Lögrétta - 05.09.1923, Blaðsíða 2

2
LOGKJ ETT A
}>ví, að næst reyni liún fyrir sjer
með hann austur í Múlasýslum.
l.n alt er til þess g-ert, að fá hann
•ofan af því, að bjóða sig fram
5 Eyjafirði, því klíkan hyggur að
þar mundi hann verða til þess
.að fella vin hennar Einar á Eyr-
arlandi, en sumum ráðandi mönn-
um hennar mun hinsvegar ekkert
áhugamál að Klemens ráðh. nái
mokkurstaðar kosningu.
í Vestur-Húnavatnssýslu verður
í kjöri Þórarinn Jónsson á Hjalta-
bakka, einn hinn nýtasti maður,
sem á imdanförnum árum hefir
áit sæti á Alþingi, en móti hon-
um bjóða Tíma-menn Jakob Lín-
<3al á Lækjamóti.
. 1 Austur-Húnavatnssýslu verð-
ur Guðmundur í Ási í kjöri fyrir
Tímaflokkinn, en á móti honum
kvað bjóða sig fram Sigurður
Baldvinsson gagnfræðingur á
Kornsá, terigdasonur Björns Sig-
íússonar fyrv. alþingismanns,
ungur maður efnilegur.
------o-----
Fná Færeyjum.
Sjálfstjórnarmál Færeyinga.
Eins og nokkrum sinnum hefir
verið frá sagt hjer í blaðinu, er
sjálfstjórnarhreyfing allsterk að
myndast í Fæjeyjum, og hefir ver
ið um nokkurra ára skeið undan-
farandi. Aðalmaður og mesti kraft
ur þeirrar hreyfingar er Jóannes
Patursson, Kirkjubæjar bóndinn.
Hann er foringi sjálfstjómar-
flokksins og ritstjóri „Tingakross-
ur“, blaðs sjálfstjómarmanna. —
i\ú eiga sjálfstjórnarmenn 11 með.
limi á lögþingi Færeyinga, en alls
sitja það 22. En amtmaðurinn
danski er sjálfkjörinn meðlimur
þmgsins og sjálfkjörinn fomiaður
þess, svo flokkarnir eru mjög jafn
sterkir, en greinilega aðskildir í
bilum málum, sem snerta sjálf-
stæði Færeyja.
Baráttan milli þessara flokka
h.efir oft verið hín snarpasta. Má
sjá það á blöðum Færeyinga,
,,Tingakrossur“ og blaði sam-
Landsmanna, ,,Dimmalætting“, að
hinar pólitísku öldur eru engu
lægri þar en þær voru á sínum
tíma hjer heima. En nú hafa ýms-
ir atburðir gerst, sem hafa enn
ankið deilumálin og skerpt and-
stæðumar, svo telja má mjög lík-
legt, að lögþingið, sem nú er ný-
lega komið saman í evjunum,
verði hið sögulegasta.
Einn af þessum atburðum er
sá, að lögþingsmaður frá Færeyj-
um, meðlimur sambandsflokksins,
ljet norsku frjettaskevtastofuna
flytja grein til fjölmargra blaða
í Noregi um dei'lumál Dana og
Færeyinga, og sagði frá þeim frá
sinu sjónarmiði. Sjálfsæðismönn-
urh þótti þeim illa borin sagan. og
•Jóannes Patursson tók upp þykkj-
una fvrir flokkinn og sendinorsku
frjettaskeyta-stofuHni leiðrjett-
ingu, eða upplýsingar um málin
frá hans sjónarmiði, og krafðist
þess að hin sömu blöð flyttu þessa.
grein og áður höfðu flutt hinar.
Og var það auðsótt. Dönsku blöð-
in sum ýfðust allmikið yfir þessu,
cg þótti J. Patursson vera heldur
harðorður í garð Dana dg Dana-
stjórnarinnar.
