sjer ?
Ef ekki veröur nema einn „læröur
skóli“ í landinu, má gera ráS fyrir,
eíns og reynsla undanfarinna ára hef-
ur sýnt, aö svo mikil aösó-kn veröi
aS honum, þrátt fyrir allan kostnaS
viS námiS og þrátt fyrir öll þau inn-
tökuskilyröi, sem nefndin hugsar sjer
— „forpróf“, „gáfnapróf“ og inn-
tökupróf, aS húsrúmið veröi bráSlega
of litiS. Og ef á aS halda áfram tví-
skifting þeirra í 4., 5. og 6. bekk, sem
nú er í skólanum, má gera'ráS fyrir,
aS skólahúsiS springá utan af öllu
saman, þegar á næsta ári eða árum.
Sjálf gerir nefndin ráð fyrir því,
að gagnfræðingar meS 1 árs undir-
búningi muni tiltölulega hæglega geta
komist inn í 4. bekk og þyrfti þá
sennilega aS tvískifta hoiíum, ætla
honum 2 kenslustofur. Þá gerir hún
ennfremur ráS fyrir 4 kenslustofum
handa 5. og 6. bekkjunum í sjergrein-
um þeirra, en aö þaS eigi aS kenna
þeim saman í 7 námsgreinum og
þyrfti þá til þess 2 griöarstóra sali.
AIls þyrftu þá kenslustofurnar handa
3 efstu bekkjunum aS vera 6, þegar
verst ljeti og 2 salir aS auki.
Um neöri bekkina þykist nefndin
aftur á móti hafa slegiS tvöfaldri
gaddavirsgiröingu meS forprófum
sínum í reikningi og íslensku. En þeg-
ar þaS er aögætt, aö þaS á aö sjá
í gegnum fingur viS menn 3 fyrstú
árin, á meðan þeir eru aS venjast
þeim, gh'Sa þau sennilega ekki marga
úti þau árin. Og þegar þess er gætt,
aö þau eiga ekki aS vera i ööru fólgin
,tn aö ntmendur sjeu óskeikulir 1 4
höfuðgreinum reikningsins og þekki
höfuSparta ræSunnar í íslensku, hygg
jeg, aö meSalmenn verði ekki nema
3 ár aS venjast þessu og þaS minki
því ekki tilfinnanlega aSstreymið aS
skólanum. Síöastliöið ár gengu um 40
inn í skólann og þó eitthvaö dragi
úr jiví, mun sennilega enn sem fyr
þurfa aS tvískifta neSri bekkjunum,
og þyrfti þá til þeirra 6 kenslustofur,
þegar verst ljeti. Þyrfti því þessi
„læröi skóli“ alls 12 kensulstofur og
2 sali. En nú eru í Mentaskólahúsinu
ekki nema 10 kenslustofur og 1 salur,
og þótt rektors- eöa dyravaröaríbúö-
inni yrði bætt viS, yrSi naumast rúm
fyrir þetta skólabákn, og — þá þyrfti
að fara aS byggja. Mjer er sagt, að
svo sje ástatt nú, aS þegar á næsta
ári verSi ekkert rúm fyrir 6. bekk
stærSfræöideildar.
Þá er eitt, sem nefndinni hefur ekki
hugkvæmst, líklega af því, aS nefnd-
armenn hafa sjálfir ekki fengist neitt,
svo teljandi sje, viS skólakenslu, og
þaS er þaö, aS enginn sæmilegur kenn-
ari mundi taka þaS aS sjer, — netna
ef til vill í söng og leikfimi, — aS
kenna 40—50 manns í sömu stofu og
sömu kenslustund. En svo mundi brátt.
fara meS 5. og 6. bekkina í hinum
nýja skóla, aS þeir yrðu svo mann-
margir. 1 4. bekk A og B í fyrra vont
24 -j- 8 = 32 nemendur. í 4. bekk A
og B í ár voru upphaflega 40 manns,
‘en eru nú 35, og óhætt er aS gera ráð
fyrir, ekki lægri, heldur hærri tölu t
báSum 5. og 6. bekkjum til samans,
el tvískiftingunni í stærSfræSi- og
máladeild er haldiS áfram í skólanum.
ASstreymiS aS stærSfræðideildinni
vex; þeir voru 5—6 sem sóttu hana
í fyrra, en 11, sem hafa bætst viS í
ár, og sú tala mun fara vaxandi. Er
r-ú vit í því, aö ætla aS koma svo
mörgum saman í 5 námsgreinum?
Ekki finst kennurunum þaS. Einn
þeirra (P. Sv.þ hefur nýverið komist
svo aö oröi í „Skírnisgrein" sinni:
„Má þá gera ráS fyrir að minsta kosti
alt aS 30 í 5. bekk næsta vetur, og
skil jeg ekki í, aS nokkur kennafi
vilji fara aS hrúga þeim saman í ein-
stökum greinum, úr því aö skiftingin
annars er komin á.“
En ef ekki veröur auðiS aö kenna
stæröfræöideild og máladeild saman
í námsgreinum þeim, sem til er ætlast
af nefndinni, þá verSur aS gera eitt
af tvennu, aS auka kennaraliðiö aö
miklum mun, eða aö finna handa ann-