Lögrétta - 06.06.1923, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
Hrossamarkaður.
IJndanfarnar vikur kefir gendi-
»aður frá dönsku hermálastjórn-
iani, Ritmester Hauschild dyálið
kjer í þeim erindum, að kaupa
hesta handa danska hernum. Biga
>eir að notast til áburðar, sjer-
atáklega til skotfæraflutnixLga.
Danska stjórnin hefir undan-
farið keypt hesta frá ýmsum
löndnm til þessa, t. d. frá Nor-
egi og Svíþjóð, en það var ósk
ráðuneytisins, að hestarnir yrðu
keyptir hjer á landi fremur en
•nnarstaðar, svo framarlega sem
þeir fengjust, svo að Islendingar
sætu fyrir þessum viðskiftum. Er
það stuðningur íslenskum hro3sa-
markaði, ef tekist gæti að fá var-
anlegan markað, þó ekkisjenema
fyrir tiltölulega fá hross til hers-
ins danska, og reynist þau vel
þar, ætti það að geta örðið tii
þess að auka þekkingu á kostum
þeirra erlendis.
Ritmester Hauschild hefir þegar
farið austur í sveitir og upp í
Borgarfjörð til að halda mark-
aði, ásamt umboðismanni sínum
hjer, Behrens forstjóra h.f. Carl
Höepfner. Lengst komust þeir
austur að Dalseli undir Eyjafjöll-
um og hjeldu markaði í hverri
sveit, sem leiðin lá um, að kalla
má.Verðið er gefið hefir verið fyrir
hrossin er óvenjulega hátt, hsesta
verð fyrir fallega hesta hefir verið
325 kr. og fyrir hryssur kr. 290.
o'g meðalverð þeirra hrossa, sem
keypt hafa verið, er um 309 kr.
Eru engin líkindi til, að eins gott
verð fáist fyrir hross síðar í
•sumar, en hinsvegar er þess gæt-
andi, að minna framhoð er á hross-
um nú, en þegar fram á sumarið
kemur. Hrossin, sem kéypt eru, í
verða að vera 51 y2 þumlungur
á hæð, vel útlítandi, brokkgeng
og dökk á lit.
Er vonandi, að þessi tilraun,
sem gerð hefir verið í þetta sinn j
takist svo vel, að um framtíðar
viðskifti geti orðið að ræ/ða við
dönsku herstjórnina og að ís-
Tensku hestarnir geti bæ-ði hvað
gæði og verð snertir kept við
aðra hesta, til þeirrar notkunar,
sem þeim er. ætluð.
hafa glögt auga fyrir hagkvæmu Nú hefir tekist að koma fjármál-
íyrirkomulagi í viðskiftamálum úm Þjóðverja í það horf, að þeir
og var því oft leitað til hans, til Idjóta að geiast upp. Til hvers
þess að finna leiðir, þar sem aðr-j er að vinna? Þjóðin hefir verið
ir höfðu gefist upp. Eftir að evift sjálfsbjargarvoninni og hún
Yorovsky var orðinn sendiherra
Rússa í ítalíu, var mikið gert
að samningaumleitunum milli
þjóðanna, meðal annars var mjög
er að leggja árar í bát.
Nú neitar enginn því að at-
vinnuleysi sje í Þýskalandi. Það
er orðið svo mikið að til vand-
um það rætt fyrir liðnu ári, að :ræga horfir þess vegna, og var
ítalir fengju váðtæk sjerleyfl til þó ekki á vandræði ÞjóðVerja
landhúnaðar í Suður-Rússlandi, en
aldrei komst það áform í fram-
kvæmd.
Rússar tóku 'þátt í umræðunum
um framtíð Hellusunds, á fyrri
ráðstefnunni sem haldin var í
Lausanne. Á ráðstefnu þá, sem nú
stendur yfir voru Rússar ekki
boðnir, en Vorovsky fór þangað
eigi að síður, og reyndi að' hafa
áhrif á það sem gerðist. En mjög
var við honum amast af ýmsum
á fundinum og svissneska stjórn-
in fór þess að lokum á leit við
hann, að hann færi úr landi.
Svaraði hann þvtí, að hann mundi
ekki fara sjálfviljugur frá Sviss
fyr en ráðstefnunni væri lokið.
Var þá.farið að tala um' að flytja
hann úr lændi, nauðugan viljugan
og voru allar horfur á þvl, að
það mundi verða gert. En ein-
mitt þá var hann myrtur.
