Lögrétta - 02.02.1926, Page 2

2
LÖGRJETTA
Æfisaga Krists
Eftir Giovanni Papini
(Afirrip.)
Frh. -----
Kærleikurinn. )>jer hafið heyrt,
að sagt hefur verið: „pú skalt
elska náunga þinn, en hata óvin
þinn“. En jeg segi yður: Elskið |
óvini yðar, blessið þá, sem yður !
bölva, gerið þeim gott, sem yður |
hata, og biðjið fyrir þeim, sem ;
yður gjöra skaða og ofsækja yður, i
svo að þjer megið verða böm yðar
föður, sem er á himnum; því hann
lætur sól sína skína á góða og
vonda og rigna yfir rjettláta og
rangláta. því þótt þjer elskið þá,
sem yður elska, hver laun eigið
þjer skilið fyrir það? Gera ekki
tollheimtumennimir það líka? Og
þótt þjer heilsið bræðrum yðar,
hverjar þakkir eigið þjer skilið
fyrir það? Gera ekki heiðingjam-
ir það líka? En reynið að vera
fullkomnir eins og faðir yðar á
himnum“.
þetta em ekki mörg orð, og þau
era blátt áfram; þeim fylgir eng-
in heimspekileg viðbót. En samt
eru þau Magna Charta (þ. e. Hið
mikla skjal) fyrir hina nýju kyn-
slóð, hina ófæddu þriðju kynslóð.
Fyrsta kynslóðin var: lagalaus
dýr, og hún lifði í sífeldri styrj-
öld. önnur kynslóðin var öguð af
lögum og hennar hæsta mark var
rjettlætið. pað er sú kynslóð, sem
enn er við líði. Og rjettlætið hef-
ur ekki enn sigrað styrjöldina og
lögin ekki enn tamið dýrseðlið.
þriðja kynslóðin á að verða sann-
ir menn, ekki aðeins rjettlátir,
heldur heilagir, ekki dýram líkir,
heldur guði líkir.
Hugsun Jesú er þessi: Breytum
mönnunum úr dýrum í heilagar
verar með hjálp kærleikans. Til
að vinna að því verki verða menn
að gera sjer far um að líkjast
guði. Til að öðlast heilagleikann
verða þeir að keppa að því guð-
dómlega. Reynið að verða heilag-
ir, af því að guð er heilagur, og
fullkomnir, af því að guð er full-
kominn. — þessi hvatning er ekki
ný. Satan sagði í Paradísargarð-
inum: þið skuluð verða guðum
lík. Og Jahve sagði við dómara
sína: Verið guðir, verið rjettlát-
ir, eins og guð er rjettlátur. En
nú er ekki um það að ræða, að
verða vitur eins og guð. Og ekki
heldur að verða rjettlátur á sama
hátt og guð er það. Guð er ekki
lengur aðeins vitska og rjettlæti.
Jesús hefur kent okkur, að guð
sje faðir okkar; hann er orðinn
kærleikur. Jörð hans gefur morð-
ingjanum eins og öðrum brauð og
blóm, og guðleysinginn sjer hvem
morgun, er hann opnar augun, þá
sömu sól, sem vermir og lýsir bú-
stað hins trúaða manns.
Guð er æðsta veran í hugsjóna-
heimi okkar, takmark lífsvilja
okkar. Að fjarlægjast hann er, að
fjarlægjast ákvörðun okkar, fjar-
lægjast markmið okkar, fjarlægj-
ast þá hamingju, sem við erum
fæddir til að öðlast. Hver neitar
því, að hann vilji vera eins og
guð og vera með guði? það guð-
1 ega. er í okkur, en það dýrslega
lvkur um það eins og hörð skel,
semi hindrar vöxt þess. Hver er
sá, að hann ekki vilji vera guð?
Erað þið, menn, svo ánægðir með
að vera það, sem þið nú erað, að
hálfu leyti menn og að hálfu dýr?
Eruð þið svo ánægðir með ykkar
ófullkomna manneðli, með ykkar
lítt tamda dýrseðli, að þið þráið
ekki annað fullkomnara? Sýnist
ykkur að líf mannanna, eins og
það hefur verið og eins og það er
enn, sje svo dýrðlegt og sæluríkt,
að ekki sje rjett að reyna að
breyta þvi og umhverfa þvi, gera
það að því lífi, sem mannkynið
öldum saman hefur dreymt um í
framtíðinni og í himninum? Væri
ekki hægt að breyta okkar lífi í
nýtt líf, breyta þessum heimi í
guðlegan heim og láta að lokum
himininn eða himinsins lög verða
gildandi hjer á jörðinni?
