Lögrétta


Lögrétta - 04.08.1926, Blaðsíða 4

Lögrétta - 04.08.1926, Blaðsíða 4
4 LÖGBJSTTA að jafnframt hinum stórstíg’a vexti hefur farið stöðug tryggingarstarfsemi, þá er víst óhætt að viðurkenna það, að hann hafi einnig í hinu síðamefnda rjett fyrir sjer. Viðgangur kaupf jelaganna. Orsakir. Sje reynt að grafast fyrir orsakir þær, er liggja til þessa skjóta og heiibrigða vaxtar kaupfjelagshreyfingar- innar í Finnlandi, er vert að gæta þess, sem nú skal greint. Arið 1906 vinnur lýðstjómin mikinn sigur í stjómarfars- sögu landsins. Hið úrelta stj ettaþing er afnumið, en í stað- inn kemur óskift þing, kosið með almennum, víðtækum kosningarrjetti. Þjóðin fær þannig stjómmálin í sínar eig- in hendur. Þetta leiddi aftur til þess, að þeir hlutar þjóð- arinnar, sem áður höfðu verið út undan, reyndu á allan hátt að bæta afkomu sína og stöðu í þjóðfjelaginu. Kaup- fjelagshreyfingin kom eins og hún væri kölluð að hjálpa mönnum til að ná þessu marki. Það var því eigi að undra þótt rúm 100 kaupfjelög væru stofnuð á ári hverju næst á eftir þessu. Annar uppgangstími var á stríðsámnum, og þá gengu einkum þær stjettir manna í hlutlausu kaupfjelögin, sem nú eru meiri hluti þeirra. Vöruskortur og stöðugt vax- andi verð kendu neytendum að meta hagræði það, er hafa mátti af kaupfjelögunum, og vemd þá er þau veittu fyrir okri því og braski, er þá stóð í mestum blóma. Af hlut- lausum kaupfjelögum þeim, er nú eru starfandi, er nærri helmingur stofnaður eftir árið 1914, þ. e. a. s. á stríðsár- unum og síðar. Síðast má benda á það, að kaupfjelagshreyfingin í Finnlandi átti frá upphafi vega ágæta forastu í fjelaginu Pellervo og litlu síðar í Sambandinu, S.O.K., það ætti að hafa sjest á því, sem áður er ritað, hve mikilvægt þetta var hreyfingunni. Sambandið, miðstjómin, hefur í einu orði sagt verið höfuð hennar og hjarta. Framtíðai’horfur. Ef litið er fram á veg, þá opnast fyrir hlutlausu kaup- f j elagshreyfingunni í Finnlandi starfssvið og möguleikar, sem eru ennþá miklu stærri en það sem að baki liggur. Vöruveltuna má margfalda á við það, sem nú er, og versl- unargreinar með nýjum vörum má taka upp. Ef litið er til fólksfjölda í landinu virðist mega tvöfalda fjelagatölu og sölubúða. Framleiðslan, sem samvinnan ætlar að gera enn- þá meira fyrir en vörudreifinguna, er enn í reifum. Traust- leikur hreyfingarinnar er og ennþá brot aðeins af því, sem hann getur verið og á að vera. Efling og útbreiðsla sam- vinnuhugsjóna og hugsunarháttur og innræting samvinn- unnar bæði hjá fjelögum og starfsmönnum — alt þetta gefur nóg að hugsa' og starfa um langa framtíð. Svo er þessu varið innan hlutlausu kaupfjelagshreyf- , ingarinnar í Finnlandi. Og vjer vitum að ástæðumar era svipaðar í öðrum samvinnulöndum. Vjer samvinnumenn erum önnum kafnir við að komast nær markinu. En það færist æ fjær. Svo hlýtur það að vera. Því mark simvinnu- stefnunnar liggur við ytstu grindur mannlegs þroska. Sig. Sigurðsson frá Kálfafelli. Mýrdalssandur. Ekkert nema eyðisandur augum mínum biasir við, ekki minsti melagróður, myrk og þögul dauðasvið. Finn jeg þó til friðarkenda að ferðast yfir þetta land, því að blóm í barmi mínum birtu slær á dimman sand. Horfi jeg á horfna tíma, heldur fegra blasir við, þar sem nú í rökkri ríkja regin eyðimerkursvið. — Sje jeg fagran sumargróður, sauðahjörð og gripi á beit, Hjörleifs engi, Hjörleifs akra, Hjörleifs plóg og þrælasveit. Ein er kona íslands bygða ólík flestum, hörð á brá. Lífsstarf hennar er að eyða, annara að græða’ og sá. ísalag er hörund hennar, heldur