Vorovsky var fæddur í Moskva
og varð verkfræðingur. Varð hann
bætandi. Eftir að síðustu tilboð
Þjóðverja í skaðahótamálinu komu
fram í lok aprál-mánaðar, * og
fengu enga ábeyrn hjá banda-
mönnum, fjellust Þjóðverjum
hendur. Afleiðingarnar má m. a.
sjá á nýjasta gengishruninu, sem
nú er orðið svo mikið, að nærri
því hundrað mörk þarf til að
jafngilda einni austurrískri krónu.
Hve lítið atvinnuleysið var í
Þýskalandi fram að áramótnnnm
síðustu, má m. a. sjá af ritinu
„Deutschlands Wirtschaftslage1 ‘,
sem þýska hagstofan hefir gefið
út nýlega. Samkvæmt því voru í
desember síðastliðnum aðeins 2,8
% atvinnulausir og er það h. u. b.
eins og árið 1913. Eu fyrstu mán-
uði þessa árs gerbreyttist þetta.
Samkvæmt skýrslum frá 9 stór-
iuu verkamannafjelögum hefir at-
vinnuleysið aukist stórkostlega,
en mismunandi eftir því hver at-
vinnugreinin er. T. d. má nefna
tii þess að styrkja atvinnnlaust
fólk. Og hagur flostra í Þýska-
landi er þannig nú, að bregðist
vinna, þó ekki sje nema nokkr-
ar vikur, þá er ekkert til lífsvið-
urværis, ekkert fyrir nema að
svelta.
Rússland hefir mist miljónir
manna úr hungri. Austurríkismenn
hafa soltið síðustu árin hundruð-
um þúsunda saman. Á heimurinn
að verða sjónarvottur að þvá, að
Þjóðverjar fari sömu leiðna á
eftir ?
Aburöaröreifari.
snemma jafnaðarmaður og varð tóhaksiðnaðinn. Þar voru, í lok
fyrir ofsóknum af hálfu keisara-
stjórnarinnar eins og svo margir
frjálslyndir menn í Rússlandi á
þeim tímum. Árið 1897 var hann
'handtekinn og flnttur í útlegð
— en þar var hann í þrjú
marsmánaðar 37% f jelagsmanna
atvinnulausir, en 41% höfðu að-
eins vinnn nokkum hluta dagsins.
í öðrum atvinnugreinum hefir
víðast verið hægt að halda öll-
um þorra verkamanna, en aðe'ins
ár. Seinna flýði hann, til Sviss Ineg þvi að stytta vinnutímann,
og t Genf gekk hann í bolsjevika Þannig er í skóiðnaði 6% at-
flokk þann, sem hafði aðsetur þar. yjnnulausir en 69% höfðu ekki
Fram að 1905 var hann ritstjóri fullan vinnutíma. Yið ullarverk-
bvltingablaðanna rússnesku Vpe- smiðjur 5% atvinnulausir, en 56
red og Proletari, en 1905 fór hann
til Rússlands aftur og hjelt á-
% unnu nokkurn hluta dagsins.
Hvæ óðfluga atvinnuleysið vex,
fram byltingarstarfsemi sinni til sj& af skýrslum frá fjelagi
járn- og stáliðnaðarmanna. 31.
mars voru 2,3% atvinnulusir, og
14% höfðu styttan vinnutíma, En
fyrstu vikunaí apríl stigu tölurnar
upp í 3,6% og 16% og aðra
1912, að hann var fluttur í út-
legð aftur. Þaðan losnaði hann
eftir eitt ár og hjelt þá aftur trl
Yestur Evrópu.
Árið 1915 kom hann til Stolck-
hólms sem erindreki þýsku ^ela-1 vikuna upp á 4,1% og 18%
smiðjunnar Siemens-Sehuckert. -| önnur ástæða til þeg8a er BÚ>
Þegar Bolsjevikar komust til valda ! ?ildi marksins hefir rýl.nað hlut.
1917, varð hann erindreki þeirra faUsle enn meira j p^skaiandi
í Svíþjóð-
Morö Vorovsky.
í apríl í vor var sendi-
"herra Rússa í Róm skotinn
f. gistihúsi í Lausnne. Sat hann
að snæðingi er morðið var fram-
ið, ásamt Aihrens, forstjóra fyrir
frjettadeild rússneisku sendisveit-
arinnar í Berlín og þýskum blaða-
xnnni. Særðist Ahrens hættulega.
Morðinginn var svissneskur.
Vorpvsky er kunnur maður á
Norðurlöndum sáðan hann var ar-
indreki Rússa í Stokkhólmi, en
þar var fyrsta kastið bækistöð
íússneska undirróðursins fyrir
úthreiðslu bolsjevismans á Norð-
lU’löndum. Lauk veru hans þar
svo, að sænska stjórnin vísaði
feonum úr landi snsmma á árinu
1919, vegna þess að hún vildi
ekki líða strfsemi hans. Var hann
á þeim árum talinn róktækari í
skoðunum en síðar varð.