þetta. nýja líf, þessi undir eins
jarðneski og himneski heimur er
himnaríki. Og til þess að það ríki
geti komið, verðum við að um-
skapa okkur, líkja eftir því, sem
himneskt er, og eftir guði. En
leyndardómurinn, sem í því felst,
að líkja eftir guði, er sá einn, að
elska; hinn öruggi vegur til þess
að umskapa okkur er kærleikur-
inn, kærleikur til allra manna,
hvort þeir era vinir eða óvinir.
Sje þetta ógemingur, getum við
ekki frelsast. Ef það er andstætt
skapi okkar, er það merki um, að
hamingjan sje okkur fráhverf. Ef
það er fjarstæða, þá er líka jafn-
vel von okkar um frelsun fjar-
stæða.
Kærleikur til fjandmanna virð-
ist ekki geta samlagast heilbrigðrj
skynsemi. Frelsun okkar er þá
fyrir utan takmörk skynseminn-
ar. Kærleikur til fjandmanna lík-
ist hatri til sjálfra okkar. Við
getum þá ekki öðlast sæluástand-
ið nema við hötum sjálfa okkur.
Ekkert má hræða okkur nje
hindra, þegar við erum komnir
þangað, sem við nú erum. Alt hef-
ui' verið reynt. öld eftir öld höf-
um við gert tilraunir á tilraunir
ofan. Við höfum reynt grimdina,
og blóðið hefur hrópað á nýtt blóð.
Við höfum reynt svölun fýsnanna,
en hún hefir aukið ástríðumar og
skilið eftir óbragð í munnum okk-
ar. Við höfum reynt allar hugsan-
legar lystisemdir holdsnautnanna,
en vaknað frá þeim úttaugaðir og
angurbitnir í skitnum sængum.
Við höfum reynt lögin, en ekki
hlýtt þeim, breytt þeim og brotið
þau á ný, og rjettlætið hefur ekki
mettað hugarfar okkar. Við höfum
reynt skynsemina, vegið og mælt
alt, sem til er og hrærist, talið
stjömumar, lýst öllu lifandi og
; dauðu, og tengt það samán með
; hárfínum spuna hugsana okkai-
i og vafið alt í töfraþoku heirn-
! spekilegra tilgátna, en alt situr
i við sama eftir sem áður, þekk-
| ingarþorstanum verður ekki sval-
| að og hinir vitrustu menn hafa
að lokum með leiðum huga orðið
að viðurkenna fávitsku sína. Við
höfum reynt listirnar og vanmátt-
ur okkar hefur sligað hugi þeirra,
sem sterkastir hafa verið, því að
hið eilíísanna og alfullkomna verð-
ur ekki hamið innan takmarka.
Við höfum reynt auðinn og alls-
nægtimar og mitt í þeim fundið
sárar en áður til fátæktar okkar.
Hvergi hafa sálir okkar fundið
j hvíld, hvergi hefur fundist frið-
i aður blettur, sem líkamir okkar
j gætu hvílst á í fullri ró. Hugir
! okkar eru síleitandi, en altaf hafa
| vonimar svikið. þeir þreytast og
hrörna við það, að finna ekki frið
í neinum veraldargæðum, ekki
gleði í neinni nautn og ekki ham-
ingju í neinum sigri.
Jesús stingur upp á, að við
gerum nýja tilraun, reynum kær-
leikann, gerum tilraun, sem eng-
inn hefur áður gert, eða þá aðeins
mjög fáir og einungis á örfáum
augnablikum lífs síns; örðugustu
tilraunina, þá, sem andstæðust er
eðli okkar, en einustu tilraun-
ina, sem getur haldið það,
sem hún lofar.
Maðurinn fæðist þannig úr
skauti náttúrunnar, að hann
hugsar aðeins um sjálfan sig og
elskar aðeins sjálfan sig. Eftir
langvarandi erfiðleika kemst
hann svo smátt og smátt á það
stig, að hann fer um tíma að
elska konu sína og böm 3Ín og
unir fjelagsskap við aðra menn
um veiðar, dráp og herferðir. Og
einstöku sinnum kemur upp vin-
átta milli manna. En hatrið er það
algenga og almenna og það er
manninum fjarlægt, að elska þann,
sem hatar hann.
