Lögrétta - 02.11.1926, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
6
er því nokkurskonar kennara-
skóíi fyrir lýðháskólakennara og
hefur 2—B vétra nám, er endar
með kennaranámskeiði. Alt án
prófs. Svo vinna hinir ungu kenn-
arar 1—2 ár sem hjálparkennar-
ar. Ef þeir reynast vel geta þeir
að því loknu fengið fasta stöðu.
Þannig er þeirra próf. Það mælir
hvort þeir eru starfi sínu vaxnir
en ekki lærdóminn. Á þessu sviði
hefur lýðháskólinn í Askov fylgt
þeini braut er Grundtvig vildi.
Hann segir á einum stað: „Eng-
inn ætti að fá fasta stöðu sem
kennari, fyr en hann hefur sýnt,
að hann er starfinu vaxinn með
að vera hjálparkennari í nokkur
ár. Það hygg jeg að væri betri
mælikvarði fyrir kennarahæfi-
leikum hans, en þau próf sem við
pekkjum“.
Það virðist næsta óskiljanlegt
hvernig lýðháskólinn í Askov get-
ur gefið svo mörgum ólíkum og
misjöfnum nemendum bæði að
þekkingu og gáfnafari, eins og
eru þar í fyrsta bekk, það sem
þeir leita eftir. Þar eru saman-
komnir nemendur frá öllum Norð-
urlöndum og víðar, og menn af
öllum stjettum: Kennarar, stú-
dentar, blaðamenn,búfræðingar og
menn sem aldrei höfðu verið á
skóla fyr. Nemendum er svo deilt
niður í smáflokka 1 flestum náms-
greinum eftir þroska og þekk-
ingu, og svo eru 2—3 sameigin-
legir fyrirlestrartímar daglega.
Og þeir fyrirlestrar verða að vera
þannig bygðir að allir geti fylgst
með.
Fyrir nokkrum árum komu
Englendingar að Askov, og er
þeim hafði verið sýndur skólinn
spurði þeir Jakob Appel skóla-
stjóra, hvernig skólinn gæti gef-
ið þessum stóra ólíka hóp, það
sem hver fyrir sig leitaði eftir.
Þeirri spurningu svaraði Appel
þannig: „Við lýðháskólamenn
trúum því að lýðháskólinn hafi
eitthvað að gefa öllum, án tillits
til aldurs, þekkingar eða þroska.
Við trúum því að lýðháskólahug-
sjónin eigi yfir verðmæti að ráða,
sem hægt er að miðla öllum frá
ræðustólnum, eins og kristindóm-
urinn miðlar öllum sínar gjafir
frá predikunarstólnum“. Við get-
um sjeð á þessu svari að lýðhá-
skólamenn í Danmörku hafa trú
á þeirri hugsjón, er þeir berjast
fyrir, eigi síður en Kold hafði
fyrir 70 árum síðan.
I trúarefnum fylgja skólarnir
hugsjóninni, eins og hún kom frá
Grundtvig. Engir fyrirlestrar
trúarlegs efnis eru fluttir, en í
gegnum fyrirlestrana er leitast
við að snerta instu strengi sálar-
lífsins, og þannig eru glæddar
trúartilfinningar unglinganna og
kærleiki til lífsins. Til þess að ná
því takmarki hefur hver kennari
sína aðferð og sína kenslugrein.
Jakob Appel hefur orðað þessa
trúarlegu vakningu þannig „að
lýðháskólamir eigi að gefa æsk-
unni kristilega vakningu, svo hún
finni sig verðuga hins eilífa lífs“.
Mjer eru í minni þrjú orð er
jeg sá í sumar, og standa yfir
fyrirlestrarsalnum í lýðháskólan-
um í Ry. Þau eru þessi: „Orð
gefur dáð“. Mjer finst sem þarna
stæði trúarjátning hinna dönsku
lýðháskóla. Niðurl.
---o----
Til bvíþjóðar.
Þegar jeg var kominn aftur
til Osló, var ferðinni heitið til
Uppsala, og svo suður Skán til
Kaupmannahafnar.
Jeg kyntist stúdent, R. Karls-
son að nafni, frá Eskiltuna, syni
verksmiðjueiganda þar. Hann
vildi að jeg kæmi við hjá sjer og
hvíldi mig eftir erfitt ferðalag.
