Lögrétta - 14.10.1924, Blaðsíða 1

Innheiintaog afgreiðsla
í Þingholtsstræti 17
Sími 178.
Útgefandi og ritstjóri
Þorsteinn Gíslason
Þingholtsstræti 17.
XIX. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 14. okt. 1924.
55. tbl.
Suðmundur Björnson sextugur.
Umvíðaveröld.
pingrof í Bretlandi.
I símfregnunum síðustu viku er
sagt frá stjórnmáladeilum, sem
skyndilega hafi komið upp í Eng-
landi og orðið hafa til þess, að þing
hefir verið rofið og boðað til nýrra
kosninga. En málavextir eru sagð-
ir þeir, að fyrir nolrkru hafði
l'ommúnista-ritstjóri einn, Camp-
ell að nafni, skrífað grein þess efn-
is, að hvetja bretska hermenn á
emhvern hátt til verkfalla og
óhlýðni við verkamannastjórnina,
svo sem í því skyni hvorutveggja,
að andæfa stjórninni og undir-
strika friðarvilja þjóðarinnar. Rit-
stjóranum var af valdstjórninni
stefnt fyrir ummælin og hann
dæmdur til refsingar. En skömmu
seinna var svo fyrirskipað af
stjórnarinnar hálfu, að málið
skyldi niður falla og dóminum ekki
fullnægt. Varð út af þessu megn
óánægja — og talið svo, sem
stjórnin vildi sveigja lög og lands-
rjett eftir hlutdrægu flokksfylgi
eða þyrði eða vildi ekki beita þeim.
Boðaði þá íhaldsflokkurinn, að
hann mundi bera fram vantrausts-
yfirlýsingu á hendur stjórninni, en
afstaða frjálslynda flokksins var í
tvísýnu. Síðastl. miðvikudag var
vantraustið rætt í þinginu. Flutti
þá frjálslyndi flokkurinn þá breyt-
ingartillögu, að nefnd skyldi sett
til þess að athuga Campells-málið.
Hafði Rob. Home orð fyrir andófs-
mönnum,en hann er talinn einhver
orðsnjallasti maður þingsins og
mesti málafylgjumaður.Taldi hann
að lögum og löghlýðni og rjettar-
meðvitund þjóðarinnar væri háski
búinn, ef þeirri stefnu færi fram,
sem stjórnin hefði nú tekið. En
Ramsay Mac Donald forsætisráð-
herra lýsti því yfir, að stjórnin
mundi segja af sjer eða rjúfa þing-
ið hvor till. sem samþykt yrði.
Fóru svo leikar, að till. íhalds-
flokksins var feld, en till. frjáls-
lynda flokksins samþykt með 364
atkv. gegn 198. Boðaði þá stjórn-
in þingrof og nýjar kosningar 29.
þ. m. Er kosningaundirbúningur-
inn þegar orðinn mjög magnaður.
Fulltrúar frjálslyndra manna og
íhaldsmanna eru nú að ræða mögu-
leika þess, að flokkarnir gangi í
kosningabandalag og sameinist
gegn stjórnarflokknum. En Mac
Donald hefir látið svo um mælt, að
frá jafnaðarmönnum skuli ekki
verða vörn, heldur sókn.
I kosningaávarpi sínu hefir
veikamannaflokkurinn tekið þetta
sjerstaklega fram: Flokkurinn
hefir lagt undirstöðuna að því, að
óvildin milli þjóðverja og Frakka
hefir rjenað og að sambúðin milli
Frakka og Breta er orðin innilegri
en áður var. Vitnar stjórnin í
árangur þann, sem hún hafi náð í
utanríkismálum síðan hún tók við,
sjerstaklega í Lundúnasamþyktina
og ákvarðanir fundarins í Genf.
Stjórnin boðar, að hún vilji þjóð-
nýta kolanámurnar ensku.
Út í frá hafa þessir atburðir
haft nokkur áhrif, einkum í Frakk-.
landi. Stjórnarandstæðingar þar
nota tækifærið til harðra árása á
Herriot. Tekur Millerand fyrrum
fcrseti mikinn þátt í þeim. Er
stjórninni m. a. fundið til foráttu,
að hún hafi ekki efnt loforð sín
frá kosningahríðinni, um að rjetta
við fjárhag ríkisins, bæta úr dýr-
tíðinni o. fl. Ennfremur er veitst
að Herriot fyrir það, að hann vilji
skilja ríki og kirkju í Elsass-
Lothringen.
