Lögrétta - 08.06.1926, Blaðsíða 3

L0OBJETTA
s
Kvennaskólinn í Reykjavík.
Væntanlegar námsmeyjar sendi forstöðukonu skólans sem fyrst
eiginhandarumsókn í umboði foreldra eða forráðamanns. í umsókninni
skal tekið fram fult nafn, aldur og heimilisfang umsækjanda og foreldra.
Umsóknum nýrra námsmeyja fylgi bóluvottorð, og kunnáttuvottorð
frá kennara eða fræðslunefnd.
Stúlkur þær, er ætla að sækja um heimavist, tilkynni það um
leið og þær sækja um skólann.
Upptökuskilyrði í I. bekk eru þessi: 1. að umsækjandi sé
fullra 15 ára og hafi góða kunnáttu í þeim greinum, sem heimtaðar
eru samkvæmt lögum um fræðslu barna. 2. að umsækjandi sé ekki
haldinn af neinum næmum kvilla, sem geti orðið skaðvænn hinnm
námsmeyjunum. 3. að siðferði umsækjanda sé óspilt. Skólaárið byrjar
1. október.
Hússtjórnardeild skólans byrjar einuig 1. október. Námskeiðin
eru tvö; hið fyrra frá 1. okt. til febrúarloka, en hið síðara frá 1.
mars til júníloka.
Umsóknarfrestur er til júlíloka; en það skal tekið fram, að
stúlkur þær, sem voru í skólanum síðastliðinn vetur og ætla að halda
áfram námi 1 skólanum, ættu að gefa sig fram sem fyrst, vegna fjölda
nýrra umsókna, sem skólanum hafa þegar borist. öllum umsóknum
verður svarað með pósti í ágústmánuði.
Reykjavík, 4. júní 1926.
Ingibjörg H. Bjarnason.
Iiestnr.
háar og breiðar tröppur — síðan
um langa ganga, þá niður ótal
tröppur 'og út í ferhyrntan húsa-
garð, enn upp stiga og um ganga
— og svo komust við að síðustu
másandi og hvásandi inn í á-
heyrnarsalinn, álíka fegin og
menn sem komist hafa úr lífs-
hættu. þar tók á móti okkur þjónn
einn, að líkindum siðameistari.
Hann var í rauðum hnjebuxum
og dökkum jakka, feitur og góð-
látlegur. Hann raðar mönnum í
salinn. Var salurinn langur og
hár undir loft. Málverk í lofti,
gólfið gljáandi. Fyrir innri enda
stóð stóll skreyttur kórónu, á lág-
um palli. Gegnt honum við hinn
stafninn bronsengill, að jeg held
gjöf frá Filippusi II. Enginn stóll
annar var þar nje neinn húsbún-
aður. Við áttum að standa með-
fram veggjunum. Kvenfólkið öðru
megin, karlmenn hinumegin. Ka-
þólskir inst. Við vorum liðlega
tvöhundruð og komust því ekki
alveg öll fyrir þannig. Afgangur-
inn varð því að vera í herberginu
fram af og gerðu menn það nauð-
ugir, þó páfinn ætlaði að koma
þar líka.
Nú stóðum við öll meðfram
veggjunum, og keyrði þá eftir-
væntingin fram úr hófi. Enginn
gat staðið, enginn andað án þess
að honum væri það eitthvað til
óþæginda. Hægra megin pallsins,
sem páfastóllinn stóð á, voru
þykk rauð tjöld, og störðu allir
á þau eins og börn á jólum á
dymar sem foreldrarnir hafa
læst, til þess að geta í næði rað-
að jólagjöfunum. Enn leið drykk-
löng stund. þá heyrðist úr fjar-
lægð handklapp mikið og heilla-
óp, líkt og sigur væ(ri unninn.
iSumum kom það kynjega fyrir,
en flestum fanst sem það myndi
vera fyrirboði „hins beilaga föð-
ur“. Svo var líka. Rjett á eftir
var rauða tjaldinu lyft og inn
gekk hershöfðingi í glitrandi og
glamrandi skrúða, þá víst kardí-
náli og svo páfinn sjálfur og
einn þjónn að baki hans.
þá krupum við öll á knje.
