Lögrétta - 02.03.1926, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
S
Hollandsk Export Kaffe-Surrogat
Fineste Aroma, udmærket Kaffe-
smag, særdeles kraftig og billig
i Brugen, anbefales Forbrugere af
Kaffe Surrogat.
Fabrikanter: Firma I. Pieters,
Hofleverandör. Groningen, Hol-
land. Eneforhandling for Island:
T. W. BUCH,
Köbenhavn.
torg, og þar voru þjóðþingin háð,
og nefndist staðurinn Comitium.
En út frá honum risu upp, eftir
því sem aldir liðu, hvert stórhýs-
ið af öðru, en alt voru það opin-
berar byggingar, svo sem musteri
og stj órnarbyggingar, sigurbogar
og heiðurssúlur. þar var og þjett-
sett af líkneskjum frægra
manna. Alt var gert úr marmara
og gullnum eir, og má nærri geta,
hvilík fegurð þar hafi augum
mætt, og hvílík auðæfi þar hafa
verið saman komin, enda voru
Rómverjar ekki eins hreyknir af
neinu og Forum. Oft skemdi eld-
ur það og eyddi, en altaf reis það
enn iegurra úr rústum, þar til
kristni var í lög tekin. þá var
minni rækt við það lögð og öllum
musterunum breytt í kirkjur og
ýms minnismerki brotin, steypt
upp eða brædd í þaríir hinna nýju.
heigidóqra og valdsmanna. Jarð-
skjáiitar lögöu og margt í rústir,
og svo var komið, að á miðöldum
var Forum ekki annað en grjót-
náma. Var þá mikið af dýrðleg-
ustu marmaradjásnunum brent í
kalkofnum og eirmyndir og
líkneski brædd. í lok miðalda var
allur staðurinn í eyði, og nafn
hans jafnvel gleymt, svo að menn
kölluðu hann „Campo vaccino“ af
því að bændur beittu þar uxum
sínum. það er fyrst á dögum
Napóleons mikla á árunum 1808—
14, að farið er að grafa Forum
upp. Síðan ljetu páfarnir Píus
VII., Gregoríus XVI. og Píus
IX, vinna mikið að því að grafa
upp rústirnar og hreinsa þær. En
frá 1898 hefur ríkið tekið endur-
reisnarstarfið í sínar hendur og
er því nú að miklu leyti lokið.
það er ljóst af þessu, sem nú
hefur sagt verið, að það sem veg-
farandinn nú sjer af Forum Ro-
manum, eru aðeins rústir og
tóttabrot: stakir steinar og súlna-
brot, nokkrir veggjapartar og
vegghlutar, nokkrar heilar súlur,
dálitlar musterisleifar, tveir æði-
mikið skaddaðir sigurbogar o.s.frv.
þetta er þó miklu meira og stór-
fenglegra en margur kynni að
ætla, þvi víðast má ráða í hvern-
ig byggingar hafa verið og ef
ímyndunaraflið er nóg;u mikið, sjá
þær rísa úr rústum í huganum.
þessvegna geta flestir, ef þeir
vita dálítið í sögu og eru nokkuð
hugkvæmir, litið mikið af dýrð
Forum’s er þeir ganga um það nú
á dögum, og fundist sem þeir sjeu
komnir aftur í gullaldartímann,
þegar þessi staður var fegurstur
alls í heimi, oig hjer undu sjer þeir
menn, sem voru hver öðrum tign-
ari, auðugri og snjallari. þeir sjá
fyrir sjónum sjer hverja súluna
annari dýrðlegri, öll hin veglegu
musteri, allar hinar prýðilegu
líkneskjur og hina undursamlegu
sigurboga. Og alt er þetta um-
vafið sól eða tihdrar í tunglsljósi.
Oigi milli þessara furðuverka ganga
stórmennin sveipuð skikkjum sín-
um. Einmitt þarna áttu þeir |
heima, menn eins og Cæsar,
Ágústus, Títus, Hórazíus, Ovidíus,
Virgilius, Mæsenas, Sallustius og
Crassus, svo að aðeins nokkrir
sjeu nefndir af handahófi. þeim
sæmdi þetta umhverfi eitt.