Jeg þáði boðið með þökkum og
dvaldi á sumarbústað föður hans
í 4 daga. Þeir dagar voru á marg-
an hátt viðburðaríkir.
1 fyrsta lagi kyntist jeg lifn-
aðarhætti hinna efnaðri bæjar-
búa á sumarbústöðum þeirra.
í öðru lagi fór jeg í bíl um alla
borgina og nágrennið, og sá margt
nýtt í mínum augum. Sumarbú-
staðurinn lá við stórt vatn í nánd
við bæinn og voru þeir margir
fleiri með vatninu.- Hverfið hjet
Melanbáden. Verksmiðjueigendur
og þeir sem þama áttu sumarbú-
staði, unnu á skrifstofum í bæn-
um á daginn og óku svo í bílum
sínum út í sumarbústaðina á
kvöldin. Voru menn á víxl í heim-
boðum. Vín var lítið eða ekki
drukkið. Á helgum er aðalsigl-
ingin kappsiglingar á vatninu.
Voru til þess notaðir sjerstakir
bátar með sjerlega háu siglutrje.
Þeir fínustu voru úr mahogni.
Einnig stunda menn þama böð.
Bústaðirnir voru mjög rúmgóð-
ir og sjerlega bjartir, en auð-
sjáanlega ekki bygðir með vetr-
arsetu fyrir augum.
Svíar eru háttprúðir menn og
kurteisir svo að jeg hef ekki
annarsstaðar orðið var mei-ri kurt-
eisi en þar. Það er svo mikið að-
alsblóð í hinni sænsku þjóð og
stoltari framkomu hef jeg ekki
sjeð en þegar sænski lífvörður-
inn hefur framgöngu undir homa-
söng. Svíar voru eitt sinn stór-
veldi og mjer finst þeir vera það
ennþá: Stórveldið á Norður-
löndum. En sagt er að mikill
stjettamunur sje í Svíþjóð. Ef til
vill hafa þeir orðið þess varir,
sem lesið hafa sænskar bók-
mentir. Mjer komu Svíar sjerlega
vel fyrir.
Jeg ferðaðist í gegnum götur
Eskiltuna. Margir kannast við
nafn þessarar borgar, því að til
eru ýmsir járnmunir þaðan, eða
með því merki. Eskiltuna er jám-
verksmiðjubær, með um 40 þús.
íbúa. Jeg hafði búist vð að sjá
svartan og sótugan bæ, svipaðan
enskum verksmiðjubæjum. En
það var öðru nær. Götur vora
mjög breiðar og víða lystigarðar
og trjáreitir inni í borginni, svo
að mjer fanst jeg vera kominn
út úr bænum. Og svo þegar út
úr bænum kom var mikið um hús
á dreif eða hverfum og garðar á
milli. Jeg spurði hvort þetta væru
bændabýli. Karlsson kvað nei við
því. Hann sagði að þetta væru —
egna hem — eigin heimili —
verkamanna úr borginni. Verka-
menn í bænum höfðu keypt þarna
lóðir og bygt bústaði handa sjálf-
um sjer. Þeir rækta þarna mat-
jurtagarða, ávaxtagarða og svo
hafa þeir lítinn lystigarð við hús-
ið sitt. Ekki era allir verkamenn
sem eiga slík heimili en mjög
margir, og á síðari árum hefur
vaknað áhugi fyrir þessu máli og
veitt stórfje til að hjálpa verka-
mönnum til að byggja sína eigin
bústaði. Líka eru þeim veitt hag-
kvæm lán. En skilyrði til þess að
hægt sje að byggja bæi þannig
er, að sjeð sje fyrir samgöngum
innan bæjar. Á síðari árum hef-
ur mjög aukist notkun stórr^ bíla
(omnibus) og virðast þeir vera
að útrýma sporvögnunum sem
stendur. En það getur breyst.
Mjer datt Reykjavík í hug í
þessu sambandi. Væri ekki æski-
legra að verkamannabústaðimir
væru utanbæjar eða í útjaðri
bæjarins, heldur en að öllúm hús-
unum sje hrúgað saman svo varla
er að tala um sómasamlega breið-
ar götur, hvað þá trjáraðir með-
fram gangstjettum. Það virðist
nærri því hending að svo stór
reitur skuli vera til í bænum sem
Austurvöllur og jeg veit ekki
hvað hefur hlíft Arnarhólstúni!