kuldalega grátt, konuhjarta í björtu báli berst þar undir dag og nátt. Ef hún reiðist, ísland skelfur, upp sjer þrýstir hjartablóð hennar, og með hatri stígur höfði frá í bjartri glóð. Yfir land í elfum stórum æðir blóðið vítt um sveit, storknar og und feigðarfaldi felur sjerhvem gróðurreit. Og hið mikla hatur hennar hefur skapað þennan sand. Engra bestu bænir geta beislað hennar reiðigand. Sýnir hún hve alvalds-armur ofurkröftum gæddur er, þegar upp hún ísbjörg rífur, og þau ber á herðum sjer. Undrahallir augum mæta yst við myrkan sjónarhring. Auðnin þolir aldrei nálægð. Auðnin veldur sjónhverfing. Svona byggir auðn í öllu undrahallir sjónum fjær, en sem verða að svörtum sandi, sjónir þegar komast nær. Eins og -þ&r sem inni liggur ískalt lík í djúpri þögn, þögult er á þessum sandi, þung og kröftug dauðamögn. Ekkert fuglskvak andann hvetur, engan laufnið vekur þeyr, ekki heyrist öldusöngur, ekki stormhljóð, hvað þá meir. Sæluhús á sandi hýmir, sje jeg skamt frá standa þar mann, sem varð að stirðum steini, starði hann á jakafar. Fyrir augu heldur höndum heljartökum, enginn má losa þær, því svarta sandinn síst af öllu vill hann sjá. Jeg horfi’ á steininn, helst mjer virðist hljóðlát aðvörun til mín: Margir lifa’ á svörtum sandi, setja hönd fyrir augu sín. í þá hendir hæðnissteinum heimur oft með glaða sál; þú skalt aldrei, aldrei hlæja að þeim, það er steinsins mál. Kjartan J. Gíslason frá Mosfelli. -----o----- Gjalddagi Lögrjettu var 1. júlí. Kaupendur eru vinsamlega mintir á að senda borgun, ekki síst þeir, sem skulda fyrir meira en eitt ár. Ódýrast og umfangsminst er nú að senda borgun með póstávísun- um. aðarmálastjóri er nýfarinm til Noregs, og verður erlendis fram á haust. Stauning forsætisráðherra sendi blöðunum hjer, þegar hann fór, mjög vinsamlegt ávarp til íslensku þjóðarinnar og þakkaði viðtökur þær, sem hann og frú hans hefðu fengið hjer. — Eftir heimkom- una hefur hann í viðtali við dönsk blöð látið vel yfir ferð sinni. Munn- og klaufnaveikin. — At- vinnu- og samgöngumálaráðuneyt- ið tilkynnir: Mieð því að mjög skæð munn- og klaufnaveiki geng- ur í Danmörku og Svíþjóð, er hjer með samkvæmt lögum nr. 22, frá 15. júní þ. á. um innflutn- ingsbann á dýram o. fl., og með ráði dýralæknisins í Reykjavík, bannað, að viðlögðum sektum og skaðabótum samkvæmt lögum þessum, fyrst um sinn að flytja til landsinsi frá löndum þessum lifandi fugla, hálm, (nema um- búðahálm), alidýraáburð, hráar og lítt saltaðar sláturafurðir, hverju nafni sem, nefnast, ósoðna mjólk og brúkaða fóðurmjölssekki. Prentvillur í grein um 75 ára minningu Goodtemplarareglunnar: Vellandsskurður, ekki Vetlands. — Pougkeepsie, ekki Pong. — Onon- dogavatn, ekki Onondaga. Garry Chambers, ekki Gorry. Hást.-Þing, ekki Hoit. Lauisville, ekki Lams. Oronhyatheka, ekki Oranh. — Síð- asta línan í 5. dálki greinarinnar á þar hvergi heima. Páll. Embætti. 22. f. m. var Harald- ur Jónsson kand. med. settur læknir í Reykdælahjeraði til 1. júní 1927. Sama dag var Sig- mundur Sigurðsson hjeraðslæknir settur til að gegna Grímsneshjer- aði til 1. júní 1927. Auglýsing, Jörðin Hrafnabjörg í Lokinhamradal í Arnarfirði, ásamt timburhúsi og peningshúsum í ágætu standi, er til sölu og ábúðar í næstu fardögum. Túnið er alt í ágætri rækt og girt með gaddavír. Utigangsbeit fyrir sauðpening er þar með afbrygðum og sjávarútvegs- jörð með þeim betri í Arnarfirði. Kúfiskbeita fyrir landi. Allar frekari upplýsingar hjá undirrituðum jarðeiganda eða sýslu- manni Oddi Gíslasyni ísafirði. Hrafnabjörgum 