Þá bar það ennfremur til. að
-j'óannes Patursson fór til Noregs,
var tekið þar mætavel, átti mörg
og löng viðtöl við blöðin þar, og
lýsti sjálfstæðisdeilu evjannn og
kröfum þeirra til Danastjórnar.
Bvo kom enn eitt stórt atriði inn
í má’lið: í sambandi við deilu
Dana og Norðmanna um Grænland
hófu sum norsku blöðin má'ls á
því, að ef til vill mundu Norð-
r.ienn eiga eins mikinn rjett til
Fæ.reyja og Danir, eða að minsta
kosti væru eyjarskeggjar þeim
skyldari en Dönum, og hentara
íyrir þá að vera í sambandi við
þá en Dani. Dönsku blöðin tóku
þctta illa upp, og það því fremur,
sem sjálfstæðismenn Færeyinga
fjellust eindregið á það, að þeir
heyrðu Norðmönnum miblu frem-
ur til en Dönum, sakir uppruna
heirra, og hitt mundi einnig reyn-
ast rjett, að samband við Norð-
menn yrði þeim happasælla en
víirráð Dana. Hefir Jóannes Pat-
ursson skrifað allmargar greinar
í blað sitt til þess að sýna fram á
þetta, en þó aðallega til þess að
mótmæla því, að „hreint danskt
blóð“ væri í Færeyingum. En því
hafði haldið fram Effersöe þing-
maður á lögþingi eyjarmanna, að-
aimótstöðumaður J. Paturssonar.
Af þessari sennu hefir sá orð-
rómur komist á í sumum dönsku
blöðunum, að Færeyingar vildu
fyiir alvöru losast undan yfirráð-
um Dana og komast í samhand við
Noreg. Og þeirri skuld er vitan-
lega allri skelt á herðar Jóannesar
Paturssonar, því hann hefir mest
haft sig frammi í málum eyjar-
ruanna, og hann hefir svo að segja
einn staðið fyrir svörum við Dani
í því efni að halda fram meiri
skyldleika Norðmanna og Færey-
hjga en þeirra síðarnefndu og
Dana.
Af þessum ástæðum mun það
því vera, að formaður sambands-
fiokksins, Effersöe þingmaður,
kom fram með tillögu um það í
lögþinginu, stuttu eftir að það tók
tii starfa, að það ljeti fara fram
cpinbera ályktun vegna ýmsra
orða J. Paturssonar í norsku blöð-
unum um meðferð Danastjórnar á
Færeyingum nú, og ennfremur um
það, að Færeyingar hefðu í hyggju
að sameinast Noregi og þá um
leið losast undan Danmörku.
Þegar síðast frjettist hafði lög-
þingið ekki tekið neina afstöðu til
þessarar till. Effersöes. En Jóann-
es Patursson hafði haldið langa
ra‘ðn stuttu seinna og skýrt þar
frá afstöðu sinni og, flokks síns
íil þessa Noregs-máls.
Kröfur þær,se.m sjálfstæðismenn
bera bera fram við Dani má glegst
sjá á viðtali J. P. við norskan
blaðamann. Hann segir að stefna
flokksins sje þessi: 1. Lögþingið,
sc m nú sje aðeins ráðgefandi sam-
koma, vilji þeir að verði löggef-
a.ndi samkoma. 2. Fjármálalegt
sjálfstæði, að svo miklu leyti, sem
unt er. 3. Fult frelsi í notkun
móðurmálsins í kirkjnm og skól-
um. Þetta eru, segir J. Patursson,
aðalkröfurnar.
Af norskum blöðum má ráða
það, að þau veita Færevskum mál-
um mikla athvgli nú, og hafa að
ýmsu leyti dregið sjálfstæðismál
þeirra inn í deilur þeirra við Dani
um Grænland.
------o-------
Herskapur.
Heimsstyrjöldin síðasta sýndi
það að ýmsu leyti. hversu hernað-
ur mannanna er orðinn margþætt-
U" og magnaður. Menn börðust
ekki einungis á yfirborði jarð-
arinnar, heldur líka undir því og
yfir, bæði í lofti og á sjó. Menn-
irjiir virðast óvíða vera eins naskr
i og snjallir og í því að finna
upp nýjar aðferðir til þess að
crepa hver annan.
