Lögrétta - 08.06.1926, Blaðsíða 2

t
LÖGEJUTTA
SLEÍPNIR, Laugaveg 74.
Reiðtýgi og reiðbeisli, Aktýgi (3 tegundir). Klyf-
töskur, Hnakktöskur, Handtöskur, Ferðakistur, Skjalatöskur,
Seðlaveski, Peningabuddur o fl. Ennfremur allskonar ólar og lausir
hlutir í aktýgi og viðvíkjandi söðlasmiði. Ágætir erfiðisvagnar
ásamt aktýgjum mjög ódýrir. Ymsar járnvörur svo sem beislisstangir,
munnjárn, ístöð, taumaláear, hringjur allskonar, saumur, saumgarn,
keyri, svipur o. fl. Tjöld, vagna-, bíla- og fisk-yfirbreiðslur og efni í
þessa hluti.
Sendið mjer muni til aðgerðar og mun jeg senda þá fljótt og vel
viðgerða til baka á minn kostnað.
Sendið pöntun í tíma, því á vorin er ávalt mikið að gjöra.
Örugg sönnun fyrir því, að best sje að versla í Sleipnir,
er hin stöðugt vaxandi sala.
Hröð afgreiðsla.
Heildsala.
Símnefni Sleipnir.
1. fl. efni og vinna.
Smásala.
Sími 646.
Búnaðarmálastj óra-staðan
er laus til umsóknar. Byrjunarlaun kr. 4500, hækkandi á þriggja ára
fresti um kr. 500 upp í kr. 6000. Umsóknarfrestur til 1. september
næstkomandi.
Stjórn Búnaðarfélags íslands.
Borgin eilífa
örfáar ferðaminningar.
Eftir Gunnar Ámason
frá Skútustöðum.
Frh. -----------
það er fyrst eftir herleið-
inguna til Avignon að páf-
arnir búa í Vatikaninu. Og er
Gregorius XI settist þar fyrstur
að 1377, þá var þar ekki nein
sjerleg höll, en á viðreisnartíma-
bilinu bættu páfarnir þar vel úr
skák. Hver af öðrum keptist við
að auka bygginguna og skreyta
hana, og hafa þeir haldið því
dyggilega áfram til þessa dags.
Er sagt að nú sjeu um 1100 her-
bergi í Vatikaninu. Er það dálag-
leg eins manns íbúð, ekki síst þeg-
ar þess er gætt að meiri parturinn
eru stærðarsalir og flest skreytt
hinum mestu listaverkum. Sama
máli gegnir með Vatikanið og
Pjeturskirkjuna, að það sjest
sama sem ekkert að utanverðu,
sakir múra og húsa sem á það
skyggja.
þeir sem vilja sjá söfnin verða
að fara í kring um Pjeturskirkj-
una og inn á milli hárra múra, að
dyrum sem Svissarasveitar-menn
gæta. En Svissarasveitin, sem tel-
ur 100 manns, er eins og kunnngt
er, lífvörður páfanna. Eru þeir í
gamaldagsglitklæðum, rauðum,
bláum og gulum o. fl., flest ungir
menn og harðskeyttir að sjá.
Standa þeir æ með brugðna
branda, og er af þeim ógn nokkur.
1 Vatikáninu eru einna mest og
fræigust listasöfn og bóka, sem til
eru hjer á jörð. þar eru jafnt hin-
ir fegurstu sem fágætustu hlutir.
I ár var þar og hin mesta trú-
boðssýning sem haldin hefur ver-
ið. Ekki þýðir mjer að telja upp
þá hluti er þar gat að líta, eða
dæma um gildi þeirra. Jeg er ekki
maður til þess.
FYægastar fomlíkneskja munu
vera Lakoonsmyndin, Appollon
Belvedere, Hermes, Herkulestorso,
Apoxyomenos eftir Lysippos, Di-
ana Lucifera, Nílmyndin, kringlu-
kastarinn o. fl. Sá jeg þetta og
margt fleira.