Jeg get að gamni nefnt nokkr-
ar þeirra bygginga, er voru á
Forum og í nánd við það, og sem
enn finnast rústir af.
Um Forum lá Sacra via (veg-
urinn helgi). Um hann fóru þeir
er hjeldu sigurför. En nú skulum
vjer snöggvast reika um Forum,
og byrja að suðaustan, hægra
megin. Verður fá fyrir oss:
Basilika Konstantinusar. Maxen-
tius keisari reisti hana, en eftir
fall hans (312) gaf sigurvegari
hans, Konstantinus mikli, henni
nafn sitt. Hún myndaði sem aðrar
basilíkur rjetthyrning og er 100
m. á lengd, 76 m. á breidd. þrjú
voru skip hennar og risavaxnar
hvelfingar yfir þeim. Sjást þeirra
enn nokkrar leifar. Fyrir framan
miðstöplana stóðu 8 súlur feikna
háar og sverar. Er aðeins ein
þeirra til enn og stendur nú fyrir
framan Skt. Maria-Maggiore-
kirkjuna. Eftir að kristni var lög-
tekin í Róm var þessari basiliku
svo sem öðrum breytt í kirkju.
Nokkru norðvestar er Faustínu-
musterið, sem Antonius Pius reisti
til dýrðar konu sinni. Rjett hjá
því er æfagamall greftrunarstað-
ur (sepulcretum), (frá 7. og 8.
öld f. K.). Litlar menjar sjást nú
basiliku Æmeliusar Lepidusar, en
hjá rústum hennar hafa fundist
leifar elstu sorpræsanna.
í norðvesturhorninu er Comi-
- {
tium, hinn forni þingstaður. þar
er og Lapsis niger, ferhyrndur
kumbaldi úr svörtum marmara
og má skygnast þar inn undir hell-
umar. þar á Romulus að vera
grafinn. Sigurbogi Severusar er
þar hjá. Var hann reistur til virð-
ingar keisaranum eftir sigur hans
á Pörtum 203. Stendur hann að
heita má að fullu enn, en mikið
eru grópmyndirnar þó skemdar.
Vestan við Lapsis niger eru rústir
elsta ræðupallsins á Forum, en
hann ljet Cæsar gera 45 f. Kr.
Stutt þar frá á ræðupallur keis-
aranna að hafa verið. Heita má
að aðeins sjáist grunnflötur Kon-
kordíumusterisins, er fyrst var
reist af Comillusi 366 f. K., en
síðar oftlega endurreist og prýtt.
Nokkuð meira sjest af Saturnus-
musterinu, sem talið er elst allra
helgidómanna, eða frá því fyrst á
| lýðveldistímunum, og voru þar
löngum fjármunir ríkisins geymd-
ir. —
----o----
Dánarminning.
Hinn 8. nóv. síðastl. ljetst að
heimili sínu Stefán hreppstjóri
Guðmundsson á Borg í Mikla-
holtshreppi, eftir lþa árs þung-
bæran sjúkdóm af krabbameim.
Stefán sál. var fæddur á Álfta-
vatni í Staðarsveit 23. maí 1853.
Hann var einn bama foreldra
sinna, Guðmundar Sigurðssonar
og þorbjargar Stefánsdóttur, er
bæði voru myndar- og merkis- j
hjón, og vel ættuð. Nokkurra ára
fluttist Stefán sál. með foreldr-
um sínum að Elliða í Staðarsveit.
Árið 1880 kvæntist hann Guðrúnu
Ólafsdóttur frá Brimilsvöllum.
Eftir 1 árs búskap á Elliða flutt-
ust þau að Borg; misti Stefán sál.
konu sína árið 1913 eftir nokk-
urra ára vanheilsu. Var hún bú-
kona mikil og manni sínum sam-
taka í afburða gestrisni. Mátti
segja að á heimili þeirra væri
aldrei gestlaust; var alúð í við-
móti og rausn og höfðingskapur
þar samfara við alla, sem að garði
báru.
