Lögrétta - 20.04.1927, Síða 3

LÖGRJBTfA
»
Maður, sem fæddur er í Ljósar-
vatnshreppi foma, en hafði vorið
1922 dvalið samfleytt tíu ár í
Tjömeshreppi, sótti á því ári um
sveitarstyrk í Tjömesshreppi. .
Styrkinn fjekk hann, því hann
hafði hans fulla þörf. En sveitar- i
stjómin taldi hann samt ekki ;
vera búinn að vinna sjer sveit 1 j
hreppnum, því henni var kunn- j
ugt, að fyrir tveim árum hafði j
maður þessi verið kominn í þrot,
og leitað þá til fæðingarsveitar- j
innar, og verið upp frá því til j
vorsins 1922 styrktur þaðan á j
þann hátt, að oddviti Ljósavatns- \
hrepps gerði hann að viðskifta-
manni í verslunardeild, sem hann
veitti forstöðu og ljet honum j
þannig í tje nauðsynlega vöruút-
tekt, — gekst fyrir samskotum j
handa honum, sem a. m. k. námu
talsvert á annað þús. kr., — j
lánaði honum kr. 309,00 til þess j
aið kaupa fyrir kú, — og gekk |
þar að auki ásamt oddvita Bárð- j
dælahrepps, — sem var hin j
framfærslusveitin, — í ábyrgð
fyrir skuld mannsins við verslun !
í Húsavík, svo ekki yrði að hon- j
um gengið og af honum tekinn j
bústofn og bújörð, sem hvort-
tveggja var að veði, en ekki næg
trygging.
Enga þessa aðstoð hafði þurfa- i
maðurinn beðið sjerstaklega um, !
nema 300 kr. lánið. Hitt var fyr- j
ir hann gert óbeðið, og um
ábyrgðina fjekk hann t. d. lengi
vel ekkert að vita. En með aðstoð-
ina var skyndilega numið staðar,
þegar tíu ára dvölin í Tjörnes-
hreppi var fullnuð.
Sveitarstjórnin í Tjörneshreppi
leit svo á, að þessi mikla og í
margvíslega hjálpsemi, sem fram-
kvæmd var af oddvita fæðingar-
sveitarinnar og sannanlega hafði
komið í veg fyrir, að maðurinn
þyrfti að taka dvalarsveitarlán
innan 10 ára tímans, hefði við-
haldið sveitfesti hans í fæðingar-
hreppnum.
En sveitarstjómin í Ljósa-
vatnshreppi hjelt því aftur á
móti fram, að hjálpin væri sveit-
arfjelaginu óviðkomandi, en veitt
af einstökum mönnum af vinar-
þeli; hefði hætt fyrir dýrtíð og
almenn fjárhagsvandræði, og
maðurinn væri lögum samkvæmt
búinn að vinna sjer sveit í Tjör-
nesshreppi.
Á þriðja ár stóð yfir sókn og j
vöm málsins heima í hjeraði, eða j
þar til 19. mars 1925, að sýslu- '
maðurinn í Þingeyjarsýslu kvað ;
upp úrskurð á þá leið: „að öll sú
fjárhagslega aðstoð, sem nefnd-
um manni var veitt af oddvita
fæðingar- ög framfærslusveitar
sinnar, Ljósavatnshreppi hinum
foma, hafi orðið til að rjúfa
sveitfestisdvöl hans í Tjömes-
hreppi, þar eð þessi fjárhags-
lega stoð og styrkur, — þó ekki
hafi verið nefndur fátækrastyrk-
ur og teljist ekki hafa bakað
Ljósavatnshreppi foma fjárút-
lát, — virðist hafa viðhaldið
staðfestu mannsins í Tjömes-
hreppi hið umrædda^ tímabil og
^gert honum fært að framfleyta
ómegð sinni-------og skuli hann
því sveitfastur í Ljósavatns-
hreppi foma.
Oddviti Ljósavatnshrepps undi j
ekki þessum málalokum, en skaut j
málinu til úrskurðar stjómarráðs- ;
ins og ljet nýja skýrslu fylgja.
Og atvinnumálaráðuneytið kvað
upp úrskurð sinn 26. sept. sama
ár og hratt með honum úrskurði
sýslumannsins. Það sagði: „Hið
tortryggilegasta atriði í málinu er j
einmitt oddviti Ljósavatnshrepps, i
sem er frömuður að og á drýgst- j
an þátt í hjálpinni, en þar sem j
ekki verða færðar sönnur á það, ;
að nefndur oddviti hafi haft það
markmið með hjálp sinni að
sveitfesta manninn í Tjörnnes- j
hreppi, getur ekki grunurinn einn
ráðið niðurstöðu þessa máls“.
