Lögrétta - 09.03.1921, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
3
jánss., Guöj. Guölaugss., Guöm. Ól-.
afss., Sig Eggerz, Sigurjón Friöjóns-
son, í nd. Hákon Kristóferss., Sveinn
Ólafss., Þorleifur Guömundss., Magn.
Kristjánss., Jakob Möller, Jón Auö-
unn Jónss., Þóarinn Jónsson. í fjár-.
veitingan. ed. Jóh. Jóh., Hjörtur Sn..,
Einar Árnas., Halld. Steinss., Sig. H.
Kvaran, í nd. Bjarni Jónss., Þorl.
Jónss., Gurmar Siguröss., Stef. Stef.,
Magn. Pjeturss., Ól. Proppé, Magn.
Jónss. í samgöngumálan. ed. Guðj.
Guðlaugss., Hjörtur Snorras., Halld.
Steinss., Sig. H. Kvaran, Guöm. Guö-
finnss., í nd. Pjetur Þórðars., Þorst.
Jónss., Gunnar Sig., Jón Sigurðss.,
Gísli Sveinss. (ókominn), Jón A.
Jónss., Jón Þorlákss. — í landbúnaö-
arn. ed. Sig. Jónss., Guöm. Ólafss.,
Pljörtur Snorras., í nd. IPákon Kristó-
ferss., Jón Sig., Björn Hallss., Sig.
Stefánss., Þór. Jónss. — í sjávarút-
vegsn. ed. Björn Kristjánss., Karl
Einarss., Einar Árnas., nd. Pjetur
Ottesen, Magn. Kristjánss., Þorl.
Guöm.* Jón Baldvinss., Einar Þor-
gilss. — í mentamálan. ed. Sig. Jónss.,
Guöm. Guöfinnss., Karl Einarss., nd..
Bjarni Jónss., Eir. Einarss., Þorst.
Jónss., Magn. Jónss., Jón Þorlákss.
— í allsherjarn. ed. Jóh. Jóhanness.,
Sig. Eggerz, Sigurj. Friöjóns., nd.
Pjetur Ottes., Stef. Stefánss., Björn
Hallss., Einar Þorgilss., Sig. Ste-
fánss.
Auk þessa hafa veriö skipaöar
lausanefndir í 3 mál. í fossanefnd
sitjaá nd. Bjarni Jónss., Eir. Einarss.,
Sveinn Ólafss., Þorl. Jónss., Gísli
Sveinss., Jón Þorlákss., Jak. Möller
i ed. Guöjón Gullaugss., Guöm. Guö-
finss., Hjörtur Snorras., Sigurjón
Friöjónss., Guðm. Ólafss.. — Viö-
skiftamálan., nd. Pjetur Ottesen,
Magn. Kristjánss., Jón Baldvinss.,
Jón Þorlákss., Ól. Pi'oppé, í ed. Sig.
H. Kvaran, Halld. Steinss., Björn
Kristj., Sig. Eggerz, Ein. Árnas. —
Peningamálan. nd. Pjetur Þóröars.,
Eir. Einai-ss., Þorst. Jónss., Jak. Möll-
er, Jón A. Jónss. í ed. og í viðskiftan.
Loks hefur ed. sett sjerstaka lyfja-
sölun. Halld. Steinss., Guðm. Guö-
finnss., Karl Einarss.
Þingið og stjórnin.
Hjer í bænum er allmikið urn það
talað, aö ýmsir þingmenn telji nú
mestu varða, að fara að bi-aska í
stjórnarskiftum, og aö öll vinna
þeirra í þinginu og öll hugsun þeirra
miöi aö því einu og stjórnist af þvi.
En þaö væri óþarft verk og ilt, að
hleypa eldi og úlfúð í störf þingsins
nú, einnxitt þegar allar þingnefndir
eru önnum kafnar yfir þeim vanda-
málum, sem fyrir liggja, og engin
þeirra hefur enn lokiö störfum. En
eldi og úlfúö hlýtur þetta að hleypa
af staö í þinginu, eins og nú standa
þar sakir. Flokkaskifting hefur aldrei
áður veriö þar eins losaraleg og nú.