Páfinn gekk greitt. Fór hann
fyrst meðfram kvennaröðinni og
rjetti öllum hendina, en þær
krupu og kystu á hringinn. Síðan
gekk hann með körlunum, og fór
þar hið sama fram. Útbýtt var
um leið hverjum manni minnis-
peningi með mynd páfans og
Pjeturskirkjunnar. Varla talaði
páfinn við nokkurn og tók þessa
kveðju fljótt af. Á meðan á
henni stóð virti jeg þó hinn
„heilaga föður“ vel fyrir mjer.
Búinn var hann hvítum kufli með
axlaslögum og breiðu ísaumuðu
mittisbandi með dúk á enda. 1
hvítum ilskóm skreyttum, með
hvíta húfu. Um háls hans var
gullkeðja og í henni kross fest-
ur á brjóstið.
Engan mann hefi jeg sjeð
Píusi XI virðulegri né heilagri
ásýndum, hver dráttur blíður og
þó skapfestulegur, augun full af
gæsku og viti og þó ekki laus við
græskulausa gletni. Hann er í
meðallagi hár og svarar sjer vel,
en nokkuð feitlaginn. þreytuleg-
ur var hann mjög í þetta skifti,
enda .heyrði jeg sagt síðar að
hann hefði kvatt á annað þúsund
pílagríma þann dag. Ekki vottaði
fyrir neinum stórbokkabrag á
honum, heldur virtist hann sönn
ímynd trús þjóns krikju Krists
á jörð.
Er Pius XI. hafði tekið í hönd
allra sem viðstaddir voru, gekk
hann að stóli sínum og settist á
hann. Síðan gaf hann mönnum
merki um að safnast fyrir fram-
an sig. Og er við stoðum 1 half-
hring frammi fyrir honum, þá
talaði hann til okkar lengi og
mælti á franska tungu. Rómur
hans var blíður, áherslur allar
eðlilegar, ekkert fum nje fálm, að-
eins bar hann til hægri höndina
annað slagið. Tveir verðir stóðu
honum sinn til hvorrar handar.
Annar stuttur og feitur eins og
Falstaff og virtist sofa. Hinn
langur og mjór og gretti sig í
sífellu.
En þetta var efni máls „hins
heilaga föður“:
Hann kvað sig hafa dreymt og
þráð það í æsku að líta Norður-
lönd, sem sjer væru að góðu kunn
af sögunni, og sem ungur maður
hefði eitt sinn virtst gefast til
þess tækifæri. En á síðustu
stundu hefðu sundin lokast. það
hefði eflaust verið vilji Guðs.
Okkur hefði sjálfsagt aftur á
móti altaf dreymt það að koma
til borgarinnar eilífu. Og okkar
draumar hefðu nú rætst. Hann
samgleddist okkur að vera kom-
in til Rómar þar sem jafnvel
steinarnir töluðu. Margt væri að
sjá, en helst vildi hann þó beina
huga okkar að Katakombunum og
Pjeturskirkjunni. þeir sem ekki
gætu hrifist og helgast af slíku,
væru eflaust undarlegir menn.
Hann bað okkur og að þiggja
litia minnispeninginn til minning-
ar um samfundi okkar, sem hann
vonaði að báðum væru hugþekk-
ir. Vel vissi hann að ekki væri
hann herra okkar, enda sjálfur
aðeins þjónn. Fátt gæti hann okk-
ur veitt. En beðið gæ(ti hann fyr-
ir okkur og skyldi gera og gefa
skyldi hann okkur blessun sína.
Og, sagði hann, sú blessun nær
ekki aðeins til ykkar sjálfra, held-
ur einnig allra þeirra, er þið hafið
í huga, — allra sem þið elskið.
þótti mjer það páfalega mælt
og þá lauk hann máli sínu. Hafði
víst talað liðlega hálfa stund. Síð-
an þýddi danskur prestur að
mestu ræðuna.
þá stóð páfinn á fætur og hóf
upp hendurnar, en við krupum öll
á knje og „hinn heilagi faðir“
blessaði yfir okkur.
Síðan risum við upp klöppuðum
honum lof í lópa og hrópuðum:
„Lengi lifi Pius XI“. því kunni
jeg eins illa og að klappa í guðs-
þjónustu. En þetta er suðurlanda-
siður.