Síðustu símfregnir.
í Frakklandi hafa undanfarið
staðið harðar deilur um launakjör
embættis- og sýslunarmanna. Er
búist við því að stjórnin neyðist
til þess að verða við launahækkun-
arkröfunum, en muni þó jafnframt
ætla sjer að fækka sýslunarmönn-
unum um 20 þúsund.
Símað er frá Berlín, að Zeppe-
línsloftfarið Z 3, sem Bandaríkja-
stjórnin keypti af þjóðverjum,
hafi lagt af stað frá þýskalandi í
fyrradag og sje nú einhversstaðar
yfir Atlantshafinu. Skipið fer 130
kílómetra á klukkustund og er ráð-
gert að það verði 70 tíma á leið-
inni.
Ráðstjórnin í Moskva tilkynnir,
að 7 milljónir manna í Rússlandi
eigi við harðrjetti að búa, og stafi
það af uppskerubresti.
----o—---
Xristi). sieníiíl íiaíi.
(16.—22. júlí 1924).
Eftir Gunnar Árnason frá Skútu-
stöðum.
----- Frh.
þá kom röðin að okkur Islend-
ingum, og fjell það í mitt skaut að
segja nokkur orð.
Jeg skýrði auðvitað frá því, að
ekkert kristilegt stúdentafjelag
væri hjer á landi, en benti hins-
vegar á, að Stúdentafjelagið hefði
látið sig trúmál allmiklu varða.
Taldi jeg, að hávaðinn myndi
halda fastast við sína bamatrú, en
víðsýni og umburðarlyndi auð-
kenna okkur mest í þessum efnum
og mætti það undantekning heita,
væru stúdentar ekki hlyntir kirkju
og kristindómi, þótt þeir tækju fá-
ir beinan þátt í kristilegri starf-
semi.
Gat jeg þess, að fúsir hefðum
við farið til þessa fundar í Niðar-
ósi, því þar sátu Ólafur Tryggva-
son og ólafur helgi, þeir er ísland
kristnuðu. þar í dómkirkjunni las
og Einar Skúlason Geisla nál.
1153. Væntum við þess að mega
enn sækja þangað neista anda og
elds.
Jeg mælti á íslensku. Ef til vill
þykir einhverjum það undarlegt,
mér virtist það sjálfsagt. Flestir
sem þarna voru hafa lært meira
eða minna forn-íslensku, en standa
þó margir í þeirri trú, að við ís-
lendingar tölum daglega dönsku
eða einhvern dönskublending. Jeg
var að kynna okkur íslendingana,
hinir töluðu hver á sínu móðurmáli
og mjer virtist sem mitt væri
hvorki ógöfugast nje hljóma lak-
ast, — jeg vildi ekki afneita því,
til þess eins að hvert orð mitt væri
skilið. Mat mest, að engum dyldist
að jeg væri íslendingur.
Enginn tók því illa, mörgum
varð það nýlunda, sem þeir höfðu
gaman af. En seinni hluta dagsins
blakti íslenski fáninn við hlið
hinna framan við bústaðinn okk-
ar, en jeg saknaði hans kvöldið áð-
ur. Og nokkrar stúlkurnar saum-
uðu handa okkur Páli og Tómasi
merki með íslensku litunum. Ekki
nóg með það, þær saumuðu líka
stórt og fagurt íslenskt flagg og
hengdu það milli flagga hinna
þjóðanna í borðsalnum. Jeg hefði
getað kyst þær fyrir það.
Enginn skal þó ætla, að þetta
hafi aðeins orðið fyrir það, að jeg
talaði á íslensku. Nei, — auðvitað
var það sprottið af því, að enginn
vildi setja okkur út undan nje
meta okkar þjóð minst. En jeg
verð að ætla, að hitt hafi ekki
spilt fyrir. Og jeg myndi hegða
mjer eins undir líkum kringum-
stæðum, hvað sem einhver segir. I
Jeg tel það rjett.
Að lokum þakkaði sjera Arne
Fjellbu allar ræðurnar.
