Lögrétta - 14.12.1927, Blaðsíða 2

2
LúGRJniTTA
11.------------------------------n
LÖGRJETTA
Utfiffuinli ritstjóri
1' o r » t e I n n (< i » 1 n » n n
l’inghnlt*stra:tl 1". Slmi I7H.
Inahelmt* og nfpreidsl*
i Miðstrmti 3.
| r-------------------------------- I
hverja átt. Eftir full 30 ár rák-
umst við hvor á annan af tilvilj-
un á ferðalagi, þektum hvorug-
ur annan nema fyrir kynningu
annara.
Jeg minnist þess hvað Jón var
glaður í viðmóti, prúður í fram-
göngu, faliega vaxinn, sterkur,
glíminn og orðheppinn með af-
brigðum. Ljóðgáfu hans bar þá
ekki á. Ennfremur minnist jeg
þess, að þrátt fyrir glaða við-
mótið duldist mjer ekki, að yfir
sálarlífi hans hvíldi snemma ó-
ráðinn alvöruþungi. Mörg ár eru
síðan að mjer bárust stökur eft-
ir hann. Virtist mjer strax, að
engin tvímæli gætu á því leikið,
að hjer væri um aiþýðuskáld að
ræða, og sumstaðar kom fram
þroskaður skilningur á lífinu. Til
dæmis:
Þótt að leiðin virðist vönd,
vertu aldrei hryggur;
það er eins og hulin hönd
hjálpi, er mest á liggur.
Þetta er ekkert hversdagslega
sagt. — Mörg hin nöpru ádeilu-
kvæði hans lýsa best, hve næma
tilfinningu hann hafði fyrir öllu
því, er honum fanst misboðið,
Jeg bendi á þetta erindi:
Nú er hún að fölna og falla í dá
hin fomhelga, þjóðlega menning,
því langflestir andlegan óþrifnað
fá
úr útlendum rómana spenning.
Svo íslenskan kjamyrt í
orðmælgi snýst
í andvana sögum og ræðum,
og svo þetta nýmóðins
titlinga tíst
í tómum og rímlausum kvæðum.
Margt fleira mætti benda á, ef
tími haustanna leyfði. Jón sál.
var enginn auðnumaður á verald-
ar vísu, oftast fátækur, fremur
breytingagjam og fjekst við
margt. Um eitt skeið farmaður
og fór víða. En eins og stundum
vill ganga, fylgdi þessu róti, að
hann varð drykkjumaður, og
gætti þá ekki hófs. Um fimtugs-
aldurinn fór heilsan að bila, og
nú að síðustu, þrotinn að kröft-
um, ljetst hann 9. sept. s. 1. á
Landakotsspítala, nærfelt 53 ára.
Eftir ósk hans var hann flutt-
ur norður og jarðsettur 23. sept.
á æskustöðvunum. Sannaðist þar
að:
til sólbletta æskunnar aftur
hann óskaði að síðustu heim.
Eyjólfsstöðum.
Þorst. Konráðsson.
Eftir fráfall Jóns sál. Berg-
manns hafa mjer borist hjeðan
úr dalnum þessar stökur, sín frá
hverjum. Læt þær fylgja línum
þessum. Þ. K.
Auðna hans við örlög hörð
átti langar þrætur.
Nú er Bergmann byrgður jörð,
bragardísin grætur.
Björa BIöndaL
Oft kom Bergmann upp að vör
öngulsár að kveldi.
Hlaut þó enginn frægri för
um ferskeytlunnar veldi.
Kristján Sigurðsson kennari.
Hjer er boðin „Kaldakinn“
kverjum andans gróðri.
Bergmann fjekk þó síðsta sinn
að sofa í „Berurjóðri“.
Þórarinn Þorleifsson.
Altaf munu listræn ljóð
lina þrauta kendir
Lengur ei Bergmanns gígjan góð
glaða hljóma sendir.
Sigtryggur Benediktsson.
Starf þitt Bergmann búið er,
bragarsjólinn frægi.
Farðu vel! Við þökkum þjer
þína snjöllu bragi.
Tryggvi frá Hæli.