21. júní 1926. Ólafur G. Kristjáusson. Velox skilvindan goða No. 0 skilmagn 65 litra á klst. kr. 110.00 „ 1 — 120 — - — — 135.00 • „ 2 —220 — - — — 225.00 Velox strokkurinn í þremur stærðum. Varahlutir ávalt fyrirliggjandi. Sendist gegn póstkröfu út um land. Verslun Jóns Þórðarsonar Reykjavík. Unglingaskóli Asgríms Magnússonar Bergsstaðastræti 3. Reykjavík. Skólinn byrjar fyrsta vetrardag. Starfar að kvöldinu. Inntökuskilyrði: að umsækjandi bafi engan næman sjúkdóm, að hann hafi lolcið lögskipuðu prófi undir ferrningu. Námsgreinar: Islenska, reikningur, danska, enska, líkams- og heilsufræði og útsaumur. Kenslu- gjald kr. 85,00 fyrir allan veturinn, er greiðist við skólabyrjun. Um- sóknir sendist undirrituðum, sem gefur allar nánari upplýsingar. Isleifur Jónsson Sigurðui- Sigurðsson fyrv. bún- Prentsm. Acta 1926. Pósthólf 713. Reykjavík. stundar. Þótt Cosietta væri mjög varkár, tók hún ekki eftir því, að fætumir á brúðunni stóðu út, og að sterka birtu lagði á þá frá hlóðunum. Azelma sá þetta og sagði við Eponine: „Líttu á systir“. Telpurnar voru orðlausar af undrun. Cosetta hafði dirfst að taka brúðuna þeirra! Eponine stóð upp og gekk, án, þess að sleppa kettinum, til móður sinnar og togaði í pils hennar. „Lofaðu mjer nú að vera í friði“, sagði móðirin; „hvað viltu?“ — „Líttu á, mamma“, sagði telpan og benti á Cosettu, sem var alveg niðursokkin í hugsanir um brúðuna og heyrði því hvorki nje sá. Svipurinn á madömu Thenardier varð eins og á nom. I þetta skifti bar hún ekki einungis gremju í brjósti sjer, heldur var stærilæti hennar einnig meitt. Blygðunar- leysi Cosettu hafði keyrt úr öllu hófi, hún hafði tekið brúðu „ungfrúnna“! „Cosetta!“ kallaði hún með þeim mál- róm, er var hás af vonsku. Cosetta skalf eins og hún væri stödd í landsskjálfta. „Cosetta!" kallaði madama Thenar- dier aftur. Cosetta tók brúðuna og lagði hana hægt á gólf- ið með lotningarsvip og örvinglunar. Þá spenti hún greip- ar, án þess að líta af brúðunni, neri saman lófunum og fór að gráta. En nú hafði ókunni maðurinn staðið upp. „Hvað er um að vera?“ spurði hann madömu Thenardier. — „Sjáið þjer það ekki?“ sagði hún og benti á brúðuna, sem lá fyrir fótum Cosettu. — „Já, og hvað um það?“ sagði maðurinn. — „Þessi betlarastelpa hefur dirfst að snerta á brúðu bamanna". — „Er nokkur ástæða til iþess að gera aðra eins rekistefnu út úr því?“ sagði maðurinn; „hvað getur ilt af því hlotist að hún leiki sjer að brúð- unni?“ — „Hún hefur snert á henni með skítugum hönd- um sínum“, hjelt madama Thenardier áfram, „með and- stygðar krumlum sínum“. Cosetta grjet helmingi meira. „Haltu þjer saman!“ öskraði madama Thenardier. Mað- urinn gekk beint til götudyranna, opnaði þær og fór út. Madama Thenardier notaði tækifærið jafnskjótt og hann var kominn út, til þess að sparka duglega í Cosettu, svo að hún æpti upp. Dymar opnuðust og maðurinn kom inn. Hann hjelt á stórri brúðu í höndunum, sem allar telpur bæjarins höfðu verið að skoða allan daginn og hafði íundist dásamleg. Hann setti hana fyrir framan Cosettu og sagði: „Þessa máttu hafa“. Hann hafði tekið eftir henni, úr sæti sínu í veitingahúsinu, í björtum búðar- glugga hinu megin við götuna. Cosetta leit upp. Henni fanst eins og hún sæi sólina, þegar maðurinn kom til hennar með brúðuna og sagði þessi frábærlegu orð: „Þessa máttu hafa“, hún horfði á hann og hún horfði á brúðuna, sneri sjer þvínæst undan og faldi sig inni í skot- inu undir borðinu alveg upp við vegg. Hún grjet ekki lengur, hún sapti ekki lengur. Hún leit út, eins og að hún þyrði