Frægust herbergjanna eru þau
sem Rafael hefur skreytt með
málverkum sínum. Sum þeirra eru
farin að láta á sjá, en flest eru
samt eins og hann hefði nýlokið
við þau. Tæki það sjálfsagt manns-
æfi að læra að meta þau. Einnig
leit jeg á teppin Rafaels, sem ofin
voru eftir teikningum hans.
Til þess að gefa mönnum svo-
litla hugmynd um hve alt er þama
í stórum stíl, vil jeg minnast á
gang einn sem jeg fór um, á leið
til Sixtinsku-kapellunnar. Prýdd-
ur var hann málverkum. þótti
mjer það ekki merkast. Alt var
þannig. En mjer ægði lengd hans.
þegar jeg lagði á stað eftir hon-
um, þótti mjer sem jeg sæi óra-
vegu og þó loks fyrir enda hans,
og festi jeg mjer þann stað í
minni. En er þangað kom var
annað eins eftir. Vellýgni-Bjami
hefði eflaust talið hann góða dag-
leið, þótt hann hefði riðið eins
og undan hríðinni forðum. Ýkju-
laust mun hann að jeg hygg ekki
styttri en Austurstræti í Reykja-
vík — ef til vill lengri. þannig
er alt í Vatikaninu — þar er alt
stórt, hvort það er rúm eða lista-
verk.
Eftir að jeg gekk um söfnin
kom jeg í Sixtinsku kapelluna,
húskirkju páfanna, sem Sixtus
IV. Ijet gera. Verður að fara nið-
ur langan stiga til þess að kom-
ast þar inn. Hún er breið en helsti
ferköntuð til þess að vera falleg
í sniði. En slíkt gleymist • fljótt
þegar gesturinn virðir hana fyrir
sjer. Svo má segja að hún sje
líkt og eitt stórfenglegt málverk,
því alstaðar mæta myndir augum
manna, nema rjett á gólfinu og
dálítilli veggrönd niður við það.
Merkastar þykja víst þakmyndir
Michelangelo, sem eru af ýmsum
mönnum og frásögnum Gamla
Testamentisins og svo Sybyllum.
Mest fanst mjer samt til dóms-
dagmyndar hans koma. En hún er
upp af altarinu og þekur þann
stafn að mestu, enda er hún 20 m.
á hæð og 14. m. á breidd —
Sjest Kristur sitja í hásæti skýj-
anna og er eins og voldug hetja,
sem brennur eldur í augum. Til
hæigri standa hinir hólpnu, ljóm-
andi af gleði, til vinstri hniprast
fordæmdir saman fullir angistar
sem ekkert fær eytt. Undir niðri
er eldur brennandi og ýmsir í
kvölum, upp yfir ljóshvolf engla.
Margt er einkennilegt við mynd
þessa, þar á meðal að ýmsa má
þekkja þar af andstæðingum
Michelangelo og líka hann sjálfan
— en þess vegna tók hún mig
slíkum tökum, að jeg gleymdi
mjer yfir henni — að mjer þótti
hún vera sönn. Og jeg held að
hún sje ódauðlegt listaverk af því
að Michelangelo hefur sjálfur lif-
að þennan dóm í andanum. Hún
er þess vegna meistaraverk mynd-
in, að hún er sönn.
Jeg gekk á fund páfans. Jeg
trúi því ekki að mig iðri þess
nokkurntíma. Mjer finst meira að
segja næstum, eins og sá hafi
aldrei verið í „borginni eilífu“,
sem það hafi ekki gert.
Alla leiðina hafði verið rætt
um þessa áheyrn. Misjafnt var
um hana sagt, ýmislegt misviturt
og þó langaði alla meira til að
njóta hennar en nokkurs annars.
En lengst af vorum við í vafa um
að við fengjum að sjá páfann. það
var sagt, að hann hefði veitt mót-
mælendum áheym um vorið, sem
ýmislegt höfðu brotið á móti sett-
um reglum, og kardínálamir væru
því mótfallnir að hann leyfði að
slíkt gæti komið fyrir oftar.
Loks fengum við að vita að
hann skyldi heilsa okkur á fimtu-
daginn 17. sept. kl. 6 að kvöldi.
það var kaþólskur Svíi, sem flutti
fregnina. Og hann hjelt langa
ræðu um leið yfir okkur þar sem
við sátum að borði í gistihúsinu.