Á ráðstefnunni í Genúa er taiið,
að Vorovsky hafi haft mikil á-
hrif á gang mála, þó ekki væri
hann opinber fnlltrúi þar. Þótti
bann lipur samningamaður og
I Mi
• Undanfarin ár hefir það jafn-
an kveðið við hjá þeim, sem ferð-
ast hafa landa á milli á Evrópu,
að hvergi væri eins mikið um
vinnu og í Þýskalandi. í Brels
landi er atvinnuleysið svo mikið,
að bein hætta stafar af fyrir
þjóðina og svo. er víðar. En í
Þýskalandi, sögðu menn, hafa allir
nóga vinnu ,— þótt það vari
hinsvegar lítið, sem menn Tengju
fyrir vinnuna.
Þjóðverjar hafa unnið undan-
farin ár, það er satt. Þeir hafa
unnið baki brotnu, því allir vissu,
að eina leiðin út úr ógöngunum
var sú, að framleiða sem mest.
Atvinnufyrirtækin störfuðu þar
með fuflmn krafti, vinnutíminn
var lengdur og allra ráða leitað
til þess að gera vinnuna sem
mesta. Þar eygðu allir — bæði
ráðandi menn og verkamenn sjálf-
en öðrum löndum * síðustu mán-
uðina. Áður var gildið innanlands
meira en erlendis, þannig, að menn
gát-u fengið miklu meira af sömu
vöru fyrir hver þúsund mörk
t. d., í Þýskalandi, en með þrí
að kaupa erlendan gjaldeyri og
kaupa fyrir hann í öðru laildi.
Það var m. ö. o. ódýrara að lifa
í Þýskalandi en annar staðar.
Þess vegna guldu Þjóðverjar
ekki eins hátt og aðrir, og gátu
framleitt ódýrari vörur en aðrar
þjóðir og kept á heimsmarkað-
inum. En nú er þessu lokið. í
haust fór það að verða almanna
rómur, að þýsku vörurnar væru
engu ódýrari en aðrar. Fram
leiðslan hætti að ganga út og
því varð framleiðslan að minka.
Þess má og geia, að ýmsar þjóðir,
einknm grannaþjóðir Þjóðverja,
hafa lagt ýmsar hömlur á inn-
ílutning þýskra yara, til þess að
verndíi eigin iðnað.
Atvinnuleysið er alvarlegasta
mein allra þjóða nú, og þær sem
best eru staddar fjárhagslega eru
í vandræðum með að ráða bót á
því og liafa ekki bolmagn til þess.
En hvað verður þá um Þjóðverja,
þegar atvinnuleysið fer að sverfa
ir einu bjargarvonina. .
Fn sú von er nú að engu orðin. að þeim? Þeir hafa ekkert fje
í fjórða hefti Búnaðarritsins
1922. er grein með þessari fyrir-
sögn. Greinin er lýsing á verk-
færi, sem hjer er óþekt öllum
almennmgi. Lýsingin er þannig
framsett í áminstri grein, að jeg
get búist við', að allur fjöldi
hænda sje að mestu jafnnær eftir
að hafa lesið hana. Þegar Bún-
aðarfjelagið tekur að sjer, a?
lýsa fyrir okkur bændunum jarð
yrkjuverkfærum, sem hjer eru
óþekt, og hægt er að segja að
hjer geti komið að notum, þá ætti
það að hafa hugfast, að fram-
setningin sje svo ljós, að það sje
nokkum veginn auðskilið, hvemig
verkfærið er. Mjer skilst að áburð-
urinn malist þegar kerran er í
gangi og dreifist malaður um
völlinn. Þó tekur þetta sig ekki
nægilega skýrt út.
Tilraunin á Laufástúninu sýnir,
„að hann er of þungur í drætti
fyrir einn hest“. Liggur þá ekki
næst að spyrja — og vil jeg beina
þeirri spurningu til Búnaðarfje
lags íslands, ■— hvort ekki sjeu
iíkur til, að hægt sje að gera
breytingar á áburðardreifaranum,
annað hvort með því að minka
hann og gera hann ljettari 5
drætti, eða þannig að 'hægt sje
að beyta fyrir hann tveimur hest-
una. Það allra besta væri, ef
ihægt væri að setja þennan útbún-
að í vanalegar kerrur.
Tilraunin sýnir ennfremur, „að
hann dreifir mykju og hrossataði
mjög vel“. Hvernig dreifir haun
sauðataði?
