Lögrétta - 22.06.1927, Side 1
LOGRJETTA
XXII. ár.
Reykjavík miðvikudaginn 22. júní 1927.
34. tbl.
Umvðaveröid.
Flugferðir.
Allar stórþjóðirnar leggja nú
mikla áherslu á flugferðir og
flugtæki og keppast þar hver við
aðra. Langflugin, sem svo mikið
er talað um, sýna áhuga manna
á þessum málum, en hafa samt
hlutfallslega lítið hagnýtt gildi
fyrir framgang þeirra. Reynslan
af loftferðunum sem samgöngu-
bótum er miklu gildismeiri, auk
þess sem hemaðarþjóðirnar
leggja að sjálfsögðu ríka áherslu
á hemaðargildi flugvjelanna, ef
til ófriðar dregur aftur, eða öllu
heldur, þegar til hans dregur.
Það eru einkum þjóðverjar, sem
nú fást við nýjar og nýjar til-
raunir um farþegaflug. Þeir
breyta vjelum sínum og bæta
þær og draga nýja og nýja staði
innundir fastar áætlunarferðir
sínar. Luft-Hansa á flugvjelar í
föram mjög víða og alls fljúga
þýskar vjelar í og milli 20 Ev-
rópulanda á þessu ári og til-
raunir verða gerðar um fastar
loftsamgöngur við aðrar heims-
álfur. Til þessa eru bæði notuð
lofskip og flugvjelar. Dr. Eckener
hefur í smíðum hið stærsta loft-
skip sem smíðað hefur verið og
á að fara milli Þýskalands og
Suður-Ameríku. En dr. Junkers
er að smíða hina stærstu flug-
vjel, sem sögur fara af og á að
geta flutt í einu 100 farþega
milli Evrópu og Ameríku. Þessi
flugvjel er með nokkuð öðru
sniði en tíðkast hefur, bollaus,
aðeins vængir, eða vængur, 80
metra langur, 10—12 m. breiður
og 2 m. hár. En inní vængnum
eru vjelamar og farþegarúmin,
útbúin þægilega og eftir nýjustu
tísku líkt og á stóram fólksflutn-
ingaskipum, með svefnklefum,
reykingasal, veitingasal, radio-
stöð og tveimur borðsölum hvor-
um fyrir 86 manns. Vjelamar eru
4, hver með 1000 hesta afli og era
dieselvjelar og hafa þær ekki ver-
ið notaðar í flugvjelar fyr en af
Junkers. Flugbákn þetta á að fara
200 km. á klukkustund og getur
setst bæði á sjó og landi.
Vinnudeilur. launakjör
og sameign.
Varla líður nokkur dagur svo
að ekki komi einhversstaðar fyrir
einhverjar deilur eða truflanir á
vinnu og framleiðslu vegna
óánægju vinnuveitenda eða vinnu-
þiggjenda eða hvorra tveggja.
Menn kenna þetta ýmsu, eins og
kunnugt er, og leita margra ráða
til bóta. Jafnaðarstefnan er
kunnasta, víðtækasta og voldug-
asta tilraunin, sem að er unnið
’ i
til þess að reyna að koma nýju |
skipulagi á þessi mál, með því að
taka yfirráð framleiðslunnar úr
höndum einstaklinganna og fá
þau ríkinu í hendur.
En jafnframt eru víða reyndar
ýmsar aðrar leiðir til þess að
ráða fram úr þessum vandamál-
um og eru þær síður kunnar. Sú,
sem dregið hefur að sjer einna
mesta athygli í iðnaðarlöndunum,
er hin svonefnda sameignaraðferð
eða kerfið um sameiginlega
ágóðahluti vinnuveitenda og
vinnuþiggjenda. Margir líta svo
á, að þótt ákveðið, og það tals-
vert hátt launalágmark, sje skil-
yrði fyrir velgengni atvinnuveg-
anna og góðu samkomulagi verka-
manna og vinnuveitenda, þá sje,
þetta út af fyrir sig ekki nóg,
og jafnvel ekki aðalatriði. Verka-
mennirnir þurfi að finna til
sjálfra sín sem lifandi lima at-
vimiurekstrarins, þurfi að finna
til áhuga á honum og ábyrgðar
af honum alveg á sama hátt og
eigendumir. Þeir þurfi helst
sjálfir að vera meðeigendur þess
fyrirtækis, sem þeir vinni í.