Hann sagði fyrst, að hinn heilagi
faðir vildi af náð sinni og lítil-
læti kveðja okkur. En þess yrð-
um við vel að gæta, að þá fylgd-
um við þeim siðum, sem tíðkast
hefðu við slíkar páfaáheymir alt
frá fyrstu tíð. Mestir vora örðug-
leikarnir hvað kvenfólkið snerti.
Hinn heilagi faðir hefði enga vel-
þóknun á stuttpilsum eða skræpu-
kjólum. Ber brjóst og armar væra
honum heimsleg viðurstygð, snoð-
kollar á kvenmönnum andstygð.
því skyldu allar konur þær er
gengju fyrir auglit hans búast
svörtum dragsíðum kjólum, og
væru þeir hneptir um háls alt að
höku. þá ættu þær að hylja höf-
uð sín með dökkum blæjum. Karl-
menn máttu vera í ferðafötum sín-
um. En þeim siðum er nú nefn-
ast áttu allir að fylgja. Er hinn
heilagi faðir kæmi inn í áheyrnar-
salinn, skyldu allir fagna honum
með því að falla á knje. Síðan
máttu þeir upp standa. En er
páfinn rjetti þeim hönd sína ættu
þeir aftur að krjúpa á bæði knje
og kyssa á hring hans. Og hinn
kaþólski maður sagði: þessu verða
allir skilyrðislaust að hlýða. Eng-
inn sem ekki játast undir það að
drengskaparheiti sínu viðlögðu,
ef hann brýtur út af því, fær ekki
að ganga á fund páfans. Enda
megið þið vita að ykkar er heiður-
inn en ekki „hins heilaga föður“
að kveðja hann . Páfinn getur
ekki brugðist siðvenjum sínum
sakir nokkurra forvitinna mót-
mælenda. En hitt má segja ykkur
til huggunar, að vel veit „hinn
heilagi faðir“, að þið eruð mót-
mælendur, og aðeins skoðar hann
svo sem þið fylgið venjum þess-
um fyrir siðasakir, en ekki af því
að þið vottið honum hollustu og
trú. Og látast megið þið minnast
við hönd hans ef þið getið ekki
látið svo lítið að kyssa á hring-
inn.
þessa ræðu hjelt hann þrjú
kvöld 'í röð. Að vísu ekki alveg
með þessum orðum, en meining-
in var sú er hjer segir. Og að
henni lokinni játuðust allir nema
eitthvað tveir til að fylgja fyrir-
skipuðum reglum, er þeir heilsuðu
páfa. Jeg skildi ekki nje er mjer
það enn ljóst hví nokkrir hikuðu.
Jeg veit það, að ekki er mjer al-
staðar leyfilegt að leggja fæt-
urnar upp á borðið, og stundum
verð jeg að standa og sitja eftir
því sem öðrum þóknast. Og þó er
jeg sami maður þá og áður. Eins
veit jeg að ýmsir beygja sig djúpt
fyrir yfirvöldum og konungum,
þótt þeir hvorki elski þá nje jafn-
vel virði. En svo mikla virðing ber
jeg fyrir elsta og æðsta embætt-
inu innan kirkjunnar, að vel get
jeg lotið þeim sem með það fer,
hver svo sem hann er. Ekki játa
jeg manninum þó með því þjón-
ustu mína.
Og svo nálgaðist hin marg-
dreymda stund. það var sannar-
lega skrítið og óneitanlega skemti-
legt, að sjá kvenfólkið koma út úr
gistihúsinu. þessar blessaðar hálf-
nöktu blómarósir höfðu allar færst
í virðulegan skrúða, sem fór þeim
ekki síður en treyjugopamir.
Meinið var það eitt að hann var
of hátíðlegur búningurinn til þess
að þæir kynnu að bera hann. Jarð-
arfararsvipurinn dugði ekki einu
sinni til. Við ókum í bifreiðum til
Pjeturstorgs. þar stigum við úr
þeim við bronshliðið. Inn um það
mega þeir einir fara, sem ætla í
páfaáheyrn. Ekki var straks lokið
upp fyrir oss af svissurunum.
