Lögrétta - 21.12.1926, Blaðsíða 3

LÖQBJETTA
«
Matar
Kaffí
Te
Súkkulaði
Avaxta
Þvotta
SteU
Alskonar eii> og látúnsvörur. Búsáhöld
og Barnaleikföng.
Fjölbreyttasta úrvalið. Lægsta verðið.
Verslun Jóns Þórðarsonar
Reykjavík.
Birt þeim þín háleitu iiugsjónalönd;
helgaðu, blessaðu sjerhverja önd.
Lát þá i listunum iinna
leiðir til hásala þiuna. G. M.
í . i
0g yfir inngangi er líka skorið:
„Verkið lofar meistarann“. I þess-
um anda eigum við þá að ræða
okkar áhugamál og velferðarmál.
Hjer á ekki að þrífast eigingimi,
lygi, nje undirferli, heldur áhugi
velferðarmálanna. Verkið hafa
gert: Guðm. Þorláksson bygging-
arfulltrúi hefir teiknað., trje-
smíðam. Sigurður Halldórsson
hefur sjeð um smíði, teiknun og
táigun hefur Ríkarður Jónsson
annast á öllum útskurði. Aliir
hafa þeir leyst verkið vel af hendi;
þar hefur vilji og vandvirkni
haldist í hendur, og eiga þeir allir
skiiið þakklæti alira hlutaðeigandi
fjeiagsmanna fyrir starfið, eins
og allir aðrir, sem að því haía
unnið. Jón Halldórsson & Co. hef-
ur gert innanhúsmuni.
Það var gamall og góður sveita-
siður, þegar vont var veður, að
vetri til, að setja ljós út í glugg-
ann, ef vera kynni, að viltur veg-
farandi væri á ferð og mætti þá
ljósið birta honum og vísa leið
ur ailri hættu að heimilinu. Jeg
viidi óska, að við hefðum þann
sama sið. Setjum ljósið út í glugg-
ann á þessum baðstofusal okkar,
og látum það lýsa viltum veg-
faranda úr villumókinu, inn í
ljósið og ylinn“.
Gerðin á þessum nýja sal Iðn-
aðarmannafjelagsins ætti að
verða til fyrirmyndar úti um alt
land.
-----o----
Inn í Jökulgíl.
Það er ekki nein ferðasaga, sem
jeg ætia að skrifa hjer um fei*ð
mina austur í Jökulgil, heldur að-
eins nokkur hugföll, eftir því sem
þau koma mjer í hug. Jeg hef
iika áður minst á þessar stöðvar,
sem jeg fór um núna, í greininni
„inn að veiðivötnum“, sem jeg
skriíaði í Lögrjettu fyrir nokkr-
um árum.
Það er mikið aðdráttarafl, sem
fjöllin eiga í hugum manna, eink-
um þó þeirra, sem einhvemtíma
hafa orðið snortnir af mikilleik og
prýði náttúrunnar. Sá sem einu
sinni heíur gefið sig á vald æðstu
og göfugustu tilfinningu sinni. Sá
sem einu sinni hefur þegið það,
að faila í opinn fjallafaðm og
fylla hug sinn af inndælustu
fjaiiarósum, haim er konungum
jarðarinnar sælli, því hann gleym-
ir siíkum iðsum aldi'ei aftur, af
því þær voru engin eftirlíking.
Þær voru heilbrigðisvottur and-
legs útsæis, sem göfgar hugann
meir og meir eftir því sem and-
inn leitar áfram og upp á við.