Ráðuneytið viðurkendi þetta !
mál tortryggilegt og gmnsam- j
legt, en það taldi vanta sannanir j
um hið innra „markmið“ oddvit- i
ans, — eða öllu heldur oddvit- j
anna, því hjer vom þeir tveir j
að verki. Og vitanlega verða j
trauðla færðar skjallegar sönn- ;
ur á þetta og annað eins á með-
an verjendur ganga ekki af göfl-
um, og vottorð fást ekki frá hon-
um, sem rannsakar hjörtun og
nýrun.
Raunar töluðu verkin skýrt í
þessu máli og sýndu óvenjulega
greinilega við hvað þau miðuð-
ust. En ráðuneytið hratt samt
úrskurði sýslum., sem hafði
haft málið til stöðugrar meðferð-
ar í meira en tvö ár, og hlaut því
að vera nákunnugur bæði öllum
málsatriðum — skráðum og ó-
skráðum — og mönnum þeim,
sem að málinu stóðu. En ein-
kennilegast var það þó, að ráðu-
neytið tók gilda nýja skýrslu frá
oddvita þeim, sem það þó nefndi:
„hið tortryggilegasta atriði í mál-
inu“, og bygði að nokkru á þess-
ari skýrslu í forsendum úrskurð-
arins, án þess að hafa birt hin-
um málsaðila, eða hjeraðs-
dómaranum, hana til umsagnar.
Mál þetta og niðurstaða þess
er mjög glögt dæmi um það, hve
núgildandi fátækralög eru ófull-
nægjandi til þess að dvalarsveit-
ir geti varist. yfirgangi fram-
færslusveitar. Og jafnframt sýn- j
ir það, að þó stjórnarráðið — j
með eldri úrskurðum sínum í
svipuðum málum — virðist hafa
verið ákveðið í að kveða niður j
slíkar aðfarir, þá getur það ver- j
ið öðruvísi ,,stemt“, svo á rjett- j
vísina er hjer ekki að treysta j
lengra en dauður bókstafur nær. j
Nú er verið að endurskoða fá- !
tækralög ríkisins, og verkefni j
næsta Alþingis verður að gera i
breytingar á þeim lögum og sam- j
ræma þau nútíðinni. Nú er því j
tími og tækifæri til þess að ;
bæta úr þeim annmörkum lag- j
anna, sem hjer hafa verið gerð- !
ir að umtalsefni og færðar sönn- j
ur á.
En hvemig verður úr þeim !
annmörkum bætt?
Til mikilla bóta er að taka upp \
í fátækralögin ákvæði um bygð- j
arleyfi, eins og Bemharð Stef- !
ánsson og tveir þingmenn aðrir I
fluttu framvarp um í þinginu
1925 (sbr. A.-deild Alþ.t., þing-
skj. 76.). En það er samt ekki
fullnægjandi, því þannig ákvæði
verður tæplega notað til hlítar
gegn undirhyggjuráðum, vegna
þess að frelsishugmyndir manna
munu gera það að verkum, að
því verður hikandi beitt og ekki
nema óefni blasi við.
1 fljótu bragði að minsta kosti
virðist sem beinast lægi fyrir að
bæta líka við 35. gr. fátækralag-
anna ákvæði um það, að maður
vinni sjer ekki sveit, ef hann sje
á sama tíma styrktur úr fram-
færslusveitinni, — án samþykkis
sveitarstjómarinnar þar sem
hann dvelur, — af manni eða
mönnum, sem ekki eru honum
svo nákomnir, að þeim beri lög-
um samkvæmt að veita honum
styrk, og sannist það jafnframt
að þessi aðstoð eigi veralegan
þátt í að koma honum hjá því
að þiggja af sveit meðan sveit-
festistíminn er að líða.
Það má auðvitað deila um
hvemig lagabreytingin — eða
viðbótin — skuli hljóða. En allir
ættu að geta verið sammála um,
að það væri þjóðarhneysa að
láta lengur auðveldlega viðgang-
ast hið eldgamla en síunga sið-
leysi sveitarfjelaga: að smeygja
sjer með yfirskyni góðleikans
undan framfærsluskyldunni, til
þess að koam henni á aðra,
og blekkja um leið hina nauð-
stöddu menn og gera þá að ginn-
ingarfíflum, hrakningsmönnum
og bitbeinum.
Og einnig ættu allir að sjá, að
það er þjóðamauðsyn, að rjetti-
lega verði dregið úr þeirri vax-
andi hættu, sem af styttri sveit-
festisdvöl og breyttum þjóðlífs-
og atvinnu-háttum leiðir fyrir
þau bygðarlög, sem era þannig
sett, að þangað sækir til búsetu
öreigalýður hvaðanæfa.
Ritað í des. 1926.
Tjömesingur.
Innflutningsbann á erlendum
vörutegundum.