Heill hópur manna, víst frá Spáni
var rjett á undan okkur, fyrst
átti hann að komast um hið
þrönga hlið. Eftirvæntingin óx
hvert augnablik. Engum fanst
tíminn geta liðið. Enginn var enn
óhræddur um að hann yrði gerður
afturreka, af því að hann væri
ekki svo búinn sem bæri. Og það
jók mjög á kvíðann, að í stigan-
um stóðu varðmenn sem horfðu
á hvern og einn. Að endingu var
sagt að við mættum koma. Og nú
ruddist hver sem betur gat upp
V. Hugo: VESALINGARNIR.
að lægðinni, er vegurinn, sem nær upp að bóndabænum
Mont-Saint-Jean, liggur um. „Nú hefst undanhaldið sagði
Napóleon.
Keisarinn var veikur og hann kvaldist af að sitja á
hestbaki, vegna sárinda á sjerstökum stað á líkamanum,
en hann hafði aldrei verið í eins góðu skapi og í dag. Alt
frá því um morguninn hafði þetta órannsakanlega andlit
verið eitt bros. Hann hafði verið þungbúinn við Auster-
litz, en hann var kátur við Waterloo. Ridet Cæsar,
Pompeius flebit*), sögðu hermennirnir í Fulmina-
trix-hersveitinni. 1 þetta skifti fór Pompeius ekki að gráta,
en hitt er víst, að Cæsar hló. Allan daginn sá hann alt frá
björtustu hlið. Aðeins einu sinni hvarf gleðin fyrir stór-
fenglegri meðaumkun, þegar hann sá frábæra gráa Skot-
ana og fallegu hestana þeirra falla, þá sagði hann: „það
fer sorglega með þá“. þá steig hnn á hestbak og stað-
næmdist fyrir framan Rossomme. Hann hafði valið sjer
lítinn grasvaxinn blett hægra megin við veginn frá Ge-
nappe til Brússel. það var annar staðurinn, sem hann var
á meðan á orastunni stóð. þriðji staðurinn, sem hann var
á klukkan sjö um kvöldið, milli Bello-Alliance og La Hait-
Sainte, var hræðilegur. það var talsvert hár hóll og var
lífvörðurinn að baki honum í lægð. Kúlurnar skullu af
steinunum á veginum og náðu alla leið til hans. Hann
heyrði þytinn í kúlunum við eyra sjer.
Landslagið, þar sem þeim Napóleon og Wellington
lenti saman, er nú gjörsamlega breytt. þegar minningar-
stöpullinn var reistur á þessum sorglega stað, var öllu
umhverfinu breytt, og sagan getur ekki áttað sig þar
lengur. þegar Wellington kom til Waterloo tveimur árum
síðar, sagði hann: „þeir hafa umsnúið orustuveUinum
mínum“. þar sem stóri moldarpýramídinn með ljóninu
ofan á er nú, var einu sinni ás, aflíðandi ofan á Nivelle-
veginn, en nærri því snarbrattur við Genappeveginn. Eft-
*) Cæsar hlær, og þá fer Pompeius að gráta.
ir að mörg þúsund vagnhlöss af mold höfðu verið tekin í
pýramídann, sem er hálftannað hundrað fet á hæð og
fimm hundruð fet að ummáli, er nú jafn halli upp á
Mont-Saint-Jean-hásljettuna. þegar orastan var við Wat-
erloo var enn, sjerstaklega við La Haie-Sainte, brattur
hjalli og þann dag hafði regnið auk þess grafið mikið
undan. þar var svo bratt, að enska stórskotaliðið sá ekki
bóndabæiinn niðri í dalnum, sem var miðdepill orustunn-
ar. Rennblaut jörðin olli því, að enn verra var að komast
þar upp; menn festust í aumum. Og fram með ás hásljett-
unnar var gröf, sem ekki var hægt að koma auga á álengd-
ar. Milli belgisku bæjanna tveggja, Braine-l’Alleud og
Ohain, sem era í lægðinni, er sem sje vegur, mílufjórðung-
ur á lengd, sem sumstaðar er ekki annað en gil. Árið 1816
lá þessi vegur, eins og hann gerir enn í dag, yfir Mont-
Saint-Jean-hásljettuna, en það sem nú er sljettur vegur,
jafnhár landinu umhverfis, var þá öngvegi. það hefur
verið tekið beggja megin frá honum og sett í pýramítann.