ekki að draga andann. Madama Thenardier, Eponine og Azelma voru orðnar eins og að líkneskjum, jafnvel gestimir, er sátu við drykkju, voru alveg agndofa. Hátíð- leg kyrð var í veitingastofunni. Madama Thenardier var aftur farin að brjóta heilann: „Hver er þessi gamli ná- ungi? Er það flækingur eða miljónaeigandi? Ef til vill er hann hvorttveggja, þjófur“. Á andlit Thenardiers var kominn sá svipur, er kemur á andlit manna, þegar aðal- eðlishvöt þeirra kemur í ljós með öllu dýrslegu afli sínu. Veitingamaðurinn horfði til skiftis á brúðuna og gestinn. Hann virtst vera að þefa af manninum, eins og hann hefði fengið veður af fjepyngju. Þessu brá aðeins fyrir, þá gekk hann til konu sinnar og hvíslaði að henni: „Þessi hjegómi þama kostar að minsta kosti þrjátíu franka. Enga vitleysu. Á meltuna fyrir þessum manni“. Rusta- menni eiga það sammerkt við fáráðlinga, að hvorugir þekkja aðdraganda. „Jæja, Cosetta“, sagði madama Then- ardier með rödd, sem átti að vera blíð, en nokkur vonska duldist þó í, „hversvegna tekur þú ekki brúðuna þína?“ — „Cosetta litla“, sagði Thenardier ástúðlega, „þessi herra gefur þjer brúðu. Taktu hana. Þú átt hana“. Co- setta horfði á þessa dásamlegu brúðu með hálfgerðri skelfingu. Andlit hennar var ennþá vott af táram, en aug- un tóku að fyllast af gleðitárum, eins og himinn við dög- un. Hún hafði hugboð um, að eldingum mundi Ijósta nið- ur, jafnskjótt og hún kæmi við brúðuna, og var það að því leyti rjett, að hún vissi að madama Thenardier mundi skamma hana og berja. Aðdráttaraflið varð samt sterk- ara. Hún sneri sjer hrædd að madömu Thenardier og sagði: „Er það satt, að jeg megi það?“ Ekki er unt að lýsa örvinglunar, hræðslu- og gleðisvipnum, sem var allur í einu á henni. „Já, áreiðanlega“, sagði madama Thenar- dier; „þú átt brúðuna, þessi herra hefur gefið þjer hana“. — ,Er það satt, herra?“ sagði Cosetta; „er það áreiðan- lega satt? Má jeg hafa þessa dömu?“ Gesturinn var líka með tárin í augunum. Ilann virtist vera kominn á það stig geðshræringarinnar, er menn þegja til þess að fara ekki að gráta. Hann kinkaði kolli til Cosettu og lagði aðra hönd „dömunnar“ í lófa Cosettu. Hún flýtti sjer að draga hendina að sjer, eins og hún brendi sig á „dömunni", og leit niður fyrir sig. Alt í einu sneri hún sjer við og þreif brúðuna. „Hún á að heita Katrín“, sagði hún. Það var ein- kennilegt að horfa á tötra Cosettu við hliðina á böndum brúðunnar og rauðum mússulínkjól. „Má jeg setja hana á stól, madama?“ spurði hún. — „Já, þú mátt það, barnið mitt“, svaraði madama Thenardier. Nú var að þeim Epon- ine og Azelmu komið að horfa með öfund á Cosettu. Hún setti Katrínu á stól; þvínæst settist hún á gólfið fyrir framan hana og sat þar hreyfingarlaus og þögul, eins og hún væri niðursokkin í að skoða hana. „Jæja, leiktu þjer þá, Cosetta“, sagði gesturinn. — „Jeg er að leika mjer“, svaraði barnið. Gesturinn, sem var eins og sendiboði forsjónarinnar til Cosettu, var á þessari stundu sá maðurinn, sem ma- dama Thenardier hataði mest í þessum heimi. En hún varð að hafa taumhald á sjálfri sjer. En þó að hún væri vön uppgerðinni, með því að hún líkti eftir manni sínum í öllu, sem hún tók sjer fyrir hendur, var þessi geðshrær- ing samt sem áður of mikið fyrir hana. Hún flýtti sjer að hátta telpumar sínar og bað því næst gestinn um „leyfi“ til þess að Cosetta mætti líka taka á sig náðir. „Þetta hefur verið þreytandi dagur fyrir hana“, bætti hún við með móðurlegum svip. Cosetta lagði sig fyrir með

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.