Skólamál
Stúdentafjelagið boðaði nýlega
til umræðufundar um skóla-
mál og varð hann mjög fjölsótt-
ur og fjörugar umræður fram á
nótt. Frummælandi var Jónas
Jónsson ráðherra. Ræddi hann i
einkum um stúdentafjölgunina, |
Akureyrarskólann og unglinga-
fræðsluna. Taldi ráðherra stúd-
entafjöldann vera orðinn altof
mikinn og þyrfti að reisa á-
kveðnar skorður við aðsókn í
æðri skólana. Mest talaði hann
um Akureyrarskólann, rjettmæti
hans og nauðsyn og gaf skýrt
og skemtilegt yfirlit um sögu
málsins. En nýar upplýsingar
komu fáar fram á fundinum,
með eða móti, enda málið þaul-
rætt. Merkasti kaflinn í ræðu
ráðherrans var sá, sem að ung-
lingafræðslunni laut og gerði
hann þar grein fyrir ýmsum eft-
irtektarverðum nýjungum og
umbótatillögum, sem hann hef- i
ur á prjónunum, s. s. um tveggja i
ára skóla, sem að mestu verði
vinnuskóli og kenni steinsteypu, |
smíði, netagerð o. þ. h. Ræðu j
ráðherrans var yfirleitt vel tek- j
ið, þótt mjög væru skoðanir |
ræðumanna skiftar og voru um- :
ræðurnar mjög hógværar og
sagði svo einn ræðumanna (S.
E.) í fundarlok, að í þetta skifti
hefði verið svo óvenju kyrlátt
um ráðherrann, eins og allir ætl-
uðu að fara að sækja um em-
bætti. Umræðumar snerust mest
um stúdentafjölgunina og Akur-
eyrarskólann. Á móti mentaskóla
i á Akureyri töluðu Sig. Eggerz,
Kr. Albertson og Jón Ófeigsson
j að nokkru leyti, en með honum
i einkum Guðm. G. Bárðarson og
j Guðm. Hannesson og töldu, eins
: og ráðherra, að Reykjavíkurskól-
inn hefði verið vanræktur og
væri nauðsyn að útvega honum
ýmsar endurbætur. En þær bæt-
j ur töldu andstæðingamir, eink-
í um S. E., að verða mundu tor-
fengnari þegar skólamir væru
orðnir tveir, sem keptu um fjár-
framlögin. Með ströngum tak-
mörkunum á aðsókninni að
mentaskóla og Háskóla töluðu
Har. Níelsson og Guðm. Finn-
bogason. H. N. vildi aðeins láta
hleypa ákveðnum fjölda í Menta-
skólann, en G. F. vildi hafa mjög
ströng próf og 6 ára lærðan
skóla. Vilhj. Þ. Gíslason, Guðm.
Hannesson, Sig. Eggerz og Jón
Ófeigsson töldu takmarkanir þær,
sem um væri rætt hæpnar eða
illframkvæmanlegar en Ásg. Ás-
geirsson vildi láta hefta að-
streymið til bráðabirgða, meðan
verið væri að koma unglinga-
fræðslunni í lag. G. G. Bárðarson
benti á, að þótt takmörkuð yrði
stúdentaframleiðsla opinberra
skóla, gætu einkaskólar haldið
áfram að útskrifa stúdenta. Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, sem talaði
næstur á eftir frummælanda,
taldi að ósanngjamt væri að am-
ast við því að fólk leitaði sem
flest þeirrar mentunar, sem best
væri völ á og mundu takmark-
anir þær, sem um væri talað
koma handahófslega niður og
ekki ná tilgangi sínum. Erfið-
leikamir stöfuðu af fábreytni
þeirra leiða, sem hin svonefnda
æðri mentun opnaði fólki og af
ósamræmi því, sem væri á skóla-
skipuninni, þar sem af sumum
væri heimtað 11 ára nám, en 3
ára af öðrum, sem engu minna
ylti á fyrir þjóðfjelagið. Taldi
hann því að ástandið yrði ekki
bætt nema með allsherjar endur-
skoðun á öllu skólakerfinu og
setti fram frumdrætti að tillög-
um um skólaskipulag, í samræmi
við tillögur þær, sem hann hefur
áður birt um endurskoðun á
skipulagi háskólans. Vildi hann
fyrst láta almenna undirbúnings-
fræðslu vera sem jafnasta og
tæki hver skólinn við af öðmm,
fyrst bamaskólamir, þá ung-
lingaskólar í 1—3 ár og þá sams-
konar skólar og lærdómsdeild
mentaskólans er nú, en þannig,
að auk mála og stærðfræðideild-
ar, yrði uppeldisfræða (kennara),
verslunar og jafnvel búnaðar-
deild, sem sniðnar yrðu upp úr
núverandi verslunar- og kennara-
skólum (og búnaðarskóla) og
hefðu rjett til að útskrifa nem-
endur á sama hátt og mentaskól-
inn nú. En þeir gætu síðan
(smámsaman) fengið aukna
framhaldsmentun í háskólanum.
sem breytt yrði nokkuð (sbr. til-
lögumar í „íslensk þjóðfræði“).