Það virðist vera þegjandi sám-
þykt að skilja varla nokkum auð-
an reit eftir innan bæjar. Nú er
farið að rita um að hvergi finn-
ist staður við hæfi fyrir háskól-
ann sem á að byggja. Vonandi
strandar ekki á því. En sannleik-
urinn er sá, að allar bestu lóðirn-
ar í miðbænum era þegar bygðar,
svo að hvergi finst staður fyrir
opinberar byggingar, sem þurfa
að standa á krossgötum. Búðir og
skrifstofur þurfa einnig að standa
í miðbænum. Alt öðru máli er að
gegna með bústaði. Þeir eiga að
standa í útjaðri bæjarins. Lóð-
imar eru óskaplega dýrar, alls
ekki lítill hluti af verði húsanna.
Þær era því stór liður hvað bygg-
ingarkostnað snertir og hafa því
áhrif á leiguna.
En hvað þarf að gera til þess
að dreifa lítilsháttar úr bænum,
t. d. að húsum fjölgaði inn með
vegi og eins vestur á Melunum?
Mjer virðist það mjög einfalt mál.
Það þarf einn (eða fleiri) innan-
bæjarfólksfíutningsbíl, sem geng-
ur eftir fastri áætlun austur og
vestur úr bænum eftir fjölförn-
ustu götunum og hefði hæfilega
marga viðkomustaði. Það veit
trúa mín að það hefði hvað mest
áhrif á húsaleiguna, og auk þess
mætti fyrir sama fje byggja betri
bústaði vegna þess að lóðir væru
ódýrari. Þá væri að líkindum ekki
of dýrt að hafa matj urtagarða
og blómgarða við húsin. Að því
ætti að keppa. Af þessu leiddi að
ýmiskonar kostnaður mundi auk-
ast, t. d. vatnsleiðslur, skolp-
leiðslur o. fl., en það getur aldrei
vegið upp á móti hagnaðinum.
Jeg leyfi mjer að segja álit
mitt opinberlega í þessu máli,
þótt jeg sje enginn sjerfræðing-
ur á þessum sviðum. En tilgangi
mínum er náð ef það vekti um-
hugsun um málið. Sje málið rök-
rætt kemur altaf nýtt fram.
Vigfús Helgason.
----o----
Björgunarskip hefur ekkert ver-
ið hjer síðan Geir hætti störfum,
m. a. vegna óánægju út af skatt-
greiðslu. En nú er björgunarfje-
íag eitt að semja um það, m. a.
við enskt tryggingarfjelag að
senda hingað nýtt björgunarskip,
sem hafi aðalstöð 1 Reykjavík.
-----------------o----
Hin heimsfræga
„DIABOLO“-
skilvinda
ásamt öllum nauðsynlegustu
varahlutum fyrirliggjandi.
V ersl. V aðnes
Sími 228.
Fox-Normal
nærföt
ráðleggjast, öll úr sjerlega góðu
og hlýju efni, til þess að vernda
heilsuna. Fást aðeins í Kronprins-
ensgade 2, Köbenhavn K.
C. Jespersen.
„Ferfætlingar‘\
Bók hefi jeg eignast nýlega,
sem jeg vildi minnast með fá-
einum orðum; það er: „Ferfætl-
ingar“ Einars Þorkelssonar. Jeg
las bókina með óblandinni ánægju;
fyrst hljóta nú dýrasögur ávalt
að vekja hlýjar tilfinningar og
einlæga samúð hjá öllum sem al-
ist hafa upp með hestum og
hundum, og það hafa flestir ís-
lendingar gert. En svo er það
málið, frónskan okkar blessuð,
sem kemur þama til dyra „gull-
hrein eins og goðans vje“. Jeg
hef varla gert mjer grein fyrir
hugtakinu: rammíslenskur fyr en
jeg fór að lesa eftir þá bræður,
Einar og Jón. Mjer hefir komið
til hugar hvort þessi litla bók
gæti ekki orðið heppileg sem les-
bók handa börnum og unglingum,
t. d. í farskólum til sveita, og þá
raunar ekki síður við sjóinn, þar
sem þekkingin er minni á hátt-
um, eðli og vitsmunum ferfætl-
inga. Til þess mundi bókin að
vísu þykja full dýr — 5 krónur
óinnbundin —, en þetta gæti
lagast, t. d. ef ríkið veitti höf-
undinum styrk til nýrrar útgáfu
af bókinni, sem þá mætti selja í
viðeigandi, ódýru bandi, og haga
verðinu eftir því. Myndirnar í
bókinni eftir R. J. eru skrítnar
og skemtilegar, svo sem hans er
von og vísa, og allir vita hvað
börn eru sólgin í myndir. Mörg-
um þykir víst broslegt að sjá
dauðanum. Skömmu eftir, að Fauchelevent hafði neglt
lokið á kistuna, hafði Jean Valjean orðið var við, að hann
var borinn burt, og þvínæst, að honum var ekið í vagni!