Mörgum trúnaðarstörfum gegndi
Stéfán sál. Var hann hreppstjóri
í nærfelt 40 ár, um langt skeið
sýslunefndarmaður, sáttasemjari,
í jarðamatsnefnd 0. m. fl. Stóð
mnn ávalt í mörgum störfum
fyrir sveit sína, og var sjer mjög
óhlífinn, gætinn og samvitsku-
samur. Hann var greindur vel og
laginn að koma fram sínum mál-
efnum, og vann ávalt að því með
friði, gætni og stillingu; vanst
honum á sakir þessara kosta
meira en flestum öðrum. Hann
var með afbrigðum bóngóður, góð-
ur nágranni og gestrisinn, eins og
áður er á vikið. í landsmálum sem
öðrum var hann athugull vel.
Af börnum hans eru 4 upp-
komnar dætur á lífi, 3 giftar og
1 ógift.
Stefán sál. var með hæstu
mönnum á vöxt, fóthvatur og
hraustur, uns hann tók sjúkdóm
þann, er leiddi hann til bana, er
hann bar með karlmensku og þol-
inmæði. Jarðarför hans fór fram
21. nóv. við mikið fjölmenni, og
var hún að öllu hin virðulegasta.
Hans er mjög saknað af sveitung-
um hans, nágrönnum og öllum
þeim mörgu, er hann hafði starf-
að með fyr og síðar.
Blessuð sje minning hans.
L. Hj.
í skinandi sumardýrð sá jeg þig
sem silfurþráð girða engið,
en ómandi, samstilt þitt ljóðræna lag
þar leyndist, er nær var gengið.
Og frjálslega spanstu þitt fagra lín
í faðmlögum grænna engja,
jeg heyrði þín ljóðelsku hjartaslög
í hreim þinna gullinstrengja.
En haustið er ekki jafn hlýtt og ljett
og hlær ekki eins dátt og vorið.
Jeg kom til að vitja þín dimm-
viðrisdag,
þín dýrð hafði til þín mig borið.
En útlitið þitt var nú orðið breytt
og annarleg strengjaljóðin.
Jeg þekti’ ekki aftur hinn þýða hreim
nú þrumuðu í eyrum mjer hljóðin.
Er beljandi haustregnið hálendið
svarf
og hlíðin draup sólarvana,
þá spa.nstu eíns og hún amma mín
eingirni í vetlingana.
þú ljettir þjer fram í hið lygna hóp
og ljettan dróstu þá andann,
en hamfarir úthafsins ógnuðu þjer,
er öldurnar stigu yfir grandann.
En þú, sem varst getin í goðasal,
við glaðhreim sólarljóða,
þig heillaði brimþungans svarrandi
sog
þú söngst og þú vanst þig móða.
Kun naar Bageren
findes paatrykt Etiketten er det
ægte Gærpulver „Fermenta“.
Fineste Kvalitet, bedst til Bag-.
ning.
T. W. BUCH,
Köbenhavn.
þá gerðirð.u útrás í Ægis-gin;
sú atlaga ginnstæltra hramma
hlóð valköst úr blindtryltri
brotsjóa þröng,
braut einveldi konungsins ramma,
þá hreyf mig til fulls þitt hrika-afl;
— jeg hef ekki sjeð þinn líka —
er leit jeg þig sigrandi stefna frá
strönd
þú „stórráða", göfuga, „ríka“.
Jens Hermannss.
----o----
Suður-Þingeyjarsýsla
J>ann 22. júní fór jeg frá
Grænavatni út í Reykjahlíð, kom
að Vogum, og fór Sigfús Hall-
grímsson að spyrja mig á marga
vegu um klaksaðferð mína og
óskaði að jeg vildi styðja að allri
framkvæmd hjá þeim í haust
komandi, því að á næsthðnu
hausti hefði það starf gengið
ekki sem best í Garði, því að
drepist höfðu ekki minna en nokk-
ur þús. af hrognunum, eftir að
þau komu í kassana og voru þeir
ekki ánægðir með þá útkomu.