Á styrjaldarárunum var þó eitt
hernaðartækið, sem notað var,
kafbátarnir sem sje, að ýmsu leyti
orðið svo óvinsælt og illa þokk-
að meðal almennings um allan
heim, að menn bjuggust ekki við
því, að lögð yrði áhersla á það,
;ið fjölga þeim skipum.
Á Washingtonráðstefnunni var
líka mikið um þetta rætt, en
árangurinn varð hverfandi lítill.
Þó var gerð þar samþykt í þá átt.
í ð bannað skyldi að sökkva versl-
unarskipum fyrirvaralaust og þó
ekki öðruvísi en svo, að skipshöfn
og farþegum væri bjargað áður.
Búist er við því að, flest lönd
fnllist á þessa samþykt, hvað sem
úr öllu yrði í framkvæmdinni.
Bæði þetta —- og öll þróun og
skipulag hernaðarins hefir þó orð.
ið til þess, að menn hafa farið að
íi’.ggja á nýjar leiðir. Og ein af
þcim er einmitt sú, að fjölga kaf
bátum og stækka þá. Því lofthern-
aðurinn gerir það að verkum að
herskip eru varla örugg á yfir-
borði sjávarins, og þurfa því að
geta farið í kaf. Hafa menn því
gert áætlanir um mjög stór kaf-
skip til hernaðar og vel út búin
að vopnúm. Englendinga eiga
t. d. þegar kafbáta með 30 cm.
fallbyssum. Þýski prófessorinn
Fiamm hefir einnig gert áætlun um
kaf-herskip, með 6 all-stómm fa.ll-
byssum og 10 torpedóskeytum. —
Það á að geta gengið 21 mílu og
geta haft áhrif á mjög stóru
svæði, þannig að ,,aktions-radius“
þess væri 23 þtis. sjómílur. Ef það
væri hinsvegar notað til að leggja
tnndurdufl, gæti það haft með-
ferðis 2400 slík dufl, og eftir því
sem Flamm segir sjálfur, alger
lega lokað Panama-skurðinum, —
hjálparlaust.
Annars er það einnig látin heita
ein ástæðan fyrir stækkun kafbát-
anna, að ef þeir teigi í hernaði að
b.iarga mönnum af þeim skipum,
sem þeir sökkvi, geti þeir ekki
verið eins litlir og áður.
Það er því, þrátt fyrir allt,
sem á undan er gengið, alt annað
en friðarhugur í þjóðunum. Þær
halda áfram að beita hugviti sínu
í þjónustu eyðileggingarinnar,
morðanna og mannvonskunnar. —
Meðan þúsundir manna liggja
ennþá lamaðar af afleiðingum
cfriðarins, eða hungraðar og
þjáðar, er byrjað á nýjan leik,
,\ð gera allskonar ráðstafanir, sem
óhjákvæmilega hljót að ' leiða til
nýrra styrjalda, hvar, eða hvernig
sem þær verða. Er sennilegt að
þær verði einna mest undir yfir-
borði jarðarinnar og sjávarins og
í loftinu. Til dæmis um þetta má
r.efna aukning kafbátaflotans,
eins og hann ernú, eða verður inn-
an skams. Bandaríkin eiga 131
skip, England 74, Frakkland 60.
Japan 51, ítalía 43.
Auðvitað er látið heita svo, að
þetta sje alt gert til þess að ualda
við örygginu og friðnum í heim-
inum. En veröldin hefir fengið
l’yrir því sára reynslu á undan-
förnum árum, hvar þær ráðstaf-
anir lenda að lokum, sem sje í
morðum og menningarspellvirkj-
um. En lærdómurinn, sem menn
clraga af þeirri reynslu virðist
a*tla að verða harla lítill, ef svo
heldur áfram, sem nú eru horf-
ur á.