Á miðaftni var fundarmönnum
sýnd dómkirkjan. Gerði það bygg-
ingarmeistari nokkur, Tverdal að
nafni. Hjelt hann fyrst fyrirlest-
ur um byggingarsögu kirkjunnar,
en gekk síðan í fararbroddi um
hana alla og útskýrði nánar ein-
staka hluta hennar.
Dómkirkjan í Niðarósi! Hver
getur lýst henni með nokkrum
línum. Hver fær með fáeinum orð-
um leitt hana fyrir hugskotssjónir
manna, látið þá finna til hennar
eins og hún er?
Jafnvel saga hennar rúmast
ekki í mörgum bókum og nákvæm
lýsing á allri byggingunni yrði
lengri en svo, að noklcur nenti að
lesa hana til enaa. En þótt hvort-
tveggja sé fært í ieuir, sagan og
lýsingin, svo vel sem föng eru
frekast á — þá er kirkjan sjálf
öllum jafn ókunn, sem ekki hafa í
hana komið. Hún er svo stórkost-
legt listaverk, að öllum fallast orð
um hana, en hún talar til hvers
og eins og gríjur alla. Slíkt guðs
hús er hún, að þangað inn eiga
menn aðeins erindi til bænar og til-
beiðslu.
því mun mörgum hafa fundisí
þröngt um sig, þegar hún var sýnd
fyrsta daginn — en við guðsþjón-
usturnar og þó einkum þegar hún
var opin á morgnana til hljóðra
bænarstunda, hygg jeg að helgi
Ólafs hafi snortið allra hjörtu og
að engum hafi dulist, að andi ei-
lífðarinnar hvílir yfir þessu
musteri.
Geta má þess, að kórinn einn er
enn fullkomlega endurreystur, og
þar eru allar guðsþjónustur haldn-
ar nú, enda er dómkirkjan hjerna
kofatetur borið saman við hann.
Frægastur er bogi hans og átt-
hymingurinn um altarið, sem
engann eiga sinn líka í víðri ver-
öld, að sagt er — og svo Ólafs-
brunnurinn í veggnum, sam engan
læknar framar, sakir vantrúar
mannanna. Mun þó dýrð Ólafs vart
gengið, en trúartraust manna
minna og vanþakklæti þeirra við
hann meira en áður var. Skal ei
skaðinn þeirra?
Kl. 1/2 9 um kvöldið predikaði
biskupinn í Niðarósi, J e n s G 1 e-
d i t s h í dómkirkjunni.
Efni: Um trúarlífið (Den reli-
giöse Oplevelse). Texti Mtt. 3, 16.
v. (Skírn Jesú).
Fyr töluðu menn um trúar-
reynslu, en það er munur á að
reyna eitthvað og höndla það. Eng
inn fær komist að raun um Guð á
venjulegan hátt — reynsluvísind-
in flytja hann ekki fólkinu. þú
verður að höndla hann, finna að
Guð lifir í þjer, þú í honum.
Við gatnamótin, á krossgötum
lífsins, þegar eldmóðurinn grípur
þig, þar sem freistingin mætti
þjer, það er þar sem þú höndlar
hið stærsta. Og þar vaknar órói,
óánægja með okkur sjálfa, innri
þrá, sem stígur mót himni og
verður að bæn. Hverjum og einum
finst hann svo lítill, virðist hann
vera að sökkva niður í hyldýpi
myrkursins. Hver heldur honum
pppi? — Jesús Kristur. Og hann
heldur himnaríki uppi yfir mann-
anna börnum. Væri hann ekki
kominn í heim þennan, hefðum við
Guðmundur Björnson landlækn-
ir átti sextugsafmæli sunnud. 12.
þ. m. G. B. varð snemma þjóð-
kunnur maður og síðastl. 30 ár
hefir hann verið einn af athafna-
mestu, djörfustu og duglegustu
starfsmönnum þessa lands, einn af
víðsýnustu og gáfuðustu mönnum
íslensku þjóðarinnar. Starf hans
hefir verið á mörgum sviðum.