Það hefur verið rætt nokkuð,
bæði 1 Lögrj. og öðrum blöðum,
um þá hættu sem yfir landbún-
aðinum vofði, ef munn- og
klaufaveikin bærist hingað til
lands, en sannleikurinn er sá, að
enginn hefur málað hættuna með
nógu sterkum litum. Hættan er
hjer meiri en í nokkura nálægu
landi, vegna þess hve búfje geng-
ur mikið saman og sjálfala, sjer-
staklega Sauðfje. Það yrði til
dæmis örðugt aðgerða ef veikin
bærist til afrjetta að sumri til. I
stuttu máli má fullyrða að bær-
ist veikin hingað til lands og
breiddist út, mundi hún verða
rothögg á landbúnaðinn. Þess
vegna er það brýn nauðsyn að
þing, stjóm og einstaklingar
leggist á eitt með að gera allar
ítrastu ráðstafanir til varnar
veikinni.
I auglýsingu sem atvinnumála-
ráðuneytið gaf út 19. des. 1926,
er fyrst um sinn bannaður inn-
flutningur á lifandi fuglum, heyi,
hálmi, alidýraáburði, hráum og
lítt söltuðum sláturafurðum
hverju nafni sem nefnast, hráum
og lítt söltuðum húðum, ósoð-
inni mjólk og brúkuðum fóður-
mjölssekkjum frá þessum lönd-
um: „Danmörku, Svíþjóð, Þýska-
landi, Hollandi, Belgíu og Nor-
egi“. Auglýsing þessi er sett i
samræmi við heimildarlög um
sama efni nr. 22 15. júní 1926.
Við þessi lög er það að at-
huga, að þau eru alls ekki nógu
víðtæk, þau eiga að ná til fleiri
vörutegunda, þau eiga að ná til
fleiri landa. Jeg tel skaðlaust
þótt innflutningsbann væri sett á
allar erlendar matvörar er við
getum framleitt sjálfir, að minsta
kosti til bráðabirgða. Jeg skal
taka til dæmis kartöflur og ann-
annan jarðarávöxt; af þeim hlýt-
ur að geta stafað sýkingarhætta.
Það er algengt erlendis að sjá
búpening ganga um kartöflu- og
rófnaakrana, sjerstaklega á
haustin. Kartöflur eru líka oft
settar, þegar þær eru teknar upp,
í brúkaða fóðurmjölssekki, að
minsta kosti hef jeg oftar en
einu sinni sjeð það. Annari hlið
þessa máls mun síðar lýst.
Sjálfsagt var að banna inn-
flutning frá Englandi og Skot-
landi. Veikin er þar landlæg, en
liggur niðri annað kastið. Ann-
ars vita dýralæknar ekki til hlít-
ar um upprana og eðli veikinnar,
og er því hyggilegast að banna
algerlega innflutning á þeim
vörutegundum, sem mest sýk-
ingarhætta stafar af. Vörumar
geta oft verið ótrúlega langt að,
svo erfitt er að vita hvort sýk-
in er á þeim stöðum, sem vör-
umar era frá. Til dæmis veit jeg
til að hingað kom fyrir nokkrum
áram hey frá Canada á hesta-
skipi. Hey er í auglýsingunni
rjettilega talið í flokki þeirr3
vörutegunda, sem hættulegastar
eru sem smitberar. Því þá ekki
að banna algjörlega innflutning á
heyi. Innflutningur á heyi hing-
að til lands er fáránleg fjarstæða,
einnig frá hagfræðilegu sjónar-
miði, þótt fáein kauptún geti ef
til vill haft hag af því, í það
minsta í bili, þá er fjarri öllum
sanni að það geti verið til hags-
muna fyrir þjóðarheildina. Hvaða
meining er í því að ríkið styrki
með fjárframlögum grasrækt
(túnrækt og áveitur) í stórum
stíl og flytji svo heyið inn frá
Noregi eða öðrum nágrannalönd-
um? Grasrækt er hjer eins góð
og í nálægum löndum, ef landið
er vel ræktað, og heyið er kjam-
betra. Nú er mikið rætt um at-
vinnuleysið alstaðar á landinu
Mundi ekki þarflegra fyrir þá,
sem atvinnu skortir að sumrinu,
að stunda heyskap. Afarvíða á
landinu deyja bestu slægjur úti.
Það er reynsla með heyið eins og
margt annað, að menn kaupa
fremur útlendar vörar en inn-
landar, þó merkilegt megi telj-
ast. Reykvíkingar gátu t. d.
fengið ódýrt hey í sumar, en þeir
biðu eftir norska heyinu, sem
selt var hjer, meðan innflutning-
ur var leyfður, á 22—24 aura
kilogr. Nú er farið að flytja inn
skotskt hey fyrir svipað verð og
er það allmjög hrakið, því í Skot-
landi var rosatíð 1 sumar sem
Ieið. Frh.
Gunnar Sigurðsson frá Selalæk.