Hugur og hugsanir mannsins
þurfa alt af að vera að koma inn
í ny og ný sumarlönd, — inn í
nýjan og nýjan fjallafaðm, fullan
af fjallarósum og tilbreytilegum
ljósum. Heimurinn þarf alt af að
vera að fá eitthvað af nýjum ljós-
um. Ef alt af er haldið að okkur
sama ljósinu, verður það um síðir
svo hversdagslegt að við tökum
ekki eftir því. Ef við viljum koma
einhverju í framkvæmd með far-
sælum árangri, verðum við að
muna eftir systrunum fjölbreytni
skírteini þeirra skipa fjelagsins
sem til Danmerkur koma. Þykir
mjer harla ótrúlegt, að þetta sje
í samræmi við vilja útflytjenda,
þar sem miðlarinn notar upplýs-
ingar þessar til að krefjast um-
boðslauna af allri útfluttri vöru,
sem send er til Danmerkur, jafn-
vel þó varan sje eigi seld fyrir
hans milhgöngu. Hótar hann út-
flytjendum reiði sinni ella og þó
undariegt virðist, mun það vera
undantekning að ómakslaun þessi
sjeu ekki greidd.
Það kveðui* oft við, að verslun-
arstjettin sje jafnan óþjóðlegasta
stjettin í hverju þjóðfjelagi. —
Þetta er þó ekki algildur sann-
leikur. Nægir að benda á, að ensk-
ir verslunarmenn hafa lagt hyrn-
ingarsteinana að bretska heims-
veldinu. Það er þó því miður
reynsla okkar Islendinga, að versl-
unarstjettin hjer á landi mun
ætíð hafa verið óþjóðlegasta
stjettin, sem og vonlegt var, þar
sem hún lengst af hefur átt alt
sitt undir erlendum lánardrotn-
um. — En e<r ekki kominn tími
til að hrista af sjer okið og það
að fullu?
Svafai' Guðmundsson.
---o----
Fallegur fundasaiur.
Síðastl. laugardag kom stjóm
Iðnaðarmannafjel. ásamt nokkr-
um fleiri fjelagsmönnum og gest-
um saman í fundarsal fjelagsins,
uppi á lofti Iðnskólans, og var
það tilefni samkomunnar, að
sýna sahnn, sem er nýsmíðaður
og sjerlega smekklegur að öhum
útbúnaði, ramíslenskur í gerð, og
er sveitabaðstofa fyrirmyndin.
Var setst þama að kaffidrykkju,
en formaður fjelagsins, Jón Hall-
dórsson trjesmíðameistari lýsti
salnum í ræðu og þeim hugsun-
um, sem vakað hefðu fyrir fje-
iagsmönnum, er þeir rjeðu með
sjer, að hafa þessa gerð á fundar-
sal sínum. Fer hjer á eftir ágrip
af ræðunni:
„Eftir að Iðnaðai*mannafjelagið
seldi „Iðnó“ 1918 fundu meðlimir
fjelagsins tilfinnanlega til vönt-
unar á fundarsal, þar sem þeir
gætu verið út af fyrir sig. Fje-
lagið hafði þá ekki vald á neinu
húsplássi, sem gæti verið að tala
henni. Það, sem ef til vill var
fegurst af öllu, það sem hverfur
og aldrei kemur aftur, það höfðu
aðrir átt.
Og þungbærara og þungbærara
varð það mjer, þetta: Bamið
h e n n a r var ekki barnið m i 11.
Hver v a r hún annars ? Hvað
v a r það, sem á daga hennar
hafði drifið? Hvers vegna hafði
hún skilið við manninn sinn?
Alt var orðið breytt. Þeir komu
ekki framar, þessir löngu, þöglu
dagar.
Að vísu átti jeg við og við
stundir, þegar sál mín var full af
söng og fögnuði, þá gerði haf-
aldan mig ölvaðan af sólhýrri
gleði. Þá var jeg heih á ný.
En svo kom aftur brimið og
brimgnýrinn í sál mína.
Oft leit hún til mín með harm-
þrungnu augnaráði.
— Hvað er að? spurði jeg.
— Þú horfir svo undarlega á
mig.
Einn dag fór jeg til höfuð-
staðarins, mjer fanst jeg vera
knúinn til þess af einhverju ann-
arlegu afli, knúinn til að sjá
borgina og allan manngrúann þar,
og heyra skarkalann. Það var sem
jeg gæti ekki lengur hugsað í
þessari kyrð, þar sem h ú n var
alstaðar og jeg sjálfur varð að
engu.