Til þess að umskapa manninn,
þarf þessi vöxtur í eðli hans að
rífast upp með rótum. Sjálfselsk-
an er uppruni allrar óhamingu
og syndar í veröldinni. Til þess
að vinna bug á hinum gamla
Adam, verður sjálfselskan að
upprætast og í hennar stað að
koma sá kærleikur, sem er núver-
andi eðli mannsins andstæðastur,
þ. e. kærleikurinn til fjandmann-
anna. Algerð umsköpun mann-
anna er svo hátt og sjerstakt
markmið, að sjerstakan veg þarf
til þess að ná þangað.
þegar svo langt er komið, að
menn elska það, sem þeir nú hata,
og hata það, sem þeir nú elska,
þá er mannkynið gerbreytt og líf-
ið orðið mótsetning þess, sem það
nú er. Ef lífið er nú böl og ör-
vinglun, verður hið nýja líf sæla
cg gleði. þá fyrst eignumst við
hamingjuna og himnaríki hefst
hjer á jörðinni. Við höfum þá
fyrir alla eilífð fundið aftur þá
Paradís, sem týndist, af því að
fyrstu mennimir vildu læra að
gera greinarmun góðs og ills. En
takmarkalaus kærleikur, eins og
föðurkærleikur guðs, þekkir ekki
til þess greirarmunar. það illa er
er yfirunnið og gert að engu af
því góða. Paradís var kærleikur,
kærleikur milli guðs og manna,
milli manns og konu. Hin nýja
jarðneska Paradís á að vera kær-
leikur allra til allra. Kristur er
þama sá, sem leiðir Adam til
baka að hliði Paradísargarðsins
og kennir honum, hvemig hann
geti aftur komist þar inn til ævin-
legrar dvalar.
Eftirkomendur Adams hafa
ekki trúað honum. þeir hafa haft
orð hans eftir, en ekki hlýtt þeim.
Og mennirnir stynja enn í jarð-
nesku helvíti, sem með hverri öld
verður djöfullegra en það áður var.
þangað til að píslirnar verða svo
ægilegar og óþolandi, að hjá hin-
um fordæmdu sjálfum rís upp
hatur til hatursins; þangað til að
uppreisnarmennimir í óstjóm-
legri örvinglun fara að elska böðla
sína. þá mun að lokum í kvalanna
mikla mynkri renna upp milt og
skært ljós og dásamlegt vor.
— ■#.. .—
Borgin eilífa
örfáar ferðaminningar.
Eftir Gunnar Árnason
frá Skútustöðum.
Frh. -----------
Nú þjótum við suður Sjáland,
svo sem leið liggur til Gjedser.
Jeg horfi út um gluggann svo sem
vandi minn er, þá jeg ferðast með
eimlestum, en í þetta sinn er mjer
það til lítils unaðar. Jeg er búinn
að fara um mestalla Danmörk
fram og aftur, langs og þvers, og
þá jeg hafi heyrt Dani halda því
frarn að hún sje fegursta land í
heimi, þá sannfærir sjónin mig
jafn lítið um það, eins og ef ein-
hver segði að Flóinn væri prýði-
legasta sveit á Islandi. Mjer dauð-
leiðist Danmörk satt að segja.
Auðvitað er hún snotur og hlýleg
— en fyrir utan svipleysið og fá-
skrúðleikann — þá er hún altof
vel ræktuð. það er ógurlegt, að
mjer finst, að mega aldrei stíga
fæti út af þjóðveginum, af því að
alt fyrir utan eru kálgarðar og
akrar með nokkrum friðuðum
trjám. það er of feitt landið. Jeg
get ekki varist að minnast vís-
unnar hans sr. Bjöms:
Ráðskonan mín rís nú upp,
rjett sem tungl í fyllingu.
Klórar sjer á hægri hupp
með hátíðlegri stillingu.
Einstaklega góðlegur og meinleys-
islegui' miðaldrakvenmaður, þar
sem allir drætir og bein eru sokk-
in í fitulagið, ósköp róleg með
tilveruna og yfirleitt fremur upp
á heiminn, glaðlynd en gáskalaus,
enginn ofvitringur en besta skinn.
þannig er Danmörk í mínum aug-
um.
Áður en við komum til Gjedser
gekk tollþjónn um vagnana, ungur,
lipurmenni. Hann spurði hvort við
hefðum nokkrar tollvörur með-
ferðis. Svo krossaði hann með krít
á ferðakisturnar og töskumar.