Þaö er engin von til þess, að ný stjórn
geti myndast öðruvísi en eftir lang-
vint vandræðaþjai-k, og engin likindi
til þess, að stjórn myndist, er nokkra
festu fengi, eins og enn er ástatt í
þinginu. Það væri óforsvaranlegt
verk, sem sýndi megnan skort á á-
byrgðartilfinningu hjá þeim ' þing--
mönnum, sem fyrir þvi beittust, aö
fara að flana út í baráttu til þess aö
velta núverandi stjórn, án þess aö
hugsa neitt fyrir, hvaö viö eigi aö
taka í hennar staö. Það er mikiö aö
gera á þingi nú. Mörg vandamál bíða
þar úrlausnar, sem þarfnast allra
starfskrafta þingsins, og meiri nauö-
syn á því, að tírna og kröftum sje
varið til úrlausnar þeirra mála, en
til valdastreitubaráttu fyrir einstaka
rnenn. — Lögr. hjelt þvi fram í fyrra,
og fjekk þá vissu fyrir, að þar var
hún í samræmi viö ríkjandi skoöan-
ir fjölda manna úti um alt land,
að núverandi forsætisráöherra væri
okkur nauðsynlegt að halda; við
ættum ekki mann, senx fylt gæti sæti
hans, einkurn þegar litið er út á viö.
Og unx núv. stjórn í heild sinni er það
að segja, að hún hefur á erfiðum tim-
um yfirleitt staöið vel í stöðu sinni,
þótt hitt sje sjálfsagt, að á eftir rnegi
benda á, að ýmislegt hefði mátt betur
fara. En það er ósjeð enn, hverja
stefnu þingið tekur i hinurn stærri
málum. Þau eru enn í nefndum,
undir rannsókn og athugun þar til
kjörinna rnanna, sem ekki hafa enn
látið uppi álit sitt um þau. Það er
þvi óreynt enn, hvort þingið getur
kornið sjer saman um þau við nú-
verandi stjórn eða ekki. Stjórnar-
skiftauppþot hefur engan rjett á sjer
í þinginu fyr en rnenn taka afstöðu
til hinna stærri mála þar. Það, sem
breytinga þarf, er ekki fyrst og
frernst stjórnin, heldur þingið sjálft.
Þar þurfa að myndast flokkar sam-
hentra manna, "meö fi-amtíðarstefnu-
skrám. Kæmist þetta á, væri mikið
fengið og þá væri stjórnarmyndunin
auðveldari en nú.
En undirbúningslaust stjórnar-
skiftauppþot rnundi hafa þau áhrif,
aö spilla öllu starfí þingsins í miöj •
um klíðum, og endaði að likindum
meö 'fullu ósamkomulagi og þingrofi.
Viðskiftamálin.
Ræða Pjeturs Jónssonar atvinnu-
málaráðherra í n. d. Alþingis 24. febr.
1921 um takmörkun eða bann gegn
innflutningi á óþörfum
varningi (stj.frv.).
Jeg bjóst við, að hálfgerður eldhús-
dagur yrði uni viðskiftahöftin, er
þetta mál kæmi fram, en þar sem nú
er búið að kjósa sjerstaka nefnd til
aö rannsaka þessi mál, þá er alveg
ástæðulaust að halda slíkan eldhús-
dag viö þessa umræðu. Þessi nefnd
er að vísu rannsóknarnefnd á stjórn-
ina, en hún er um leið rannsóknar-
nefnd á ráöstafanir Alþingis 1920.
Aðalmnræður um þetta mál fara þess
vegna þá fyrst frarn, er nefndin hef-
ur lokið störfum sinum. Þó vildi jeg
nfeð nokkrum oröurn minnast á verk-
efni þessarar verslunarmálanefndar,
sem nú er búiö að kjósa.
Það leit svo út, eftir ræöu fram-
sögumannsins fyrir þessari nefndar-
skipun, að aðalhlutverk nefndarinnar
væri að athuga ágalla þá, er væru
á viðskiftahöftunum og rekstri lands->
verslunarinnar. Á gallana þarf ekki
að minna, þá má ávalt finna einhverja
og það er auövitaö nauðsynlegt, að
athuga þá og bæta úr. En því má
þá heldur ekki gleyma, að það er
ckki siður nauðsynlegt að athuga
kosti eöa nauösyn þessa fyrirkonxu-
lags. Það er þá það fyrsta, sem- jeg
vil benda þessari nefnd á, að hún
verður aö eiga tal við og ráöfæra sig
viö viðskiftanefndina sjálfa, og fá
i hendur öll gögn er snerta starf
hennar, því aö margt hefur veriö
fundiö aö henni, og margt veriö um
hana sagt, sem alls ekki er rjett. Jeg
ætla hjer ekki að fara að svara neinu
fyrir hönd viðskiftanefndarinnar,
cnda mun hún koma fram fyrir þing-
nefndina.