Jámbrautarstöðin var full af
fólki. Úti á götunum fanst mjer
um, nema þá á efsta lofti í Iðn-
skólahúsinu. 1 nóv. 1925 var sam-
þykt að fela stjórninni að mæla
upp efsta ioftið í lðnskólanum og
gera uppdrætti af því og leggja
það svo síðan fyrir íjelagsíund.
26. nóv. 1925 iagði stjómin fram
teikningu og eftir ahítarlegar um-
ræður var stjórninni íaiin fram-
kvæmd á verkinu samkvæmt
teikningu. Hjer er þá verkinu lok-
ið í þeirri mynd, sem við sjáum
það hjer: í íslenskri baðstofu. —
Stjómin hefur látið sjer mjög ant
um, að hafa það alt sem þjóðleg-
ast, að svo miklu leyti sem þekk-
ing leyfði.
Skarsúð á spermm, reisisúð á
stöfnum, skammbitar fyrir ljósa-
krónur að hanga í, setubekkir í
hverju stafgólfi; stoðir (eða mari
sem sumir kalla) undir hverrí
sperru, og þar í fest hin lýsandi
hönd með kindli, sbr. áifasönginn:
„Kindla vora hefjum hátt“. Þess-
ar hendur bera leiðarljós að sæti
íorseta. Bak við stjórnarsætin eru
reistar öndvegissúlui'; þær eiga
að minna okkur á öndvegissúlur
lngólfs Arnarsonar landnáms-
manns, því þar sem þær drifu
að landi, þar vildi hann eiga
heima. Hjer höfum við þá fundið
okkar öndvegissúlur eftir nær 60
ára leit (því Iðnaðaimannafjelag-
ið er 60 ára 3. febr. næstk.), Hjer
viljum við þá eiga heima í fram-
tíðinni, ræða hjer og ákvarða okk-
ar áhugamál. Fjöhn, sem samein-
ar öndvegissúlumar er skorin
höfðaletri, þar er erindi, sem er
nokkurskonar ávarp til okkar
allra,* þó einkum stjómarinnar og
hljóðar svo:
Stíg þú til hásætis, hagleikans öld,
lielga þjer dali og granda!
Fegra að nýju þinn föðurlands-skjöid,
far þá sem drotning með listanna völd,
leið fram i ljósi og anda
lif liinna starfsömu handa. G. M.
Yfir dyrunum í suðurstafni eru
líka öndvegissúlur, eins og leiðar-
ljósin benda á; þar er fjelags-
merki yfir dyrum og sjest á því
stofnár fjelagsins: 1867 3/2 1927.
Þá er fjel. sextugt. Þar er líka fjöl
skorin höfðaletri og er erindið
þannig:
Blessa þú, guð, hverja hagleikans
hönd,
hverja sem trúlega vinna.
stórhýsin stara á mig eins og
ófreskjur með mörgum augum.
Umhverfis þyrluðust augu,
raddir, skóhljóð. Jeg sá háa tuma
gnæfa upp í kvöldroðann í fjarska.
Jeg horfði á öll þessi augu.
I fyrstu gaf jeg því ekki gaum.
En svo rann það upp fyrir mjer,
að það vai* hún, sem jeg leitaði.
En jeg sá það ekki í neinu
andliti, þetta, sem jeg þóttist
kannast við frá fyrri tilveru.
Jeg sá, að það var h ú n, sem
var horfin mjer.
Og nú sá jeg hana eins og hún
v a r, þannig hafði jeg áður ekki
haft eirð til að sjá hana. Úr jám-
brautarstöðinni, húsgluggunum,
skóhljóðinu og tumunum tvinnuð-
ust saman andlitsdrættir hennar,
sterkari og dýpri en jeg hafði áð-
ur sjeð þá. Jeg sá í djúpi sálar
hennar sali, sem jeg hafði ekki
enn komið í.
En áður en jeg hjelt heim á
leið fór jeg inn í gildaskála og
settist þar í insta horninu.