Það er ameríski auðmaðurinn
og iðnrekandinn Henry Ford, sem
á síðustu áram hefur verið helsti
talsmaður hálaunastefnunnar.
Hann heldur því fram, að há
laun sje ekki einungis best fyrir
þá, sem fá þau, en einnig fyrir
þá, sem greiða þau, fyrir fram-
leiðsluna og markað hennar. Því
hærri laun skapi bætt kjör, meiri
lífsgleði og jafnframt meiri kröf-
ur til lífsins og lífsins þæginda,
en þær kröfur skapi aukna eftir-
spum, meiri markað fyrir aukna
framleiðslu. Á þennan hátt, segir
hann, verða há laun til þess að
koma auknu heilbrigðu lífi í við-
skifti þjóðfjelagsins. Hefur Ford
skrifað bækur um þessar skoð-
anir sínar og um reynslu lífs síns
í þessum efnum.
Hin skoðunin, um sameignina
eða samgróðann, hefur einkum
komið fram í Englandi, en hefur
einnig verið reynd í Frakklandi
(af Maison Leclaire). í Bretlandi
hefur aðferð þessi m. a. verið
reynd af einhverjum stærstu
ullariðnaðarrekendum Norður-
landsins, Taylor-fjelaginu, sem
byrjaði á henni þegar 1892. Ein-
hverjir kunnustu iðnrekendumir,
sem tekið hafa upp þetta skipu-
lag, eru samt Lever Bros., Ltd. í
Port Sunlight. Þeir fengust í upp-
hafi einkum við sápugerð, en
stunda nú margvíslega iðju, eiga
allmiklar jarðir og sjerstakar
verkamannabyggingar, sem þykja
fyrirmynd. Lágmarkskaupið er
þar hið sama og verkamanna-
fjelögin eða iðnfjelögin krefjast
alment, en við það er bætt 4 sh.
til 11 sh. á viku hjá duglegum
verkamönnum. En 1909 var enn-
íremur stofnað fjelag ágóða-
í hluthafa, í þeim tilgangi, að gera
: verkafólkinu kleift að öðlast hlut-
deild í gróða fyrirtækisins.í þetta
fjelag hafa hjer um bil allir
verkamenn fyrirtækisins gengið.
— Annað stórfyrirtæki Bryand
and May, Ldt., hefur einnig tek-
ið upp þetta kerfi í nokkuð öðra
formi, svipað og hjá Taylor-fje-
laginu. Verkamönnunum er
greiddur ákveðinn „bonus“ í við-
bót við launin og gerður kostur
á því, að kaupa fyrir hann
ákveðna hluti í fyrirtækinu, sem
þeir fá arð af, eftir sömu reglum
og aðrir eigendur. En deyi þeir
eða fari úr þjónustu fjelagsins,
kaupir fjelagið hlutinn fyrir nafn-
verð, nema aðrar sjerstakar ráð-
stafanir hafi verið gerðar vegna
efitrlifandi ættmenna verka-
mannsins.
Þótt skipulag þetta hafi verið
allmikið notað og þótt gefast vel,
er það enganveginn alment og
ýmsa agnúa á því hefur verið
bent á. En margir telja að ein-
mitt í þessa átt verði að stefna til
þess að komast út úr vinnu-
þjarksógöngum nútímans, ein-
staklingsframleiðsla auðvalds-
skipulagsins hafi gefist illa, ríkis-
reksturinn muni einnig reynast
illa, en samstarf og sameiginleg-
ir hagsmunir og sameiginlegur
gróði beggja aðilja muni vera
heppilegasta úrlausnin. 1 sam-
ræmi við þessa skoðun er það, að
nú krefjast ýmsir þess, að þetta
skipulag verði lögboðið í Bret-
landi. Sú krafa hefur t. d. komið
fram í The Fortnightly Review
frá J. H. Miall, og telja margir
að þetta hafi reynst svo vel, þar
sem það hafi þegar verið reynt,
að ekki verði lengur fram hjá
því gengið, það sje ein hin merk-
asta leið til allsherjar úrlausnar
á atvinnumáladeilunum.