I Gjedser stönsuðum við sjálf-
sagt á annan tíma. Kom eimlest-
arferjan rjett á eftir okkur. Geng-
um við þegar fram í hana, hrúg-
uðum farangrinum á þilfarið og
settumst síðan að miðdegisverði.
Hann var ágætur. Æðimikið var
samt um hann rætt. þama voru
þó nokkrir, eins og víðast er í
slíkum hóp, sem voru sjerfræð-
ingar í að borða, og þó enn leikn-
ari í viðræðum um mat. I þetta
sinn furðaði þá þó mest á, að
þjóðverjar — en þeirra var ferj-
an — skyldu geta búið til nokkuð
V. Hugo: VESALINGARNIR.
skilið. Málið var rannsakað, grafist fyrir um alt, og nú
skuluð þjer heyra, hver niðurstaðan varð. Champmathieu
hafði verið skógarhöggsmaður á ýmsum stöðum fyrir þrjá-
tíu áram, meðal annars í Faverolles. þar mistu menn af
sporam hans. Löngu síðar hefir hann verið í Auvergne og
síðar í París, þar sem hann segist hafa verið hjólmaður
og átt dóttur, sem þvoði fyrir menn, en það getur hann
ekki sannað, og svo að lokum í Ailly-le-Haut-Clocher. Jæja,
hvað var Jean Valjean, áður en hann komst í dyflissuna?
Skógarhöggsmaður. Hvar? í Faverolles. Skímamafn
Valjeans var Jean, og ættamafn móður hans var Mathieu.
Hvað var einfaldara en að hugsa sjer, að hann hafi tekið
upp nafn móður sinnar til þess að leynast, og kallað sig
Jean Mathieu? Hann fer til Auvergne; í því hjeraði er
Jean borið fram eins og Chan, og hann heitir þá Chan
Mathieu, hann hefir ekkert á móti því og breytir nafni
sínu í Champmathieu. þjer skiljið það? Nú er spurst fyr-
ir í Faverolles. Ættingjar Jean Valjeans eru þar ekki leng-
ur og enginn veit, hvað orðið er af þeim — þjer vitið að
heilar fjölskyldur geta horfið af þessháttar fólki. Leitað
er að þeim, en þær finnast ekki, og enginn man eftir Jean
Valjean þar sem upphaf þessarar sögu gerðist fyrir þrjá-
tíu árum. Nú er spurst fyrir í Toulon. Auk Brevets eru ein-
ungis tveir galeiðuþrælar, sem hafa sjeð Jean Valjenan,
tveir æfifangar Cochepaille og Chenildieu að nafni. Farið
er með þá til Arras og þeir færðir fram fyrir Champ-
mathieu, og þeir fullyrða, eins og Brevet, án þess að hugsa
sig um að þetta sje Jean Valjean. Sami aldur — hann
er fimmtíu og þriggja ára —, sama vaxtarlag, sami svip-
ur, í stuttu máli, enginn vafi er á því að þetta er hann.
þetta gerðist um sama leyti og jeg sendi ákæru mína til
lögreglustjórans í París. Mjer var svarað að jeg væri
eitthvað geggjaður, Jean Valjean væri í höndum lögregl-
unnar og væri fangi í Arras. þjer skiljið að jeg varð for-
viða, þar sem jeg hjelt að Jean Valjean væri hjer. Jeg skrif-
aði rannsóknardómaranum, hann bað mig um að koma,
það var komið með Champmathieu . — „Og hvað svo?“
mælti Madeleine. Javert, sem altaf vai' jafn rólegur og
þunglyndislegur á svipinn, svaraði: „Sannleikur er sann-
leikur, herra borgarstjóri. Mjer þótti það leitt, en þetta
var Jean Valjean; jeg þekti hann líka“. —- „Eruð þjer
vissii' um það?“ sagði Madeleine lágt. — „Já, jeg er alveg
viss um það“, sagði Javert og hló þunglyndislega við, eins
og maður, sem er sannfærður um það raunalega, sem hann
er að segja frá. Hann stóð augnablik þegjandi og tók al-
veg óafvitandi dálítið af sandinum milli fingranna, sem
Madeleine notaði til þess að þerra með það sem hann hafði
skrifað; þá bætti hann við: „Jeg skildi ekkert í því, þeg-
ar jeg sá þann rjetta Jean Valjean, hvernig mjer hafði
getað vilst svo sýn. Jeg bið yður afsökunar, herra borgar-
stjóri. það var mikil fyrirmenkka í fari Javerts, þegar
hanh, eins dramblátur og hann var, sagði þessi alvarlegu
bænarorð við mann, sem sex vikum áður hafði auðmýkt
hann svo undirmenn hans heyrðu og sagt: „Farið!“ við
hann. Madeleine svaraði honum með því einu að segja
hranalega: „Hvað segir maðurinn?“ — „Já, herra borgar-
stjóri, það er ilt í efni fyrir honum. Ef hann er Jean Val-
jean, þá er þetta þjófnaður í annað sinn. Að klifra yfir
vegg, brjóta grein og stela eplum er strákskapur, þegar
drengur gerið það; það er yfirsjón ef vanalegur maður
gerið það; ef það er glæpamaður, sem hegnt hefir verið,
þá er það glæpur, sem mikið er tekið á, bæði að klifra yfir
múrinn og stela eplunum. það er ekki lengur blátt áfram
lögreglumál, heldur verða dómstólarnir að fjalla um það.