Skýrslan, sem gefin hafði verið
um tölu þeirra, sagði, að alls
hefðu drepist 50 þús., en það er
oft varasamt að leggja fastan
trúnað á svona skýrslur, sem
fleiri. Líka kom gamli Stefán í
Neslöndum til mín og bað mig að
koma með einhver ráð til þess að
klakið gengi betur en í haust sem
leið. Jeg lofaði þeim báðum að
reyna það, ef allir væru sáttir
með það. Svo kom nú veiðifje-
lagsfundurinn. og kom þar fram
nokkur misskilningur á milli mín
og Búnaðarfjelags-klakráðanauts-
ins, Gísla Árnasonar, að jeg vildi
hafa vatnið sem allra hreinast,
loigandi kveikinn og neri hann milli fingranna. Gamla kon-
an beið. Loks herti hún sig upp og sagði: „Hverju á. jeg að
svara, herra borgarstjóri?“ — „Segið, að það sje gott, og
að jeg komi þegar“.
Pósturinn milli Arras og Montreuil-sur-Mer var enn
um þetta leyti fluttur á litlum póstvögnum frá tímum keis-
araveldisins. petta voru tvíhjólaðir vagnar, fóðraðir að
innan með rauðbrúnu skinni og: sátu á fjöðrum; ekki voru
nema tvö sæti í þeim, annað fyrir vagnstjórann, hitt fyrir
ferðamanninn. Langar nafir stóðu út úr hjólunum, til þess
að varna því, að aðrir vagnar færu of nálægt. Póstkass-
inn, stór, löng kista, var aftan á vagninum og var raunar
nokkur hluti hans. Hann var svartur, en vagninn að öðru
leyti gulur.
þessa nótt rakst póstvagn, sem kom til Montreuil-
sur-Mer eftir Hesdinveginum, á litla kerru með gráum
hesti fyrir, rjett þegar hann kom inn 1 bæinn og beygði
fyrir horn. f kerrunni sat einungis einn maður vafinn inn
í kápu. Annað hjólið á kerrunni varð fyrir talsverðu höggi.
Póstþjónninn kallaði til mannsins að hann skyldi nema
etaðar, en hann heyrði það ekki og ók hratt áfram. „Hvaða
fjandi liggur honum á!“ sagði póstþjónninn.
Maðurinn, sem þurfti að flýta sjer svona mikið, var
sá, er vjer höfum sjeð eiga í sálarstríðinu og var svo
aumkunarverður. Hvert ætlaði hann? Hann hefði ekki get-
að sagt það. Hversvegna flýtti hann sjer? Hann vissi það
ekki. Hann ók af stað út í bláinn. Hvert? Líklega til Arr-
as, en ef til vill eitthvað annað. Hann fann endrum og eins
til þess og þá hrökk hann við. Hann þaut áfram í myrkr-
inu eins og í gegnum hyldýpi. það var eitthvað, sem rak
hann áfram, eitthvað, sem dró hann. Enginn hefði getað
sagt, hvað gerðist innra með honum, allir munu skilja það.
Hver hefur ekki verið að minsta kosti einu sinni á æfinni
inni í þessum dimma helli hins óþekta?
Annars hafði hann ekkert einsett sjer, ekkert ákvarð-
að. Ekkert af því, sem gert hafði vart við sig í samvitsku
hans, hafði tekið af skarið. Hann hafði aldrei verið jafn-
líkur því og nú, eins og þegar þetta byrjaði alt. Hversvegna
fór hann til Arras? Hann endurtók það, sem hann hafði
áður sagt við sjálfan sig þegar hann tók vagninn á leigu
hjá Scaufflaire, að hver sem endirinn yrði, gæti það ekki
skaðað, að hann liti á með eigin augum og skæri úr sjálf-
ur, að það væri jafnvel skynsamlegt, og að hann yrði að
fá að vita, hvað fram færi; að ekki væri hægt að taka
neina ákvörðun, fyr en allar ástæður væru sjeðar; að mikið
mundi ljetta á samvitsku hans, þegar til kæmi og hann
fengi að sjá þennan Champmathieu, svo að hann þyrfti
ekki að hugsa sig um að láta hann fara í dýflissuna í sinn
stað ; að Javert og þessi Brevet, þessi Chenildieu og þessi
Cochepaille hefðu í raun og veru þekt hann aftur, en að
þeir mundu nú áreiðanlega ekki þekkja hann aftur í Made-
leine, — hvernig átti hann að hugsa sjer að það gæti komið
til mála? Hugsanir Javerts voru þingmannaleið í burtu:
allur grunur og allar ágitskanir snerust nú um þennan
Champmathieu, og ekkert er eins þrálátt og grunur og
ágitskanir. Hættan var því alls engin. Að vísu voru þetta
óskemtilegar ástæður, en hann komst vonandi fram úr
því; þegar á alt var litið, hafði hann sjálfur forlög sín í
hendi sjer, og: þó að þau kynnu að vera óskemtileg, rjeð
hann þó sjálfur yfir þeim. Hann hjelt dauðahaldi í þessa
hugsun. Og sannleikurinn var sá, að í raun og veru hefði
hann helst kosið að losna við að fara til Arras. En hann
gerði það samt.