Eitt mesta vandræðaefnið eru vöru-
birgðirnar sem nú liggja hjer á landi
i sambandi við verðfall það, sem
þegar er byrjað erlendis, og jafnvel
er farið að bóla á hjer. Um vöru-
birgðir landssjóðs, er tiltölulega ein-
falt fyrir löggjafarvaldið að ráða
fram úr, með því að höggva á þann
hnút. Öðru máli er að gegna um
vörubirgðir kaupmanna og margra
kaupfjelaga. Sje verðfall á vörum er-
lendis eins mikið og af er látið, -—■
það efast jeg nú að vísu urn —, en
birgðir af sömu vörum til x landinu
til mai-gra mánaða, þá er þarna vand-
inn. Nú segja sunxir, að úr þessu verði
bætt nxeð því, að hleypa nýjum vör-
unx sömu tegundar iixn i landið, og
á þann hátt pressa kaupmennina til
að færa niður verðið. Þetta er ekki
ósamxgjarnt í sjálfu sjer. Margir
græddu svo á verðhækkuniixni, á
meðan hún stóð, að þeir æ 11 u að
eiga fyrir verðfalli nú. Exx eiga
þeir þá fyrir því nú? Á það verður
nefndin aö líta, því ekki getur hjá
því farið, að kaupmenn verði aö færa
niður. Mjer hefur íxú sýnst, að hjer
gæti verið um milliveg að ræða í
þessu eins og hæstv. fjármálaráðh.
benti á, því að það er þó ekki svo
aðgengilegt, að hleypa vörunx inn í
landið, senx landsixxenn ekki beiixt
þarfnast og hafa ekki gjaldeyri fyi'ir.
Það má gaixga að því sem vísu, að
skortur veröur á gjaldeyri. Við verð-
um því, eins og hæstv. fjármálaráðh.
gat um, að takmarka okkur sem allra
mest. Þetta vita líka allir. Það er
nxikil spurning, hvort við höfum næg-
an gjaldeyid fyrir blábei-ar lifsnauð-
synjar. Að hleypa nýjum vörum inn
i landið, áix annarar þarfar, en að
þrýsta niöur verðinu á sams konar
vörunx, sem til eru fyrir, það er, frá
sjónarixxiði h e i 1 d a r i n n a r, álíka
búhnykkur og ef maður, sem keypti
sjer fatixað nú í hádýrtíðinni, ætlaði
sjer svo að bæta óhappið upp með
því að kaupa sjer annan fatnað, þegai
verðið fjelli, þótt hann þyrfti hans
alls ekki við, en vantaði hins vegar
helstu lífsnauðsynjar. Það er að vísu
auðsætt, að það er ótækt, ef dýrtíðin
helst við í landinu lítið breytt, þegar
nxikið verðfall er komið erlendis á
sönxu vörum. En hitt nær heldur ekki
neinni átt, í gjaldeyrisskortinum, að
flytja inn vörui-, senx vjer að öðru
leyti getunx veriö án, til þess þá ein-
ungis, að þrýsta niður verðinu á vör-
■unum, senx fyrir eru. Hjer er ráðgáta
fyrir nefndina. —
Og gerunx nú ráö fyrir, að öll versl-
unarhöft veröi afnumin. Hvenxig
nxuix þá hliðrast til um gjaldeyrimx
i hinni fi-jálsu saixikepni? Segjum
svo, að hann reyndist nú t. d. helm-
ingi minni þetta ár, en undanfarin
ár? Myndi hann þá skiftast sann-
gjarnlega niður á verslunarrekendur,
miöaö viö fyrri verslun þeirra ? Mundi
ekki hver og eimx þar skara eld aö
sinni eigin köku, eins og verið hefur
í frjálsri samkepni, ýmsir verða út-
undan, og því fleiri sem minna verö-
ur til að skifta? Þetta tel jeg vist,
og þetta tel jeg íhuguxxarverðast. Og
þá er spurningin: Verða það þeir,
sem lífsnauðsynjarnar flytja inn, sem
sitja í fyriri-úmi? Er ekki hætta á
því, að hálfnauðsynjarnar þoki meira
eöa íxiinna úr vegi lífsnauðsynjunum?