Lífið þami inni var mjer eins
og eirstunga frá fomöld. Ö1 og
mjöður kom og hvarf, borðsvein-
ar æptu, brauð dansaði á diskun-
um, fólkið skrafaði, hló og saup
hveljur.
Þá sá jeg koma inn mann, sem
hafði annaði göngulag en hinir.
Hann leit hvorki til hægri nje
vinstri, en starði beint fram und-
an sjer. Hann var álútur og það
var eins og umhverfis hann væri
eitthvað af myrkrinu, sem hann
kom úr.
Einnig hann leitaði inn í insta
homið. Jeg stóð upp og heilsaði.
Því það var Bárður.
Hann leit ekki í augu mjer.
Hann gat engu orði upp komið.
Loksins, þegar hann var orðinn
ölvaður fór hann að tala. Hann
stamaði eins og sjúkur maður,
annað veifið fylti hann glas sitt
af brennivíni og helti því í sig
í einum teig.
— Jeg verð að drekka, mælti
hann. Verð að drekka.
— Hún er farin. Jeg ráfa eirð-
arlaus, en finn hana ekki . . .
Hún er farin. (Hann hafði aldrei
fyr talað þannig um neina
,,hana“.) . . . Vinnustofan mín
er lokuð . . . Jeg er hættur að
koma þangað . . . Jeg geng þar
fram hjá á kvöldin . . . á kvöldin
. . . oft . . . Jeg fer ekki inn . . .
Jeg þori ekki, að fara inn.
Eina nótt fór jeg þangað inn
. . . Jeg var alveg eirðarlaus. Jeg
fór á fætur . . . reis upp af fleti
mínu . . . Jeg gekk eftir götun-
um . . . á leiðinni sá jeg sofandi
næturvörð og ölvaða stúlku . . .
Loksins komst jeg þangað . . .
Það var fult að draugum þar . . .
það voru lík lífs míns . . lík míns
eigin lífs . . . lík . . . lík.
Jeg er hættur að vinna . . . Jeg
er orðinn hrumur . . . Mennirnir
(hann leit í kringum sig) . . .
mennirnir, jeg geng mitt á meðal
þeirra, af því að jeg hata (hann
hækkaði röddina).
Jeg hata (hann beit á jaxlinn
og horfði hvast í augu mjer,
næstum eins og vitstola maður)
hata ... jeg hata allar þessar
hálfósýnilegu verur, sem læðast
umhverfis mig og jeg aldrei fæ
tangarhald á, verur, er altaf sýna
fláttskap, en aldrei fjandskap . . .
jeg hata.
(Svo varð hann sárhryggur.)
Stundum geng jeg um garðinn.
Þá lít jeg á bamið hennar og
kaupi því sælgæti. Það er hold af
hennar holdi. Jeg strýk hár þess
. . . Alls einu sinni . . . langt í
burtu . . . jeg sá kjólinn hennar,
— hún ein hefur þetta göngulag,
— hún gekk fyrir hornið, — jeg
hljóp. — hún var horfin.
Veistu hvað hún heitir? Veistu
hvað hún heitir? (Hann sagði það
hálfógnandi).
Ó, nei . . . þú mátt ekki vita
það. Ef til vill finn jeg hana ein-
hverntíma, og þá skal hún ein
fá að heyra mig nefna það nafn.
Þá skal jeg vera góður við hana.
(Það var eins og hann væri
með röddinni að reyna að
lýsa því, hve óendanlega góð-
ur henni hann ætlaði að vera).
Jeg skal vera blíður við hana —
ó, henni skal líða vel. Jeg skal
aldrei vera þungbrýnn, aldrei
þungbrýnn.
Hugsunin um það, að hárið
hennar . . . síða hárið hennar,
sem hrynur eins og sorgin nið-
og tilbreytni og fá þær í lið með
okkur og þá mun starfið blessast.