það er ekki nokkura daga fangelsi, sem um er að tefla,
heldur æfilöng galeiðuþrælkun. Og auk þess er sagan um
Savoyarddrenginn, sem jeg vona að verði líka tekin fyrir.
það er svei mjer ástæða til þess að stimpast við, þegar
málið horfir þannig við, er ekki svo? það mundu líka allir
gera, en Jean Valjean er slunginn fantur; jeg þekki hann
líka að því. Allir aðrir mundu roðna, láta öllum illum lát-
um og æpa upp yfir sig; ketilíinn suðar þegar hann er
yfir eldinum; þeir mundu sverja þess dýran eið að þeir
væru ekki Jean Valjean, en þessi náungi lætur sem hann
—«*?**. .. ---------------------------------
..
skilji hvorki upp nje niður og segir einungis: „Jeg heiti
Champmathieu, og jeg stend við það“. Hann þykist vera
forviða, læst vera heimskingi, það er langtum betra. Hann
er leikinn þorpari. En það gagnar honum ekkert, sannan-
irnar eru nægar. Fjórir menn hafa þekt hann og gamli
refurinn verður dæmdur. Málið er fyrir rjettinum í Arras
og mjer hefir verið stefnt þangað sem vitni.
Madeleine hafði setst aftur við skrifborðið sitt og far-
ið að fást við málsskjölin sín, fletti þeim rólega og skrif-
aði athugasemdir, eins og maður sem á annríkt. þá sneri
hann sjer aftur að Javert. „þetta er nóg, Javert“, mælti
hann; „mjer stendur alveg á sama um öll þessi smáatriði.
Við eyðum tímanum, og við höfum ýmislegt að annast,
sem ekki má bíða. Farið þjer út á torgið og segið henni
madömu Buseaupied, grænmetissalanum á hominu á St.
Saulvegötu, að hún skuli senda ákæru á hendur Pierre
Chesnelong ökumanni. þetta er ruddamenni, sem hafði
rjett að segja ekið yfir konuna og barnið hennar; það verð-
ur að hegna honum. Og viljið þjer svo fara til Charcellay
í Mastre-de-Champignygötu. Hann kvartar yfir því, að
regnvatnið renni yfir húsið hans frá þakrennunni í ná-
búahúsinu og skemmi það. Viljið þjer svo rannsaka, hvem-
ig því er farið með brotin á móti lögreglusamþyktimn,
sem mjer hefir verið tilkynt að ekkjan Doris í Guibour-
götu og madama Renée le Bossé í Garrand-BIancgötu hafi
gert sig sekar í, og semja skýrslu um það. En jeg læt yður
ef til vill hafa ofmikið að gera. þurfið þjer að fara burt?
Mjer skildist svo sem þjer segðust þurfa að fara til Arras
eftir átta eða tíu daga, í tilefni af þessu máli, sem þjei
voruð að tala um“. — „Jeg þarf að fara fyr, herra borg-
arstjóri". — „Hvenær þá?“ — „Jeg hjelt að jeg hefði sagt
herra borgarstjóranum að málið kæmi fyrir á morgun, og
að jeg yrði að fara með póstinum í nótt“. Madeleine brá
ofurlítið. „Hvað haldið þjer að málið verði lengi fyrir
dómstólinum ?“ — „1 mesta lagi einn dag, dómurinn kem-
ur í síðasta lagi annað kvöld. En jeg bíð ekki eftir dómn-
um, jeg er viss um hvernig hann verður. Jeg legg af stað