Og Pius XI. kinkaði til okkar
kolli ljúflega og hvarf á bak við
tjaldið.
Við snerum heim og engum
held jeg að hefði þá viljað hafa
mist þessa fundar.
það var trúarfriður og kær-
léiksauðmýkt sem fylgdi sýn Pi-
usar XI.
þó hann sje páfi get jeg vel
játað það. Mjer þykir vænt um að
jeg sá hann.
Lestrarkunnátta er lykill að
öllu bókviti. það orð hefir farið
af þjóð vorri, að hver fulltíða og
heilvita Islendingur sé læs. þetta
er óneitanlega mikil sæmd og
blessun. En því er ver, að sum-
um virðist sem þjóðinni sje að
hnigna í þessum efnum. þetta
verður þó ekki sannað, en hitt er
víst, að mikið getur henni farið
fram, en svo verður ekki, nema
stuðlað sje að því, að einhverju
leyti. Sveitaheimilin verða æ fá-
mennari og því ófærari til kenslu
og sjóþorpin virðast því miður
ekki líkleg til menningarauka. Ef
öllu fer fram sem nú horfir, má
búast við hnignun fremur en end-
urbót, eftir því sem fækkar í
sveitum og fjölgar í þorpum.
Skólaþörfin verður æ meiri, en
þjóðin ólíkleg til að bæta úr þeirri
þörf. Veldur þar um einkum
strjálbygð, þröngsýn ótrú á skóla-
námi og fjeþröng.
Jeg geri þó ráð fyrir að fáir
íslendingar sjeu svo snauðir að
mannúð, að þeir hirði lítt þótt upp
vaxi hjer vanrætktur eymdarlýður
vart bænabókarfær. Vaxi hjer upp
ein kynslóð, sem er mjög áfátt að
lestrarkunnáttu, þá má búast við
að hin næsta verði lakari, því að
samkvæmt lögum eiga heimilin
að kenna lestur. Skólinn þarf ekki
að taka við baminu fyr en það
er 10 ára, en þá á það að vera
læst. Nú eru mörg heimili alófær
til þess að rísa undir þessari laga-
skyldu. Veldur því annríki í sveit,
götusollur í þorpum, og alstaðar
skortur á eftirliti og framkvæmd
þessara laga, og síðast en ekki
síst vanþekking. Ólæsir foreldrar
eru ekki færir um að kenna
lestur.
Jeg get ekki stilt mig um að
andæfa þeirri fáránlegu fjar-
stöðu, að fræðslulögum okkar sje
um að kenna, að alþýðumentun
vorri fari hnignandi. Hitt mun
sannara, að furða er hve alþýðu-
mentun er hjer enn í góðu lagi,
borið saman við hina hraðfara
breytingu í þjóðlífinu, sem nefnd
hefir verið. Svo kunnugur er jeg
ástandinu í þessum efnum, að jeg
veit, að því fer fjarri, að fræðsla
af hálfu hins opinbera, dragi úr
áhuga heimilanna. pað er oft og
tíðum fyrst þegar kennari kem-
ur í sveitina, að fólkið vaknar til
umhugsunar um að nú verði að
fara að fræða börnin.
Besta ráðið væri auðvitað að
auka kenslu og bæita hana, og svo
mun verða í framtíðinni, þvi að
það er óhugsandi að eilíft verði
það öfugstreymi í hugsunarhætti,
sem nú hefir um skeið hvílt eins
og mara yfir þjóðinni og hindrað
þrifnað þessai'a mála. En þótt
menn fái skilning á gildi alþýðu-
mentunar, vilji vel og fórni miklu,
þá er hætt við, að strjálbygð og
fjeþröng verði þar lengi þrándur
í götu.