Hann fann á því, að vagninn hossaðist minna, að hann
var kominn af steinlagningu út á moldarveg, það er á
Boulevardana. Hann heyrði holt hljóð og dró af því, að
liann mundi vera að fara yfir Austerlitzbrúna. Þegar
vagninn nam staðar í fyrra skiftið, skildi hann, að hann
væri kominn að kirkjugarðinum. Þegar hann staðnæmd-
ist í annað sinn, sagði hann í huganum: „Nú erum við
hjá gröfinni". Alt í einu fann hann, að kistan var tekin
á loft, og þvínæsc fann hann eitthvað nuggast við hana.
Hann áttaði sig á því, að þetta mundi vera reipið, sem
sett var um kistuna til þess að hleypa henni ofan í gröf-
ina. Þá fjekk hann aðkenning af svima. Líklega hafa lík-
mennimir og grafarinn ekki látið kistuna vera lárjetta,
en látið höfðalagið fara á undan. En hann náði sjer þó
jafnskjótt og kistan varð lárjett aftur. Hann var nú ber-
sýnilega í botninum á gröfinni. Hann heyrði fyrir ofan
sig ískalda og hátíðlega rödd, sem mælti nokkur latnesk
orð, sem hann skildi ekki, svo hægt að hann gat haft þau
eftir: Qui dormiunt in terræ pulvere, evi-
gilabunt, alii in vitam æternam et alii
in opprobrium et videant semper. Bams-
rödd svaraði :De profundis. Hin röddin mælti: R e-
qviem æternam dona ei domine. Barnsrödd-
in svaraði: Et lux perpetua luceat ei. Hann
heyrði detta á kistulokið eins og regndropar væru. Það
var að líkindum vígða vatnið. „Þá ei'um við nú langt
komnir“, hugsaði hann með sjálfum sér. „Nú dálitla þol-
inmæði og presturinn fer, Fauchelvent fer til þess að
drekka með Mestienne, og jeg verð einn. Þá kemur Fauche-
levent einn aftur og jeg losna úr prísundinni. Þetta verð-
ur rúma klukkustund. Röddin fyrir ofan hann mælti þá
að nýju: Requiescat in pace, og barnsröddin svar-
aði: Amen. Jean Valjean, sem hlustaði af öllum mætti,
heyrðist eins og fótatak fjarlægjast. „Nú eru þeir að
fara“, hugsaði hann með sjer; „nú er jeg einn eftir“.
Alt í einu heyrði hann eitthvað yfir höfði sjer, sem var
eins og þórdunur miklar. Það var full reka af mold, sem
fjell á kistulokið. Þá kom önnur. Eitt gat, sem hann dró
loftið inn um, hafði fylst. Nú kom þriðja rekan og sú
fjórða. Til eru atburðir, sem eru sterkari en sterkustu
menn. Jean Valjean misti meðvitundina.
Þegar líkvagninn var farinn og presturinn og kór-
drengurinn voru komnir upp í þeirra vagn og eknir burt,
sá Fauchelevent,' sem leit ekki af grafaranum eitt augna-
blik, að hann laut niður og tók rekuna sína, sem stóð í
moldarhaugnum. Þá tók Fauchelevent úrslitaákvörðun.