þetta öngvegi efst á ásnum við Mont-Saint-Jean gat verið
hræðilegt í orustu, er það var ósýnilegt og mönnum
ókunnugt um, að það væri til.
Napóleon var ánægður, eins og vjer höfum getið um.
Hann hafði ástæðu til þess að vera það. Orustuáformið,
eins og hann hafði fyrirhugað það, var aðdáunarvert.
Er orustan var hafin, ber ýmislegt við, sem ekki var
að óskum. Hougomont hjelt áfram að veita mótstöðu,
mikill tími fór í að ná La Ilaie-Sainte, Soye-stórfylkið var
yfirbugað, hvert andstreymið tók við af öðra, hver yfirr
sjónin var gjörð á fætur annari, en þær gátu ekki skygt
á svip hans. Hann var vanur að horfa fast og rólega, þeg-
ar hann háði orustur; hann lagði ekki atriðin saman eitt
og eitt, hirti einungis að því leyti um tölumar, að útkom-
an væri sigur. þó að illa gengi framan af, skfti hann sjer
ekki af því, ef hann taldi sig hafa afdrifin á valdi sínu.
Hann kunni að bíða, leit á forlögin eins og jafningja sinn
og virtist segja við þau: „þú þorir ekki“.
Napóleon, sem hálfur var Ijós, hálfur skuggi, fanst
hann vera verndaður þegar hann gjörði það, sem gott var,
og að það mundi látið viðgangast, þegar hann gjörði það,
sem ilt var. Honum fanst eins og atburðimir höguðu sjer
eftir honum og það olli öraggleikanum, sem líktist ósær-
anleikanum, sem sumir menn voru gæddir í fyrndinni. En
þegar Beresina, Leipzig og Fontainbleau er að baki manni,
virðist samt sem áður vera ástæða til, er haldið er til
Waterloo, að gjöra það með nokkuru vantrausti, kvíða
fyrir því, að æðri völd fari nú að hnykla brýmar.
Napóleon kiptist við, þegar Wellington hopaði undan.
Hann stóð upp í ístöðunum og augu hans ljómuðu af sig-
urgleði. Ef hæigt var að hrinda Wellington inn í Soigne-
skóginn og tvístra her hans þar, hafði Frakkland gjör-
sigrað England; hefnt var fyrir ósigurinn við Crecy,
Poitiers, Malplaquet og Ramillies, sigurvegarinn frá Ma-
rengo hafði afmáð Azincourt.
Hann laut niður og hvíslaði spurningu að leiðsögu-
manninum Lacoste; hann hristi höfuð eins og hann neit-
aði einhverju; að líkindum var þetta svar hans ósannindi.
Napóleon rjetti sig upp aftur og sat alveg kyr. Wellington
hafði hopað undan, nú var mest um það vert að ráða nið-
urlögum hans með því að uppræta her hans. Keisarinn
sneri sjer alt í einu við og skipaði hraðboða að fara til
París, eins hart og hesturinn kæmist og tilkynna að or-
ustan væri unnin. þá skipaði hann brynliði Milhands að
ná valdi á Mont-Saint-Jean-hásljettunni.
það var 3500 menn í 26 riddarasveitum. Bernand
færði þeim skipun keisarans; Ney dró sverðið úr slíðrum
og var í fararbroddi. þessi stóri riddarahópur rjeðist af
stað með trumbuslætti og brugðnum sverðum og blakt-
andi merkjum. þeir riðu ofan hæðimar við Belle-Alliance
og ofan í lægðina, er svo margir höfðu þegar mist lífið í;
þeir hurfu í reykinn og komu í Ijós aftur hinu megin í
dalnum, alt af í hóp, í þjettum röðum; fóru á hörðu
brokki upp brekkuna, 1 gegnum kúlnahríð. þeir riðu alvar-