Með þessu taldi hann að nem-
endastraumurinn, sem nú sækir
um of í embættanámið eitt,
mundi dreifast til fleiri greina
og jafnframt yrði hægt að bæta
námið, einkum 1 uppeldis- og
verslunarfræðum og koma sam-
ræmi á mentunarkröfur þær, sem
gerðar væru til ýmsra hinna
helstu stjetta, án þess fjárfram-
lög ykjust mikið. Með þessu taldi
hann einnig, að ráða mætti
heppilega fram úr Akureyrar-
skólamálinu, því einhverja
mentaskóladeildina mætti setja
nyrðra, en hins vegar væri ekki
þörf á tveimur samstæðum menta-
skólum eða deildum sem báðar
fengjust við sömu efni.
Loks er að geta þess, að Jón
Ófeigsson stakk upp » því ný-
mæli, að í stað þess að byggja
nýtt hús yfir háskólann, yrði hann
fluttur í núverandi mentaskólahús
en bygt yfir mentaskólann og yrði
það ódýrara. Kom samskonar til-
laga einnig fram í háskólaumræð-
um kring um aldamótin síðustu,
frá Þorsteini Gíslasyni. Tillaga
hefir og komið fram um það, frá
Vilhj. Þ. Gíslason, að ef stofnuð
yrði íslensk þjóðfræðadeild sú,
sem hann hefir gert ráð fyrir, yrði
hún til húsa í núverandi Safna-
húsi.
Stúdentafundurinn, sem hjer
hefur verið sagt frá, og síðar verð-
ur haldið áfram, kom af stað þörf-
um umræðum, eins og skólamála-
fundir fjelagsins hafa stundum
áður gert. Sýndi hann gréinilega
losið sem nú er á skólamálum hjer
og þörfina á umbótum. Fram-
haldsumræðumar ættu helst að
beinast sem mest að athugun
þeirra atriða málsins, sem ero
nýjungar eða tillögur um nýtt
skipulag, en það eru unglinga-
fræðslutillögur dómsmálaráð-
herrans, samskólatillögur Jóns Ó-
feigssonar og mentaskóla- og há-
skólatillögurnar frá Vilhjálmi Þ.
Gíslason. En sumar tillögumar
mætti máske sameina, þar sem
þær snerta hvor sitt stig skóla-
kerfisins.
Hver er að afneita
Kristi?
------- Nl.
Þá er þriðji fóstbróðirinn, ný-
guðfræðin, hvað virðist henni nm
Krist? Þessi stefna er enn svo
á reiki og svo víðfeðm, að því
er ekki hægt að svara með fá-
um orðum, það væri rangt gagn-
vart mörgum, sem telja sig til
hennar, að segja að þeir afneiti
allir Kristi; en þó mun óhætt að
fullyrða að mikill meiri hluti
þeirra gjöri það og að allflestir
þeirra styðji fremur að því að
draga úr dýrð hans og vegsemd
meðal mannanna en hitt, viljandi
: eða óviljandi.
Aðalmaður nýguðfræðinganna,
| Adolf v. Haraach, segir berum
} orðum, eins og áður er tilfært,
| að „sonurinn eigi ekki heima í
: fagnaðarerindinu“, og það rit
; hans, sem þetta boðar, er ný-
þýtt á íslensku af einhverjum
j fremsta og trúmesta nýguðfræð-
i ing okkar hjer á landi, sjera
; Ásm. Guðmundssyni skólastjóra
; á Eiðum og með því er mælt af
biskupi lands vors, svo það virð-
ist svo sem þessir merku menn
I sjeu ekki fjarri því að útiloka
| soninn úr fagnaðarerindi því er
hann sjálfur flutti, telja hann
} því enganvegin jafnan föðumum
j að dýrð og veldi; og þó dylst
j mjer ekki að þessir tveir menn
; beri einlæga ást í hjarta til Jesú
| frá Nazaret. Sig. próf. Sívertsen,
sem jeg tel meðal mestu og
bestu nýguðfræðinganna hjer hjá
| oss, sagði nýlega að jeg hefði