Jeg veit alls eitt ráð, sem þeg-
ar í stað getur orðið til bjargar
lestrarkunnáttu og alþýðumentun
yfirleitt. Og ráðið er, að kenslu-
bækumar komi að nokkru leyti
í stað kennara. Til þess þurfa þær
fyrst og fremst að vera við barna
hæfi, þannig að börn geti notið
þeirra með gleði og áhuga. Sjer-
staklega ætti þjóð vor að eiga
kost á miklu að góðum lesbókum
handa börnum. Ef til vill ættu all-
ar kenslubækur barna að vera
nokkurskonar lesbækur, ljettar
fyrst og svo þyngri og þyngri, en
allar þannig að börn geti notið
þeirra. En það er ekki eins auð-
velt, að finna lesefni við barna
hæfi og ætla mætti í fljótu
bragði. Ljóð okkar eru yfirleitt
fremur illa fallin til þeirra hluta
og sama er að segja um óbundið
mál. Yfirleitt hefir fremur lítið
verið ritað með þarfir barnanna
fyrir augum. Kemur þetta af
þeim gamla misskilningi, að sama
legir í bragði, ægilegir, óbifanlegir. þungur hófadynurinn
heyrðist á milli handbyssu- og stórskotahríðanna. þeir
röðuðu sjer í tvær fylkingar, svo var að sjá sem tvær
feiknalegar slöngur með stálhúð skriðu upp á brekkubrún-
ina. Heimurinn hafði aldrei sjeð neitt líkt, frá því að
þungvopnuðu riddararnir rjeðust á vígið mikla við Moskov.
Murat vantaði, en Ney var hjer. það grilti í riddarasveit-
irnar, þegar reykskýið, sem huldi þá, dreifðist hjer og
hvar, benda af hjálmum, hrópum, sverðum, hestaskrokk-
um, sem hentust áfram við bumbuslátt og fallbyssugný.
þetta var óskapleg þvaga, en regla var á henni; það glitti
á brynliðana eins og á skel á þessum risahöggormi.
Enska fótgönguliðið, raðað í þrettán ferhyminga, tvö
herfylki í hverjum, beið rólegt, þegjandi og óhreyfanlegt
þess er koma vildi, á brekkubrúninni, að baki stórskotalið-
inu í felum.það sá ekki brynliðana,ogþeir sáu það ekki.það
heyrði mannölduna, sem óð á móti því, koma hærra og
hærra, heyrði hófadyn þrjú þúsund hesta verða hærri og
hærri, regluleg skeifuhöggin við jörðina á hröðu brokk-
inu, brynju og sverðakliðinn; það var eins og einhver
feikileg ófreskja dræigi þungt andann. Eitt augnablik var
hræðileg kyrð, þá komu alt í einu sverð í Ijós upp af brún-
inni, þá hjálmar, bumbur og merki og þrjú þúsund höfuð
með grá yfirskegg. Allur skarinn braust upp á sljettuna
og hrópaði: „Lifi keisarinn!“ það var eins og land-
skjálfti væri að byrja.
Hestarnir í fremstu röð í hægra fylkingararmi bryn-
liðanna prjónuðu alt í einu, og riddararnir hrópuðu upp
yfir sig. þeir voru komnir upp á hæstu brúnina og
þeystu ofsalega á móti ferhyrningunum og fallbyssunum,
þegar þeir sáu alt í einu gröf, hyldýpi milli sín og Eng-
lendinganna. pað var öngvegið við Ohain. þetta var voða-
legt augnablik. Tveggja faðma djúpt gil, sem enginn hafði
haft hugmynd um, opnaðist fyrir fótum hestanna. önn-
ur röð fór fyrst ofan í það, og þriðja þegar á eftir. Hest-
arnir prjónuðu, hentust aftur, sprikluðu með öllum fótum
út í loftið og köstuðu riddurunum af sjer í eina þvögu.
Ögjörningur var að snúa við. öll 'fylkingin var eins og
skotvopn, sem hefir verið kastað; aflið, sem átti að mola
Englendingana, drap Frakkana; ógjömingur var að kom-
ast yfir miskunarlaust gil, fyr en það var orðið fult. Ridd-
arar og hestar ultu ofan í það í þvögu og fórust; þegar
þessi gröf var orðin full af lifandi mönnum, komust hinir
yfir. Nærri því þriðjungur af Dubois-fylkinu fórst þarna.
þetta var upphafið á ósigrinum.
Napóleon hafði rannsakað orustusvæðið vandlega,
áður en hann gaf brynliði Milhands skipun um að brjót-
ast fram, en hann hafði ekki sjeð öngvegið; það var ekki
hægt að koma auga á eina einustu rifu á háslj ettunni.