Hann braut heilann og keyrði hestinn áfram, sem
brokkaði með jöfnum hraða fimm fjórðungsmílur á
klukkustund.
Um sólarupprás var hann kominn út á sljettu; bærinn
var langt að baki honum. Hann sá birta út við sjóndeildar-
hringinn; hann sá, án þess að taka eftir því, alt, sem sjeð
verður snemma morguns að vetrarlagi; hann tók ekki eftir
neinu, en án þess að hann vissi af, juku dökk trjen og hóla-
drögin á ömurleikann, sem hvíldi yfir friðvana sál hans. I
hvert skifti, sem hann fór fram hjá einstökum húsum á
stangli, sem stundum eru við þjóðvegi, sagði hann við
sjálían sig: „þama liggja nú menn inni og sofa!“
það var orðið alveg bjart, þegar hann kom til Hesdin.
Hann nam staðar við veitingahús til þess að lofa hestin-
um að blása og gefa honum haíra. þessi fyrirtaksskepna
hafði hlaupið hálfa þriðju mílu á tveimur tímum, og sást
enginn svitadropi á henni.
Hann fór ekki úr vagninum. Vinnumaðurinn, sem
kom með hafrana, beygði sig alt í einu niður og fór að að-
gæta vinstra hjólið. „Ætlið þjer langt að fara?“ mælti
hann. — „Hversvegna spyrjið þjer?“ svaraði Madeleine,
nærri því án þess að rumska úr heilabrotum sínum. —
„Komið þjer langt að?“ sagði vinnumaðurinn. — „Jeg
hef ekið hálfa þriðju mílu“. — „Einmitt það!“ — „Hvers-
vegna segið þjer: einmitt það?“ Vinnumaðurinn laut aftur
niður, stóð eitt augnablik þegjandi og horfði á hjólið, og
sagði svo um leið og: hann rjetti úr sjer: „það má vel vera,
að þetta hjól hafi dugað hálfa þriðju mílu, en það kemst
áreiðanlega ekki hálfan mílufjórðung í viðbót“. — „Hvað
eruð þjer að segja?“ sagði Madeleine og stökk út úr vagn-
inum. — „Jeg segi að það megi heita furða, að þjer haíið
getað ekið hálfa þriðju mílu án þess að veltast um. Lítið
þjer á“. Hjólið hafði mikið laskast. Höggið frá póstvagn-
inum hafði brotið tvo hjólspæla, og nöfin var svo skemd,
að holskrúfan var ekki föst. „Er enginn vagnasmiður
hjer?“ sagði Madeleine. — „Jú, herra“. — „Gjörið þjer
svo vel að ná í hann“. — „Hann býr hjerna rjett hjá.
Halló, Bourgaillard!“ Bourgaillard smiður stóð í dyrunum
hjá sjer. Hann kom og aðgætti hjólið og setti á sig svip
eins og læknir, sem er að athuga beinbrot. „Getið þjer
gert við þetta hjól nú þegar?“ — „Já, herra“. — „Hve-
nær get jeg lagt af stað aftur?“ — „Á morgun“. — „Á
morgun!“ — „þetta er dagsanna. Liggur yður á?“ — „Já,
mjer Tggur mikið á. Jeg verð að vera kominn af stað í
síðasta lagi eftir klukkustund“. — „það er ekki hægt,
herra“. — „Jeg borga yður það, sem þjer setjið upp“. —
„það er ekki hægt“. — „Jæja, við skulum þá láta það vera