Sauðataðið er sá áburðuriun,
sem erfiðastur er að vinna, og
mestur tími fer til að koma niður
i túnin svo vel sje. Væri það því
mikilsvert fyrir bændur, ef þeir
ættu kost á handhægri hestjyel,
sem gerði hvort tveggja í eiau
færa áhurðinn út um túnin og
vinna hann niður 5 þau.
Margir,halda því fram, að vor-
áburður sje hetri en haust-áburð
ur, notist betur fyrir jurtirnar og
gefi meira gras. Sennil. er þetta
r;jett athugað, minsta kosti þar
sem tún em sendin harðhalatún
og þar sem holt er undir. Áburð-
ardreifarinn er því sannarlegt
búnaðarþing til þess að vinna kúa-
mykjuna, sem annars er lítt vinn-
andi að vorinu, án þess að hún
frjósi.
Þarna er því áreiðanlega verk-
efni fyrir íslenska smiði og hug-
vitsmenn, að hreyta áburðardreif-
aranum þannig, að hann geti
komið hjer að fullum notum.
A.ð endingu þetta: Jeg held, að
það megi gera of mikið að því,
að fá hingað útlend verkfæri, sem
■ eru ofviða fyrir okkur, ofdýr að
nota, oferfið fyrir hestana okkar,
og eiga að öðru leyti ekki alls
kostar v.el við íslenskan jarðveg
og ræktunarástæður og aðferðk*.
En það er aftur gert of lítið að
jví, að endurbæta hin bg þessi
verkfæri og laga þau eftir stað-
háttum hjer, og orku hestanna
okkar. Jeg treysti því fastlega að
Búnaðarfjelag Islands glæði og
styrki alla viðleitni í þá átt.
Ól. Guðm.
Erl. simfregnir
Khöfn 31. maí.
Franska stjórnin og Ruhr-takan.
Frá París er símað, að Poin-
earé hafi fengið fjárveitingu til
hertöku Ruhr-hjeraðsins samþykta
í gær í franska þinginu. Greiddu
505-þingmenn atkvæði með tillög-
unni, en 67 (kommúnistamir)
á móti.
Fjárhagur Þjóðverja.
Tekjuhallinn á fjárlögum Þjóð-
verja er orðinn 12,4 biljón mörk,
það sem af er þessu ári.
Kommúnistarnir í Ruhr.
Samkvæmt sífregnum frá Ber- -
lín virðist svo, sem yfirvöldin
hafi nú aftur fengið yfirhöndina
yfir kommúnistum í borgunum í
Ruhr. Hefir vinna verið tekin upp
aftur í flestum námum.
Kona sendiherra.
Fregn frá Rosta-frjettastofunni
segir, að frú Kollantay (?) hafi
verið útnefnd stjórnarerindreki
ráðstjórnarinnar rússnesku í
Kristjaníu. ,:
Stórkostlegur jarðskjálfti
í Persíu.
Samkvæmt skeyti frá Reuters-
frjettastofu, hefir ákafur jarð-
skjálfi orðið í verslunarmiðstöð-
inni í Turbatihidari í Persíu og
orðið 4000 manns að bana.
De Valera" lagt árar í bát.
De Valera hefir gefið liði sínu
skipun um að leggja niður vopn.
Landamæri Tyrkja og Grikkja
ákveðin.
Símað er frá Lausanne, að frið-
arfundurinn hafi nú endanlega á-
kveðið landamæri Tyrkja og
Grikkja. Fá Tyrkir í viðbót 25
(?) ferkílómetra landauka.
Svartidauði breiðist út.
Svartidauði hefir komið upp í
París, Suður-Spáni og Norður-
Afríku.
París 30 maí.
Franska þingið hefir samþykt
með miklum meiri hluta, 481 at-
kvæði fegn 73, fjárveitingar þær,
sem stjórnin hefir farið fram á,
tiJ þess að standast kostnað við
framhald hertöku Ruhr-hjeraðsins.
Fjárveitingin nemur 145 miljónum.
franka, en skýrsla Ruhr-nefndar-
innar telur, að útgjöldin muni að
líkindum ekki vera svo mikil, og
ac bráðlega megi vænta þess, að
tekjumar af námunum í Ruhr-
hjaraði verði nægar til þess að
greiða með þeim kostnaðinn við
r:< rtökuna eða jafnvel meira. Nú-
•verandi tekjur nema 102 miljón-
^ um. Meðan á umræðunum stóð
i — en þær voru í fjóra daga —
^ tók Poincaré tvisvar til máls og
! rjettlætti hertökuna, sem hann
’ kvað nauðsynlegn ráðstöfun tíl
þess. að gera enda á undanbrðgð-
um Þjóðverja í því, að greiða
skaðabætur til endurreisnarstarfs-