Lítil, hvít kapellan, sem stendur. þar sem hásljettan og
Nivellesvegurinn lenda saman, hefir samt vafalaust vak-
ið athygli hans, og spurningin, er hann spurði leiðsögu-
manninn Lacoste, hefir að líkindum verið um það, hvort
nokkrar hindranir væru á leiðinni. Leiðsögumaðurinn
svaraði nei. það liggur við að hægt sje að segja að þessi
bóndi hafi steypt Napóleón í glötun með því að hrista
höfuðið.
Fleiri óhöpp áttu að bæftast við.
Um leið og brynliðið rakst á gilið, komu skeyta-
stöðvar Englendinga í ljós. Sextíu fallbyssur og ferhyrn-
ingamir þrettán ljetu skotin rigna yfir brynliðana á
stuttu færi. Alt ljetta riddaraliðið hafði þeyst á stökki
til ferhyrninganna og tekið sjer stöðu þar. Brynliðið
fjekk ekki einu sinni tíma til þess að átta sig. Ógæfan í
gilinu hafði fækkað þeim, en ekki dregið hug úr þeim.
þeir voru þessháttar menn er vaxa að dyrfsku, er tölunni
fækkar.
Wathier-fylkingin hafði ein orðið fyrir þessu. Ney
hafði látið Delord-fylkinguna. beygja til vinstri, af ein-
hverju hugboði um það, sem fyrir kom; hún hafði ekki
orðið fyrir neinu tjóni.
Brynliðarnir þeystu á ensku ferhymingana á harða
stökki, sleptu taumunum, höfðu sverðið milli tannanna
og skammbyssuna í hendinni. Ensku herfylkin hreyfðust
ekki úr sporunum þrátt fyrir þessa æðisgengnu árás.
Ráðist var á allar hliðarnar á ensku ferhymingunum
í einu. það var eins og ofsalegur hvirfilbylur brytist fram
umhverfis þá, en stilt fótgönguliðið ljet ekki bifast.
Fremsta röð tók á móti brynliðinu á öðru hnjenu og með
byssustingunum, önnur röð skaut á það. Stórskotalið hlóð
fallbyssurnar að baki annari röð, framhliðin á ferhyrn-
ingnum opnaðit, fallbyssukúlunum rigndi niður og fer-
hymingurinn lokaðist aftur. Brynliðarnir svöruðu með
því að drepa miskunnarlaust. Stóm hestarnir prjónuðu,
stukku yfir raðirnar, hentust yfir byssustingina og fjellu
eins og jötunþungi ofan á lifandi veggina. Kúlurnar rifu
göt á raðir brynliðanna, brynliðarnir hjuggu skörð í fer-
hyrningana. Heilar raðir lágu marðar undir hestunum,
byssustingirnir stungust inn í búka kentáranna. Ferhyrn-
ingarnir, illa útleiknir af riddaraárásinni, drógust saman
en hopuðu ekki. Sprengikúlunum rigndi í sífellu yfir árás-
armennina og þær sprungu innan um þá. þetta voru ekki
lengur herfylki, heldur eldfjöll; brynliðarnir vom ekki
lengur riddaralið, heldur stormbylur. Hver ferhymingur
var eldfjall í baráttu við þrumuský; það var hraunflóð í
orustu við eldingar.
Biynliðamir, sem voru nú tiltölulega fáir, vegna þess
óhappið í gilinu hafði höggið mikið skarð í tölu þeirra,
höfðu nærri því allan enska herinn á móti sjer, en þeir
margfölduðust sjálfkrafa, því að hver maður barðist fyr-
ir tíu. En nú tóku nokkur hanóverensk herfylki að hopa
undan. Wellington sá það og mintist þegar riddaraliðs
síns. Ef Napóleon hefði munað eftir fótgönguliði sínu á
þessu augnabliki, hefði hann unnið orustuna. Hann
gleymdi því, það var hans mikla, afdrifaríka yfirsjón.
Brynliðarnir, sem veitt höfðu atlögu, fundu alt í einu
að ráðist var á þá. Riddaraliðið enska kom aftan að þeim.
Ferhyrningarnir voru fyrir framan þá Somerset hafði í
hægri fylkingararmi sínum Domberg með þýska hestlíf-
vörðinn, í vinstri fylking Trip með belgisku brynliðana.