Læknablaðið.
Það hefir lengi þótt loða við,
að ýmsir í læknastjettinni væru
ekki eins vandir að virðingu sinni
og vera ætti.; drykkjuskapur væri
dlLmikill meðal læknanna sjálfra,
c-g svo væri sumir þeirra nókk-
urskonar áveitulækir á drykkju-
skaparsvæði þjóðarinnar. Hjer
eftir er naumast hægt að bera
það fram til varnar þessum á-
burði, að hann sje borinn fram af
oístækisfullum goodtemplurum, er
sjái alstaðar ofdrykkjiu og bann-
lagabrot. Nú eru þessar alvarlegu
ákærur viðurkendar af læknum
sjálfum opinberlega, og eru þessir
læknar hvorki bindindismenn nje
bannvinir. Vitanlega er þetta satt,
vitanlega eru til „fylliraftar11
meðal lækna, og læknar, sem selja
n.önnum áfengisávísanir og á-
fengi. Nú hafa trúnaðarmenn
læknastjettarinnar, ritstjórn Lbl.,
elcki getað setið hjá lengur. Usque
tandem — loksins er mælirinn
fullur, og hálfnað er verk, þá haf-
ið er. Auðvitað hafa læknarnir
fundið til þessarar óhæflu og ein-
stöku látið það í ljós, en það hefir
nldrei verið riðið úr hlaði með
eins miklum krafti og alvöru eins
og nú í seinasta Læknablaðinu.
Pitstjórn blaðsins, þeir prófessor
Sæmundur Bjarnhjeðinsson, doc-
ent. Guðmundur Thoroddsen og
Gunnl. ölaessen læknir, hefja nú
í síðasta tbl. Lbl. orustu gegn
þessum landlæga ósóma og þeirri
baráttir má ekki linna, fyr en að
ekki einn einasti ,,fyllira,ftlur“ er
hjer til. Læknastjettin er nú að
reyna að hreinsa geitnasjúkdóma
úr landinu, og það er þjóðþrifa-
verk; en miklu er það ineira vert
cð hreinsa þessar andlegu geitur,
sem leiða og hafa leitt af drykkju-
skap lækna. Það er fráleitt til-
viljun að sumir mennirnir sömu
berjast gegn þessu hvorutveggja.
Fach'us hefir lengi herjað hjer og
gert strandhögg meðal lækna.
Suma hefir hann vegið alveg, aðra
gert meira og minna farlama á
riiðri leið.
Þetta er sú rjetta leið, sem nú
er hafin, einkum -eins og nú er
ástatt hjer hjá oss. Ritstjórn
Læknabl. getur komið miklu til
leiðar í þessu efni. Mcnn vita að
þetta er ekki um skör fram. Pió-
fessor Sæmundur Bjarnhjeðinsson
hefir nú bráðum verið 30 ár lækn-
ir í landsins þjónustu, svo varla
er hægt að saka ritstjómina um
uuga'ðishátt og ábyrgðarleysi í á-
sökunum sínum. Nei, það er dura
necessitas —- brýn nauðsyn að
taka þetta mál til langrar og
stiangrar íhugunar.
Það er auðvitað ekki nein á-
stæða til að hæla ritstjórninni
mikið þó hún hafi hafist handa;
en það er betra seint en aldrei,
eins og máltækið segir. Þetta hefði
átt að vera gert fyrir löngu, svo
löngu, að óhugsandi væri að nokk-
ur ofdrykkjulæknir væri starfandi
embættismaður ríkisins; en eins
(>fv tekið er fram í LæknaJblaðiuu
þá hefir fólkið verið frámunalega
þolinmótt við drykkjulæknana,
jafnvel haldið að ofdrykkjan
skaðaði þá ekki. Algengt cr að
heyra tekið ti'l orða á þessa leið:
„Ágætur læknir, ef hann er með
sjálfum sjer; stundum rennur
mestum alveg af homim, þegar
hann kemur til dauðvona sjúk-
linga“. — Fólkinu finst það þakk-
lætisvert að læknirinn skuli ekki
vcra svo viti sínu fjær, að hann
eivki átti sig ögn, þegar hann sjer
moribund sjúkling, sem hann er
sóttur til.