Síðustu fregnir.
í Kína eru sífeldar skærur.
Chang Tso lin hefur verið skip-
aður alræðismaður í norður-
Kína. — 1 írska fríríkinu hefur
stjórnin orðið í minnihluta við
nýafstaðnar þingkosningar og
Cosgrave forseti beðist lausnar.
— Fregnir hafa gengið um það,
að af ótta við vaxandi andstöðu
hafi sovjetstjórnin rússneska lát-
ið taka af lífi marga menn grun-
aða, þ. á. m. son Maxim Gorkis.
Stjómin hefur mótmælt fregnun-
um. — Sættir hafa tekist 1 deil-
um Breta og Egypta. — Bretski
rithöf. Jerome K. Jerome er lát-
inn. — Chamberlain vill koma á
samb. þeirra ríkja, sem undir-
skrifuðu Locamo-samþyktina, til
að hefta undirróður Rússa. Þetta
fær inisjafnar undirtektir.
---o----
Æfisaga Krists
Eftir Giovanni Papini.
(Ágrip).
Mammon. Jesús er fátækur, og
hann er talsmaður fátæklinganna.
Þeirra vegna er hann kominn,
hjá þeim dvelur hann, þeim gef-
ur hann og fyrir þá vinnur hann.
Hann lofar fátæktina og vill ekki
vera ríkur. Sumir era fátækir af
því, að þeir hafa aldrei haft lag
á að eignast neitt, aðrir eignast
ekki auð af því að þeir gefa alt,
sem þeim innhendist, jafnóðum.
Og altaf geta þeir gefið meira og
meira. Ríkidæmi þeirra er eins og
lind, sem ekkert sjer á, þótt úr
henni sje ausið. Jesús er einn
af þeim.
Ríkidæmið er hegning eins og
vinnan. En það er harðari og
óvirðulegri hegning. Sá, sem í
auðsins hlekkjum gengur, hefur,
ef til vill án þess að vita það,
drýgt mikla synd, eina af þess-
um leyndardómsfullu syndum,
sem tungur mannanna eiga ekki
orð yfir. Á honum hvílir hefnd
drottins. Það er verið að reyna
hann, hvort hann geti horfið aft-
ur til hinnar guðdómlegu fátækt-
ar Hann hefur átt val milli him-
ins og jarðar og valið jörð-
ina. Hann hefur átt þess kost, að
búa í Paradís, en hefur valið Hel-
víti. Hann gat vemdað sál sína,
en hefur selt hana. Hann gat
öðlast hamingju, en þráði völd.
Enginn getur frelsað hann. Auð-
urinn grefur hann lifandi, og úr
grafreit tímanna rjettir hann út
í loftið tóma hönd. Og enginn
leggur fje í lófa hans, því þama
er hann óþektur fátæklingur.
Fyrir hann er ekki nema ein
leið til frelsunar, sú, að hverfa
aftur til fátæktarinnar, kasta af
sjer vesældómsbyrði auðsins og
verða aftur fátækur. En ekkert er
erfiðara fyrir ríkan mann en að
taka þá ályktun. Auðurinn hefur
spilt honum og lamað skilning
hans á því, að fullkomin lausn
úr hlekkjunum sje eina frelsisvon
hans. Og af því hann vantar
kraft til þess að gera sjer ljóst,
hver fómin sje, verður valið eins
og í þoku fyrir honum. Hann er
fangi í eigin fangelsi og skilur
ekki, hvemig hann fái opnað
hurðina fyrir sjálfum sjer.
Auðurinn er harður húsbóndi
og þolir engan annan húsbónda
við hlið sína. Maður, sem hlekkj-
aður er af hugsun um auö sinn