Hjer er þunganxiðjan í starfi nefnd-
arinxxar.
Þá er að minnast á ástandið i laixd-
inu. Hv. 3. þm. Rvíkinga lagði íxxikla
áherslu á hinar breyttu kringunxstæð-
ur frá þvi styrjöldin hætti. Allar ráð-
stafanir þá hefðu verið striðsráðstaf-
anir. Jeg vildi nú nxega spyrja: Er
elcki sýnilega fult eins alvaregt á-
stand um innflutning vara í laixdið
og nxeðferð þeirra nú, þeglar inn-
flutniixgurinn hindrast af gjaldeyris-
skorti einungis, heldur en þegar hann
hindraðist af flutnixxgateppu og öðr-
um verslunarhindrunum stríðsins ?
Þetta alt liggur til athugunar fyrir
nefndina. Og þótt jeg viti, að hún
taki starf sitt með mikilli alvöru, þá
þótti mjer rjett, að beina þessunx
spurningum til hennar, því þær allar
og ýnxsar fleii-i hafa legið þungt á
nxjer og allri stjórninni, og það gleð-
ur okkur, aö þessi nefnd ljettir nú
nokkuð af áhyggjum stjórnarinnar.
Eitt vil jeg loks benda á, að þegar
verið er að tala um verslunarhöft inn-
flutningsnefndar, þá má ekki blanda
saman öllum verslunarhöftum. Höft-
um, sem komin eru af gjaldeyris-
skorti, nxá ekki blanda saman við
böft sem innflutningsnefndin hefur
að öðru leyti átt þátt í, og er nxiklu
meira af slíkum höftum en af er látið.
Landsverslunin.
—o---
Hxin er mikið umræðuefni nú um
þessar nxundir, sem von er. Allir
munu samnxála urn það, að lands-
vei-slunin sje til orðin fyrir eðlilegar
orsakir: Af því að vörur hefðu ekki
fengist fluttar inn til landsins á ó-
friðai-árunum án hennar hjálpar etc.
Nú stendur þrætan um það, hvort
halda skuli áfram versluninni. Er
raunar eðlilegt, að margir sjeu henni
mótfallnir, eixís og nú er komið mál-
um síðustu dagana, þar sem mörgum
sýnist aðalgagnsemi hennar fólgin í
því, að verja kaupmenn og kaupfje-
lög fyrir efnatjóni, þar sem verð -
lækkun innfluttra vara, og þeirra
líka, senx landsverslunin liggur með,
hefur borið svo bráðan að, og skilj-
anlega er mótstaðan meiri af þeim
ástæðunx, að birgðirnar voru svo
miklar hjá landsverslun af einstökum
nauðsynjavörum og litlar hjá öðrum.
Mjer finst það eðlilegt að þjóðin
eða einstakir menn hennar líti þannig
á nxálið, að vafasamt muni það vera,
aö ríkissjóður bindi nxargar miljónir
króna í verslun, þar senx hann hefur
I mörg horn aö lita hvað snertir fjár-
íramlög og þar sem útlit er fyrir, aö
kaupsýslumenn og fjelög úti um land
lxafi bolmagn til aö fullnægja versl-
unai-þörf landsins, og þar senx ekki
er víst, að almenningur njóti neinna
verulegi-a hlunninda í betra kaup-
verði, þótt landsverslun hjeldi áfram,
Og nú sem stendur verður því ekki
neitað, aö suraar vörur eru miklu dýr-
ari fyrir aðgeröir landsverslunar-
innar.
Á hinn bóginn er raunar ekki hægt
að liggja stjórnendum landsverslun-
arinnar á hálsi fyrir það, þótt þeir
vilji draga úr tapi verslunarinnar, og
þótt fylgismenn hennar telji eðlilegt
að landsverslunin haldi áfram til að
— nxeö tíð og tíma — jafna verslun-
arhalla, er hún kann aö sýna. Jafnað-