Fyrsti verulegi áningastaður
okkar var í Hraunteigsskógi, sem
er austan meginn við Rangá, neð-
an undir Heklu. Jeg man ekki
eftir öllu unaðslegri stund en á
meðan við stóðum hjema við.
Reyndar var alskýjaður himin, en
veðrið var samt unaðslegt og
biæjalogn. Hjer og þar um skóg-
inn eru smáar hraunsúlnaborgir
prýddar skógarhríslum. Það var
eins og þetta væri útibú frá þeim,
sem átti víðlendur miklar hvar
sem farið væri um. Einn af okkur
var svo djarfur að stikla eftir
hálum steinum út í skógivaxinn
hólma í Rangá og náði þaðan
mynd af fögrum flúðum og Lága-
fossi lengra upp frá.
Jeg sest niður og hlusta. Alt
er þögult. Það er eins og alt
hjálpist að til að gera þögnina
sem tilkomumesta og fá á hana
einhvem helgiblæ, sem maður ber
lotningu fyrir. Þögnin getur
stundum talað miklu gleggra og
skýrara en hávaði með ys mikinn.
Hvað er nú.þetta, sem við og* við
heyrist hátt uppi í íjallinu, líkt
og snögg soghljóð eða eins og
andköf í ungbarni, sem átti eft-
ir að fæðast. Daginn eftir skildi
jeg hvað þessi hljóðbrigði áttu að
þýða.
Við lágum um nóttina í litlu
skógarrjóðri á Merkigili fyrir inn-
an Galtalæk, en ekki varð okkur
þar svefnsamt, því hestar okkar
undu sjer þar ekki eins og við,
og íórum við því á stað þegar sól
tók aftur að lýsa. Við nutum
þarna mjög fallegrar sólarupp-
komu, en þetta vai* stutt gaman
skemtilegt, því það var eins og
náttúran hefði svo mikið og fjöl-
breytt verk fyrir hendi, að hún
mætti ekki lengi vera að tefja
sig á því, að sýna okkur inn í
skrautbúr sitt. Hún skrapp aðeins
ofurlitla stund í skrautklæði sín,
eins og til að sýna okkur hvemig
búningurinn færi. Og við fundum
aliir til þess, hvað vel hann fór.
Þetta var okkur á við góða morg-
unmessu áður en við lögðum á
stað. Hún hafði líka aldrei sýnt
sig í þessum búning áður, því
náttúran er alt af nógu rík af
tilbreytni og þarf aldrei að nota
alveg það sama aftur um alla hina
óendanlegu eilífð. Þá erum við
mennimir svo bundnir og smáir,
ur yfir brjóst og herðar — að
það leggist að vanga annars
manns . . . annars . . . jeg veit
ekki hvers . . . að hann sjúgi inn
í sig þessa boga, teygi þessa
yndisilegu drætti.
Ó (hann lækkaði röddina og
næstum hvíslaði), veistu hvað
það er: að geyma í sál sinni
hverja línu í mannslíkama, sofna
á kvöldin við hugsunina um eina
þeirra — vakna við hana . . . og
svo að ráfa og . . . ráfa eirðar-
laus . . .
(Hann tók sjer til höfuðsins).
Jeg held jeg sje að verða brjál-
aður.
(Hann sat lengi hljóður og
hugsa. Loksins sagði hann svo
með hægð):
En vera má að vjer verðum að
gjalda listinni sitt. Má vera að
vjer verðum að afplána þá höf-
uðsynd, að reyna hjer í ríki dauð-
ans, að brjótast inn í tjaldbúð
skaparans — heimkynni sam-
ræmisins — leyndardóm sköpun-
arverksins — má vera að vjer
verðum að afplána þá synd með
hjartablóði voru. . . . með beisk-
um harmi . . . og sárum . . .
söknuði.
Jeg fór heim sama kvöldið. En
jeg kveið fyrir að sjá hana aftur.
Við kveiktum þrjú ljós í saln-
um. Gluggamir stóðu opnir.
Við sátum þegjandi sitt hvor-
um megin við borðið. Loftið var
þrungið af minningum um kossa.