Hann staðnæmdist milli grafarans og grafarinnar, kross-
lagði handleggina og sagði: „Jeg borga“. Grafarinn leit
forviða á hann og sagði: „Hvað ertu að segja, sveita-
karl?“ — „Jeg borga“, endurtók Fauchelevent. — „Hvað
borgarðu?“ — „Vínið“. — „Hvaða vín?“ — „Argenteuil-
vínið“. — „Hvar borgarðu það?“ — „I Eplinu“. — „Farðu
til fjandans!“ sagði grafarinn og kastaði fullri reku af
mold á kistuha. Það buldi í kisturmi. Fauchelvent riðaði
á beinunum og var nærri því dottinn ofan í gröfina sjálf-
ur. Hann hrópaði, og var hrygla í málrómnum: „Komdu
nú, fjelagi, áður en Eplinu verður lokað“. Grafarinn hjelt
áfram að moka. Fauchelevent bætti við: „Jeg borga!!“
Og hann þreif í handlegginn á grafaranum. „Heyrðu, fje-
lagi“, sagði hann, „jeg er grafari klaustursins og er kom-
inn til þess að hjálpa þjer. Þetta verk er vel hægt að
gera í myrkri. Við skulum þess vegna fá okkur dálítið í
staupinu á undan. En jafnframt því sem hann lagði svona
fast að honum, og hjelt dauðahaldi í vonina um að geta
fengið hann með sjer, sagði hann við sjálfan sig dapur í
huga: „En þó að mjer takist nú að fá hann til þess að
drekka, er þá nokkur von um að mjer takist að fylla
hann?“ — „Jæja, fyrst þjer er þetta svo mikið kappsmál,
sveitakarl, skal jeg láta undan þjer og drekka með þjer“,
sagði grafarinn; „en jeg geri það ekki fyr en verkinu er
lokið, ekki ögn fyr“. Hann tók aftur til reku sinnar.
Fauchelevent þreif í handlegginn á honum. „Þjer getið
reitt yður á að þetta er Argenteuilvín, sem eitthvað er
varið í“, sagði hann. — „Það mætti ætla, að þjer væruð
hringjari“, sagði grafarinn; „þjer eruð altaf að söngla
sama lagið. Þjer getið ekki talað um annað. Reynið þjer
nú að breyta dálítið til“. Hann kastaði enn fullri reku á
kistuna. Fauchelevent var nú kominn á það stig, er menn
vita ekki hvað þeir eru að segja. „Já, en komið þjer nú
og fáið yður eitt glas!“ hrópaði hann. „Þjer heyrið, að
það er jeg, sem borga!“ — „Já, þegar við erum búnir að
búa um barnið hjerna“, sagði grafarinn og kastaði þriðju
rekunni ofan í gröfina. Þá stakk hann rekunni í jörðina
og sagði: „Lítið þjer á, það verður kalt í nótt, og sú dauða
fer að æpa, ef hún verður látin liggja hjerna ábreiðu-
laus“. Um leið og grafarinn sagði þetta, laut hann niður
til þess að fylla reku sína, og vasinn á jakkanum hans
varð galopinn. Fauchelevent varð litið á hann í angist sinni
og starði nú eins og hann væri heillaður. iSólin var enn
ekki gengin undir sj óndeildarhringinn; enn var nógu bjart
til þess að hægt var að sjá eitthvað hvítt á botninum á
opnum vasanum. Allur sá eldur, sem til er í augum pikar-
disks bónda, brann úr augum Fauchelevents. Honum hafði
dottið nokkuð í hug. Hann laumaðist með hendina ofan í
vasa grafarans, án þess að hann yrði var við, óg tók þetta
hvíta upp úr honum. Grafarinn kastaði fjórðu rekunni
ofan í gröfina. Þegar hann sneri sjer við til þess að taka
þá fimtu, leit Fauchelevent ósköp rólega framan í hann
og sagði. „Segið mjer, fíflið yðar, þjer hafið væntanlega
aðgöngumiðann yðar?“ — „Hvaða aðgöngumiða?“ sagði
grafarinn og hætti við vinnu sína. — „Sólin er að ganga
undir“. — „Jeg held hún megi setja á sig nátthúfuna
— „Kirkjugarðshliðinu verður lokað“. — „Jæja og hvað
um það?“ — „Hafið þjer aðgöngumiðann yðar?“ — „Að-
göngumiðann minn?“ sagði grafarinn og tók að leita í
vösum; sínum,fyrst í öðrum síðan í hinum og að lokum sneri
hann báðum buxnavösunum. „Nei“, sagði hann, „jeg hef
ekki aðgöngumiðann minn; jeg hlýt að hafa gleymt hon-