Fyrst og fremst er þá að nefna
heilbrigðismálin, og þar er heilsu-
hælið á Vífilsstöðum stærsta minn
ismerkið um dugnað hans og fram
takssemi. Á stjórnmálasviðinu hef
ir hann einnig látið mikið til sín
taka og var lengi einn af forvígis-
mönnum þess stjórnmálaflokks,
sem bestur hefir verið og heil-
brigðastur hjer á landi, og á Al~
þingi hefir hann átt þátt í ýmsum
hinum mikilsverðustu störfum,sem
þar hafa verið unnin, og er höf-
undur þingskapa þeirra, sem nú
gilda þar. Hann var einn þeirra
þingmanna, sem stofnuðu Lög-
rjettu fyrir 19 árum; hefir hún
flutt margar og þarfar greinar
eftir hann um ýmisleg efni, og
farist. Og kirkjan, hún er móðir-
in,sem hjálpar öllum til að höndla
hann og Guð í honum. Að höndla
guðsríkið — ríki kærleikans — til
þess érum við kölluð.
Beygjum höfuðin, þökkum Guði
og biðjum hann að veita okkur
það.
-----0----
Landsbókasafnið. 1. þ. m. fjekk
Jón Jacobson lausn frá yfirbóka-
varðarstarfinu við Landsbókasafn
íslands, en í embættið var skipað-
ur dr. Guðmundur Finnbogason,
en jafnframt er lagt niður em-
bætti það, sem hann hefir áður
gegnt, pi'ófessorsembættið við há-
skólann í hagnýtri sálarfræði. —
Jón Jacobson hefir lengi starfað
við Landsbókasafnið og ritað 100
ára sögu þess, stórt, fróðlegt og
vel samið rit, sem kom út á aldar-
afmæli safnsins 1918. Hefir safnið
vaxið mjög á þeim árum, sem Jón
Jacobson hefir haft yfirstjórn
þess, og án efa er það fyrst og
þakkar honum langa og góða sam-
vinnu. Loks er þess að minnast, að
á bókmentasviðinu hefir hann
ieyst verk af hendi, sem hafa var-
anlegt gildi, og má þar til nefna
bæði ljóðasafn Gests og ýmsar rit-
gerðir, því G. B. er einn í flokki
þeirra manna, sem best fara með
íslenska tungu, bæði í riti og ræðu.
Afmælisdagskvöldið var G. B.
haldið fjölment samsæti á Hótel
Island. Bjarni Jónsson alþm. frá
Vogi hjelt aðalræðuna fyrir minni
heiðursgestsins, en Indriði Einars-
son rithöfundur fyrir minni frúar
hans, en G. B. svaraði og þakkaði.
Auk þeirra töluðu margir. Áður
um daginn hafði landlæknir feng-
ið fjölda heimsókna og heillaóska-
skeyta. M. a. kom nefnd frá Odda-
fjelögum og Berklavarnafjelaginu
og flutti Kl. Jónsson fyrv.ráðherra
landlækni þakkir í þeirra nafni og
tilkynti honum, að til minningar
um daginn hefði verið keypt mynd
af honum, eftir Ásgeir Bjarnþórs-
son málara, og gefin heilsuhælinu
á Vífilsstöðum.
fremst af hans hvötum, að yfir
safnið var reist hið veglega hús á
Arnarhóli, í stað hins litla og lje-
lega húsnæðis, sem það áður átti
við að búa í Alþingishúsinu.
Siðfræði er nú að koma út eftir
prófessor dr. Ág. H. Bjarnason. Er
það upphaf að stóru riti, og ræðir
um „forspjöll siðfræðinnar“ — og
verður nánar getið síðar.
Fræðafjelagið hefir nýlega sent
út ritgerðarsafn eftir þorv. Thor-
oddsen, og Ársritið.
Davíð frá Fagraskógi er að láta
prenta eftir sig nýja ljóðabók.
Finnur Jónsson prófessor hefir
nú lokið við aðra útgáfu hinnar
stóru bókmentasögu sinnar á
dönsku.
Páll Isólfsson og kona hans fara
1 þessum mánuði til Parísar og
dvelja þar um hríð. Hann heldur
hljómleika hjer á fimtudaginn.
Hagstofan. Aðstoðarmannsstarf
ið þar, sem Pjetur Zóphóníasson
hefir gegnt að undanförnu, er nú
veitt Gunnari Viðar cand. polyt.,
frá 1. þ. m.