í sjerstakri grein í Læknablað-
iuu, eftir einn ritstjórann (G. Cl.),
er sagt svona frá ferðalagi lækna
á landsins kostnað:
„1 sumar voru drykkfeldir em-
bættislæknar, sem gegna mikils-
verðum störfum og ferðast á
kostnað ríkissjóðs mjög drukknir
á strandferðaskipi .... jeg hygg
ekki að læknum mundi ihaldast
slíkt uppi neinstaðar á Norður-
lóndum. — Hvers vegna drekka
íslenskir læknar? Jeg hygg. að
sárafáir geri það af óviðráðan-
lcgri ástríðu eftir víni, heldur af
kæruleysi og hugsunarleysi; —
þc-ir gera það í fullri vissu
þess, að þeir, sem yfir þá
cru settir, hreyfi ekki hár á höfði
þeirra. Og þetta er einmitt dauða-
•synd heilbrigðisstjórnarinnar; -—-
bún á ekki einasta að vernda fólk-
ið gagnvart fylliröftuníum; önnur
hlið er líka á þessu máli, og hún
er svi, að hjálpa læknunum sjálf-
um til þess að lenda ekki i
di’ykkjuskapnum. Jeg hefi þá trú,
að það mundi verða undantekn-
ing að embættislæknar yrðu drykk
íeldir, ef heilbrigðisstjórnin ljeti
sjer ekki einasta ant um hvem
einstakan lækni, heldur og refs-
aði þeim hlífðarlaust með frá-
vikning, ef þeir væru dhukknir
við embættisverk eða á almanna-
færi‘ ‘.
Sennilega er tilgátan um orsök
drykkjuskaparins meðal lækna al-
veg rjett, og þá verður það um
lcið augljóst, að eitt meginatriðið
til hjálpar læknunum verður, eins
og sagt er í greininni, miklu ræki-
legra eftirlit af hálfu heilbrigðis-
stjórnarinnar, heldur en nú á sjer
stað.
í ritstjórnargrein utm áfengis-
\ orslunina í sama tbl. Læknabl.
segir 'svo:
„.... Hjeraðslæknar þeir, sem
lyfsöllu hafa, munu geta fengið
nær ótakmarkað áfengi í Áfengis-
verslun ríkisins, og sumir þeirra
nota sjer það svo, að þeir láta
sjer ekki nægja þann spíritus,
sem þeir geta selt iheima í hjcr-
aði, heldur senda pantanir til
Áfengisverslunarinnar oglátahana
afgreiða spíritus til manna hjer í
Beykjavík, sem svo aftur selja
út í smáskömtum. Þetta er alveg
óf}rrirgefanlegt. og á Áfengisversl-
un ríkisins þar jafnmikla sok og
læknarnir ....“.
Yarla er unt að vera bersöglari
í garð læknanna en ritstjórnin er
hjer. En getur þetta verið rjett?
Lr það Áfengisverslunin, sem á
að ráða, hve mikinn spíritus má
selja hverjum og einum hjer? Á
ekki landlæknirinn að hafa eftir-
lit með spíritlus-notkun lækna,
sem lyfsölu hafa? Og fá uppgjafa-
læknar 'líka spíritus 'hjá Áfengis-
versluninni?
Eflaust þykir öllum þorra
lækna vænt um, að Læknablaðið
hreyfir þessu máli, ef það mætti
vcrða til þess, að læknum, sem nú
misbrúka stöðu sína, hjeldist ekki
uppi að r.ýra álit læknastjettarinn-
ar í heild sinni.
Þ. Sv.
---------------
Einstein í ]apan.
Prófessor Einstein, sem nýlega
hefir fengið cðlisfræðisverðlaun
Nóbels, hefir undanfarið verið 4